Rosalía de Castro AIRIÑOS, AIRIÑOS AIRES, Airiños, airiños aires, airiños d'a miña terra; airiños, airiños aires, airiños, leváime á ela.

Rosalía de Castro

Airiños, airiños aires, airiños d'a miña terra;

airiños, airiños aires, airiños, leváime á ela. Sin ela vivir non podo, non podo vivir contenta; qu'adonde queira que vaya cróbeme unha sombra espesa.

Cróbome unha espesa nube tal preñada de tormentas,

tal de soidás preñada, qu'a miña vida envenena. Leváime, leváime, airifios,

com'unha follina seca, que seca tamén me puxo

a calentura que queima. ¡Ai!, si non me levás pronto,

airiños d'a mina terra: si non me levás, airiños, qulsáis xa non me conesan; qu'á frebe que de min come,

vaime consumindo lenta, e n-o meu corazonciño tamén traidora se ceiba. Fun n-outro tempo encarnada

como o color d'a sireixa; son hoxe descolorida como os cirios d'as igrexas,

cal si unha meiga chuchona a miña sangre bebera. Vóume quedando muchiña com'unha rosa qu'inverna: vóume sin forzas quedando,

cal unha mouriña moura filía de moura ralea. Leváime, leváime, afriños,

leváime adonde me esperan unha nal que por min chora, un pai que sin min n'alenta, un hirmán por quen daría a sangre d'as miñas venas,

y un amoriño a quen alma e vida ile prometera. Si pronto non me levades, ¡ai!, morreire de tristeza, soya n'unha terra extraña,

donde extraña m'alomean, donde todo canto miro todo me dice ¡extranxeira!

¡Ai, miña probe casiña! ¡Ai, mina vaca bermella! Años, que balás n-os montes, pombas, qu'arrulás n-as eiras;

mozos, qu'atruxas bailando, redobre das castañetas, xas-co-rras-chás d'as cunchiñas,

xurre-xurre d'as pandeiras, tambor d'o tamborileiro,

gaitiña, gaita gallega: xa non m'alegrás, dicindo

¡muiyeira!, ¡muiyeira! ¡Ai!, quén fora paxariño

de leves alas lixeiras!, ¡ai, con qué prisa voara toliña de tan contenta, para cantar a alborada n-os campos d'a miña terra!

Agora mesmo partira, partira com'unha frecha, sin medo as sombras d'a noite,

sin medo d'a noite negra; e que chovera ou ventara, e que ventara ou chovera,

voarla e voaría hasta qu'alcansas'á vel-a.

Pero non son paxariño e irei morrendo de pena. xa en lágrimas convertida,

xa en sospiriños desfeita. Dóces galleguiños aires quitadoiriños de penas, encantadores d'as augas,

amantes d'as arboredas; musica d'as verdes canas, d'o millo d'as nosas veigas;

alegres compañeiriños, run-run de todal-as festas,

leváime n-as vosas alas com'unhá follina seca. Non permitás qu'aquí morra,

airiños d'a miña terra, qu'ainda penso que de morta

hei de sospirar por ela: ainda penso, airiños aires, que dimpois que morta sea,

e aló pol-o camposanto, donde enterrada me teñan,

pasés n-a calada noite runxindo antr'a folla seca,

ou murmuxando medrosos antr'as brancas calaveras;

inda dimpois de mortilla, airiños d'a miña terra, eivos de berrar: ¡Ariños,

ADIÓS, RÍOS; ADIÓS, FONTES; Adiós, ríos; adiós, fontes;

adiós, regatos pequeños; adiós, vista d'os meus ollos,

non sei cándo nos veremos. Miña terra, miña terra, terra donde m'eu criei, hortiña que quero tanto,

figueiriñas que prantei. Prados, ríos, arboredas, pinares que move o vento,

paxariños piadores, casiñas d'o meu contento.

Muiño d'os castañares, noites craras d'o luar, campaniñas timbradoiras

d'a igrexiña d'o lugar. Amoriñas d'as silveiras que eu lle daba ô meu amor,

camiñiños antr'o millo, ¡adiós para sempr'adiós! ¡Adiós, gloria! ¡Adiós, contento!

¡Deixo a casa onde nascín, deixo a aldea que conoço, por un mundo que non vin! Deixo amigos por extraños,

deixo a veiga pol-o mar; deixo, en fin, canto ben quero...

¡quén puidera non deixar!

Mais son probe, e, malpocado, a miña terra n'e miña, qu'hastra lle dan de prestado

a beira por que camiña ô que nasceu desdichado. Tèñovos, pois, que deixar,

hortiña, que tanto amei, forgueiriña d'o meu lar, arboriños que prantei,

fontiña d'o cabañar. Adiós, adiós, que me vou, herbiñas d'o camposanto, donde meu pai se enterrou,

herbiñas que biquei tanto, terriña que nos criou. Adiós, Virxe d'a Asuncion

branca com'un serafín: lévovos n-o corazón; pedidelle á Dios por min, miña Virxe d'a Asunción. Xa s'oyen lonxe, moi lonxe,

as campanas d'o pomar; para min, ¡ai!, coitadiño, nunca máis han de tocar. Xa s'oyen lonxe, máis lonxe...

Cada balad'é un delor; voume soyo, sin arrimo... miña terra, ¡adiós!, ¡adiós! ¡Adiós tamén, queridiña... Adiós por sempre quizáis!... Dígoche este adiós chorando

desd'a veiriña d'o mar. Non m'olvides, queridiña,

si morro de soidás... tantas légoas mar adentro...

-Quen casa ten de seu, ten media vida. Unhas telliñas para nos crubir, catro paus que ardan na lareira nosa, ¡e a traballar sin fin!

¡Qué ha de facer, Señor, si o desamparo ten ó redor de sí!

¿Deixar a terra en que nacéu i a casa en que espera ter fin?

¡Ouh miña parra de albariñas uvas, que a túa sombra me das!

¡Ouh ti, sabugo de froriñas brancas, que curas todo mal!

¡Ouh ti, en fin, miña horta tan querida e meus verdes nabals!

¡Xa non vos deixo, que as angustias negras lonxe de min se irán!

O vran chega crubíndovos de fruto, todos son ricos xa,

os paxariños tén gran nas campías, abrigo na follax.

As noites son tranquilas e serenas, craro é sempre o luar,

por antre as tellas entran os seus raios i hastra o meu leito van,

i así durmo alumado pola lámpara

(F. N. 283)

que ós probes lle luz dá:

lámpara hermosa, eternamente hermosa, consolo dos mortals.

Miña casiña, meu lar,

¡cántas onciñas

de ouro me vals!

Vin de Santiago a Padrón cun chover que era arroiar,

descalciña de pe e perna, sin comer nin almorzar.

Polo camiño atopaba ricas cousas que mercar,

i anque ganas tiña delas non tiña para as pagar. Nos mesóns arrecendía a cousas de bon gustar, mais o que no ten diñeiro

sin elas ten que pasar. Fun chegando á miña casa

toda rendida de andar, non tiña nela frangulla con que poidera cear. A vista se me barría, que era aquél moito aunar.

Fun á porta dun veciño que tiña todo a fartar; pedínlle unha pouca broa e non ma quixo emprestar.

As bagullas me caían, que me fora a avergonzar.

Volvínme á miña casiña alumada do luar; Rexistréi cada burato

para ver de algo atopar; atopéi fariña munda, un puñiño a todo dar. Vino no fondo da artesa.

Púxenme a Dios alabar. Qixen alcendelo lume; non tiña pau que queimar; funllo a pedir a unha vella;

tampouco mo quixo dar, si non era un toxo verde

para me facer rabiar. Volvín triste como a noite

a chorar que te chorar; collín un feixe de palla, do meu leito o fun pillar;

rexistréi polo cortello mentras me puña a rezar

e vin uns garabulliños e fieitos a Dios dar. ¡Meu San Antón milagroso,

xa tiven fogo no lar! Arriméi o pote ó lume con augua para quentar.

Mentras escarabellaba na cinza, vin relumbrar un ichavo de fertuna…

¡Mixa Virxe do Pilar! Correndiño, correndiño o fun en sal a empregar; máis contenta que unhas páscoas

volvín a porta a pechar, e na miña horta pequena

unhas coles fun catar. Con un pouco de unto vello

que o ben soupen aforrar, e ca fariñiña munda,

xa tiña para cear. Fixen un caldo de groria

que me soupo la mar; fixen un bolo do pote que era cousa de envidiar;

despóis que o tiven comido, volvín de novo a rezar; e despóis que houben rezado,

puxen a roupa a secar, que non tiña fío enxoito de haber tanto me mollar. Nantramentras me secaba,

púxenme logo a cantar para que me oíran en todo o lugar:

Meu lar, meu fogar,

¡cántas onciñas

de ouro me vals!

(Follas novas)

19. Cantares gallegos

Campanas de Bastabales,

cando vos oio tocar,

mórrome de soidades.

I

Cando vos oio tocar, Campaniñas, campaniñas, Sin querer torno a chorar.

Cando de lonxe vos oio, pensó que por min chamades,

a das entrañas me doio. Dóiome de dor ferida, que antes tiña vida enteira

I hoxe teño media vida Sólo media me deixaron os que de aló me trouxeron.

Os que de aló me roubaron. Non me roubaron, traidores,

¡ai!, uns amores toliños, ¡ai! uns toliños amores. Que os amores xa fuxiron,

as soidades viñeron… De pena me consumiron.

II

Aló pol-a mañanciña subo enriba dos outeiros

lixeiriña, lixeiriña. Com'unha craba lixeira, para oir d'as campaniñas

a batalada pirmeira. A pirmeira d'alborada que me traen os airiños, por me ver máis consolada. Por me ver menos chorosa, n-as suas alas m'a traen rebuldeira e queixumbrosa. Queixumbrosa e retembrando

por antr'a verde espesura, por antr'o verde arborado.

E pol-a verde pradeira, por riba d'a veiga llana, rebuldeira e rebuldeira.

III

Paseniño, paseniño, vou pol-a tarde calada,

de Bastabales camiño. Camiño d'o meu contento; y en tanto o sol non se esconde,

n-unha pedriña me sento. E sentada estou mirando

cómo'a lua vai saindo, cómo o sol se vai deitando. Cál se deita, cál se esconde,

mentras tanto corre a lua sin saberse para donde. Para donde vai tan soya, sin qu'ôs tristes qu'a miramos

nin nos fale, nin nos oya. Que si oíra e nos falara, moitas cousas lle dixera, moitas cousas lle contara.

IV

cada nube, branca pruma; triste a lúa marcha diante. Diante marcha crarexando veigas, prados, montes, ríos,

onde o día vai faltando. Falta o día e noite escura baixa, baixa, pouco a pouco,

por montañas de verdura. De verdor e de follaxe,

salpicada de fontiñas baixo a sombra do ramaxe.

Do ramaxe donde cantan paxariños piadores, que ca aurora se levantan. Que ca noite se adormecen

para que canten os grilos que cas sombras aparecen.

V

Corre o vento, o río pasa. Corren nubes, nubes corren

camiño da miña casa. Miña casa, meu abrigo, vanse todos, eu me quedo

sin compaña nin amigo. Eu me quedo contemprando

as laradas das casiñas por quen vivo sospirando.

... Ven a noite..., morre o día,

as campanas tocan lonxe o tocar do

Ave María

afogándome parece que por mín tén que rezar.

Campanas de bastabales,

cando vos oio tocar,

mórrome de soidades.