Tema 12

Texto

(1)IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá. TEMA 12 Orde política, xustiza e dereito. 1.

(2) 1. . Fundamento da xustiza e o dereito. 1.1. O dereito natural. 2. A orde política e as súas formas. 3. As ideoloxías políticas. 2.1.. 3.1.. Que se entende por “política”?. conservadurismo. O. 3.2. O liberalismo 1.2. O positivismo xurídico. 1.3. A xustiza. 2.2. As teorías clásicas. 2.3. A orde democrática na actualidade. 3.3. O utilitarismo. 3.4. O socialismo. 3.5. O nacionalismo. 3.6. O problema do apolítico. 2. IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(3) 3. 1. FUNDAMENTOS DA XUSTIZA E DO DEREITO . IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(4) O dereito: Definición 4. ¨ . Que se entende por dereito: Definición ¤ conxunto de normas que regulan a conducta humana e. permiten a convivencia en sociedade (mediante un poder coactivo organizado e institucionalizado polo Estado). ¨ . Dúas dimensións do dereito: ¤ obxectiva: conxunto de instituións e normas que. regulan a vida social ¤ subxectiva: ámbito de actuación permitido do individuo no marco obxectivo proposto IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(5) O dereito: Lexitimación 5. ¨ . ¨ . O Estado necesita dunha xustificación ou lexitimación que lle proporcione un fundamento e unha validez incondicional ou conxunto de normas ou leis que impón Dous clases de xustificación: ¤ Dereito natural ou iusnaturalismo ¤ Dereito positivo ou iuspositivismo IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(6) 1.1. O dereito natural: definición 6. Para esta concepción, existen uns dereitos innatos ou naturais, previos á ordenación xurídica humana, é máis, as leis humanas deberían asentarse nestes dereitos naturais para garantilos e protexelos ¨ Este dereito é suprahistórico, universal e inmutable, anterior a calquer dereito positivo e, polo tanto, as leis só serían lexítimas en tanto que estan en consonancia co dereito natural ¨ . IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(7) 1.1. O dereito natural: historia 7. Históricamente ten a súa orixe na Grecia clásica, arraiga profundamene na Idade Media e, por último, na Modernidade adopta variacións, pero sempre dentro do mesmo modelo. IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(8) 1.1. O dereito natural: Grecia 8. Sófocles: na súa traxedia Antígona, aparece contraposta a idea de lei da cidade e dereito natural divino. ¨ Nos Sofistas e en Platón e Aristóteles esta idea cobra forza: o fundamento da fisis ou natureza do home ¨ No estoicismo, grego e romano, xorde unha nova ideas: o cosmopolitismo (a polis é o cosmos) ¨ . IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(9) 1.1. O dereito natural:Idade Media 9. ¨ . Neste periodo a lei natural cobra un novo fundamento, proposto sobre todo por Tomé de Aquino: ¤ o teocentrismo propio do periodo fai que a. lexitimidade da lei natural proveña directamente de Deus como creador do home e da lei que lle propón ¤ a lei natural ten un fundamento teolóxico e, polo tanto, moi superior as leis humanas ou positivas. IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(10) 1.1. O dereito natural: Modernidade 10. ¨ . A partires do século XV-XVI o iusnaturalismo cobra un novo impulso pero neste caso o fundamento xa non é teolóxico, senon que ten o seu fundamento na razón humana: pódese dicir que é un dereito natural racional. Autores: J. Locke, H. Grocio, I. Kant ¨ No XVIII a Revolución Francesa e a súa Declaración dos dereitos, consolida esta teoría ¨ . IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(11) 1.2. O positivismo xurídico: Definición 11. ¨ . O durante os séculos XIX e XX, impónse este novo modelo: ¤ o único dereito é o ordenamento legal establecido e. vixente nunha sociedade (positivo: posto) ¤ en canto tal, o dereito é un producto social circunstancial, variable históricamente e independente de calquera instancia anterior ou superior ó mesmo IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(12) 1.2. O positivismo xurídico: Fundamento 12. ¨ . ¨ . O fundamento non radica nunha natureza humana universal, senón na vontade política dunha comunidade encarnada nas institucións que garanten e conceden os dereitos aos individuos C. Schmidt e H. Kelsen, con ideoloxías opostas, coinciden na formulación deste modelo IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(13) 1.2. O positivismo xurídico: Distinción 13. ¨ . Estes dous modelos, en última instancia manteñen unha diferencia radical na súa relación entre moral e política: ¤ Iusntauralismo: a política esta subordinada á moral ¤ Positivismo: a política é autónoma da moral, non esta. subordinada á un modelo moral, antropolóxico ou teolóxico que delimite o campo do dereito. IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(14) 1.2. O positivismo xurídico 14. ¨ . ¨ . O positivismo supón un avance na consideración e na delimitación do dereito: é unha perspectiva científica e descritiva pero tendo en conta os acontecementos políticos que na segunda metade do XX tiveron lugar, pódese prescindir dos ideais ou deber ser do home e das sociedade? Neste contexto xurde o tema da xustiza IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(15) 1.3. A xustiza 15. ¨ . Contexto do concepto de xustiza: ¤ a igualdade entre os homes dende un punto de vista. natural non existe (bioloxía, economía, sociedade), polo tanto, ¤ faise necesario correxir estas desigualdades para procurar unha sociedade e unhas oportunidades igualitarias entre os homes: a aparición da xustiza tería esta finalidade IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(16) 1.3. A xustiza: Teoría de J. Rawls 16. John Rawls (EEUU, 1921-2002) IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(17) 17. 1.3. A xustiza: Teoría de J. Rawls Obxectivo ¨ . O fin que persegue a teoría de Rawls é o seguinte: ¤ unha sociedade é xusta cando recoñece a necesidade de. eliminar (ou reducir o máis posible) algunhas das desigualdades producidas polo azar natural (biolóxico, fundamentalmente) ou polo azar social (económicos, familiares, culturales..) . ¤ este ideal acadarase,polo tanto, cando as regras que. vinculen aos individuos se baseen en principios de xustiza e equidade sobre os que haxa un acordo unanime e están dispostos a respetar IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(18) Esquema da teoría 18. Medios. • Teorías do contrato social (XVII-XVIII; neocontractualismo). • “situación orixinaria”. • teoría dos xogos (XX). • “veo da ignorancia”. Presupostos. IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá. • garantir a maior cantidade de libertades básicas en pe de igualdade • restrinxir as desigualdades económicas e sociais. Resultado.

(19) 19. 1.3. A xustiza: Teoría de J. Rawls Como acadar este obxectivo? ¨ . Para formular a súa proposta, Rawls recurre a dúas teorías, para logo unificarlas: ¤ Teorías do contrato social (contractualismo): o. modelo ilustrado moderno de que o Estado e o goberno fúndase mediante un contrato o pacto entre os individuos que dan o seu consentimento ¤ Teoría dos xogos: análise matemática de modelos de situacións conflictivas nos que os interesados queren gañar, trátase de determinar a mellor estratexia a seguir para acadar o obxectivo IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(20) 20. 1.3. A xustiza: Teoría de J. Rawls Como acadar este obxectivo? ¨ . os individuos aceptan, através dun contrato social, as normas da sociedade que garantan a xustiza; este acordo estableceríase dun modo hipotético (suposto mental) baixo estas condicións: ¤ Situación orixinaria: cada individuo, en canto libre e. racional, debe establecer as condicións nas que esta disposto a vivir en sociedade por medio do acordo ¤ Veo da ignoracia: o individuo ignora a situación que que lle correspondería ocupar na sociedade, para garantir a imparcialidade IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(21) 1.3. A xustiza: Teoría de J. Rawls 21. ¨ . Consecuencia das anteriores condicións: ¤ os individuos non poderían pretender privilexios para. si e estableceríanse unhas condicións tales que todos estarían dispostos a aceptar.. IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(22) 22. 1.3. A xustiza: Teoría de J. Rawls Resultado: a xustiza como equidade ¨ . Deste xeito, optaríase por unha forma de convivencia xusta na que todos terían a maior cantidade posible de libertades básicas, e só se aceptarían as desigualdades económicas e sociais baixo dúas condicións: ¤ a igualdade de oportunidades para todos no acceso. aos cargos ¤ as vantaxes só se aceptarían no caso de que trouxeran consigo beneficios para os máis desfavorecidos IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(23) 1.3. A xustiza: Xustiza global 23. Da xustiza dos estadosnacións. Ata a xustiza internacional. IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(24) 24. 2. A orde política e as súas formas. IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(25) 2.1. Que se entende por “política” 25. Concepto filosófico. orixe ou fundamento definición. Dúas dimensións da pregunta. teoría do Estado Perspeciva histórica arte de gobernar IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(26) 2.1. Concepto filosófico: fundamento 26. o home como “animal politico”: Aristóteles; socialización e humanización non son excluíntes dous modelos. instrumento para resolver conflictos e organizar a convivencia; convivencia e conflictos IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(27) 2.1. Concepto filosófico: definición 27. definición ciencia/saber. arte/técnica. referida á vida social organizar/regular relacións dos individuos. formular obxectivos comúns. medios deseñar as institucións necesarias para acadar eses fins IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(28) 2.1. Perspectiva histórica 28. Teoría do Estado. • Modelo de Estado ideal: Platón • Orixe, fundamento e xustiza. Arte de gobernar. • medios e accións encamiñadas tanto á conquista do podar como dirixir o goberno • Maquiavelo: escisión de ética e política. IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(29) 2.2. As teorías clásicas 29. Platón o estado ideal. outras formas. a mellor forma de goberno. 4 modelos. IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(30) 2.2. As teorías clásicas 30. Aristóteles número de gobernantes. busca do ben común. 3 tipos. 3 tipos. IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(31) 2.3. A orde democrática na actualidade 31. Democracia. no século xx. dous modelos predominan, con variantes. Totalitarismo. IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(32) 2.3. A orde democrática na actualidade 32. Democracia República. Monarquía constitucional. IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(33) 2.3. A orde democrática na actualidade 33. Totalitarismo Monarquía absoluta. Autocracia. IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá. Burocracia.

(34) 2.3. A orde democrática na actualidade 34. Actualidade Plutocracia. Tecnocracia. IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá. Burocracia.

(35) 2.3. A orde democrática na actualidade 35. ¨ . Fronte aos abusos de poder dos Estados ou dos gobernos, os cidanás poden adoptar diferentes actitudes de rexeitamento: ¤ Protesta (“a era da protesta”, s. XX) ¤ Desobediencia civil: limitacións/condicións da súa. posta en práctica nas sociedades democráticas. IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(36) 36. 3. As ideoloxías políticas. IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(37) 37. Ideais e criterios na ordenación políticas ¨ . Catro modelos políticos e os seus ideais. ¨ . Dous temas afíns á ideoloxía política: ¤ o nacionalismo ¤ a sociedade actual e a pospolítica (o fin dos modelos. clásicos). IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(38) 3.1. Conservadorismo: Autores 38. ¨ . Autores clásicos: ¤ Edmund BURKE (1729-1797) ¤ Joseph de MAISTRE (1753-1821) ¤ Juan DONOSO CORTÉS (1809-1853). Na súa orixe o conservadorismo xorde nun contexto histórico de oposición aos ideais da Ilustración e da Revolución Francesa IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(39) 3.1. Conservadorismo 39. ¨ . Fundamentos: ¤ a tradición representa o núcleo que vincula aos. individuos co pasado e mantén a cohesión social ¤ a tradición baséase na relixión, na historia e na cultura da nación ¤ mantén unha actitude reacia ao cambio social, político e económico. IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(40) 3.1. Conservadorismo: Ideais políticos 40. ¨ . No político: ¤ o principio de autoridade: garantía de estabilidade e. orde social ¤ un forte goberno que aglutine os poderes do Estado e exerza coacción sobre os individuos para manter a orde social. IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(41) 3.1. Conservadorismo 41. ¨ . Formas de goberno máis afíns: ¤ favorece máis as formas de goberno baseadas na. monaquía hereditaria, polo que supón de tradición e estabilidade ¤ favorece o vínculo entre relixión e Estado. IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(42) 3.1. Conservadorismo 42. ¨ . No social: ¤ favorece unha sociedade xerarquizada ¤ concepción elitista da sociedade, en último termo, a. tradición fundamenta os diferentes niveis sociais. IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(43) 3.1. Conservadorismo 43. ¨ . No económico: ¤ máis proclive cara o liberalismo económico: libre. mercado, iniciativa privada, non intervención do Estado no mercado ¤ a redución de impostos favorece a riqueza da sociedade e o dinamismo económico ¤ reducción da presencia do Estado e do público (aínda que esto non é necesariamente compartido por todas as formas concretas de conservadorismo) IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(44) 3.2. Liberalismo: Autores 44. ¨ . Os clásicos: ¤ J. LOCKE (1632-1704) ¤ Barón de MONTESQUIEU (1689-1755) ¤ J.S. MILL (1806-1873) ¤ I. BERLIN (1909-1997). IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(45) 3.2. Liberalismo 45. ¨ . Fundamentos: ¤ defensa e garantía dos dereitos básicos e. fundamentais do individuo ¤ estes dereitos fundamentais son: n dereito á vida n libertade n seguridade n propiedade privada n tolerancia. IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(46) 3.2. Liberalismo 46. ¨ . En política: ¤ a división de poderes: executivo, xudicial, lexislativo ¤ o parlamentarismo: soberanía nacional ou popular do. poder ¤ separación da relación política de Estado e relixión (Igrexa) ¤ rexeitamento do despotismo e absolutismo. IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(47) 3.2. Liberalismo 47. ¨ . No social: ¤ garantías das libertades civís e polítcas ¤ movilidade social e rexeitamento dos privilexios ¤ a tolerancia relixiosa e política. IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(48) 3.2. Liberalismo: Distinción 48. Liberalismo: político e económico ¨ Aínda que con frecuencia van unidos, son cousas diferentes ¨ . IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(49) 3.4. Socialismo: Marco histórico 49. ¨ . A Revolución industrial, comezos do XIX, e a nova clase traballadora: ¤ Proletariado: traballador urbano na producción. industrial (textil, siderúrxia, minería), o seu sustento é o salario polo seu traballo, desposeídos da propiedade ¤ Movementos sociais dos traballadores que reivindican melloras nas condicións de vida e de traballo (sindicatos e paritidos obreiros) ¨ . Enfrentamento entre a burguesía e o proletariado: . IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(50) 3.4. Socialismo: Ideais políticos 50. acabar coa oposición e loita das clases sociais: proletariado e burquesía: transformar a sociedade ¨ acabar coa inxusticia social da explotación do home polo home ¨ a base económica da sociedade como causa principal desta situación: o núcleo de tal inxustia detéctase na propiedade privada (fábricas, capitales, productos): eliminación da propiedade privada como medio ¨ . IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(51) 3.4. Socialismo: Correntes 51. Socialismo utópico. SOCIALISMO. Socialismo democrático. Socialismo científico IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(52) 3.4. Socialismo: Utópico 52. Autores Ideas. • R. Owen, 1771-1858 • Ch. Fourier, 1772-1837. • creación de comunidades alternativas que melloren as condicións de vida • a educación e non a violencia como instrumento de cambio • non se propoñen cambiar a sociedade en conxunto senon alternativas de pequenas comunidades. IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(53) 3.4. Socialismo: Científico 53. Autores Ideas. • F. Engels, 1820-1895 • K. Marx, 1818-1883 • V. Lenin, 1870-1924. • Transformar a sociedade e acadar a abolición das clases sociais • Socializar a propiedade privada mediante a revolución social • A súa base científica radica no estudo “científico” da economía capitalista e a súas leis: plusvalía. IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(54) 3.4. Socialismo: Científico e a revolución 54. Creación de partidos políticos de traballadores (Partidos comunistas) e a loita polo poder do estado ¨ Fases da revolución: ¨ . ¤ loita contra a burguesía ata a súa derrota ¤ “ditadura do probletariado”: desaparición das clases. sociais e transición cara a ¤ sociedade comunista: sin clases e sin goberno opresivo (de cada un segundo as súas capacidades, a cada un segundo as súas necesidades) IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(55) 3.4. Socialismo democrático ou Socialdemocracia 55. ¨ . Autores: ¤ E. Bernstein, 1850-1932 ¤ J. Jaurès, 1859-1914. Partidarios da reforma do capitalismo dentro dun sistema político democrático: contrarios á revolución (revisionismo) ¨ Papel da política e dos sindicatos para acadar melloras sociais: estado de benestar e os seus cambios ¨ . IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(56) 3.5. O nacionalismo: idea central 56. Unidade nacional. Unidade política. (Nación). (Estado). IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(57) 3.5. O nacionalismo: idea central 57. ¨ . A aspiración do nacionalismo como ideoloxía política consiste en que: ¤ as nacións poidan encontrar unha forma de. organizarse políticamente como. ¤ un Estado independente. IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(58) 3.5. O nacionalismo: idea central 58. Liberalismo Representa un ingrediente ideolóxico que se conxuga con outras. Nacionalismo. socialismo. Conservadorismo. IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(59) 3.5. O nacionalismo: Que é nación? 59. Étnicocultural. Políticodemocrática. • conxunto de trazos culturais comúns: historia, lingua, relixión • Tradición alemá. • vontade da cidadanía de constituirse en nación • Tradición republicana francesa. IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(60) 3.5. O nacionalismo: orixe como ideoloxía 60. Dúas teorías: ¤ Modernismo: os Estados inculcan e desenvolven a. teoría política do nacionalismo para fomentar unha poboación cohesionada e con intereses comúns (o nacionalismo dos Estados crearían as nacións) ¤ Esencialismo: as nacións son grupos culturais históricamente definibles con trazos particulares e únicos (o nacionalismo representa a conciencia política destes grupos). IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(61) 3.5. O nacionalismo: orixe 61. modernismo esencialismo. O Estado. A nación. a nación. o Estado. IES Monte das Moas - J.L. Rodríguez Alcalá.

(62)