PONTIFÍCIA UNIVERSIDADE CATÓLICA DO RIO GRANDE DO SUL
INSTITUTO DE GERIATRIA E GERONTOLOGIA
PROGRAMA DE PÓS-GRADUAÇÃO EM GERONTOLOGIA BIOMÉDICA
!" # $ " %" & " ' ( )*
'+" ! !" , ! " " ! *
-! '+" . " " "$ ) ".&! ! " /0
( ! ! * !" " ! !" 1 , "2 '+"
! 0 " ! . " " "$ ) ".&! 3
" " $
( '7 " ! " " ! 8 . 8 .
'+" ! " $ . 8 , !" " 9 : /" ; !" . !"
( 1 ! (" 0 "3 ." /" " ! ," " ( 8 1
" !"- ," "!" " !" " ! < / ; . " ! . ! . " 3
, < " ". , "( '+" !" , "= " , " ". 8 ! > . <
! 1 "2 $ " 65?5@6663 " ! ! !" /" ; ! $" " !
4565 2 ! 4566 " ! ," . . " " !" < 7 / A
B! !" ! 1 " . ! . " ; !" A / '+" ".
8 / . 8 1 2 . "." A " ! '7 !" " ! " . " !"
. ! . " 3 " " - ! , < . , " C "1 . " / !
"., ! . ! . " 1 ( ". " !" " ". , "/ " !
! "2 ( '+" ! , < !" 3 D " A / '+"1 /" " ! !" $ .0 ." "
" ! 5@ ," " 4@ ," " , $ .CE ."1 , ! ," !"
< " C " , 0/ " , !" " !" " 3 " , 0"!" ! " 1 !" 66F !" "
< ! . , !" /" . E 0!" ," +" . ; !" $ .
. ! . "3 . " 9GH16I: /" ".," ," . J .&! ! ! ! /"
K61@ L G1G " 3 " ." .&! " ! . ! . " /" @14 L 41FF3 " !" ".
" & " ! ) 1 4G 94H1FI: ! , '7 " J . . ! . "
, ", !" @6 9H@1MI: " .0 ."1 . . ! . " . , "2 . ! " .
, " C " < = / "3 . H5 9FNI: ! , '7 /" . "2 ( !
MM '7 . ! . " 3 / ! "." ! $ ( ! ! ."! !
/" . . / < 9NH1MI:1 $ ! ! ! $ ( ! ! 9441MI:3
/ < 8 /" . ( ! 1 < !" "., ! ". !" ; !" .
" ) E " 1 "2 !" ! . " $ ( ! ! 3 " ! '7 ! " $ .
!" . ! . " ( . . " < &. !" ! =C( 1 " ! . " !" & "
! < ! ! , !" +" /" ! ! 3 . ! . " " ( .- .
" B. !"1 ". , ' ! ."/"1 . " . E ! ," ! . .
" " ". " J+"1 . < < $ " ! " " ! "< 3 . .,
$ . ! , "2 . < " " , " " " !" " " ! 8
/ . 8 /" "2 ( ! 1 ! ! < '+" ! . ! . " & ; '+"
, " !" " 3 .&! ! / '+" ". 8 / . 8
E" +" / " " $ ! / '+" < " A 8 9,O51@GF:3
$ +" !" $ ! / '+" ! ! ! ." " . '+" ," (
< " ! . !" " , . 0( ! / '+" . ( !" 1
.2" '+" +" J !" $ / ( 9,O51@@K:3 " , 0"!" ! .
" /" . !< !" , '+" 65G ! / ," ! /C . " 1 "
< 1 44 9451NI: ,"! . !" !" $ . (& !" .
P " ! B! " , " , "$ . .C ", !" ) 1 " < " ," !
. " ". ! Q G3G461@4 94M1HI: , '+" , 0"!"3
B. " , "2 . "2 ( !" !" ,"! . ( ! A
" ! ! " !" ! ! / . J" ! !" ! 8 / . 8
" 1 2 . "." < / ! ! 8 A B! " ! 3 .
/ ! "., E ! ! !" , " " " !" " " ! . ! . " 1 = .
" !" A < '+"1 "1 . ; . "1 "< 1 ! 2 '+"
; '+"1 , 2 - ! ! ! +" !" / . 8 " < , <
. . 2 1 "." =C ( . " " !" . , 0 $ " 1 $ !"
., " ," (" " 1 < " " !" " ! 1
" < . " . ! B! 3
!" "1 '+" ! " $ . 8 , !" " 1 " !
. ! . " 1 8 . 8 3
)
" ( J J . ( , " $ J". R " ! ! " - " "2 ( " !S3 J ., R ! 2S " ( 1 R J
! S ! RJ" R $ ! $ 3 J J 2 $ " S / J , "= ,, "( 2S J J ".. J1 .2 65?5@6663 " " R , /" . ! 2 R $ 4565 ! , 4566 ! " ! "/ < " 2" ! T J J1 ! $ ! ! J / " R J ,J . 1 R . ! , "! " $ 3 R " ! 2S ( R $ $ J". . ! " ! 1 . ! , J , ! ( R R J ! ! $ J". , "/ " ! "2 ( " "/ J J 3
" J / " R " ! ! J . . . ( " 5@ ," ! 4@ ," /" J J $J ! $ 1 / ". J ," "/ J , / < " ,, ! "
E ! ! 2 J S R " " S . ! " 3 J ( $ ! . "/ 666 ! S R N3F L G3@3 " 9GH36I: R ".," ! "/ R". 1 J . $ R K63@ L G3G S 3 J ( $ " ., " "/ ! $ R @34 L 43FF3
" ! $ " J ) 1 4G 94H3FI: , , " " ! ,, ", ! $ ! @6 9H@3MI: " ! $ R J" , "2 . ! 2 ! J . !
" ! " = /S 3 H5 9FNI: , , " R "2 ( ! MM ! $ " 3 J" / ! ."! ( S R J ." / < 9NH3MI:1 /" "R ! 2S $ ( S J $J 9443MI:3 J / < R ( ! "., ! R J " J ! $ J". ) ; ! 2 " !1 , S J" "/ $
( S3 J " $ " ! " "/ . ! " R / / ". ! 2 1 RJ ." "/ J E, ! < S R " . 3 J ! $ R J $J J . ! S
" " 1 J , "/ ." !1 . S 2"E , ! ! " R J J $ " !1 ! R J" S " " " ! 3 R ! $ "/ , "2 . " $
J , " ! " J ,J . R "2 ( !1 / ". J , J " J / 2S J ! S3 J ( $ / " R J ,J .
." $ R". 96K3@ L 4354: ! . 96K3MF L 43FG: R . 1 ! $ J $ ! ! ! " / J ! $ "/ / " R J 9, O 53@GF:3 J
$ " "/ / " ! $ J"R ! ," ( " J , RJ J " ! ! J ! J $J ( "/ / " 1 J" $J J " J , R " $ / 9, O 53@@K:3 $ J , "! "/ " S R , J ! 2S J
" 65G ! // S, "/ ! $ 1 ." $ RJ J 44 9453NI: " ! J ( 2 ! /" / U J S . " J ", J . S "/ ) ; , "$ .1 RJ J < " ( $ "/ Q G1G463@4 94M3HI: /" J " 3 ! $ . S , "2 . "2 ( ! J !S ! J "., E S "/ J ,J . ( , " 1 RJ J ! " J , J 1 1 " $ 1 ! 2 " ! 1 R
! / ! J ! /" " "/ J ,J . $ J". . R" $ ) ; 3 J 2 " $ /" $ " 1 J , "/ ,J . $ ," ( ., 2" J $ J". ! J ! S ! 1 !
" < S " J J J S .3
63 3333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333335M
43 V
436 ( J . " ", " 33333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333366
434 . " , " !" "3333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333364
43F 8 . 8 33333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333336H
43H '7 ! " $ . 8 , !" " 3333333333333333333333333333333333333336N
F3 )% V
F36 2= (" $ 33333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333336G
F34 2= (" , 0/ " 33333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333336K
H3
H36 . "3333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333336K
H34 ." 3333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333336K
H3436 & " ! +" E +"33333333333333333333333333333333333333333333333333333336K
H3F " ! ! !" 333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333336M
H3H C ! ! !" 333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333336M
@3 > 3333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333346
N3 33333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333346
G3 333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333F4
K3 3333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333HF
) ) W 333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333HH
X
E" 6 . " ! " ! !" 33333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333HM
E" 4 ." ! " . " ( !"333333333333333333333333333333333333333333333@@
E" F ! " ; '+" ! '+"3333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333@N
$ !" " B ." " ; !" " ) 1 " $ ," C " ! N5 " "
. , 651KI !" " ! ,", '+" ! !" < , "," '+" !
!" " . ." " " , 0 396:
" E " ! ( J . " ; !" , ( ! , '
! !" ' Y +" . 0( 1 "2 ( - " ) < ,", '+"
!" & < . ; ! ( " /C . " 394: " &.1 ( ! ; '+"
. ., " ! ; !" / (" C( A B! 1 ," / . " , "
!" " ," , ! ! 1 ! . $ ! 2 ", " " 1 < " 2 .
, . " / <Z8 !" $ . " ! , "2 . " !" "
. ! . " 9 :39F: '7 !( 1 '7 1 ". ! '+"1
," / .C 9 " ! ., " B. " ! . ! . " :1 " ! /C . "
! C " 1 ! / ! ! ! ! +" " . "1 " " 1 , .
< $ . ." 2 ! ! 1 ." ! ! 1 . " " B. " !
J" , ; '7 1 " C " 1 " 1 .1 ,7 . , "2 . !
B! ,B2 39H:
[ . ! ! < " , 0 ( J 1 "2 ( - . ! . ! ,"
'7 ! " $ , . 8 , !" " 9 :39@: +" " <
" . ( ! ! !" " !" " < +" ( ( . . .
!8 . / '+" ! ." (" ! ( " " !" < 7 " !
B! 39N: . ( ; ( ! !" . . " " .," ! ( ! ! ,", '+"1
". ! '+" ! , ! ! /0 1 "$ ( . 1 " " - C " <
$ . +" ". . ! " 1 . .2&. ! 8
A B! 3 .1 . 455K1 . J" ! < ! ! ! '+" , ! "
! . /" . !" "2= (" , !" , / ! $ +"
. , 1 ! / ! " < / A , " ! ! '+" A B!
!" !" "39G: " " " !"1 ! ! 2 1 N@14I ! '7 +"
/ *, $ . , ! ! ! ! ". ! ! 1 !
. ," \ 1 . , ' ! ," 0 ,B2 1 / " < ,"!
"., ". < ! ! !" ( '" "/ !" 39K: .1
, , . 1 (& ! !" (" ! ". ! ! 1 ., $ . E0 "
! . " < / !" " /" . ! . ! !" ! 1 .," "
" , ! +" ! =C( ! / !" , $ '+"39M:
8 / . 8 9 : . " , , ! = " A " ! !
," !" '7 ! B! ! . ! ! , ". ! ! 1 , .
" < ! . . 3 ( ! ! < " . 8. "."
, ",* " $ ! $ ' 1 / C < ! ! !" . ! . " 1
2 . "." ! , "."'+" !" " " !" " A< " ! !"
3965: . / ! .," \ ! " = " ! '7
-" ! < (" ( . " " ! . ! . " 1 ,7 - < ,"
" ! ! . !" ! !" ! < ! ! ! '+" , ! "
!" "3966: $ !" " & " ! B! 1 ( " " !
. ! . " " $ (" " " !" , ! ," / .C ! "$
, . !" $ ! ! / " ! B! ,B2 ! & "3964: .
" , ! 1 . . " B. ! ! ! . ! 1 " ( '" !
/ .C +" +" " ! !" , " C " ! , ," " "
" ' . " ! B! 3 ( ; .," \ ! +" = E, !
, . " !" $ " 1 " < & ," 0( " , " ! '7 /0
! " J . " . < " .3 " ! ! ! !
! B! " ) 1 / .C $ . " , , < " , '" 1 .
( ; . " ! '7 .0 . C , " . ; . " ! < !"
! . ! . " ] &. ! "1 " " / , " < / !"396F: / "
.2&. / !" ( '" ! / .C ! 396H:
, ! " 0 " ! B! !" !" " 96@:1 " !
C " ( /" . '+" ! < , . , "/ " 1 < 2 J .
! , . = . , ; ! , ! ! ! ,", '+"
!" 1 "2 ( - . 2 ; '+" !" / . 8 " " ( '" ! B! 1
( 3 " !" ! < / " ! !"1 " 2 J" !
, "/ " +" ! ( " " ! . " ! ! ! . , C !
B! 1 . . / ; , ! '+" " = ! . < , < "
, "2 . . B! 1 , = 1 2 . 1 ." " ( !" 3
. '+" ! , /" ! '+" ! "( , C < = .
, ; ! , ., ! ! . B! 1 , . . "
, ! " " ( !" " ." ! /C . "
!" " " $ . " $ " ". B! 1 2 . "." ! ! !
< / " , " " " !" A 1 /" ! / !" ". . !" "
) / A ( '+" !" " ! , " " " !" . ! . "
" 396H: !"1 2 J" 2 " J . J"
! ! ! . / *, 1 ! / !" ," 0( ! < '7 < "
A ! /" . /" . " , /" . '+"1 2" '+"
! (" ( . " ! " " , C " " ! " 3
!" ! !" ," ( . +" " 2 '7 ,
< / '+" !" ( '" , !" " !" " ! 3
!
". 2 " !" ! !"1 & ," 0( " <
, . ., $ . ! , "2 . " !" " , " " !" "
! 8 / . 8 1 < (+" ! ! < '+" ! . ! . " &
; '+" , " !" " 3 .," . ( '+" ! ( ! , "
," 0( !" $ (" !" 1 . ( ; < /" . "2 ( !"
" !" " ( ! / < 8 ! '7 . ! . " 1 "2 !" !
. " $ ( ! ! 1 " ! . ! . " ! < !" 1 2 . "."1 ," 2 ! !
! " ! . ! . " ! C " ! 2 . " ! !" ' 3
" ! '7 ! " $ . !" . ! . " ! ( . ( 1 ," ( .
. " < &. !" ! =C( 1 " ! . " !" & " ! < ! ! , !"
+" /" ! ! 3 &$ ! ". '+" '+" "
,"! . ! " !" ! ., " " " . ! . " 1
" < . 1 $ . J" " '+" ! " / " ,
B. " , "2 . ! / !" ,"! . ( ! A
" ! ! " !" ! ! / . J" ! !" ! 8
/ . 8 " 1 !" . ( < " . " ; !" ,
/ ; " +" " ., . . " .," , < ! !
!" " !" . ! . " 3 . / ! "., E ! ! !" , " "
!" / . 8 " < , < . . 2 1 "." =C ( .
" " !" . , 0 $ " 3
; !"1 '+" ! , "/ " ," ( . ., . J"
" " $ ; " ! , " " '7 1 < " "
. J" . =" ! / . " , 1 (& ! 2 J" " 2" (" ". "
! . , "/ " 3 '7 ,"! . $ ., " ," (" ,
