Prieto Martinez
2, Rogério Luiz Backes
3e Fernando Luiz Finger
21Universidade do Contestado, Rua Roberto Ehlke, 80, 89460-000,Canoinhas, Santa Catarina, Brasil. 2Universidade Federal de
Viçosa, Viçosa, Minas Gerais, Brasil. 3Empresa de Pesquisa Agropecuária e Extensão Rural de Santa Catarina, Canoinhas,
Santa Catarina, Brasil. *Autor para correspondência. E-mail: fernanda@backes.com.br
! "# # # " #$ %
& # # # ! " # # # " " #' #& #
" # # " # # " # ()# # #* #&
+ (, # & # # # #" - . # "
#$ # "# # ! " #" #" /01 #" !# # # ()#
#$ # "# ! 2 # # # "# #$ # "# #" 3
2 #" # & #" ! $ 2 4 "# " % # # ()#
"# ! " " # & # 56 - 7- " # - 8 #
9- # : 3 ;# < # = : # > "? # % ()# 51# # # #
" ! # : 3 ? 0 " # ()# # #* # #
! - # #* # # ()# : 3 #
1# # # # " # ! & + # ()# # #* #
# # # & (, # # " ! 2 " " ()#
! - #
"# $ "%$ % ! & ' ! ! ' (
)& * +,$ ) !- 1-# ! "# ! # # "
# # # @ " # -# #& #"# ! # - # #
1-# # # " # -# # # " # ! 3 -# 3#
@ # & @ ! - < -@ @ #$ # "# < #
<- - -# <# # < # -# /01 @ #" !!# # # 1-#
#$ # "# < # " 3 A # #"# $
! -#"# 4 # "# < - - ## # # 1-# # "# <# #
" # ! ! 56 - 7- " # - 8 # 9- # : 3 ;# <
= : # > "? - ## # 51# " ! # # # : 3 ? B -#
# # # # # <# # # # C -# # ! -#
@ -# # < # # 1-# < : 3 -# 1#
- ! @ # # # # " <- # -#
" ! # # # # < - " # & #
.!)( & -@ @
% # "# # -#
" # 1 % # #
# # % # #" "# # 6
D # & # # %
5> ! ? - # ! # " 3 # ,
" ! "# 5> - 4 ?
# # ! 2 "# "#
# 4 # # # # # # #
# # " # #" # " ! #
# # # / E , "# 2 (,
# #"# # # " "# # # F
# 2 (, # #
3 F # 3 " 3 - #
"# - "# # & # # " #"
# " # # ! #$ # # # #
# # # 2 ! # #" !# # #
5 -A < 4 4C G 3
-4 HC -A < # A 4 C - 4? /
: ! 2 ! #
" "# # # "#( #
# "# ! 5 C
/0 # 1!
I ! # , #& # # "#
" " # #" # 7
# # # # - # 54 ? #
/# 5 4? # (,
# " "# # # # & & # # # #
" #' #& ' & # 3 (,
# # # # # # ! "
!# # # " # !#
()# " "# # ()# #
" #' # #
/ - . " #' (,
! "# # (, "
+ # ()# # G #
# 576? # # 3 ( # ()#
# , !# # "# # # # "#
5># - 4 J? # # 76 "
" " (, & F" (,
2 # # " # # #
()# "3 # 8
# "# # # , 76 # # 4 # 4 " "4
# # # # 4 # 4 H " "45 3 G
4 HC ># - 4 JC 0 $ 4 ? # & G
# # # # # H H
K# " 0 # 5 4?
# -# # #
()# & # (,
" # ! ! "# & # # ! ( "
# " #' !# 2 (, 0 # #
# (, ,
3 # # # # 3
# (, # # # 3#" "
! # " #" !# " (,
" # # # # , # "# #
K# # # # # #
# ! # & # # , # #" #
! " !# # ()# # (, #
# # 3
8 #2 5 ? #" ()#
!# "# #
#$ % # !# # # # # #
" " ()# #" # &
" # 3# # "# # " # % #
# # # F # # # # # "
# # ()# ! $ F # # #
# (, #!# #$ # #
# # " # # # F # #
# # (, # # # # #
# "# #!# #" # #
G 3 (, # # # # #
# # # % # # ! #
# ! # L 2 "
-# "# # # # # #"
" ! " # # " # ! 2#
" #' # " #$ %
"# # # #
!# # # # # # # "# 1 "3 "
# # " (, # (, # #*
# # # # # "# # #
# # & ! # 3 (, #
# " "
3'# # # 3 - ! # # " # (,
#* # (, # / 8 M 7
N 7 : # 0# ! - # !# # # # #
#" % ()#
#" # ! $ " # # #
#$ # "# ! 2 #" #
# # (, " 3# # # ! "#
# # # " # # # 4 " # #
" ! "# # "3 # 5 # !# 4 "
# 3 #? # # #
K# "# # 0 # D # #
0# # # I ( I ( 6 # O#
# F # # ' - # #"3 #
"# # # #" #
# " # # # F
#$ # "# ! " # "# # #" "
# " - ! # # !
4 " # # " #" #
" $ " # "F " # # 4 7 # # "# # #
" # # # # J # J P
" # ! " & #
B 3# ; " - Q 3 6 # , 8
R # # " $ " "# # #
# ! - ! " 3 #
# " !# 5 $ $ "? & # # "
# # (, "# " # #"
# ! # # "# #' # #"
# ! $ " # # # /01
" #" /01 ! # 2 #"
# ' - #
#$ # "# ! 2 #
# # "# #$ # "# #" 3 2
#" # & #" ! $ 2 4 "#
" % # # ()# "# ! "
" # & # 56 - 7- " #
- 8 # 9- # : 3 ;# < # = : #
> "? # % ()# 51# # # #
" ! # : 3 ? " (,
" # # / /GS G 8 MS 7 S
S# #" "" T4 ! # 4 C C JC H HC
4 C J # (, 1# #C C C 4 C J C C
# (, # # " ! # 44 4C C
4 C 4 C 4 4C 4 # (, : 3
5 ? " (, " # # : 7
0# # N #" U" T4 ! # C C H C C
! #!# #"
/01 2 # # ! # # 588? #
" - " 54 ""? # ( # "
# ! " " !F # " #
V"# (, "
# ( "# 2 ! # " 8
(, ! " # #
# ! # #" # 3
()# ! " # #"
$ # "# # " 54 T?
" # "# 3 2 2 # # (
# # "# # (,
J T # 3 (, #
# 2 # # 8I7 D" '
" 3 "3 # G8 ! F # !#
# # # ! # # (,
# ! # " 2, # T "
' # #
! # "# (, !
" #" 2 "
' " 3 "3 # 4 "
" # # 4 " # F 5H- +
4 -? 4W # 3 #"
" 3 "3 # "3 "
# F # 4 " " # #
4 " # F # - 4
-># 2 # "# # # (, "#
(, " # #& % # 2 #
# # G # 76 G !
! "# # # # # # H
2 ()# # / G # # G
# G 3 $ K "# " ! "
# (, # # # ! # " "#
#" & # 76 # J P #
# # # 4 " "4 (, 1# #C 4 "
"4 (, # # # 4 " "4 (,
: 3 5 ? # # # " #'
# 2 # # (, # # # %
()# # # #"3 #
6 # # # # +
" & # ! - 8 "#
2 # " - # "# !
, ! " 3 # & # #
#" "# # " # # (
K# + # 3 # +
#" # !#2 # # # (, #
"3 # 5 P? # # #
# # (, " # $ " "# # "
-# - # # &
"# # # " 3 ,
" "# # 3# # #" F #
3# ! 2# # # # # + 3 #
8 # # " (, # # # # #
! " # #" # ! " (, ! (
# + #" # # # J J 7 J - /
#& % ! " # 3 # (,
# " # # # # #
#" " - 9 #@ #& " # # #
"# - # "# "
-" ! " 3"# + # , F
# 3 # (, #$ # #
# # # 2 T 3 # / (,
# # 8 K# "# # 0 #
D # # 0# # # I ( # # # / 8 #
: ! " # # " # # ! "# C M
! "# # #" , # - " # # # #
7 0# N # 7 # # ! "#
# 3 (, ." 0 "
# ()# # #* # / 8 M 7
N 7 # 0# ! - #
# ! " 3"# + # V #
" " # # # # 1 A#@
# F # # P # 3 3 #
# # F ! # 2 " $F
" 6O
/, - # #!# ()# # (,
# / ! - # ' " ! #
A 4 51 3# 4? G 3 - # 9 2 54 4?
# ! " # ()# # /
8 # #" # H A 4 E #*
(, : 3 5 ?
# # # # # 3 #
" (, # # # " ! 51 3# 4?
$ 6! I # " # # ()# 571? # #*
57/? # / M 7 # N " # # ! - #
#" % ()#
71
/ M 7 N
()#
A 4
" A 4
1# # J3 3 J 4 4 3 4
# # H3 H 3 J 4 3
: 3 H 3 43 H 3 4 3
7/
/ M 7 N
()#
" 4 µ 4
1# # H 3 4 3 4 3 J H 43
# # 4 3 4 3 J H 3 4 H HH 3
: 3 H 3 3 4 3 J 4 3
# # " "# " # , !# #" # # #" F # # P # 3 3 # # # # # 1 A#@
# ()# # #* # M ! - #
()# # #
" ! # 1# # ! " !# # 3
(, # 2 : 3 5 ?
! "# # 3 # 1 3# 4 X # & #
# - # + " # (, #
M 54 "" T4 M? " (, # (,
/7 # 1!
# ()# # #* # 7 ! - #
! " 3 # " 2 (,
(, # # # " ! " #" 7 #"
# (, + #" ! & # # "# # ' !
# # # " # # # & #
# (, # M 54 "" T4? (,
: 3 5 ? # #
# 3 (, # 7 #
# (, ' # (, !
!# #" # (, + #"
# (, # ! - ! 3
" 2 (, (, 1# # #"
# (, + #" 6 (, "3 " # #"
" #* # #" # (, + # #
" ! 8 ()# # #
" ! # 1# # 3 " # ()# #
#* # # + (,
: 3 5 ? , !# # # 51 3# 4?
# " & # # " # #
# ()# # #* ! - # ,
# "# # # + # ()#
# # ()# 2
6 # ()# ()#
# # " #$ # # ()# #
# # #" ! - ! " # H HP 8 # #
H P 7 E #* ()#
# # " #$ # ! " # J4 4P 8C
# JP 7 R + # (, # 7
(, 1# # # : 3 5 ?
# "# # " #"# # # # #
" (, & F" # ()# ! # #
3 (, "# " " # "#
# # # "# # ' & #
# #$ # # & 7
# (, # ! - !
3 # & # 2 (, # # #
" ! #" # (, + #" & # , !# "
# # 51 3# 4? 8 3 # # & #
& # (, # # # " !
- # " *" # # # #"# ! - #"
# (, + (, 1# # " #* #
#! #$ # # (, # # & # !
! "# # # !
-" (, # # # " !
R N " # # ()# #
#* ! " 3 & # 2
(, 1# # #" # (, + # # # " !
" # # 0# # # "# "
" "# / # & # " 2 (,
(, : 3 5 ?
# ! # " #* # # # #"#
! - # #" # (, + (, # # #
" ! 51 3# 4? /, ! "
()# #$ # # # #"
" # # ' # ()# ! " # JC
4 # " A 4 # ' #* ! " #
H C HJ # " 4 7 0# # :
# # "# #
& # ()# # - "
# #" ()# # #
# ()# # # # ! - #
3 # , " " # "#
#" # # ()# 1# # #
: 3 5 ? K# " #
# ()# # # ! " #
! $ # E # E 54 4?
#"# - # , # 3 #
" # #! % $ #2 #
/, - # !# # ( # # #
# (, # #* # / #" ! - #
3 # # # " # A 4 #
4H " 451 3# ?
# 6 - 7- " # # : 3 ;# <
# # " # ()# # M # 4 #
A 4 # # + 3 # = : #
> " , !# # - 8 # 9- # E
#* , - # !# # ( # # #
51 3# ? K# ! " #"# - # G 3 - # 9 2
54 4? # " ! - #
8 # # (, # H A 4 # M
# 6 - 7- " # # : 3 ;# <
# # " # ()# # M # 4 # A 4
# # + 3 # = : # > "
, !# # - 8 # 9- # E
#* , - # !# # ( # # #
51 3# ? K# ! " #"# - # G 3 - # 9 2
54 4? # " ! - #
8 # # (, # H A 4 # M
$ 6! I # " # ()# 571? # #*
57/? # M 7 N # 7 " # # ! - #
& # # #"
-71
M 7 N 7
7 #
A 4
" A 4
6 - 7 4 43 H 3 4 H43 4 3
- 3 3 H 4 4 3
: 3 ; 3 J 3 3 4 3 3
= : > H 3 J 4 J 4 3 HY
7/
M 7 N 7
7 #
" 4 µ 4
6 - 7 HH 3 4 3 4 J 3 J H 3
- 4J 3 4 4 H 3
: 3 ; H J 3 J J 3 4 4 H3 3 3
= : > H J 4 HJ 44 H J J3 H
# # " "# " # , !# #" # # #" F # # P # 3 3 # # # # # 1 A#@
# ()# # 7 # 3 #
" # # ! - = : # > "
# # # #* # # # : 3
;# < # - 8 # 9- # # ()# #
# 6 - 7- " # - 8 #
9- # # = : # > " ! " # # +
# : 3 ;# < "
#* , !# " # # 51 3# ?
# 3 # ()# # #
# # # , " 3 G 3 - #
9 2 54 4? #" ! - #
8 # #" # # A 4 7 #
# # "# # # , # # " "
# (, # ! - #
8 # 7 " # # ()# ! "
3 # = : # > " #" # (,
#" R N " # (,
# #"# ! # ! 6
-7- " # # & "# ! 3 !
-- 8 # 9- # 51 3# ?
G 3 - # 9 2 54 4? 3 # " !
-8 # # (, !# #
" A 4 # # # # " A 4 # N
+ 3 # # 3 - 6" # (, 7
# 3 # " # (, # " A 4
$ " + 3 # # 3 - "
" # " #$ #(, # = : #
> " ' # (, " H " A 4 !
# + #" /, - # !# # ( # #
# & " # # 0# # :
3 # # # ()# " # 4 #
" A 4# #* # HJ # H4 µ 4
# # "# #
#* # # ! - !
3 # = : # > " #" # (, +
# : 3 ;# < # - 8 # 9- #
#* # N ! # !
-6 - 7- " # #" # (, + # =
: # > " # - 8 # 9- # # & "
#* # 7 ! 3 # = : #
> " & ! # + - 8 #
9- # , !# #" 51 3# ?
G # # (, # # ()# # #
# ()# # #* # 8
# (, # 8 ! - ! 3 #
: 3 ;# < #" # (, + #"
# # # # (, 2
# & & # "# # ! " 3 #
= : # > " 51 3# ?
8 # " # (, # 8
! - ! # ! & # 2 (,
: 3 5 ? #" # (, +
#" + #$ #(, = : # > "
& " # (, # 8 ! 3 # #
#" # (, + (, 1# # 51 3# ? K#
" # ()# ()# # ! # & #
(, : 3 #" "
# (, # 8 #" ! " (, 4 "" T4
& # # "# # 3 "
*" # #"# ! - G 3 - # 9 2
54 4? # " ! - # 8 #
!# 3 # # # 3 - #" "
4 A 4 # 8
$ 6! I # " # ()# # #* # 8
" # # ! - # # # #" %
()#
7 # (, # 8 5 A 4? 7 #* # 85" 4?
7 # 1# # # # : 3 1# # # # : 3
6 - 7 :3 H:3 J: J :34L :3 :
- 8 9 :3 H:3 H: : 3 4J :3 4 H 7
: 3 ;# < J 3 H 4 3 J 3 H 3 H
= : # > " 73 : 3 7 4 J : 4 : H7
# # # "# " "# " # " * # " *
- # , !# #" # # #" F # # P # 3 3 # # # #
# 1 A#@
# #* # 8 ! " 3 #
! - : 3 ;# < &
# 2 (, : 3 # &
= : # > " , ! " 3 #
!# # ( ! # # ()#
51 3# ? I# ! # "3 " & #
: 3 ;# < # # " #*
# 8 ! - #" # (, + #" # # # #
(, 2 # &
# 6 - 7- " # # - 8 # 9- #
" # #* ! " 3 # & #
2 (, : 3 # #
#* ! " 3 # !
-= : # > " & & # (, 2
R #* 3 # # #
1 3# & # " #* # / !
# ! & ! " 2 ()#
1# # # : 3 5 ?
# & # # 8 # M " # #
! " # ! & # 2 (,
: 3 5 ? E 7
" #* ! 3 # & #
2 (, # # " !
$ 6! I # " #* # / 8 M 7
#" " 4 # # # # #"
()#
()# / 8 M 7
" 4
1# # JH 4 J3 4 3 3
# # H J 3 H3 4 H4 3 4 J
: 3 4 H 4 4 3
"# " # # " "# " # , !# #" # # #" F #
# P # 3 3 # # # # # 1 A#@
3 # # 1 3# & # #* #
8 ! ! "# # # #
# 1!
- 8 # 9- # # &
# # M # 7 # " " "#
#"# - # # " # #*
# # # #"# # = : #
> " #" # (, + - 8 # 9- #
$ 6! I # " #* # 8 M 7
# # # # #"
-7 # / 8 M 7
" 4
6 - 7- " # H 3 4 J JJ 3 3
- 8 # 9- # J H 4 4 3 44 J3 3
: 3 ;# < 4 44 4 J H 3 4 3
= : # > " H 4 4 44 4
"# " # # " "# " # , !# #" # # #" F #
# P # 3 3 # # # # # 1 A#@
R + # ()# # #* #
# # (,
: 3 5 ? # (, 1# # " # "
# ! #" #" # ! $ "
# # # # & (, # #
" ! 2 " " ()#
: D G KBK 0 6 # @ #!!#
< - " # " ! # #
-@ @ #" 1-# G # HH
4 H
: >: E O 7- @ -#" "
#$ # @Z B 6!!# ! -# # -
-" -# #
/#< ; A 4 J 4 H
7 >O 7 # "# # 3 (, #
# # # - 5 ?
#" : F 4 4 4 H
0 /16 8 7 >
I ( Z D0I 4
0 [ > T - Z # @ ! <#
4 4
G >: DOG : M \0 : #] #" < !
- ^ 5> ! ? - _
#$ 4 H 4 J 4 4 H
G >: DOG : M C 9 T1N 6 " & @ # # @ !!# # 3@ < G ! "# "
#$ H 4 4 J 4 4 4
E /6 ED/B > E : ! "Z
" # @
# # # O# Z " 8 3
-4 4
> 7G/6> G #
T Z #" 8 # 4
>1B/6N G 6 8 $ % &
' I ( Z D0I 57 # 4?
/61 K 0# (, # ! # : ( )
0 T6O 1BB I 56 ? * +,Z ! # ! #
- ( O F3 Z # 4 4 4
GM 9 M C MB 6 5T - ?Z
# # ! # 1-# G #
H 4
GM 9 M 6!!# ! #" # # "#
# # ! " ## !
5> ! ? - - " # " 4J4 4JH
4 4
G1 M 6!!# ! - # "# ##
< - - # @ ! <# & @
5> ! ? - \M @ 9 A " A ]
- -! JH H4 H4
4
>6 G G . % Z # #
# Z 6 # 8 #
4 J
> G 6 " ! " ( ) G T6I;
G 56 ? ./. ! " 0 0 Z 7>7 8 #
4 H J
TI K > 6 K . 1 +, 2 +,
! % 1# #
5K #" 8 (, I# # ? 6 # #
`T 2 # R # 2a D # # # ,
8 8 3
/ % 34 3556