! "# $ % !
12 & " '! $ ! & # ( " "
( " ( )" " * + ,
( ( ( "!# * - # " *
& ! * ( . * " !
* " # . - * # " * !
( $ "( ( * ,/& " (! 0+ * " # /" " * " 1 1 * "- '! " & &( 2 - . " 3 "- # $ 4 & "& ( & 5 & - # " 1 * " */1 * " # $ & " ( " ( 4 " * * " # 3 - * ( '! " * "* $ ( " * & " - & * # ( * "( ! * $ . "# &! ( 1 " ( $ 6 " - + " "3 (
& " # & ( $7 , ( *) & * * " 1 1 ( * " 3! & $ * * * * # *!0+ & # ( "(
" - #+ 2 * ! ,
*! ( ( 3 * "- 8 7 - !( " 3 9
"-& :. ; * - # " ( # "
( 1 * " & 0+ * ( 1 * * & 5 & 1 * * - "" & # ( ( * "& # ( 7 ( < # =# & " "* " " - " # /" " * > "( " 6( & # " ( ( " ( 4 " * & "& ( - & ( "( * & $ 4 & "& ( * & * " "( * 1 "( "
!( " 6 " * # , & " # &
# ,! * & , 3! 0+ "# & *
& # ( " * " & * * &. * , " * ! * 2 0+ * & # ( - & # & (
* ! 1 # * ? & * &! ! 0+ *
& # ( > "( " 6( & - '! '! "( "!# & * " # /" " * " 1 1 * "
, ( ( * " " - '! *
" & " " 1 # , - # & ( * (! & " & ( " & ( * " "(
# & ( # ( & # & " * ! ! * ! ( # 3 "( 0+ & " $ ! ! * " # " * # * & 5 & # /( & * " # /" " & ( "- " $ & # ( , & -, 0+ * ( (! , " * & # ( "
"" # & "" 1 * & ! " #="
'! $ * $ & ( & > .
@ (. "- " ( $ * - '! *
#? & ( ! & ( * " "( , & ( & ( !4 ( "! " , 3 * * "
* " & " '!) & " * ( " * "" " , ( " , * 6"( & *!0+ * '! * 2 & *
! * - '! & ( ! # " *
&! ! 0+ * & # ( "! ( * , , (
& ""+ * 3 ! * * ( 0+ *
& "= + , " 3 1 3 0 "
* " # . * " & "
* " 1 1 ( - # " * " ( $7 ( " , * & & " - # ( 1 0+ *
"( * &
1 O produto mundial sofreu uma retração de 0,6%,
! "# $ % !
13 $ & # ( , & " # " ( * , & * 1 2 " * "( ( 2 * - "(6 ( ( ( &! * & " "( * " * " 3 * " # () & "- & , & ! 1 * ( " # "=* " & ( " 6# * $ 3 ( 0+ * " "( * " & " * " # /" " * " 1 1 * "- '! " / " & *
& # ( , & , 2 * (!* #
"( & & " * '! * 2 * " "( - 1 ( !-# 1 1 ( - ! * # ""+ " . ( * *7& * * A - # ( ( - , "( ! 3 1 " & " '!) & " # # 3 # *!0+
B 1 " $ " $ * "! "
& 1 &09 " ( 1 # " * & " "( (! 09 " ( & "- & CD @ & D! * - *! " E* "& # F " # /" " # ,7 & "- & & " * -"( " & # 2 " * * " # . # #
1 ( ( 3 1 " (! 0+ * &
! * : !$ " "( * " & " # # * & " 1 # & "" * "( & & "
& ( * " * " $ ( # " - ( " -" * -" 1 2 -"- ( * "&! " # ""
* , * ! 0+ "( ( & $ (
& "
"# &( * # & ! , "( "
'! * " 3! * " "( *
& ! * & 0 ! * " " *
&!# 0+ - & # '! .
* " # . & 5 & * " - .
-C 0 #+ " ( # - 8 @
&. )" & "& ! - G H ( "( *
0+ < 3! # / * * (
I@ - - # J : - # K J CD
-L ( ( ( - & " + ( . " *
"!# * /& * - B 7& " , !
, ( ( '! "# &! ( 1 - '! 1 !
# ( & ( " 1) & #5" '! "(+
" * , & * * - * "# . *
8 (!3 (6 ( $7 + # "" ! &= ! # " "# &! * " "& * #? & "
"( # ! # # #61 '!
Nos EUA, em 2007, o nível de desemprego era de 4,6%, passou para 5,8% no ano seguinte e saltou para 9,3%, em 2009. Estima-se que cerca de 30 trilhões de capital fictício, na forma de ações e títulos, foram “queimados” entre o início da crise e o começo de 2009 (FMI, 2010; Corsi, 2010; Dowbor, 2009).
( & !* "& ( * & " * 1 ! " # $ " ( 1 " < 6# * 4# "+ * " */1 * " * " *7, & (" # $ & "- '! & 0
1 * " # ( " * ( 0+ * " & ( " # $ & " "! ( !- " $ (!* - * " ", 0 " * " "( * " # " 1 & # ( , & * " ( ( ( 1 " # "( & # =# & "
8 # * '! #? & ( ""
& ( * ! # , & ""6 # 1 0+
-* - * ! # & ( 3 & * K
$ .9 " * ! " # " & " # /" " * , &! * * " D " ! 1 2 " "( * "
& " + ! # + # !#
", 0 " # 3 ( & ( ! * * *
1 2 0+ , &(/& * & # ( - '! & " "( ! * " # & # " & !" " * & " " /*
& ( * # "" " # /" " # + ! # , " & 2 " # M!/2 " 5 !" * M!"( , M 3 * " & "( " * & "" ( $ . * - # " & ( # ( * * !4/ , & & " "( # & 0+ * /3 * " # /( & " * & $ ( *7, & ( # $ & - '!
# & * * " & ( & "( " ! " M -* -* " & "" 1 " '! "! (
3 1 ( * * " # 3 - *!0+ *
" 6 " # * * * ( " " & " # " * " # " , "( 09 " * #!* "" " # /( & " " # /" " ( 3 * "- & ""
( $ . * + ( & " 3! * - (7
( - 1 ( "" '! *
" * * " & "" 1 " "+ & ( # *!& ( " ! " (! 0+ * $ 4
* " & 5 & - # " *!2 *
" * * , ( 1 "" 3 1 & " "" ( $7 * , &! ( &!# 0+ , "&
1 (!* * 3! * * " # . *
& * 0+ * & ( * & ""+ "" " # /" " & "& * ( ! , "
* "( 3 0+ - # " + * "#9 *
# "" $ * * * , ( * "1 2 0+ * *
-'! $ "# 0 # . " 4# ( 09 "
"" & 0 ! &!# 0+ "" & "
-! ( ! " ! & " * , 0
( ( 1 # "" " # /" " " 6 " * ,/& # & 6 $( 3 . " " 3 , & ( 1 " * # *!( 1 * * D " "" '! ( #
1 * " 1 "( ( "- # 161 " * " & & ( 2 ! & & ""+
! "# $ % !
14
$ & ! * # " (
" " * &!# 0+ # ( * (
( "( * - " * "* $ ( " * & "
-# 1 1 ( - * + " "3 (
-# ( &! # " & " * " 1 1 * " 8 7 - # ( * " " * "* $ ( " * & " - '! * + "(+ & " ( * " " " !" "# &( "- " # "" $ * * " '! " $
1 & ( 4( " , 2 & ""6 * "&!( " (! 2 * (! & "
$ . "# &! ( 1 & =1 " ( 1
3 " , 3 * - 3 *
* * - # " # /( & " * ( * " # 3 1
( & # & $ ( & " *
"* ' # ( * C *!2 ! "
M! " # ! & 7* ( "# 1 & "" "( ! & "! " 1 "( ( "-"( & * * "" , & " 8 (
2
Na segunda metade dos anos 1990, desenvolveu-se ampla especulação com ações de empresas de alta tecnologia, que em parte estimulou o crescimento econômico nos EUA (Brenner, 2003 e 2006). A bolha especulativa que envolveu a chamada nova economia foi importante para a continuidade da valorização fictícia do capital, particularmente após a crise asiática de 1997, quando o capital financeiro em fuga buscou um porto seguro e encontrou não só nas aplicações em títulos da dívida norte-americana, mas também no mercado acionário dos EUA. A bolha com ações estourou em fins de 2000 em virtude da excessiva elevação dos preços das ações em um contexto de queda das taxas de lucro. A crise da Nasdaq marcou uma inflexão no padrão de bolhas especulativas, pois o epicentro das crises deixou de ser a periferia para deslocar-se para o centro do sistema. Nos anos 1990, várias as economias periféricas passaram por severas crises econômicas e sociais, muitas vezes aprofundadas pelas próprias políticas impostas pelo FMI e pelo Banco Mundial. A principal causa de desencadeamento dessas crises foram os movimentos especulativos de capital em escala mundial. Segundo ainda Brenner (2003 e 2006), o pano de fundo dessas crises seria a queda da taxa de lucro decorrente sobretudo a uma situação de superprodução crônica.
3 1 @!". & ( ! # "( " 1 ! * * . " + " * " & "! * "
"( ! & "! 3 1 (
& ( $7 & ( ! " 3 "( " ( " 1 &! * " < 3! , 3 "(+
'! - '! "!$ NG G
*7, & ( # $ & * "# !- & 0 ! & , K $ .9 " * *= " A- " *
'! : ( ( . * 4 * 3 1 & !
"!# 61 ( * AN $ .9 " # " * * "&! "
$ - 3 1 * " * ( ! !
# /( & ( &/& & * "# 0+ O P "
I@ N- # AAL
( ( ( - "" # /( & + & " 3! !
&!# & - $ ( .
& " 3! * & " $ " " *!2 " # * " * & # ( , & - '! + ,
* * "# 2/1 " & & ( ! 1 * # * " $ 4 " ( 4 " * !& - ( 3 ! * * 1 * ( * " # " "- & * & & ) & 4( # " 0 * /1 "
1 * " * & # & * * & " - M6 # " ( " " ( " * & " "( ! - # *
( * * &! ! 0+ * & # ( ! (
* & "! ( $7 , ( 1 # $
"-# &"-#34; " , / " "( 1 " 1 (
* 1 * * " * " # 3 1 *
# & ( , "& "!, & ( - # " # 1 " 09 " * 1 !09 " , "& " * * * AK $ .9 " * *= " # ! & &!M 8 @ * & & * ( .9 " *7, & ( # $ & + ( . & # & * * * " 2 . #! "
& I@ - NL
'! * , 1 ( * &
1 ( ! & "& - * " *
A-1 (!* * , 0+ * ! 1 $ .
"# &! ( 1 & =1 "- '! & 0 ! ,
'! * C *!2 ! " M! " * 3
# 2 " M! " * " # 7"( " . # ( &6 "
* A " & / - ( A- * - G
# K- AG & ( ! & (7
& ( ( '! * * " M! " * " . # ( & " 1 ! * * # =1 " " " !" # 0
"-'! 1 . ! ( * * "* K
( *) & * 1 0+ * " # 0 " * " =1 " # " "( ! (7 N- '! * & 0 & " ( * & "( !0+ & 1 - '! # ""! 3 "
! "# $ % !
15
+ $"( ( '! * * # 3
* " " 6 "- *!0+ * " M! " ! ( * 1 * " 3 ( " * " # 7"( " I 1 * " =1 "L 1 " , / " "
* 1 * * " " # 7"( "
. # ( &6 " # '! " 0+ * =1 " # " ( 1 & & * KG * " # 7"( " 2 * " # " , / " "" # / *
I@ - N- # A J @ Q
R C >S - L
1 2 0+ * " =1 " # "" $ ( ! # 0+ * & "! - '! # "" ! " # & # "# "61 # & "& ( *
& 1 * " =1 " # ( !
" , / " & ( & "! #
* 1 " , & ( * 1 * " * " & " "-* , & ( * . # ( & " * " 3! * "
. # ( & " ( ( - "" ! (
"!"( ( 1 " " $ $ " " , 63 " " 1 "( ( " & ( ! 1 * # * "
& " &!# 1 # * 4# "+
* & "! - * & "( !0+ & 1 - * " ( * " 1 0 "- * & 7 & * " ( , &
"" , * &!# 0+ " ( 1
( 1 , $ "# &! 0+ $ 6
I@ - NL
( * * & "& ( * " ( 1 & " '!) & " 3 $ "- # " ,
& # . * * *7, & (" & & " & * 1 2
"- '! &. 3 N- G * 8 @ N
& * ( & ( ! " 3 *
$" 1 * * 4# ( 09 " * "( * ! * -# ( &! * " # /" " " 6( & " "* " " - # "- & "& ( * > "( " 6( & "(6 , ( ( ( &! * &
( & ! * - " "
*7, & (" & & " * " "( ! " 4# ( 09 " " 6( & " - # ( ( - ( *
& * 3 + D " ( * *
& * " $ ( " & * (
& " 3! , 0+ $ "# 0 # & ( ! * * * # /( & " & 5 & " 4# " 1 " $ " * " M! " $ 4 "
!( - " "!# 61 (" " 6( & " &! ! " 3 , & ( 1 * " 1 " # ( "" " # /" " , & *!# *7, & ( I, "& & & L
* " : "" @ !22 I
KL-4 KL-4;( ! "#7& * " $ " ( " & " ( & " " 6( & "
R * 1 - # ( * & "& ( ! * # / * ( $7 " * 1 ! " , ( " * 1 0 * & &. " - "# & '! * 2 "# ( & "! * & * ( "-&!M , ( 4# "+ & ! " & * 09 " #
/& * !( $ . "# &! ( 1 & &
4# " 1 A * & ! * "
"!"( ( 1 ( ( , ( 4# "+ & 5 & * " # /" " * " 1 1 ( - "# & * :. - '! ( " 1 ( " "# &! ( 1 " * & & 3 $ & =1 " & * ( "
"" " * " # & "" " "(+ $ & * "
"# &! 0+ + " ( 3 (
1 2 0+ * & # ( , &(/& - " ( $7 ( , ( " " $ &! ! 0+ * & # ( 1 " 1 "
" ( # '! "" " # & "" " " * " 1 - "# &! 0+ &
=1 " " & $ ! & ( * ( *
" "( , & ! * (
N-& "N-& ( ! 7* * " # 09 " * & 7* ( $ 6 " , * & & * ( )" ( .9 " * *= " " 17"# " * & " - "
# 7"( " $ 6 " "" # /" " 1 & & * ( .9 " * *= " 8 ( * "" "
# 7"( " # " ( 1 (/(! " * " 1) & *!1 * " - " (/(! " A 8 ,!3 * "
"& " * & ( * "" 1! ( " 1 ! * # 7"( " $ & " "( (! 09 " * & 7* ( $ 6 ( & " " &! ( 2 " (/(! " & "# * ( " "" " */1 * " " (/(! " . # ( &6 " , 3 * " &
!( " (/(! " * */1 * I& (+ * & 7* ( -# 7&-#34;( " !( ( 1 " (& L- & # * 1 " (/(! " * * , ( " 3 !" * "& "" " (/(! " , & & 2 * " & * 3 $ * (/(! " C ( * " & $ "
# 0 ( * * 1 ( 1 " # ! *
( * # $ & " ,! * " * 1 "( ( C ( $7 !( 2 * " M! ( ( & "
, * " * 1 ( 1 " & 3 ( * & 7* ( " * # 7"( "- '! " 1 # 1 & # & 09 " & * " * 09 "- * "
3
! "# $ % !
16 (/(! " "" , - 3 ! " ! & * *
"# &! 0+ * $ 3) & 3 $ & $ " " # #7 " " 1 ( " I@ Q R
C >S - J C R : R - L
"( ! * $ . ( 1 /& '! * " & , 3! ! ! 4& "" * , ( " (
" # 0 " * " =1 " & 0 & !
" M - # *!0+ ! ( ! " # * (
'! * * " ( # "" ! , (
& "& ( " # $ " * 2 0+ * " & * " I B - L " "" 3 1 0+ * " M! " " 1 (!* * # ""9 " , & 6 " '! * * " # 0 "
1 0+ * " M! " # 1 " 1) & * " !(!6 "- '! * " & * !
"( ! * $ . I@ Q R
C >S - J C R : R - L
"" " $ . " "# &! ( 1 "- '! 1 1 2 0+ * & # ( , &(/& <" (! "-* " & "-* & * 1 2 " * " & * 09 " ( " * 1 2 0+ - " & * ! "
( * - " # # =# 1 ( *
4# "+ # # ! ( # & " - '!
"( ! !
4 Cada vez mais tomadores de hipotecas imobiliárias
ficaram em situação difícil, pois os empréstimos eram tomados a juros flutuantes, que variavam ao longo do contrato. Alguns contratos estabeleciam períodos de carência e outros prestações inicialmente mais baixas, que aumentavam depois de determinado período de tempo. Muitos devedores, quando se viam diante de prestações mais altas, contornavam a situação tomando novas hipotecas com base na elevação dos preços dos imóveis, com as quais saudavam as hipotecas anteriores e voltavam a pagar prestações mais baixas por um novo período. Também incrementavam o consumo com a diferença entre os recursos obtidos com as novas hipotecas e os pagamentos relativos às velhas. Com o aumento da inadimplência, os bancos retomavam cada vez mais imóveis e os colocavam novamente a venda, o que resultou no incremento da oferta e na queda de preços. A queda de preços inviabilizava a tomada de novas hipotecas e, portanto, levou milhares a situação de inadimplência. Estava quebrado o circuito que sustentava o crescimento do mercado imobiliário e a especulação que o acompanhava (Brenner, 2006; Borça Jr. . e Torres Filho, 2008; Corsi, 2009).
"" * ? & & 5 & $ " * $ . "# &! ( 1 & =1 " & ( * "
- '! * "& 1 " ! (
"'! ( & ( & - + 7 1 * *
& ! * # / * & ( "*
, * " " - & & & 5 & "(6 1 &! * < , 0+ "( ! $ . "
"# &! ( 1 " ( - ( ( "
( " * 4# "+ '! ( " * ( 0+
"( 1 & * & * # , 0+ #
"( ! * $ . " "# &! ( 1 " "" # / * -, " " & " " & ""+ - D74 &
I L- !* "( " 6( & I
L-"" %@ " % 3 ( I T L- "*'
I L & " * $ . $ 6 I L
R $7 & ! ! "7 * & " " & 2 * " " # /" " & ( "- & - # 4 # - " & * " "# &! ( 1 " & ( $
-# &-#34; ( /& * " " '! $ *
"( (! 09 " # !# 0 "
+ & $ " ( " * "" ( 3 * ( . "" # & "" - # " & * & " ( "! "
( # " * ( 09 "- & $ - & (!* -"" ( ! "# &( * 3 * # (? & -'! " M "" # * + - * ! * - 1 &! "
( ( . 3 * & # ( , &
- * !( - , 0+ * ! 1 , (
* &! ! 0+ * & # ( > "( " 6( & "( " # & "" " & " "( * "* $ ( " * "( !(! 0+ * & # ( " "! ( ( * & " "( !(! * *7& * * I:
-L
& * & :. " " I KL-(! , " * & # ( " 3 * " '! ( * * " * & # ( , * " # & "" # *!( 1
"(+ " * ( /* " # ", , & -'! * , &! ( ( * " 1 3 " * "
1 "( ( "- # " * " ( 4 " * !& " ( " &!# * # ( * * " * " " * # " * ( * & * "* * " * *7& * ( 1 0+ * " !& "-& ( * " "( - * 1 ( & ( * & "# * ( & ( " 1 "( (
! "# $ % !
17
1 "( ( " & ( ! ( 1 (
$ 4 " "" 3 + "" " ! * " & !" " * ( *) & ( & "& ( &
! * 1 , & * " *7& * " * -# &-#34; * ( " # & "" * &! ! 0+
$" 1 * > "( " 6( &
" !& " + &! ! * " * " # " " ( " & "- " * " * ( " * 1 * " * 4# 0+ * &! " " (! "- " M! "
# 1 ( " * # 3 ( * " */1 * "
4( " * ( & ! * " # !# 0 " & ( 2 * " # " ,! * " * # "+ # "
,! * " (! " ( & ( ! (
", , & - '! " " # =#
# & 0+ * " * ( " !, * " , 7( & "# &! 0+ , & "! ( * 7 ! &. 0 & "& ( * " & * " , & " I:S - KL " & # ( " , * " & ( * " "( & ( * , &! * * *
1 2 0+ ", # *!( 1
$! 3! " - " 3! * * :. " " I K- K K L- ( ! " ! & "" ( "(
8 * & ( & 6 - #9 !
E, * & * * ( * # # * * F '!
"!$ ( " # " " " "" * " < =3 & * ( $ * * * & # ( , &
* " ( " * "" # & "" " * & # ( ( * " 3 "( " * " ,! * " *
1 "( ( - * " ,! * " * # "+ - * " 3 * " & # 09 " * " $ & " * $!"&
"! ( * " * &! (/"" # 2 '! '! &!"( "" # "(! 3 "( $ * *
4 & $ "# &! 0+ I: R - KL M 0+ * " * 1 * * " M! " 4 3 * # & # ( # ( * * M! " "! ( *!0+ * " !& " ( * " # , & "
1 "( ( " 1 M 0+ * # M ( " '! + "" 3! "" " ( 4 " '! * " # " & "( " ( *) & < *!0+ * " " 6 " " * < '! * * " 1 "( ( " 1 * " # . " , /1 * # ( * &
! *
" & # ( " , * " & ( * " "( & ( * , &! * * 1 "(
# 0+ * # *!0+ $!"& 1 2 " * , "# &! ( 1 * , ( " & " $ &! ! 0+ 16 " " ( " ( '! & # ( & # *!0+ " 6( & - '! ( &!"( " " " " * ( , & (
* "1 2 * - & , * . " 1 ( 3 " & # ( ( 1 " "" " & # ( " ( $7 $!"&
# " !" 1 "( ( " # , * " &!"( " " " "+ " 3 " 0+
$ ( " , !4 8 &! ( $7 "
# # * "" " * 1 & "( 2 * " # " " !( " ( 1 "- & - # 4 # -# ( & -# * * &-#34; -# & &-#34;&-#34; &-#34; * -# 1 ( 2 0+ # , * " "( "" & ( 4( - " & # ( "
" , ( " $" 1 ! * "( " " , & " 7 "" '! 1 & ( & * :.
!( " # /" " " 6( & " & &!"( " " $ 4 "
1) & '! "( * & * ! * 1
, ( * &! ! 0+ > "( " 6( & & # .9 " * ( $ . * "
! * " < & ! * & ( !
" $ # *!0+ * " 1 *
& * "- '! " , ( " 4& * ( " , & " * 3 + & & ! # $ *
2 0+ * 1 "& 3 $ " 4& * ( " , & " * > "( " 6( & ( $7 "+ * & * " # # & 09 "
& * , & 3 $ - "# & "
. 3 * & # ( , & - '! 4 & $ "# &! 0+ $ " 1 "( ( "
& ( - & "( (! 0+ * ! # * ? & * &! ! 0+ U" "(+ $ & * " # =# 4# "+ & * * > "( " 6( & * # * - # " # ( -* " 1 ( " "# &! ( 1 "- '!
"!"( ( & * ! *
& $ # "( ! & M! ( * & ! * '! * * # " ( & " - '!
$ ! . 3 * & # ( , &
-& -& # "" $ * * " * !#(! * "" # * + * &! ! 0+ '! 1 & &( 2 * & # ( " , " * ! * 2 0+ * & # ( V
8 & + " * # ""/1 ! "# "( & & !" 1 "" '! "(+ 1 (!* * + "( & " " # "" $ * * " $ ( "
# & " * R * 1 - 3! "
& " * 09 " # " # & # ( ( " & " $ ! # "" $ * * *
# ( * # * + * &! ! 0+ *
! "# $ % !
18 " $ " ( " & " " 6( & " (
& , '! & ( * " , 0 "
( & " # * $ . 3 *
& # ( , & * " "( " & &! "(? & "- :. # * 3 . " !( - # " # * " * & " " * # * ( * " 4# ( 09 " " & ( * " ! " & * ( - '! ( # ( &
# ( " & ( * 3 1 * * *
& ! * 8 & "" '! M6 1 " * * " ( " * & " ! " M -* " & ( * & ( * & # ( " # U" - & * , * 3. I NL- # * 6 "
& (! D " "" # & "" + " 6 *
( '! :. - & * * ( 1
# . 3 5 & - + # & ( & * 09 " *
, "! . 3 # " &! (
# 2 - # " "" * # * - 7 * # " & 5 & - * * 0 # /( & - * =3 &
( * &. )" + # & " "# "( # " # $ " * .! * * -"# & # & " & =3 &
-(!" " " "" " # * " * ! * "" '! * - # "" $ * * * & .
"-& "!3 S 1 P I L- # ! ! *
! ( # # & $ "( ( # #61 8 7 - "( + " 3 , & & "" ( $ (! *
1 " ( ( 1 " * * " 1 1 ( # & M! ( * # , & # ( "( - # " "" "
# * " # " !0+ * '! "(+
$ (
BS - B 1 -
-8 ( =# " 2 "
WWWWWWWWWWWWWWW-
-3 &#-34; ,! * ( " * "7&! XX
+ 8 ! @ ( #
@ > - *! * : - '!
-3" -
N-:> : - @! " "
@ >> YY - >! " B D - K- E *= " * " '! /$ " 3 $ "F 1 "( * &
8 /( & - K- A M! " ( @ " + 8 !
-88 NK
WWWWWWWWWWWWWWWWW
3 " * & " 3 $ + 8 ! 8
@ &O$! - $ (- - E> & " " * " . # ( & " "!$# F > ,( 1 I * 0+
/ 3! "# . L- D * *- M!
@ Q B R C >S - R
-- E " * & " F 1 "( *
@ H A - * 2 @ - @ " - *
@ - $ (- E # &/# * !
& " * 1 "( * F 1 . 3 $
WWWWWWWWWWWW- N- E 1 $ ! 1
$ . V ( M (= * & (
& F- - * - - 3
-@ ( # - + 8 !
WWWWWWWWWWWWW- A- "
"( * " * " & D! * & *-*
:. " "- C 0 "- E (7 * 6 & "
, & F ! " #
! & $ I& "! ( A% % L
WWWWWWWWWWWWWW- 3 - K- $ %
& @ ( # + 8 !
WWWWWWWWWWWWWW- E ! !
!* 0 ( ( * " # ? ( " & 5 & " ! * " * " , ( ( " # /( & " " & "F - H - + 8 ! - ## T A
WWWWWWWWWWWWW- N- & %
X +- + 8 !
: - C & "& > - E & " "( !(! & , 3! 0+ * & # ( " 3 $ F
> - B 1 C B - : !* I 3" L
! & ' ( )
! @ ! ! : N%> * 8 4 "
WWWWWWWWWWWWWWWW - E: # ( " 3 $ J & " - $ . " "# &! ( 1 " # ,
! "# $ % !
19
* % +
8 4 "%D "" - > * Z@ - > *" - - E & " , &
" "(7 "F ! " # *
* # ! & $ I % L
C - "7 > E ( * & #"
& F , - . - % % - ##
+ 8 !
C! * D (6 ( & -
-8 "# &( 1 " * & ! *
, 3
S [- 1 *- - E "3 (
& # ( " * " & # ( "( " * "! * 3
, "6 F / "
-& ( & $ I % % L
\ BD - 8 ! 0112
* : #!"
D - :. " 0112 +
8 ! & (
> - * : - K- E "( * " * " P :. & ( " &!# & = P " & " " &/& & " * & ! *
F-P - - 3 - K- ! 3
) ! R * & "- # $ "
* " , " :> : - @! " "
D - : " - N- E :. &
! *!# #= & ! *
& ( 2 0+ * & " 6( & F 1 "(
* & 8 /( & - 1 - ] A- M! .
" ( $ - + 8 !
B - 8 ! E "(7 * (
& ( ( , 0 " & *
# *!0+ F "( - 7 3 I 3 L
+ 8 ! 8 " ! $
i Professor de Economia da Faculdade de Filosofia e
