• Nenhum resultado encontrado

Petrogênese dos escarnitos de Itaoca - Vale do Ribeira - SP

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2017

Share "Petrogênese dos escarnitos de Itaoca - Vale do Ribeira - SP"

Copied!
184
0
0

Texto

(1)

UNIVERSIDADE

DE

SAO

PAULO INSTITUTO

DE

GEOCIÊNCIAS

P E rR oG Ê N

Esit:";"tåÊtHt-o3ro

=

rrAoc

A

Hendrik Herman Ens

Orientador: Prof. Dr. José Moacyr Vianna Coutinho

DISSERTAçAO DE MESTRADO

Programa de Pós-Graduação em Mineralogia e Petrologia

São Paulo

(2)

Presidente:

ExaminadoreB:

UNIVERSIDADE

DE SÃO

PAULO

INSTITUTO

DE

GEOCIÊITICIRS

DEDALUS-Acervo-lGC

ililil tilil ililt flil iltil ilil ililt ilililtll il] llilt tllt ll]

30900004880

P E

rRo

o

t

l=;ï,-3";"';,8ÈH'33ro'

I

rAoc

A

Hendrik Herman Ens

Orientador: Prof. Dr, José Moacyr Vianna

DISSERTAÇÃO DE MESTRADO

COMISSAO

EXAMINADORA

nome

Dn. J.M.V.Coutinho

Dnq M.A.F.Candla

São Paulo

1990

(3)
(4)

RESUIIO

Oe escarnlt-oa eetudadoe ocorreü no tnterlor e bondsE de

encl avee e poaefvets teèoa pendènteÉ rnetàBB6dInent årea que

af¡o-rsm ns porção centrat do ltactço Grenlttco de ltsoca. Pets ação

térnlca e emlaÊão de ftuldos ðquoeÒB do corpo rûsgmátlco se roches

DètaE6ed I DenLsree dog encl ave8, ãEEtü co¡lo ss encålxsntea,

ortgl-narsn hornfele dlvereoa, nárnroree e eacårntt-os,

Foram ldent tflcadoa na árêâ dole ttpos dlaLtnLos de escsrnt-toE, denohlnados reepect tvanenLe de granada-sal tta eEcaFnlLoE e

granada-uol ¡ aEtonIt a e6cànntLos.

Oe granada-sal lt-e €EcarnltoB ocörr6n em zona6 nétrlcas ao

longo doe contet-og ent,re granlt,ótdeB e ¡¡árnores, coBLltutdo*Ee

èasencl6lr¡ente d€ cl lnoplroxgntoa (sal tta-ferrosal lte) com bsndaE

e vèloE gnanatfferoe (groseulérts-àndradtùe). FaseE Dtnerata

tErdlaB (epfdoto, albita, càlctta) ocorren 6ubÉLtLutndo pnlnct-palnente as granadas.

Oe granada-wol I asLontLa €EcårnlLos desenvo I verErü-ee cono êspeeeos pacot,ee entre oE márnoree e hornfele pet fttcoel

conDBtltuen-ae de r.ro I ¡ eBLonlt"a, grosgulárlE e elgu!| dtopsldto.

LocEl¡lent,e a6 granedae apresentam-se bgEtsnLe slbtttzådåa è veBuvI EnIt l zâdae .

O net-anorf teno de cont,aLo at-lngtu tenperaturaB aupertores a

650 -C e pressão en torno de 2 Kbar.

fonüeråD-Be lnlclôlmenÈe,por btnebaaeomeLleno (dlfueão),

alnda a LenpêraLunae elevadas, da ordeD de 600 -C, en condlç6eE

redut-on6E, áel lta,/fôrnoað¡ lte êEcarnlLos. Con o prognêEglvo

abalxaDent-o da Leuperat-urå oÉ ftuldor lnfI ltrantee tornaran-ee

oxldåntea ô enn¡quectdo8 en alunlna o Efl lce, pnonovendo a

oxtdação dos plroxêntoE e fornação de bandas grsnat,fferee. NesLa

faee, a t-eropenaturas entr€ 45O e 55O .'C, fornarau-Ee oa

granade-Ltol ¡agtonlLå eEcannltos, en anbtentè dt6Lsl, pon âçgo doa fluldog

Já enpobrec ldoÊ en ferro.

Durante a faee retrógreda fornarsn-ee atbtt-å, epfdoto ê

veeuvt enlüs pela deetrutçgo då gnaneda € ocoFreu â deposlçgo de

sulfetoa. Por últ l¡¡o, nå fâs€ hldroterral ftnel, oe f ¡utdos

t-ornaran 8e enrlquecldoE eD CO¡r, pFoptcl endo a carbonatação doe

ülnênala fonnadoE ãnt€rlornente e a formação dè veloE e vênul ag

(5)

lv

ÀBSTRÀCT

The ekenna u''der conatderatton csn be found rn'rde or åt the

nlDe of üeLå-Eêd I !ìentary lnctuEton8 and, concelvabty, roof

pendenLs, Lrhrch outcrop rn tt¡e centrsl pant of the ttaocs grantt6

pluton. Such ekerne, togeLher ulLh a vsrtety of honnfele and

¡nsrblee uere formed by thernal ületånorphlan end out,uard dtffuelon

of equeous flutdÊ fron t-he üsgnsttc body.

Garnet-esl tte and gernet-wol tsEt-ontte sre the t,¡¡o natn

aEeenblågea nåklng up ttaoce Ekarne.

GarneL-ral rte skarnE occur rn zoneE of netrtc thrckneÊB

along the granttotd-narble cont ect snd conÊlaL of eeeentl at

cl lnoptroxene (êsl tte-ferroeÈl rt,e) ånd gårnet-ntch

(groeeular-endrädrte) bsndE and vetnE. LåLe nrneral phaaee (eptdote, stbrLe,

cå¡clte) nay replace eert ter one8 (gàrneL batn¡y).

Gernet-wol laetontte ekarn occur åE thtck bodtee betüreen

nsrble end pelrtrc hornfele snd con'ret of e.Eent,ral uol ts'Èonrt,e

and groeeulsr lrtth 6obe dtopalde. Garnet utll, ¡ocaily, exlbtt s

htgh degree of replacenent by s¡btte Ênd veeuvtåntte.

contact ne¿ernorphreu ¡eached ttê pesk st Le'perstureç ebove

650 -C and preeeures around Z Kbar

sal rLe,/fennoEal tte ekarns Lrere for¡¡ed by bldtrêctronsl

netaeougt ten at the Et-ltl etevated tenperaturee of about 600 -c

under reduclng condtt,tonÊ. In the progrêÊEtvely coot lng envlronent t,he lnft ltrat rng f lutds becsû|e nore snd lrorê oxtdtzrng and ennrched rn sru'rne and Et r rca, e f act, r.rhrch resutLêd tn the

Òxldatton of pynoxeneB snd fornstton of gernet bande. At thfE

etage and Lenpers¿ures beLrlêen 45O and SSO øC, dtÊtal garnet_

r¡ollaet,ontte gkarns uere forned by ùotåaonatrc proces'eE t rnkêd

to lron depleted f ¡utd6.

lrr s reLrograde etage, gernet, was deet,royed end replaced by

ålbtLe, eptdote End veeuvt Entüe, Èulphtdè6 befng depo8tted.

Ftnå¡ly, durrng Lhe I eet hydrothennal etege, COo_rtch f tulde

furt-hered the canbon¡tt.on of êarly btnènels End ¿hê forüeLton or

(6)

sulltR I o

DEDTCÀTóR!À

....

r t

RESUüO.

...tir

ÀBSTRÀCT.

...,..1v

RELÀçTO DE

F¡GURÀS.

....,.vr

I I

RELÀçßO DE

FOTOS.

,...

rx

RELÀ9IO DE

QUÀDROS.

...xt

RELÀçßO DE

TÀBELÀS.

....,...xi

CÀPÍTULO I

¡ NTRODUçñO.

I

CONSTDERÀgõES

PRELI|NÀRES.

. ,. . ..

....1

t.t ObJettvoa.

...,i

2

CÀRÀCTERíST¡CAS DÀ .fREÀ

ESTUDÀDÀ.

,...2

2,1

Local lzação €

Àceagos.

,...,..2

2.2

AepecLos

Fieiográficos...

.

,...,..2

3 ITETODOLOG¡À...

...5

3.1

Levantanenùo Btbl tográftco, .

..

., . . .s

3,2

Treba¡hoa de

Canpo,

...,....s

3.3

Ànál lsee

tttcroacóptcas...

.,.,....,,6

3.3,1

Ceractertzação

petrográftcå.

...6

3.3.2

Det,ermlnação dea propriededee ópttcsE do6 ntnenal

e....,.,7

3.4

ÀnÉl leee por lllcroeeonda

Eletnôntcs..

. ..

...7

3.5

Anál tseE por Dtfrat,ouetrts de R¡toe

X...

...A

3.6

Ànál teea

Qufmlcas.

.. .. .g

3.7

Detènnlnâçgo de ProprledsdêE Ffelcae de !linerele

e

Rocha¡.

tl

3.8

Cálculos Ternod t ng¡¡ t coa . .

.

,...11

4

ÀBREVIAçSES DE NOI'ES DE IIINERÀIS

UTILIZÀDÀS.

....I2

cÀPtlul.o 2

ESCÀR!{!TO5

- REVISTO.

,...13

r

INTRODUçrO..

..

....

13

(7)

3

4

vi

coNDtç6ES FIS¡CO-QUft{tcÀs DE

FoR}rÀçÍo.

.,.,2t

cl-ÀsstFtcÀçfto....

...2È

CÀPITULO 3

cEoLoc¡À.

...33

I GEOLOOIÀ REO¡ONÀL, ....,.33

2 GEOLOGTÀ LOCÀL. ...4O

2,7 Caract en fet t ce6 G€r81a... .,...4O

2.2 O Granlto EncÐtxant,e. ,...tlt

2.3 OE Encl aveE Eet-udadoe... ....A2

CÀPITULO 4

PETROGRÀFIÀ ,...5O

I NOI{ENCLÀTURÀ ÀDOTÀDÀ,.,.. ...5O

2 ROCHÀS GRANíTICÀS. ...51

2.1 Suit,e Gnanitóide ttaoce...,. ...S1

2,2 Diques e Veioe. ,,...S8

3 t{tRt{oREs

....58

4 HORNFELS PELÍTICOS. ...È2

5 HORNFELS CÀLC¡OSSILTCÍTICOS. ...6S

6 ROCHÀS }|ETÀSSOüÍT¡CÀS... .,..,.71

6.1 Granada-P I roxên i o Escarnttos. ... ..71

6.2 Graneda-Wol ¡ aatontta EecErnttoe. .... ....75

CÀPITULO 5

I,IINERÀLOG¡A ....95

I CLtltoP¡ROXÊNtOS. ...95

2 GRÀNÀDÀS ....97

3 VESUVIÀI{ITÀS.. ...103

(8)

vi i

5 FELDSPÀT05....

.,.106

6 [,,oLLÀSTON!TÀ..

,.,ro7

7 CÀRBONÀTOS....

,..to7

a SCHEEL!TÀ...

...to7

CÀPITULO 6

QUtlllsilo.

r

PERFIL

2

PERFIL

sRt-À15.

...,....120

5RI-O3.

...127

CÀPITULO Z

coNsrDERÀçgES

PETROLóGICÀS..

....134

I

SãO OS ESCÀRN¡TOS DE ITÀOCÀ REÀLüENTE ltETÀSSOüfTtCOS

?...134

2

SEQijÊNCtÀ DE

EVENTOs...

....t97

2.1

Gnanada-Plroxênlo

Escannttoe

...lgz

2.2

Granada-ülol Iaetonlta

Escannttoa

,...ldO

3

CONDTçõES F IS¡CO-QUf lilCÀS E REÀçõES t{ETÀttóRFtCÀs/ItETÀSSOt'ff

-T¡CAS.

,....14r

3.

t

Evidênct as dae Rochas Tsr¡ro¡¡etamórf

icaa.

. , , , .142

3.2 Eacarnitos,

,. ,.148

4 BÀLÀNçOVOLUüÉTRICO

....156

CÀPITULO A

coNcLUs6ES. . . . . . r6l

REFERTNC¡ÀS

B¡BLtOcRfFtCÀS...

.. .163

(9)

F I GURÀS

FIOURÀ 1

F¡GURÀ 2

FIGURÀ 3

FIGURÀ 4

FIGURÀ 5

FIGURÀ 6

FIGURÀ 7

FIGURÀ A

F¡GURÀ 9

FIGURÀ IO FIGURÀ IT

FIGURÀ 12

FIGURA 13

FIGURÀ 14

F¡GURÀ 15

F¡GURÀ 16

F¡GURÀ 17

FIGURÀ 18

FTGUNÀ 19

FIGURA 2O

FIGURÀ 21

FIGURÀ 22

FIGURÀ 23

FIGURÀ 24

F¡GURÀ 25

FIGURÀ 26

F¡GURÀ 26

viii

I LUSTRÀçõES

Local lzação da lres e Àceesoe. ..,..9

EEcsrnttos de Ptne Creek . ...1.1

TlpoB dè EBcsrntLoÉr de Sterra Nevada . .. . . .. . .ls

Balenço QufDtco de E8côrnttoe ds fata, .. . . . . . .16

Conpoelçgo de Gransdae e PtroxenloE de Eecarnttoe...lg

l{lnerålogf a de Eecarnttos de SterrË Neveda. . . 1S

EEtrutura de Eeèarnltoe de Sterrs Nevada. .,,,.tg S fnt-eee Geológlce regtonal ...94 Gêologl a do Grsnlto ltaocE e Encstxånt,ee...,...9ê

Geologl a doe EecarntLoe do Batrro do Gurutuba,...49

Geologl a doe eecsrntto6 de GURUTUBÀ Il1... ....{6

PerÊt I Geológt co dos eacarntLoE de GURUTUBÀ lll...42

Geologts doe Eecarnttog de GURUTUBà 1... ....4Ê

Perft I ceológt co doe Eecårnttor de GURUTUBÀ ¡...49

Compoelçõe6 de Grsnadee e PtrôxÊntoÊ,.... ...96

Penfr I Qul¡tlco de Grenada Zonada. .. . . ..lOO

Loc6l lzsção de PonLoe de Graneda, Ct lnoptroxento è

EptdoLo Ànâl lÊsdoÈ . . .lOl

Local lz6çào de Pontos de Ve6uvl antt,s, Granada, À¡btLs

e Cl lnop¡roxênto Ànsl tEadoB. .. ...lOP

Local tzação de Pontos de VeEuvlsntts, Greneda, Àtbttå e C¡ lnoplroxên lo Ànal tBados ...1O9

Perfl I Qufütco de VeEuvt åntLa Zonâdå... ....lOS

Perfl I de Sondegen SRI-Àf5. Lttologle e Local tzEçËô de

Àuoetrae Àn¡I leedae. .. -....121

Perfl I de Sondagen SRI-À15. DrEtrtbutçËo doe dxtdoa

eD Funçgo ds Profund t dsde/Lf tot tpo. ... ... ..,. tA3

Perfr ¡ de Sondagen SRI-À15. DtatruburçËo doe Lnaçoe

en Função da Profund r dåde/L I ¿ot tpo.... ...12S

Tetraedro StOo-CaO-(FeO+llgO)-(F€eOo+ÀlnO¡) ...127 Penft I de Sondsgeü SRI-O3. LtLologlE ê Loc6l tzaçËo de

Ànoetrae Ànsl tasdee. ...t99

Perft I de Sondegeu SRI-O3. DtatrtbufçËo doa óxldoE./

e¡eDentoa en Função da Profundtdêde/LtLotlpo.. ...lgO

(10)

FIGURÀ 27

FIGURÀ 29

F¡GURÀ 30

FIGURÀ 31

F¡GURÀ 32

FIGURA 33

FIGURÀ 34

FIGURÀ 35

FIGURÀ 36

FIGURÀ 37

FIGURÀ 38

F¡GURÀ 39

FIGURÀ 40

FIGURÀ 41

tx

Tetrgedro CåO-StOl¡-(Feo+¡gg¡-qÀloO.+FeoO.). .,,, . . ., 133

Felç6ee de ZoneamenLo Sfbétrlco... .. ... igs

Sequêncte de Eventoe ObEervada noe Grsneds-plroxênto

Eecerntt,oB. .,..lgg

Sequêncl a de EvenLos ObEervada nos Grsnade-t¡tol I

eeto-nlta EBcal.nlLog,. .,. -141

Reaçöes Ìletar¡órf lcas en RochEE pê¡ fttcaa,.. ...t42

ReaçEee lleLanórf tcae en llármoree tmpunoe . . . . .l4S

ReåçõeE Ìletsmórf lceE en Rochee CslctosEt ¡ tcCt tcaE,.l4Z

Tnttngulo RÀlOo-CaO-(FeO+llgO) .. .. ,. . . ..14g

Tetnaedno ÀCRF.. ...1SO

Dl ÈgraüE de Equtlfbrto de Ct tnoptroxgnto êü Função dE

Conpoetção doe FlutdoE e TempenaLuF€.... ...1S1

Dl agrena Log(fOo) x Log(fS¡¡) ...152

Dl sgnêDa de Equtllbrro de Granads en Funçào da

Compo-atção dôê Flutdoa e Tenperat-ura. .. . . .. .l5g Dl agrama u(efllcs) x u(E¡umtna).,... ...1S4

Dt agrana de DtstrtbutçËo de FeoO, e Àloo. Entne Epldo_

to e Grsnsds...., ....l5s

FIGURÀ 42 Dt egrang de Entrada e Saldà de Etenentos.. . . .. ...1gg

FOTOS

FOTO I Relevo doE Granrtótde de Iteoca. ...rt

FOTO 2 ÀflorEmento de Granada-plroxênlo Escarnttos,...45

FOTO 3 Àflorauento de Granads-tJol ¡agtonttB EecarnttoE.. . ... ..45

FOTO 4 ÀEpecLo CarecterfEttco doe euantzo llonzon I t oe . . . 54

Foro 5 Texùure Granul år Hrprdro'órfrcs en euartzo llonzonlLo.. s{ FOTO 6 Àepecto de Quartzo lfonzontto Contentnado ...,EE Foro 7 Textura Blaeùogrsnulsr ttrptdronórf rcE en Grsnrtótde

con-tsütnado. ....,....Ss

FOTO I Àspecto de Grsnttótde tntenÉàüente llet_aeeoü6ttzådo.. _. 56 FOTO 9 GrãntLótde t{etåasolråL t zado. . ...86

Foro to rêxturå Granobt áELtc6 pol ¡gonat e¡ TonEt rt,o

t{etaesoue-ützado. . -.. -5.7

FOTO 1l TéxLurå Grenul sr HtpldtóDórftcE eu TonEl tto... ...57

FOÎO 12 À¡bt¿e-Eptdot,o Fete. .. _.5A

FOTO t3 Dtopsldro*Câ¡ctLa llárnore. ....60

(11)

FOTO t5

FOTO 16

FOTO t7

FOTO 1S

FOTO t9

FOTO 20

FOTO 2l FOTO 22

FOTO 23

FOTO 24

FOTO 2s

FOTO 26

FOTO 27

FOTO 2S

FOTO 29 FOTO 30

FOTO 3t

FOTO 32 FOTO 39

FOTO 94

FOTO 35

FOTO 36

FOTO 37

FOTO 3e

POTO 39

FOTO 40

FOTO 41

POTO ltz

FOTO 43

FOTO 44 FOTO 45

X

D l ope ld I o-Qu art zo-Ca I ctta llúr!¡Õr€,..., ..,.61 Eacapol i ta-D f ops fd i o-Ca l c f t a llárnore..,.. ,. ,,.,.61

Àspecto de Hornfele Pel ftico Bðndado. .,.,.64

Ponflroblaetos ds BioLlt,a e¡¡ Honnfete Pet ft,ico,...64

Zonae de Reação Entre Bandae con Blotlta e Bandae coû¡

Dlopsfdio. ,,,.,..65

St I I fnanit a-Blot,tùa-Quartzo-ltlcroct fnlo Honnfele. . .. , ,65

Sl I I lÌnanita e ÀndaluztLa en Cont eto con lllcrocl fnio.. .66

Sillinanit,a, lllcnocl fnio e Quantzo lnclueog e¡¡

porfiro-bl aeto de lluecovita,.... ,...,. ,....,6É

Ponfirobl asto de Cordieritã. ..,....,67

Porfinoblaetoe de Àndaluzlta (Qut eatol itE).. ...,67

Diopefdto Honnfele. ...69

Zones Ìletaeaomáticaa en HonnfelE Calcioeei ¡ icát i co., .,7O Bandanento de Hornfele Ca t c I oss I I i cát i co pa¡ci alnente Obl iterado pon Proceesoe lletaegonát. Icoe, ,...,...2O

Agnegado Granobl a6tico Pol igonat de Set itelFernoaa¡ it a

en Eecannlto,,,., .,....,75

llár¡¡ore Pancialmente Eacarnitizado,, .,....76 Sallta Escarnltos de GURUTUBÀ II¡,.. ...76

Granada Zonada, .,.,... ,,77

Cl inoplnoxênio Corroido lnclueo e¡l Granada. ...,.72

Granada Seletivanent.e Epidot-izãdã... ..,...79

Granada Seletivemente Àlbitizadå. . .. ...78

Sâl ita Egcarnito con Banda de Gnanada Escarnit-o. .,....79

Textura de Zona Epidotizada ...,...79

Àspecto doa Granada-l¡o¡ t ðstonita Escannitoa. .. .. ,. . , . ,gO

Zona con Porfirobtaetos de Vesuvi snita. ..,...SO

Restog de Graneda tnctueos en Vesuvianlta. ..,...g1

Restos de Granada lnclueos em t{onocrietat de Àlbita..,Bl

Veio de Veguvtanit,a e Wol IaatontLE en Gnsneda-llol

lasto-nlèa Escarnito.. . ...,82

Diopefdlo-Granada-[Jot I setonita Eacarnito Bandado. . . .Bz

Veio Eacannft ico en llánnore. ,.. . ,. . tgs

Veio Eace¡nfLico en llán¡none. . ... . ..196

(12)

Xi

QUÀDFOS

QUÀDRO 1

QUÀDRO 2 QUÀDRO 3

QUÀDRO 4

TÀBELÀS

TÀBELÀ T

TÀBELÀ 2

TÀBELÀ 3

TÀBELA 4

TÀBELÀ 5

TÀBELÀ 6

TÀBELÀ 7

TÀBELA A

TÀBELÀ 9

TÀBELÀ 10

TÀBELÀ T 1

TÀBELÀ 12

ÎÀBELÀ 13

Crletale e Padrõ€6 Ut, I I lzados na ItlcrosÊonda,. ,... ,A llétodoe Enpregadoe nsa Àná¡ laeE Qufmlcaa. .. , .. . . ,. . .10

fndlcee de Refração de C¡ lnoptroxgntoa. ...,,..97

Dlmenaetès de CelÞ Unltárts, lndlcee de RefraçÈo e

Per-da ao Fogo de GnanadEs .,....99

llinenaie CaracLerfeticos de EscannitoB,.,.,..,20 EstlnaLlvae de TemperaLura, Pr€asão e CoDpoBição de

Fluldoe Fonnadonee de Eecarnltoa.,.. ..,.24 Canacterfgflcae PrincipaiE d€ Eacarnitos Cálcicos.,.ZB Clåsalficação de escarnitos Pnoposüe por Perteev

(1988) ....30

C¡aes¡ficãção de escarnitoe Segundo Ruak (t997r.,...A2

Ànál leee PetnognáficaE.,,. ..,...,.Sg Ànál ises de Cl inopinoxên io8. ,.,..fog

Ànál isee de Granadas .,...112

Anál ieee d€ Vesuvianit,ag. ..,.,...116

Anál iseg de EptdoLos . . .,...llg

Ànál ieee de Feldepaüoe,,., ,,...,.119

Compoeições Qufnicða de Anogtnas do PeI.fi I SRI-À15,122

(13)

CÀP¡TULO T

I ItTRODUçrO

r CONSIDERAçõEs PRELIIIINÀRES

.O Grenlto It aoca vem aendo estudado pelo Instltuto de

Peequl Êàs Tecnológlca6 do Est,ado de 5ão Paulo - IPT en convenlo

con ã Secretarla da lnduatrta, Co¡oérclo, Clgncla e Tecnotogl å do

EeLado de São Paulo ( S I CCTIPROIIOCET) deede 1981 . À pesqutea

ntnerst do conJunto plutônlco e 6uåE encEtxs;Le8 próxtuae,

deflnlu a exlELtncla local de ocorrÊnclaÊ vant Edae - tungEtênto,

cobne, ouro e fluorlta - asgocl adeg e I ltotogls6 e eetrutures

dlvereas. Entre ea oconr€nclaa deeLacam-ee ag de tungel-tnto

(Echeel lLa) hoepedadas en cecannttos, que encontran en fEes

Dala adl anLada de conheclnento, tendo etdo executadoE dlvêraoB funoe de sondagen not-E¿lvs con tesLemunhågem lntegral e

Dåpeâüen-to geológl co e¡¡ detelhe doE corpoe mtneral lzadoÊ e 6uàE

encEtxsn-fee. Na faee at-ual da pè6qulEa foran dêflnldee r^eaervas de

115.OOO t de nlnérlo eacarnfLtco coh teoree tguel6 ou Euperlor.e6

a O . 3I de [JO, , 2OO . OOO t, con teores entre O. I e O. 9Í de IJO, e

4OO.OOO t cor¡ èeoree entre O.O3 e O.ll de tJO*

À partlr de 19gg foran desenvolvldoÈ estudog petrológlcos dètathsdoB, êBpec¡ rtüente noe conpoe !¡tnerå¡ lzadog de árèa do

Gurutubå, onde ae dlrpöe de nelhores eflorEnentos dae rochea

escarnftlcae e DEtor núDero de dadoE de subeupenffcle, eendo

eet-eg trsbalhoE ftnånctEdoa peto IPT e FundaçÈo de Ànparo è

Pôsqulsa no Est-ado de São Peulo - FÀPESP (Àuxttto a Peaqutss).

1.1 ObJe¿ I vos

À presente pesqu¡ ra t,eve cono obJetlvo a csractenlzação doe

proc€Eaoa roefåssobátlcos envolvldos na fonnaç8o doa eacsrnltos de

Itaocs e elaboração de nodelo petrogenéttco pana est ae rochee,

Egt a lntenção lDpt tcou na caractenlzeção petrográftca e

ülnånå¡óglca dctelhada dog I ttoülpo6 praeentee e tdonttflcåção

des panegêneeee nlnenata eü equl lfbrto textural ben cono de

assocleçðea DlneretE eecund6rlaa, Eupêrl!ûpoEt ea àÊ prlhelrsÈ è

Dulfaa vez€s €D deE€qut I fbnto ter!¡odlntnlco. Pon outro I edo, E

part lr do¡ dedoe petrográflcos ê l¡lnerðlóglcoa procurou-sc

(14)

2

doa f ¡uldoa envolvldoe na fornaçgo dea rochae eecarnft-lcÞe beüt

co¡ro auås vårI açtee no espaço c no tempo, Con bage e¡n ånáI ts6a

qufntcas lnferlrsü-ae alnda o balanço qufhtco e votumétrtco oetsbe¡6cldoe dunante oE procèssog metassonátlcos.

2 CÀRÀCTERISTICAS DA IREÀ ESTUDÀDÀ

2.1 Local ização e Àceego

Os eacarnitog de lLaoca local lzan-se e¡n enclaves de rochaÉ

net assed i ment areg sltuados no lnterlon do Gnanito Itaoca, naa

pnoxinidadee l¡ledl at as de povoado ho¡¡6nimo, O Gnenlto tt aoca

ocupe porção signlficaLtvs da Folha Topográftca de Àpfaf

(SG-22-X-B-V-I ) na eecala 1¡5O,OOO editada pe¡o tnatlLut.o Brasi teiro de

Geografi a e Est,atf eiùc - IBGE, inpreeea en LgF.7. Situa-ee a

Sudeste da cldade paul ieta de Àptaf, eatendendo-6e para o Eatado

do PEnaná (Ftg. 1).

àtinge-se a área, a partir de São paulo, atravée da Rodovia

gãstelo Branco (BR 324), tonando-ae e partin de Tat.uf a BR g7g

até Àplãf. De Àpiaf 6€gue-ÉB para tt aoca ãù¡avéB de 6strade

üunlcipal não pevihent,ada ponén con razoável träf€gabi t idade

dunante o ano todo,

2,2 Àspectoe Flstográf icoe

A érea eD eetudo tn6erê-se no doDfnlo de c¡lnå troplcal

eubquenüe, superúntdo con eubeêca (Ntner t977r. À tenp€re¿una

nédtB enuål attuå-F€ enLrê 20 e 22 éC, registrando-ee náxine8

abeoluLas de 36 -C e nfninaa ebsolutae en t,orno de O -C ollDer

op. clt), cebendo reeEaltar que ne cldede de Àplð1, eltueda en

cota topográftca ben nale elevada o clina é bEBt ånt e nsla frlo,

neglstrendo-ee frequêntee geadas nog nesea de lnverno.

O fndlce pluvtonétrtco anual é de l2SO a lSOO DE,

vêrlflcsndo-ae unâ concentração de 35 e 4OX dãs preclplt aç66a nos

neeeE de dezenbro å feverelro, quando ge ob¡ervsr¡ es tenperaturae

nale elevadae (lf lner op. ctt.).

À veget,açao negtonel é const ttulda pelå Floresta pèrontfót tð

Htgrófl la Coetetra (Àlonso 1977r, qu€ nås escanpsa dae serranlae paeea gradat-lvsnente para a Floreeta Subcaduclfót l e Troplcal, com

araucárlâ na6 porçõee nåta elevedãs e no plenslto de Gueptara. Conquento ne regtgo ocorrstn atnda gnandee extensõee de vegeLação

(15)

\,,

N,,-I

I

-rJì;:.t-

(:7-

,. + ¡+ + / )

(16)

gran¡Lóide6 de Itaoca, a floresta foi removida pel a ação

anLróptca, estando substtLulda por pastagens, mac€çlas, capoe¡ras

e áreas ocupadas Por agriculLura de subsisLênci a. Na área de

oconrência dog eacarniLos veifica-se a preaença de maLa

secundári a em estreita faixa ao longo das principal6 drenagens e noc Lopos dos morros mais elevados, esLando o espaço resLanLe

ocupado Por pastagenE 6eml -abandonadas e eventuai s roçaÊ de

milho, feiJão, csna de açúcar eLc.

IOTO 1. . Aspecto--do relevo dos qraniLótdes de ltaoca. Ào fundo a

serra da Boa_ v i sLa . Tomad_a- da anea de af I oramenlo '-aoã

escarniLos de GuruLuba pana o Norte.

À área de aflonamenLo dos gnanitóides de lLaoca apnesenLa

relevo monLanhoso de topos angulosos, vertenLes ravlnadas com

penfis côncavo-convexos e drenagem de rrédia a alta densidade com

padrão dendrftico. lncorporå-ae a ánee à Pnovfncla CosLeira, Zona

de Serrania Costeira (Carneiro et al. 1981). À alLiLude ¡nédia ne

área dos grantLóides é de 2OO a 3OO n. Os metassedinenLos

encaixantes apresentam nelevo conLrasLanLe com o dos gnaniLos.

Para NU, a serra da Boa vista apresenLa relevo de ee;carpas

festonadas, de vertenLes com perfis retllfneos, declividade aclma

de 3OX e Lopos angulosos atingindo cotas topográficas 6uperiores

(17)

5

de Ouåplars. Psre NE, o relevo doe granltóldes de ltaoca pasea

parå r€glgo de rolevo ñontanhoso con EerrEE alongedee de topoe ånguloEoB, vertentee råvtnsdåB coD pèrftÊ rett t fneoa e drenagen

de elta dènaldade corû pednão parelelo plnulado e relevoe

cárELlco8 nas regf tfes calcáreaE (Csrnelro et al. tg8f).

Surpreen-de o fato Surpreen-de a ánea de expostçgo do GrsnlLo ltaoca constltuir verdadelra depreeaão topogréflca en rel ação aos netaseedtDentoe

encatxenLee. O ¡lnltê éñLFe èat,åa unldEdee é mercado pon zone de

tranelção cob n€levo eacarpado coD eaplgõe6 dtglt,ador cono

obeen-vado na Senra da Bos Vrsta (Foto l).

3IIETODOLOG¡À

3.1 Levant amenLo Bibl iognáfico

Oe eatudoË blbl iognáficos objet lvaraut o conhecinento doe

tnabalhoe n€¡ãtivoa ãos eacernitos e rochas eeaoci adae presentee

na án€a, be¡n co¡lo da geotogi a do Vale do Ribeira. Àlén diaso

fonan eetudadog trabalhoe acerca da ocorrgncie e ggnese de

escannifos no Braei I e outroe paisea, ben colto propostas de

claselflcação s nomenclatura desLae rochas, pana dar auporte à

nodelagem petnogenét-tcâ fot ainds efetuado anplo eetudo da teonia

tennodintn¡ca e conEultados textos ecercã dae condiçðee ffeico-quf!¡lcaE doe processoE ¡ret aeeonát i cos, sistenae €xpeFlnent ela e

t€órlcoa, e proprledadee ternodinânicae de faEes hin€natÊ €

qu l!¡ I cãa eepec ff i cas.

3.2 Trabalhoe de Canpo

Durente aE pt.iDeiras etapae da peequiea foran feitas vlFitag

à area viFando a fani I iarização e o reconheciD€nLo dos t itotipos

af lorant,es en escala regione¡ e locat. Eete trabatho fol

el icoFç¡do eût Dapas geológicoa do GraniLo ¡t socã o aeuã enclavee, elabonedoe pelo IPT ( llel lo €t al, L9B2a, lggzb, l9BSa, tggg) e

nå carts topográfica 1¡50.OOO de Àpiaf (SG-ZZ-X-B-V-t) - IBGE

(r982).

lf ea eLapaa subeequent.ee os trabalhos de canpo

concentranau-ae eD local conhecido pon Balrno do Gurutuba, onde sflonao às

Dsrgena de rio hon6ni&o unidadcc I itológicåE repneeentativas pare

o eatudo doa proceseoa !ûet ãsaobát i coa, Elém de ter sido o local

(18)

Dlnerati-6

zaçõea de tungeLânlo. TeEteuunhoa dè sondagen rotat tvô,

reeultan-LeE destå caropanhe, tenbén fonaD eatudEdos.

Procedeu-ee à deecrlção dos åf toran€nt,oa e prlnctpatDent-o

dos Leetenunho¡ de aondage¡û ben como coleta de Erno¡Lree

represenLatlvee dos dtvêrao8 I ttot lpoE para ånál lEe6

petrográflcas. PoeLertormente, conhecendo-se e geologl a e pet rogrsfl6 ¡ocals foran coletsdsE eérlee de anostras ao longo de

perfla meLsaaoháLlcoa (gren I to - eecarnlto - mánnore ou net,epel tto - e8csrnlto - r¡érnorê) para f tna de csFåctertzação

petnográflca, mtnerelóglca e qu ln t cð. 3.3 Ànál l6eê lltcroecóptcae

Nest.ee t.rabalhos foråD uti t izados oE equipanentos abaixo enunenadoa, penLencenbee ao Àgrupamento de petrologlð da Diviaão

Ceologt a e Recureoso ll¡n€raia - DGRI{ do IpT¡

- Ìlicroscópio Leltz OrLotux ll - Pol - BK

- Fotonlcroecóplo - Zelee

- Lupa esteneoscóplca blnocular - lttld

- RefraüôneLro de Àbbe - Cånl Zetaa

3 . 3. 1 Caracter I zação peùrográf I ca

Fonan eetudadee llO lâninae delgadaa con viataa å obtençSo

da conposição ninenalógica, ctaeafficação petrognáfica e,

pninci-palnente, a ident iflcação de peragênes€s DineraiE eD equilfbrio

textunal e paraggneecs superlnpoetae por ação netaeaoDáticå e/ou

reLronete¡¡6rf i ca.

Devido ão faLo d9 ¡ naionlB der roch¡a eetudeda¡ apreaentanen exürema h€terog€neldade composiclona¡ por bandanento

ou zoneanento net¡geonát,ico, n€sno c[ tåninaa detgedae, optou-ee

pela deecrição sepãråde dag bandas/zonea indivldusis, eendo que

DultaE v€zes foi neceaoária a confecção e dogcrição de divereaa

låminas para a can¡ctenização complet a da ¡ocha. pelo Desno

noLlvo preecindiu-ae da snátise ¡¡odal.

Durante oE trabalhos tornou-se neceasário e¡r divergae

oçae i tfee rocorreF a out roe Dét,odo8 pEr-8 ð caracter i zação conp t eta

de centae faaes ninerelógicea, Para este fin ¡e I ec I onare!¡-s€, e

(19)

I

7l

$fnerelE påre deternlnaçËo das proprledadee óptlcå8, anál lsee

dlfreLométrtcås e de ntcnoesonda eletr6ntca. No caao de rochae

granltlcae, onde e granulação grosse eompronete s deterDlnsçgo

nlcnoBcóplce dåa conpo6tçelea Dodèta, fol åpl tcado o método de

coloreção Beletlvå de feldøpatos poLáeslcoe e cdlclcos (lloraea E

Rodnlgues 1978) en placae Eenradae,

3.3.2 Deterntnsção dãs proprtedadee ópt tceg doE Dtnerats

À maioria daa proriedades ópticae dos nineraia foi

detenni-nada aLravéa do Bxâme nicroFcópi co convencionat, en I t¡rinae

det-gadae. En alguns ceoos €rD que tal exane não se noet,rou

¡uficien-tenent,€ conclueivo rgcorreu-a9, entne outraa t,ócnicsa, à

deterni-nação doe fndlcee de refração. Eapecialn€nte no c€ao des gnanedae

e cl inopinoxfrios fol necesaánl a, pana as coneldereçõee ternodtn-ånicae, a det,erninação acunada das proponçõee mol eres dos termos

linãls, necessiLando-Fe para tat o fndic€ de refnação. Sua

det.er-mlnåção foi efetuada pelo nétodo da linha de Becke obaervada 9!r

grãos de cerca de tOO !rf cra, lDerBoB €!0 I fquidos da coleção

Cangil¡€. Às obeenvaç€fes foran feit-€s sob luz nonocromát lca. Os I fquidos foran afenidoe en refratêoeLno de Abbe.

Os eaLudoe rDicnoacópicoa foram efetuados con apoio dos

textoe de Uinchel I E lJinchel I (195t)¡ Trðger (L97L, ¡ Kerr (19S9)¡

Blose (1961); Deen et al (1962, r963, 197e, L9A2, 1986) ¡ Heinrich

(1965).

3.4 Ànál iaes por llicroeaonda Eletrônica

Pana a obtenção de Enál lBea punLuåis dos princlpeiÐ ninerãia obgervado¡ no8 eacarnlüoe forEo Be ¡ecion¿ld¡a eete g¡¡o¡tre¡

nêpreaenù at, ¡ våa doe dlfenentes tlpoÊ de eacarnltoË e

confecclonsdee ceçõee polldar. As anál lsee fonan executadas pelo

Prof. Dr. Johann llans Dantel Schorsher do tngtlÈuto do

GeoclOncl aB då Unlvergldade de São Paulo utl t tzãndo Dtcrosaonda

6l€tnônlca autorátlca do ll I nera I og I echee und Pctnograftachee Instltut dâ Untveretdade de Benns - Sulçe. O aparetho é de ¡¡arce

ÀRL, nodelo SEllQ, equipado coD 6ete espectrônetroe à uD

anal leador oulLlcansl por dlapereão de conprtoento de onda (EDS)

ecoplsdo. Àe condtções de operação foran 15 KV, corrente de 20 nÀ

(20)

eüpregadoa noa espâctrônet rog e padrõee uttllzsdoe.

¡

oxlDo 5t .7

99. S 100

27 ,2

57 .A

70.3{4.

3 13. 3

15.4 ELEIIENTO sr Àt TI Fe llo üñ Ca Nã K

CR I STÀL PÀDRTO

HOtO

BOO6 BO11 HO37

HO 15

HO4{

HOIO

HOSZ HOOr

(dlepergão de enero I a )

(dleþereão de enerõi a)

(flubreto de Ll )

(di eperaão de energi a)

(f Iuoret.o de Li )

(dlepeneão de enero t a)

(hidioqenoftal ato dfe Ta)

(penLeérltrlol)

RllPF9_.1:

_9lt:!gle

empregadoe nos. eepecLfô!¡etroa

e

padrdee

uÈ¡ I ¡zðclos nãs aná¡ ise8 por- nicroaeonda eletr6nica

Às ånál tBeB foran corrlgldaa elnde en Berna pelo prc)gra¡¡a

EllllÀ (Sonmerauer E Gubser, ETH Zürich) que efetua conneçûes panar

absontlon (Phi I tbert-Duncunb/Schiet-Heinnich f963-62)

Fluoreecence by chanacterietle (Reed l96S) Fluoreecenc€ by contlnuous (Spring,er L97Z)

RadieLlon backecaLten loesee (Duncunb, 1968)

lonlsation-peneLration loesee (phitibert-Tixt-ien Berger-Selt,zer 196A.

lg64) .

Àe fórnulas eetruburaie dos ninenais fonan calculadas pon

prognânås elaborados na I tnguagen ?urbo-pascat vereão 5,O,

segundo oe eeguIntes crif,éDioa¡

Gransdas¡ nornal ização para t2 (O),

Cl lnopinoxênloE 3 nornel ização pana 6(O) .

Veruvi anites ¡ nol.nal ização pora 78(O,OH,F)

Epidotoe; lforna I i z¡ção pana t3(O,Olt)

Feldepatos; Normat lzação pana B(O).

3.5 Ànál iaea por Di fratoneLni a de Raios X

Àe enál la96 por dlfratoDetrla de nalos X de Dlneråt6 e

nochae foren efetusdee utl I lzåndo-ae dlfrat,ometno auton¡¡tlco

Eercå R¡GÀl(U, nodelo Gelgerflex D/llax, do Àgnupanento de

Petnologl a - DGRII/ t PT.

Recorieu-a€ e est,ae anál iaèÊ perå ¡d€nt lflcer ûtnerala cuJå

cerecteFlzeçgo não fol conctuElva por !¡elo dog nétodos ópt lcog,

detect,ar a pre8ença de dolo¡¡tt a eü rochae carbonátlcaa e,

prlnclpelDent-e pera deterrtnar oe parûneùros cn I eta I ográf I coa de

(21)

9

Oa grã6s rûlnerålr foran eeparados sob lupa e rooldos eD grat

de ágate. ÀmoetrsE dè nochà forsm brltadas e s Eegulr rnotdãa eD

grål de ágst à ou notnho Rensrd. En anboe o¡ ceaoE procuFou-ae ELlngln urls grÞnu¡ometrl a lnfcnlor a A,O74 nn (*2OO). No caeo dse

granadee Ea a¡ooetrae foråD Doldaa cou 30 e SOI de Bt l fcto

net,ál lco edlclonado pane funclonâr coûro pgdrgo lntenno.

Às condlções de operação do dlfrst6neLro fo¡an¡ rsdt 6çg0!

CUI( ¡ volt sg€ri! 40 Kv¡ er¡pèrågen: ZO nÀ; velocldade do

gonlônet,ror 2- / mln¡ vetocidade do papel ¡ 20 nn/nln, para se

arnoetrâe de granada uLl ¡ tzou-ae: velocldede äo gont6metro:

O.25- / Dine veloc¡dade do papel lOnn./nin,

Na tnterpretaçÈo doe dtfraLogramea fof uùtl¡zado o ftchánlo

do Jolnt cornr'ttee on Por.¡der Drfråctton standande (lg74t, pare oe

amoatna' pnépsrðda' coro padrão rnterno os veloree de 29 fonan

cornlgldoa em relação ao Ellfcto e eua reepecttve lndexação.

3.6 Ànál taes Qufntcas

Con base €n descr i çeteç doe t eet enunhoe de sondagen e

ená¡ iaea petrográficaa foran eelecionadog penfia represent.at i voa

da cotune netassornáLica, lniciando coo o granito não !¡odl f lcadÞ,

passando por granito netassonat izedo e eecarnltos 6 terninando no

¡tá¡nore não o,odrflcâdo. Àe enostras colet adas åo ¡ongo deatee

perfis foran britadas e noidas en noinho Renard , obtendo-se uns

gnanulonet-ria inferior a O.e74 nD ( * ZOO ), às anoeLras aeBiD

pneperådas foran anal isadas en dois I aborstórios. o pnimeiro lot,e

(perfi I I À-15) foi anat leado peta Geologia e Sondagene S.À. -(GEOSOL) por mótodoe tneLnumentaie, e o eegundo lote (penft t

I-03) foi anal leado no t abor¡tónio de GeoqufDics do Àgrupanento de

PeLrologl a da DGRII - tPT pon vi ã ct ásàica para . oa etenent.os

naior.es e por abaorção aL6uica para oE eleoentog Lreçoe,

O Quadno 2 einLetizs os nétodos uti I izados pana anál i¡e doe

(22)

i0

IIETODO

/

LÀBORÀTfO

ELEI{ENTO

Tltrz I fluoneecênci a raiog X (l) I abeorção åt6nics

À¡2og I ftuorees6nci 6 rðioe x (r) r vie ún i da-comp t exomeLr i a

Fe203 I fluonescência raiog X (l) I via ú¡¡ida-conplexometni a

FeO I via rlmida I via rlm I da-vo I u¡aetr I e

llg0 I fluoneecånci a raioe X (l) I vie rt¡l i da-vo ¡ umet r i ã

¡rgu I ¡'IuoFeac6nci a raioe X (l) I vie rln i da_vo ¡ umet r i ã

l{n0 I absonção aL6nica I via ún i de-co I or i metr i a

CaO I fluorescênci e reios X (l) I via úDida volurneùrið

l{a20 I abaorção at$nica I via ún i de-f ot-onct,¡ i ¡

; -'-- se ysÉL, ¡o ¡vv fJw

---i

I

l_____91__1_fluoreecånci å nðtos X

(2)

I

---i

I

I Ba I f lrrõrasaênFi - Éii^- v .,rr ¡

l______9__1-eepectrognef i a

dtica

I

---

---í

---i

I ¡lo I eepectrognafia ót.ica I abaonção etônica I

| ---:---__

(23)

I

i

ilI

3.7 DeLerntnação de proprredådee Ffetcaa lfrnêrets è Rochaa

Pana o eetudo do baranço voluméLrico tonnou-ge neceseáni g a

obtenção da densrdade dae anoat rae dae rocha ener isadae

qulhicsnenLe. Para tat pesou-se ag amostraa en barança digitar

manca Sartorlue, modeto l2t9 l{p, prlneiro a sêco e depoi a iDenÞa6

€n águê, previamente eaLuradae, À dengidade r€tEtive foi obLida

pelå n€¡ ação peeo aêco dividido pela di fenenca ent re p€ao a€co e pesg i üerso.

Para aver.iguar a poeefvel exiElência. da nolécuta htdnogrêndita nss granadas determlnou-se €m algunas aDostrae

purãa, obtidas pon catação de grão8 Eob lupa binoculan, ã pÊFdå

eo fogo. Para t,al aa ånoatrEa previamente e6cas a IOO gnaua

celsius foran âquecida6 en nufta et.é una temperature de tooo gnaua celeiue, sendo a perda ao fogo calculade pe¡e drferenca no

peso enfre a amostra etca e aquecida.

3.8 CálculoÈ T€rnodlnâmlcoa

Eetimativas dae condiçõeE de €quitfbrio de atgunee reaçetes

neL Emónf I c a'l'et esaonáürcåa fora¡¡ êfetuådaa con bsge eür

ProprlédâdèB terDodtnåDlcaE dae faEee envotvldàa. uLl I lzou-ae

pana tal os valones d6E enengtae I tvres de GtbbE e enLalplåB de

forrnação e de volunes molaree de fases btnenåtÊ e f lutde6

fornocldoê por llelgeeon et el. (Lg7gr. OE dados roferent€s e

eepéclêr tôntcaa foran ext,ratdoe de Robte et al. (l97g).

Para melor slnpr¡crdade doE cátculo6 utt r rzou-ae os varonee de entropta obL¡d<rÊ pela equação:

As= (AH-

aãr/zgs,ls

Às Diaüunas de HoO e CO. foran tratadas stDp¡ iflcådãDentè

coDo hlatunâa ld€slB de conponenLea realE, ut,t I lzsndo_Ee oa

coea¡crènteE de fugecrdade fornecrdos por Ryzhenko E votkov (L97Lr.

€x: Î(COe) = fCO='r( p

x

X(CO2)

f (H¡!o) = [H=O X P X X(¡lsO)

NaE eoluçÊlee aó¡ rda' aa st tvrdEdes dos ternos flnàrE fonôn €atlDsdàE utt t lzando-ee nodeto d€ EIE¿ura ldêsl.

ex:

"ffl*

=

txf;$*

r2 =

(FelÀl+Fe) 2

(24)

1?

4. ÀBREV¡ÀçõES DE NOttES DE

ÀB Elbttð

ÀDF åndrad I tð

ÀCT acLlnol tta

ÀN EnorL I tã

ÀNF anftból to

ÀND sndaIuztt a

B¡ bloLlta CC calctLa

CPX c¡ I nop I roxen I o

D¡ dtop6fdto

EP ep ldoLo

FLO flogoptte GR granådå

GRO groBEu ¡ 6rt å

HBL honnb I enda

I{INERÀ¡S UTtL¡ZÀDÀS

HED hedenberg I La

Hll henaùtta

KFS feldspaLo pot á6a i co

KYÀ Ct entte

llT m egneL I t, e

PO plrrot,tt a

PLÀ p¡ agioc I ás lo

PY ptrtta

QZ quartzo

SCÀ eBcepo I lLã

SILL Btl¡tnent¿a TRE t reno l it a

VES veêuvt en tt6

t¡O uolaEtontLa

(25)

CÀÞITULO 2

E5CÀRNITOS - REVtSf,O

L TNTRODUçñO

O t er¡no ,'ekann,, provên da Suéc I å, onde erâ ut, t ¡ I z6do pe ¡ Õs

ùrlnelröB psrå destgnsr gsngsE Bl t tèáttcse cônBt tLufdåa por

granadae, prroxênroE ê ânfrból tÕE ås60ct adse e certos d€pósrtos à¡quesnoa de ferro e au¡fet,os, foruados por Bub6t ltulção de

c6lcárt06 e dolonttog.

Torneboh¡¡ (ra75, rBB2) apud r(wak (r9gz) utrttzou oe tèrûro6

'groenekarn', e ,,akarn.teln,, referlndo-6ê a roche' ptroxênto grenat fferaa åaaocl adåê åÒE ülnértoc de ferro doe depósltoe de Norborg e Langban, n8 Suécta.

En I lnhae gèrålB, oa procècaoe genadoree de êEcsrnltos

foran reconh€ctdos no eéculo XIX. Beauuont_ (1A47> spud Burt

(f942), eetudando ae ñtnå6 dê cobre de TurJlnsk, noe Urst6, degcreve DaEsåa de gnaneda eeparando dtorltoE de catcártos. EBT EE

granôdaÊ Ego rnterpretadEE cono produüo dE åçgo dö drorrto Eobre

oE cÈlcárloB. Vogt (lB9S) deecreve uüa aérte dè depóelt_oe de

ferro âBaoctådos ao contato de rochge fgneee coü calcártoe,

etrlbulndo Ihee orlgen por oproceeeos pneunatot ftt cos,,, não

dêecårtando enLnet snto a poê6tbr t rdåde de elguns rssulta¡en de

net-anorf lsno de contaLo Eobrè 8€dt!¡entoB ferruglnogoE.

No lnlcto deste eécuro deetacan-ee oe t-nabarhoE de Lrndgren

e Go¡dschmtd¿. Ltndgren (r9oz) epud BurL (r9g2) concrue que oa

depóettoe do 'ttpo Krretrana' cão excluetvauente net, gEaoDát r coB .

Flutdoe ectna ds teDperåtura crft-tcE carregadoe de neLate Lèrr sD

lnvåd¡do eob preseão oe cslcántor encåtxsnter. OE üe¿ql6 não poderlau ter provtndo en t,6tr quent,tdadca do celcárto, ùaE Btb do

Dagüa eü coneol rdâção. Goldechntdt, (tgll) estudou det aIhsdanente

o DetsDonflEDo e üêtaBaone¿laDo ns árêe ttpo eD ßrlittäng

Noruega' DrE¿rngutu ctarguent,e oB hornfâts cstctosr I rcátrco8

re6u¡t entêE de procereoÈ lsôqufntcoa dos 'skarngeatelnêo

ênrlquecldoe netsesongt,l c auent-e êD ferro. CoD bEee eD conslderaç6ee ertråt rgráfrca6 èEt,rlrou e pnofundrdsde de forrsção

er0 lSOOü tè, conÉldersndo 6E tehpereturse de fueÈo Eêcå de

Elnerâra e nochae, eÊt,tDou a teuperat-urå tnt,ruaão sctns de

iOOO -C e de fornação doe €Bcârnttog abatxo de gOO -C.

I I

j

(26)

14

Àtuat uenbe o Lerno ,ekarn,, ou ,,egcern I to' ver¡ eendo

uùlltzâdo parå deÉtgnar rochas alllcétlcaÊ ou não, formðdss pêtã l¡¡feråçgo ¡¡etaeeonát"tcg ent ra rochaE canbonátlcaa e Et ¡ tccttcsa.

O caeo tlptco e untverealDenLe scelt,o corûo èsc6nntùo aertE I

forneção de rochas conat,ttuldåB eEaencletrnente por ptroxentoB

(dlopefdro - hedenbergrte) e gransdes (groE6ul ánr a - andnedtta)

Poî subeLttulçgo DetEEaonáLlca de nÉr¡ßore6 no contato con

lnLnue8ee gnenlLlcae å grenodtorfLtcas (Ftg. 2). hedtds que

o proceEEo êfêts nárnoreg lDpuro8, ûìagne8t ånos, ou rochaE

pe¡ ft lcgs e c8rbonáLtcag e/ou cðlcloEat I lcát,tcEE Intercaledas, ae

rochas resultantee apreBentan coüpo6lçõee vartadaE e eetruturas

compl lcedee, dlftcultando s idenLtftceção do proceE8o.

r aÞtc¡¡n.|. þoalþr /

'' r ttYt u ,,-'.!

ì::

t

l'

t

:,:1'J1

\- \ r. /-/r

', /, z'-\

z

',,i; li:-,'-''a

-|"

|

- ,'I.-t

/...-\I-',a|.)

/ ,,\ / \ -, í

r\

z

r

--,-z

(l

KEY:

E sxrnx

Fa OUARTZ

4

MoNzoNnE

El xonxrsls

E u¡nsLe

L---J---1----+-_-_l

FIGURå

2-

Eecern¡toe foruFdoq no conLåt6 entre quertro üonzõnttôE

(27)

'I 5

Frequentemente enconLran-se eacårnlt,oe een rel açËo genéLt ce

epanent-e con ¡ntrusõe8 granlttc6e, fornedoe por rehobt I tzeção beta8aonátl ce enLre ¡neL aeaed t DentoE carbonCülcoe e Et t lcéttcoa.

EeLas roches tèb stdo denomlnedas de ,,eecånnlt,o metanórf lco,'

enquant,o aquel ae fornadae no cont,ELo ên¿re tntru6tvas áctdàB €

mármoree são conhectdoe côno ,,e6cernlLo nagmát I co,, (Kerrtck,

t977r. Rêrrtck (op. clL) reconhece alnda o oeêcårnlto de veto',,

fornedo por tnftlLråção de aoluçetêa produzlndo Eubstltutçgo eo

longo de freturae (Flg. 3).

FIGURÀ. . 3. Dl.agra4a eequenót,tco I Iuet-rando oe tneE t tDoB de

qÊc.ännllos td6ñLificadoé por Rerr ick <L977) nos tetog pehdenteÀ

do beLó¡ lto de Sterra Nevaäa, Californlà.

En nulLoe caaoa o DeùâEsobaLlano st I tcátlco naB ¡ochae carbonát lca8 é âconpånhado de lntroduçËo de cálcto no granltótde

adJacent-e, que pode no ftn do proceaeo apreeenLsr-ee toLalnenLe

subtt ttutdo por granadas e plroxênloa, Àestn EurgeD oB t-êrno6

oendoeecarn I to" , fonhado sobre e tntruB¡va áclda e

"exoeac ânn I t-oD , foruado Eobre a ôncslxante carbonáttca.

. KorzhlnEkl f ãpud Sütrnov (1982) desenvolveu e htpóLege de

lnf I It,ração - dt fuego, cunhando oE ternoE ',eBcarntto

b I ûetaagorát I co" e "escerntto de tnft ltração.. O eecsrnlto

bIoet aesonáLIco, tauben conhectdo couo oèêcErntto dê reeção' ou

"eBcårntLo de troee locEl" reEulLerta do êatåbeleclnento de uü

(28)

t6

al I lcátlcêB e cårbonáttcåa, Este grãdlent,€ farlè coùr que

dlferentes elementos Dfgre.sen en dtfenentes EenLldo', fornando endoescannltoe de uro I Edo e exoeacarnltoB do outro (Flg. 4).

' lF- -:! P¡s9 d6 100 cm! do cell¿. y

1Oocml d6 Þórfldo Cranodlorftlco

a ogos mlamos volúm6ñô! do ande y rxoskarn 8,5 m

s

e

13û 1?0

1r0 r00

90

80

t0

60

50

40

30

,ol

0

t0

20

30

:40

å50

6

360

-?o

80

90

r00

\++

\+-+- +

-+ c¡o *-*-*-J

W'

Wz

ffi,

lEi^gìc

EiElo

?14

3/t ? I 8.6m

L...;

|IGUBÀ- 4.. Bslanço qufutco de ent,råda e saldå de elenenLoE na

(29)

't7

Por outro ledo, o êBcårntto dê tnft ttråçgo Berts for!¡àdo por

soluções pnovrndEs do granrtórde apresentando fluxo pere dentro

dâE encatxôn¿ea. Rorzhtnakl I apud sulrnoú (rgsz) rêconhece åtnda

'eecanntLoe de aulonreeção,r, fornadoe pÕr. r¡etåa'omattgno cálclco

de rochsE gabróldee e utt,rsbástcsr.

O termo "Lacttto,' teD stdo usãdo prlnctpatmente por auLoreg

amèrlcânos, co¡t Eenttdo dlal8 ou õ¡enoa elnôntDo a ,,egcårnlt o,,.

2 ESTRUTURÀ E CO!{POSIçÀO

Uma da6 felçõee nals caract-enf Bt I cEe dos èacãrnttos é a

egtnutura zonada decorrente prlnclpå¡nente do gnedlente gufnlco

exIsLenLs nae soIuçõee ¡ìet aeeoù¡át- t caa.

À mlneralogla doa €Ecannlt,o' é bastante verlada, nas depende

prlnctpalr¡ente da conpostção ortglnsl da rocha subetttutda.

oe eecarnit-oa cálcrcos, forrnadoe sobne mánnor€a e ca¡cárroa

calcftlcos eão oe narg conune e conatttuen-a€ p.edo,o r n ahLenent,e

de granadas da sénre groesul ánt e-åndradrte è cl rnoprroxêntoB da

eérle dtopefdto-hèdenbergrta. En ârguns caaoE oconre notáver

quantldade de nangenê6, reflettda no euEen¿o dae noléculas

egpeagârft¿a e JohånEenlts êh granadae e ptroxenl('6,

re5pecL I vanent,e, alén da ocorrêncra de bueLamtLa e rodonrta. En

paragêneees r.etË reduztdes pode ser êtgnrfrcat rve ã no¡écula

ålbêndlnâ nas granadas. À batorra dae granadas de escarnrtoa

cá¡clco. åprê.enLå no entån¿o Dênoa de rsx daE no¡écursÈ

e8peaEartl¿a e alÞandtna, Elnàudt E BurL (1992) conpr I aren uür grande núnero de anát tBêE qulnlcae de granedae e plrðxênlos de

eacannltoÊ claeslflcadoe de acordo com o elcrenLo eü que ae

(30)

l8

Spt - Alm

G.

ii!Ë!îçr?+19"":43''ã?".ÊË ru::^gËl

fi

'Håi:îîtå;8",o"

":33Ëiåå:B:

(conpt lado por Etnåudt ¿ Éurt,--f gð2,.-'-'

l{lnenåloola dê

Nerr t ck- ( 1977 ,

Cc+Pr

o 0

Wo

Go¡ + Pr

Di+ EP

Px+P¡

Bi + ¡'1,

MARELE

B IOT ITE HORN FELS

Jo

F¡GURÀ 6.

(31)

t9

Nos eacernttoB bagne8t ånoa, foruadoe por subBt ltutção de

dolonltoe e celcártoB dolomft,tcoe, sto carecterlsLIcos dtopsfdlo,

foFEtertüâ, eEptr¡él to, ftogoplta e eerpenttns (Tsbol a l).

Noe €EcÐrnttôÉ bfmeLeeeoñát,tcoe å cacârntt lzaçgo attnge

t a¡¡bén rochae rr¡tcáLlcaE , que poden eer lntru'tvss grenlLótde8

(èndoeBcårn rtos) ou t[et ès6ed r Den¿oÈ . NeeLae rochae s penågéneeë

orlglnål é modrfrcade eegenct ðlbent€ pels tntrodução de cátcto e

CO", sendo caractenfgtl ca e preaençs de eecapot tts. l{o d€neta

dlferen Ìûulto pouco doe escârnttoË cdlclcoe.

Àpeaàr do grande núnero de hlnerata encont,redoE nor escennltoB, é censc¿enfELtce a noLável Elbpllcldedê compôalclone¡,

cob tendêncts à r¡onontn€rsl tdâde dae rochac ou bandee

lndlvlduets.

lfo' e.cernftos t-ungetenfferoe d€ prne creek, ste*å Nevada,

Kerrrck (1977t rdentrftcou zona¡ rdade csracterfs¿rca entre

nárnore e brot rts hornfele caueada pela redtetrtbut çgo st, Àt,

Fe e üg prlnclpslhèntè. ÀdJEcente åo rárüore oconnè zonå

conB¿ttufdÈ por ùro¡ Is6¿onttå, qu€ ern dtr€çgo eo hornlele é

segulde pon zonê8 conEt ltuldås por grenådà + ptnoxênto, df opsldto

+ epfdoùo e plroxênlo + ptBgtoc¡ásro (Ftg. 6). lleuberry (19S2)

deecreve deLslhadsnenLe eecarntèoE fornadoe no contsLo entre

nánnore e querLzo !¡onzontto (Flg, 7r. A åtguna cent lnetroe do

conLåto coü o eacErntLo o !¡árnorê Be ãpnêeents clareedo devrdo à

destrutção de gråf¡t€ e sulfetoe flnoE. À zons ext,erna conEt

ttut-rr'/

'

IMARBLEI 1..

F¡GUPÀ

--7.

-Eetrr¡tura

zon¡de de eecarnrtoê dG ptne creek r{lne

(32)

A,

Escarni tos Cãl ci cos Silicatos l I 1 I

1I{id rosilicatos

I i I iOxldos I I ) lSulfuros i I i tOt¡os

Axinita, datol¡ta, prohnits, top¡icio, sorpentin0

antofil¡ta, ortita, zbis¡ta, biotitã, móscov'ita, flo

gop-ilÂ, scricita, dafnltû, norbc¡gitr, cùondro(ì¡ta

coolitas, talco, asbesto crisotlliõo, óaolín

!\farcasito, bornita, covellina, calcosina, bisuu t¡na, menas grisos, estanûina, cobaltiûa. clauco

dota, skuttsrudita, lollingita, cubanira, liñncita

dota, skuttsr-ud ita; lollingita, cubâ;ita, i¡ñirciii

mille¡it"a, antimonita, gersdorfita, osmeltitra

cloantil,a, esperrilita, criperita, stibiopa lad in i t.

20

Piroxenos (princi J,o IEcn-to

diópsido.hcdembcrgi-ta), granates

(principûl-motrto

and¡âditr-srosu-laria), wollaston¡tä,

os-capolita

Anffboles, vesubianita, epidota, ilvafta, cloritas

Ittagnetits, hematita, cualzo

PÍrita, pi¡rotita,

calco-pirita, esfalorita, molib..

denita, ars€Dopl¡ita

EspinclÂ, casiterita, calcedooia, uraninita, liûitr, kopp¡ta, perowskira

calcita, fluorita, bsriti- Apatitr, vith€rita, sidorita. anquorita. úa

na, scÀeol¡ta ta, grÂfito, bismuto, oro,

plata-í[i!i*&i Êiålå',',i""i f¿Ìflïli i" !'.'"";3"å; nji 3;iÍïJJd,ß.',iì l,l"í,îiål'fî:,1r1Ëå.itstncluridos . ros minc-i

lG¡uDo de

r!lne-lra¡s3 Esenclsles ¡{.c¡cÊo¡loÁ

-Pi¡oxenos (principalmentc diópsido-hedombcrg¡ta), g¡t¡¡¡rtcs

(prin¿ipal-meate aDd rad i ta-grosu lo¡inl,

fo¡ste-¡lta

Se¡pcntir¡a, rnflboles, flolopita.

hu-mita, cloritoide

Lïdvigits, cotoíta

IÚagnetita, h€matitû, espinela, cuarzo P_irlta, pirrotita, calcop¡ritr,

esfalo-¡lla

CaIcita, magiosita, brci oorito

B.

Escarni tos Magnesianos

TÀBELÀ

l.

lllnerate

-

cgråçterlattco' d€

èBcårnttoa c¡¡¡ctcoË e

(33)

2t

ae de veEuvlånlts, cslctta, ptroxgnto è uo¡ teetontts, À zona

pntnclpð¡ é congtlt,ufds saBênct àlDen¿e por gnenede e plroxênlo EslfLtco, Eendo què e granads é forrreda por Eubat ttulçgo ds

veBuvlãnlte d6 zÕns êxtèrns. A zona tnterna é conatltufds por grånèds eubcálctca e quortzo. O contsto entre I zona prtnctpå¡ ô

a zonå exferna é gradactonal, marcada por venulações, O quartzo

nonzonlto na6 proxtütdEdee do contsLo cor¡ o ÊscÞrntto

ôpreaenLa-aè suba¿ttutdo por peragênéso de plegtoctáslo, plroxênto e

quårtzo.

Lltsarev spud SDtrnov <tgBZ, estudou ae vårt åç6e6

compoElclonEla de nìlnenals doe escarntto8 zonadoe de En¡eldzhsk

USSR. Verlflcou uD aur¡ento progre88lvo do Leor en ferro noa

plroxênloe è grÞnadåB è do têor erù cálcto doE plaglocláetoe e

escapol ltas eu dtreção eo nárù¡orê.

Por ouLro I ådo lfèuberry (1982) verlftcou noa èEcånnt¿oÊ de

Plne Cnêek - Slerrå llevada aur¡ento de femo nea grånådae a

plroxênlog ,è¡b dlneçgo à fonte doe ftuldos ¡¡etEeeonát lcoe,

Noe eacårnItÕê de ILaocE - SP t-e¡¡bén parece ocorrer o tôeaño

què êtû Plne Creek¡ oa escarnltoE pnoxlnslB, altuadoa no contato

do nár¡ore coùr o grsnl¿o conat l¿ueD-Bê do plroxgnfÕ Dtco no

conponente hedenberglta e granada rtca en Endnsdlte, åo pea8o que

oE egcennlt-oE lôåtr dlÊt-ðlE são conetltufdo8 eE8€ncla¡nènt-è por

gnoesul árt a, r.ro I I âELonttå e dtopsldto.

3 COI{DIçõES FfDtCO-QUfüICÀS DE FOR}|ÀçßO

À canscLerfatlcs ùela lnportente que deve aet. levada eD

cont-a n5 lnLenpr€t,äção da gtnese de eecarnttoE é o fato de os proceaBoa ffElco-qulntcoa ocorrere[¡ eD un gisLena terbodlnelDlco

abent-o .

Konzhtn6kt ¡ (1936) deftne o concêtto de nobt t fdåde perfetta dê conat-tLulnLes durante neLasaonatlaDo e lndlca que o nünero de

coroponent ee nóvela e!¡ aoluçgo repreaent a graur ådlclonela de

I lbendade. Nedae aentldo roquen-sê roodtf lcåçgo na let daa feeoe de Glbbe.

Fontel I le (1962, obeervou eD €Ëcsrnttoa de Ranloka-Japão,

fornado¡ no conèato entre nárnoree o gnslßaes aa 8êgulnte8

sucoggÊfes de psragêneeee :

(34)

22

pérft ¡ À2: CC + Dl / tJO + p¡ / lD + Dl / pL + Dl / eZ + pL + Dt.

Perfll A3¡ CC + Ðl / lD + Dt / pL + Dt / eZ+ pL + Dt.

no perfl I À3 ocorren atnda ee paregêneae, GR + Dt e GR + g¡ a ¡O,

(CC = cslctüa, D¡ = dlopafdto, tJO - r¡ol Iêstontts, pL È

p¡ågtocláslo, QZ = quartzo, tD = vesuvl antta, GR = groêautárfe).

Conalderândo qu6 eatâa zonas ss fornane¡n a preesão e tenpereture razoavetnente conetantes e guå 6 fr6çgo rno¡år de co= e attvrdedee

de l{go e CaO não devenlåm ter vanl ado lûulèo, Ea paregêneee

puderaD eer expl tcEdsa untce¡¡ente con å vårtaçso.dee åtrvrd6dea

de 6lltce e åluÍntna ao longo do6 pènfls, esLando envotvldee Ea

aègulDtea reeçtfee r

tl0 + 519" + Àl¡Oa = AN.

CC + 2 StOe + AloO" = AN + CO3.

CC + SIO¡! E IJO + CO¡r,

lD + 19 StOo + tg/z Al'.ao = 15 ÀN + 3 Dt + 5/2 ll',o. 15 IJO + 3 DI + l1l2 Àt¡¡Oo + 5/Z H=O = ID + g SiO¡.,

15 CC + 3 DI + 12 StOÊ + tl A¡3Olr + S/Z HæO = tD + lS COe.

3À}{=cR+gStOÉ+ZÀtæOr. 3 fJO + Àloo" = .gp.

3 CC + 3 SIO¡! + Al¡O¡r = GR + g COa.

l{onnalmente a preeeão pode eer consrd€neda consLant-e durenLe oE prôcesgoe de escarn¡t tzscËo, vteto não eer provável que hãJs

eroeâo ou soter¡snento gube¿enct al e proceeeoe tecÈônrcoe que

rn¿erfrreË atgnrf t csttvsürên¿e. ÀE eBtrÌrsttvae de preaeÈo con bgae

naa peragtneeee são entretenLo dtfrèu¡tadas pon Eereü as reaçðes

de equf ¡ fbrlo prattcarnente lndependenteE da pressão t,ot at no

lnLervelo entre o e 4 Kber. con6ld€n6ndo-sÊ quê os flutdoa

Detaaaonátrco8 exaladoe pèlo D69DE eü COneol rdåçgo êÒDentê

penetren nsa encEtxent€6 aê auperårêD e preeeto l ltost tltlca,

devenoe condtdêrar quê eecgrnttoe aG fornau goDent e â

pnofundldades neduzrdaE. Ero slguns cagos há cvtdtncr es do que oe

ftutdos üetåE'orôá!lcoa ao enco¡tråvED eD ebul tção duränte à

foruação dè escânnttoe (Elnaudl et al,19gl). ÀE ês¿tDet¡vôs

preeeão åt,uantê durante a forneção dê eacaFnltoa, bseeedse êD

reaçtlee betsnórftcêE ê evrdênct sE geológtcea (eaLrat r graf r I ) ,

encontradae na I rteraturå

't¿uaD-Ee no rntervato ds o,2 a B xbar

( Tebe I e 2) .

(35)

23

aldo estlüEdoa coD baae êb dl egrsrûs8 de equllfbrlo de feees T x

XCOa (Ftg, 9). D€vtdo à própntå nsLureza do pnoc€cao

netassomáttco a proponção de COo noa fluldos tá

canecëerfgt, lcaüente bãtxa, sttuando-se nornðlDent6 abelxo de 10Í

(Tabel s 2), ÀEet¡¡ a r.ro I Iaetonlta, que èD ar¡btente netenórf lco

reglonËl Be form9 em nochêa cerbonátl cas stllcosgB eomenLe 6

tenperaLunaÊ Dutt,o elevedsE (sctDs de ZOO -C a 2 l(bar), peta

neação:

celcrt,â + quartzo = uoltEatonrtå + coE

pode se fonnar em amblenLe neLaseomáttco abaixo de 4OO -C a XCO,

< O,02. Àaetb, durånte s êEcårntt tzåçËo ocörre drdet tca

dlnlnutçgÕ de freção Dot Er de CO" nos flutdoe que percol an aE

rochae cenbonáLlcå8, favorecendo a fonnação de hlnerâta co¡to

uol Iaet-onlt e, groeeulárts, veÈuvlanltå e zôtrt¿slepfdot-o.

Concon I t antenenùe obBêrva-ae Iûult,aa veze8, eÉpect alnente ge o

proceseo for btnet aeeorát tco, aunênto de fraçËo molar de COo nos

I fquldos coèxla¿entea cor¡ o nâgmå eD consol tdsçgo, devldo a pr'oceBEôB de d I fuEÈo.

À grande quant ldade de ålubfnlo mobt I lzada durântê o

r¡eLesBoDåùteno (fonmação de gnanadB rrcs nE molécula groggulárra)

é eurpreendente, vleùo Ber normal¡¡ente uu elenent-o pouco nóvel e

què Ee apreeenta er teoreE nulto reduztdog na6 soluçõee reslduåta de neguee grenttótdês. À dffusão de COo pane o gnanlto ou nocha

BlllcáLlcå sdJåcenLe åoa êacårnlLos pode ser regponaável por eete

faùo. Burnhau spud Nenrtck (1977, denonstrou quê e preBênça de

CO* aunenta cone t denave I nent,e a concentrsção nelaÈtva de efl tca e

aluDlnÈ na fsse f lutdå coèxtELenLe cob nagbås grsnttóldea.

l{uttoe eetudoe te¡¡ ut t t tzsdo ôa tenperaturae de

honogêntzsçgo de lnc¡usões f luldae e razões Irot,óptcås de O e S,

À anál tee dae tncluEõe8 ftutdae é u¡ nátodo eenefvel pãrå psrâ Eô

deLerntnar a eequêncta de evenLoa Detåaaobátlcos e altereçõea

tardlse. EEtlüEt tvaÊ de terperaturae ns gåneee de eacarntt,or

nogùran que ea f¡Eea lnlclâla ocorrêr¡ a terperaturaa då orden de

(36)

Referências

Documentos relacionados

[r]

Tais elementos são relevantes para a área da entomologia forense no que diz respeito à estimativa do IPM, particularmente quando ela tem como base informações sobre o ciclo de vida

Havendo mais de um pretendente à adjudicação, com propostas escritas apresentadas no prazo supra referido, proceder-se-á entre eles o exame da melhor oferta,

Esse trabalho trata do estudo de petrografia, química mineral, geoquímica, balanço de massa e geocronologia de escarnitos gerados no contato de mármores com

O município de Iporanga possui parcela de seu território compreendido pelo Parque Estadual Turístico do Alto Ribeira – PETAR, fato que influencia o desenvolvimento econômico

Populações de bagres cegos atribuídas a essa espécie foram encontradas, até o momento, em cavernas do Sistema das Areias (Areias de Cima – localidade- tipo e abrigando a

Há registros de capturas em diversos rios epígeos e nas cavernas de Santana, Temimina II, Água Suja, Zezo, Calcário Branco (PETAR) e Gruta da Aegla (PEI) (BOND-BUCKUP &amp;

Hanlon, Krishnan e Mills (2012) sugerem que a Book-Tax Differences (BTD), diferença entre lucro contábil (LC) e lucro tributável (LT), pode ser um dos fatores capazes de