ÌÍÇÌÅÉÏ ÔÏÕ
ÁÃÍÙÓÔÏÕ ÓÔÑÁÔÉÙÔÇ
ÃÅÍÉÊÏ ÅÐÉÔÅËÅÉÏ ÓÔÑÁÔÏÕ
ÅðéìÝëåéá ¸êäïóçò
ÃÅÓ/ÄÉÓ
Åðßâëåøç:
Áí÷çò (ÐÂ) Âáóßëåéïò Ðáðáèáíáóßïõ
Áí÷çò (ÐÂ) Ãåþñãéïò Ãéáííüðïõëïò
ÓõããñáöéêÞ ïìÜäá:
Óôñ (ÐÂ) ÈùìÜò ÔóÝëéïò
Óôñ (ÐÂ) ÉùÜííçò Ìáêñõðïýëéáò
Êáëëéôå÷íéêÞ ÅðéìÝëåéá
ÃÅÓ/7
ïÅÃ/ÔìÞìá ÓôñáôéùôéêÞò Åðéèåþñçóçò
Åêôýðùóç - Âéâëéïäåóßá
ÔÕÅÓ
óåë.
ÐÅ
ÑÉÅ
×Ï
ÌÅ
ÍÁ
• Åé óá ãù ãÞ 6 É óôï ñé êÞ á íá äñï ìÞ 7 Á íÝ ãåñ óç óôçí Åë ëÜ äá 8 Ç é äÝ á 8 Ï äéá ãù íé óìüò 9 Ç å ðé ëï ãÞ ôçò èÝ óçò 9 Ç å ðé ëï ãÞ ôïõ ãëý ðôç 10 Ðå ñé ãñá öÞ Ýñ ãïõ 10 Ðå ñé ãñá öÞ ãå íé êÞò áñ ÷éôå êôï íé êÞò 10 Ôï ãëõ ðôü 11 Å ðé ãñá öÝò 11 Á ðï êá ëõ ðôÞ ñéá 12 Ç öý ëá îç êáé ç êá ôÜ óôáóç óÞ ìå ñá 12 • ÊåöÜëáéï 1ï 13 É óôï ñé êÞ Ðå ñßï äïò: Á’ Âáë êá íé êüò Ðü ëå ìïò (1912-1913) 13 Åé óá ãù ãÞ 13 Ïé óôñá ôéù ôé êÝò äõ íÜ ìåéò ôùí Óõì ìÜ ÷ùí êáé ôçò Ôïõñ êß áò 15 Ç ìÜ ÷ç óôï Óá ñá íôÜ ðï ñï 15 Ç ìÜ ÷ç óôá Ãéáí íé ôóÜ 17 Ç ìÜ ÷ç Ìðé æá íß ïõ-Éù áí íß íùí 19 Å ðß ëï ãïò 21 • Êå öÜëáéï 2ï 22 É óôï ñé êÞ Ðå ñßï äïò: Â’ Âáë êá íé êüò Ðü ëå ìïò (1913) 22 Åé óá ãù ãÞ 22 Ïé óôñá ôéù ôé êÝò äõ íÜ ìåéò ôùí Óõì ìÜ ÷ùí êáé ôçò Âïõë ãá ñß áò 22 Ôï ó÷Ý äéï å ðé ÷åé ñÞ óå ùí ôçò Åë ëÜ äáò êáé ôùí õ ðü ëïé ðùí äõ íÜ ìå ùí 23 Ç ìÜ ÷ç óôï Êéë êßò-Ëá ÷áíÜ 23 Å ðß ëï ãïò 24 • Êå öÜ ëáéï 3ï 25 É óôï ñé êÞ Ðå ñßï äïò: Á’ Ðá ãêü óìéïò Ðüëå ìïò (1914-1918) 25 Åé óá ãù ãÞ 25 Ç êÞñõîç ôïõ ðïëÝìïõ 26 Ç åéóáãùãÞ ôçò ÅëëÜäáò óôïí ðüëåìï 26 Ç ìÜ ÷ç ôïõ Óêñá 27 Ç äéÜ óðá óç ôïõ Ìá êå äïíé êïý Ìå ôþ ðïõ 28Ç ìÜ ÷ç ôçò Äï ú ñÜ íçò 29 Ç äéÜ âá óç ôïõ ðï ôá ìïý Åñé ãþ íá êáé Á îéïý 30 Ç êá ôÜ ëç øç ôïõ ü ñïõò ÌðÝ ëåò (Êåñ êß íç) 30 Å ðß ëï ãïò 31 • Êå öÜ ëáéï 4ï 32 É óôï ñé êÞ Ðå ñßï äïò: Ï Åëëç íé êüò Óôñá ôüò óôç Ìå óçì âñé íÞ Ñù óßá (1919) 32 Åé óá ãù ãÞ 32 Ïé óôñá ôéù ôé êÝò äõ íÜ ìåéò 33 Ç êá ôÜ ëç øç ôçò ×åñ óþ íáò 33 Å ðß ëï ãïò 34 • Êå öÜ ëáéï 5ï 35 É óôï ñé êÞ Ðå ñßï äïò: Ìéêñá óéá ôé êÞ Åê óôñá ôåßá (1919-1922) 35 Åé óá ãù ãÞ 35 Ïé óôñá ôéù ôé êÝò äõ íÜ ìåéò 36 Ç êá ôÜ ëç øç ôïõ Á ú äé íß ïõ 36 Ç êá ôÜ ëç øç ôçò Öé ëá äÝëöåéáò 38 Ç êá ôÜ ëç øç ôçò Ðá íüñ ìïõ (Áñ ôÜ êçò) êáé ôçò Ðñïý óáò 39 Ç êá ôÜ ëç øç ôïõ Á öéüí Êáñá ÷é óÜñ êáé ç ìÜ ÷ç ôïõ Ôïõì ëïý Ìðïõ íÜñ 40 Ç êá ôÜ ëç øç ôçò Êéïõ ôÜ÷åéáò 42 Ç ìÜ ÷ç ôïõ Äï ñõ ëáß ïõ 43 Ç êá ôÜ ëç øç ôïõ Êá ëÝ Ãêñü ôï 44 Ç êá ôÜ ëç îç ôçò åê óôñáôåß áò óôï Óáã ãÜ ñéï 47 Å ðß ëï ãïò 47 • Êå öÜëáéï 6ï 48 É óôï ñé êÞ Ðå ñßï äïò: Â’ Ðá ãêü óìéïò Ðü ëå ìïò (1940-1945) 48 Åé óá ãù ãÞ 48 Ï Â’ Ðá ãêü óìéïò Ðü ëåìïò óôá Âáë êÜ íéá 50 Ç ÌÜ ÷ç Ðßí äïõ - Êá ëá ìÜ 50 Ç ôï ðï èå óß á 50 Ïé äõ íÜ ìåéò ôùí Åë ëÞ íùí êáé ôùí É ôá ëþí 51 Äéå îá ãù ãÞ ôçò ìÜ ÷çò 51 ÌÜ ÷ç Ìü ñï âáò - É âÜí êáé á ðå ëåõ èÝ ñù óç ôçò Êï ñõ ôóÜò 52 Ç ôï ðï èå óß á 53 Ïé äõ íÜ ìåéò ôùí Åë ëÞ íùí êáé ôùí É ôá ëþí 53 Äéå îá ãù ãÞ ôçò ìÜ ÷çò 53 Ðñï Ý ëá óç Ðñïò ¢ ãéïõò Óá ñÜ íôá, Áñ ãõ ñü êá óôñï, Ðñå ìÝ ôç êáé Öñá óÝ ñé 55 Êá ôÜ ëç øç Á ãß ùí Óá ñÜ íôá êáé Áñ ãõ ñü êá óôñïõ 55
Êá ôÜ ëç øç Ðñå ìÝ ôçò êáé Öñá óÝ ñé 56 Ç Å á ñé íÞ Å ðß èå óç Ôùí Éôá ëþí 56 Ç ÌÜ ÷ç Ôùí Ï ÷õ ñþí 58 Ç ôï ðï èå óß á 59 Ïé äõ íÜ ìåéò ôùí Åë ëÞ íùí êáé ôùí Ãåñ ìá íþí 59 Äéå îá ãù ãÞ ôçò ìÜ ÷çò 60 Ç ÌÜ ÷ç Ôçò ÊñÞ ôçò 62 Ç ôï ðï èå óß á 62 Ïé äõ íÜ ìåéò ôùí á íôé ðÜëùí 63 Ç äéå îá ãù ãÞ ôçò ìÜ ÷çò 63 Ç äñÜ óç ãéá ôçí á ðå ëåõèÝ ñù óç ôùí Íç óéþí ôïõ Áé ãáß ïõ 64 Ç ÌÜ ÷ç Ôïõ Åë Á ëá ìÝ éí (23/10/1942) 64 Ç ôï ðï èå óß á 64 Ïé äõ íÜ ìåéò 65 Äéå îá ãù ãÞ ôçò ìÜ ÷çò 65 Ç ÌÜ ÷ç Ñß ìé íé - Ñïõ âßêù íá 66 Ç ôï ðï èå óß á 66 Ç äéå îá ãù ãÞ ôçò ìÜ ÷çò 67 Å ðß ëï ãïò 68 • Êå öÜëáéï 7ï 69 É óôï ñé êÞ Ðå ñßï äïò: Ï Åëëç íé êüò Óôñá ôüò óôçí Êï ñÝ á (1950-1953) 69 Åé óá ãù ãÞ 69 Ç óõì ìå ôï ÷Þ ôçò Åë ëÜ äáò 70 Ç óõì ìå ôï ÷Þ ôçò Åë ëç íéêÞò Á å ñï ðï ñß áò 71 Å ðß ëï ãïò 71 • Êå öÜ ëáéï 8ï 72 É óôï ñé êÞ Ðå ñßï äïò: Êýðñïò (1974) 72 Åé óá ãù ãÞ 72 Ïé óôñá ôéù ôé êÝò äõ íÜ ìåéò 72 Ôá ó÷Ý äéá äñÜ óçò ôùí áíôß ðá ëùí äõ íÜ ìå ùí 73 Áô ôß ëáò É 73 Áô ôß ëáò É É 74 Å ðß ëï ãïò 75 • Å ðß ìå ôñï 75 • Âé âëéï ãñá ößá 78
ÅÉ
ÓÁ
ÃÙ
ÃÇ
Óôï ðÝ ñá óìá ôùí ÷ñü íùí ðïë ëïß óôñáôéþ ôåò Ý äù óáí ôç æù Þ ôïõò êáé Ý ðå óáí óôá ðå äß á ìá ÷þí ÷ù ñßò íá á íá ãíù ñé óôïýí Þ íá á íå âñå èïýí ïé óù ñïß ôïõò. Ç á íÜ ãêç íá åê ðñï óù ðç èïýí ü ëïé ïé Ü ãíùóôïé ðå óü íôåò êáé íá å ðé ôåõ ÷èåß ç á ðï íï ìÞ å ðß óç ìçò óõ-íï ëé êÞò ôé ìÞò óôç ìíÞ ìç ôùí õ ðÝñ ðá ôñß äïò ðå óü íôùí óôñá ôéù ôþí ï äÞ ãç óå ôá Ý èíç óôç äç ìéïõñ ãßá å íüò óõì âï ëé êïý ìíç ìåß ïõ, ôïí ôÜ öï ôïõ Ü ãíù óôïõ óôñá ôéþ ôç. Ï ôÜ öïò ôïõ Üãíù óôïõ óôñá ôéþ ôç å îù ôå ñé êåý åé ôçí Ýí íïéá ôçò öé ëï ðá ôñß áò, óõ ãêå íôñþíåé ôá óôïé ÷åß á ìéáò õ øç ëÞò ðá ôñéù ôé êÞò ðñÜ îå ùò êáé á ðï ôå ëåß ôç öá íå ñü ôåñç åê äÞ ëù óç ôïõ ï öåé ëü ìå íïõ å ðáß íïõ êáé ôçò äü îáò ðïõ ðñÝ ðåé íá á êï ëïõ èåß ôç ìíÞ ìç ôùí ðå óü íôùí êáé ôçí å èå ëï èõ óß á ôïõò õ ðÝñ ôçò ðá ôñß äáò.É ÓÔÏ ÑÉ ÊÇ Á ÍÁ ÄÑÏ ÌÇ
Ç ãå íé êÞ áñ ÷Þ ôçò ôé ìç ôé êÞò ðñÜ îçò ôçò ôá öÞò ôùí á ãíþ óôùí ðå óü íôùí á íÜ ãå ôáé óôïõò ç èé êïýò íü ìïõò êáé ôá ðÜôñéá Ý èé ìá ôùí áñ ÷áß ùí åë ëç íé êþí ðü ëå ùí. Ôç ìáñ-ôõ ñß á áõ ôÞ âñß óêïõ ìå óôá áñ÷áß á êåß ìå íá ôïõ Èïõ êõ äß äç. Ï é óôï ñé êüò ìé ëþ íôáò ðå ñß ôùí äç ìï óß ùí ôá öþí ôùí ðå óü íôùí óôïí ðü ëå ìï Á èç íáß ùí åê èÝ ôåé ôïí ôñü ðï ìå ôïí ï ðïß ïí ôå ëïý íôáí ùò å îÞò:«...t¦ mn Ñst© prot…qentai tîn ¢pogenomšnwn prÒtrita skhn3⁄4n poi»santej, kaˆ ™pifšrei tù aØtoà ›kastoj 1⁄2n ti boÚlhtai· ™peid¦n d ¹ ™kfor¦ Ï, l£rnakaj kupariss…naj ¥gousin ¤maxai, fulÁj ˜k£sthj m…an· œnesti d t¦ Ñst© Âj ›kastoj Ãn fulÁj. m…a d kl…nh ken3⁄4 fšretai ™strwmšnh tîn ¢fanîn, o‰ ¨n m3⁄4 eØreqîsin ™j ¢na…resin. xunekfšrei d Ð boulÒmenoj kaˆ ¢stîn kaˆ xšnwn, kaˆ guna‹kej p£reisin aƒ pros»kousai ™pˆ tÕn t£fon ÑlofurÒmenai.»
(Èïõ êé äß äçò, 2.34.3) Óôïõò ðå óü íôåò óôïí ðü ëå ìï ïé Á èçíáß ïé á ðÝ äé äáí ìå ãÜ ëåò ôé ìÝò. Ç ôá öÞ áõ ôþí ãé íü ôáí äç ìï óß á äá ðÜ íç:
«'En d tù aÙtù ceimîni 'Aqhna‹oi tù patr…J nÒmJ crèmenoi dhmos…v taf¦j ™poi»santo tîn ™n tùde tù polšmJ prètwn ¢poqanÒntwn trÒpJ toiùde.»
(Èïõ êé äß äçò, 2.34.1-2) Ïé ïé êï ãÝ íåéÝò ôïõò ðå ñé èÜë ðôï íôáí êáé ôá ðáé äéÜ ôïõò á íá ôñÝ öï íôáí ìÝ ÷ñé ôçí å öç-âåß á ôïõò á ðü ôçí ðü ëç:
«t¦ d aÙtîn toÝj pa‹daj tÕ ¢pÕ toàde dhmos…v ¹ pÒlij mšcri 1⁄4bhj qršyei, çfšlimon stšfanon to‹sdš te kaˆ to‹j leipomšnoij tîn toiînde ¢gènwn protiqe‹sa·» (Èïõ êé äß äçò, 2.46.1) Å ðé ðëÝ ïí, å ðÝ ëå ãáí Ý íáí ñÞ ôï ñá ãéá íá åê öù íÞ óåé ôïí å ðé ôÜ öéï ëü ãï, ü ðùò êáé óôï á ðü óðá óìá ôïõ Èïõ êõ äß äç, óôï ï ðïß ï ï å ðé ôÜ öéïò ëü ãïò åê öù íåß ôáé á ðü ôïí Ðå ñé êëÞ. Óå êÜ èå ðå ñß ðôù óç ïé Á èç íáß ïé á ðÝ äé äáí ìå ãÜ ëç óðïõ äáéü ôç ôá óôçí ôá öÞ ãå íé êü ôå ñá êáé èå ù ñïýóáí ðï ëý âá ñý ðëÞã ìá ôç óôÝ ñç óÞ ôçò:
«kakÕj kakîj ¥qaptoj ™kpšsoi cqonÒj»
(Óï öï êëÞò, Áß áò, óôé÷.1177) Ôü óï ï Åõ ñé ðß äçò ü óï êáé ï ×á ñß ôù íáò ÷á ñá êôç ñß æïõí ìÜ ëé óôá ôï Ý èé ìï ôçò ôá öÞò ôùí á öá íþí ùò åë ëç íé êü íü ìï:
«ÅëÝíç: tÕn katqanÒnta pÒsin ™mÕn q£yai qšlw.
Èåïêëýìåíïò: t… d'; œst' ¢pÒntwn tÚmboj; À q£yeij ski£n; Åë.: “Ellhs…n ™sti nÒmoj, Öj ¨n pÒntwi q£nhi...
Èå.: t… dr©n; sofo… toi Pelop…dai t¦ toi£de. Åë.: keno‹si q£ptein ™n pšplwn Øf£smasin. Èå.: ktšriz'· ¢n…sth tÚmbon oá cr»izeij cqonÒj. Åë.: oÙc ïde naÚtaj Ñlomšnouj tumbeÚomen. Èå.: pîj da…; lšleimmai tîn ™n “Ellhsin nÒmwn.»
(Åõ ñé ðß äçò, Å ëÝ íç, óôé÷.1239-1246) «q£pte me, Ótti t£cista pÚlaj `Adao per»sw. kaˆ g¦r e„ m3⁄4 tÕ sîma eÛrhtai toà dustucoàj, ¢ll¦ nÒmoj oátoj ¢rca‹oj `Ell»nwn, éste kaˆ toÝj ¢fane‹j t£foij kosme‹n.»
Óå á ðü äï óç, ëïé ðüí, ôáõ ôü óç ìçò ôé ìÞò õ ðÝñ ôùí á öá íþí ðï ëå ìé óôþí Ý öå ñáí ìá æß ìå ôéò ëÜñ íá êåò ðïõ ðå ñéåß ÷áí ôá ï óôÜ ôùí ðï ëå ìé óôþí êáé ìéá óôñù ìÝ íç, áë ëÜ êå íÞ, êëß íç. Ìå ôïí ôñü ðï áõ ôü ôå ëïý óáí á ðï ìé ìç ôé êÞ ðñÜ îç ôá öÞò êáé õ ëé êÞ åê äÞ ëù óç ôçò ôé ìÞò êáé ôïõ áèÜ íá ôïõ å ðáß íïõ ôçò ðü ëçò. Å ðß óçò, äéá ôå ëïý óáí êáé Ý íá óôïñ ãé êü êá èÞ-êïí ðñïò ôïõò ðëç óéÝ óôå ñïõò ðåí èïý íôåò óõã ãå íåßò, äåß ÷íï íôáò ü ôé ç ðá ôñß äá óÝ âå ôáé å îß óïõ ôç ìíÞ ìç ôùí äé êþí ôïõò. Ìå ôçí ß äéá, ëïé ðüí, ëï ãé êÞ êáé á ðü ôçí ß äéá ç èé êÞ á öå ôç ñß á ðñï Þë èå ç é äÝ á ôçò äç-ìéïõñ ãß áò ôïõ ìíç ìåß ïõ ôïõ ¢ãíù óôïõ Óôñá ôéþ ôç1. Óôá íå ü ôå ñá ÷ñü íéá á íá ðôý ÷èç êå óå ðïë ëÜ êñÜ ôç ç ðñá êôé êÞ ôçò ý ðáñ îçò å íüò óõì âï ëé-êïý ìíç ìåß ïõ, ðïõ íá á íôéðñï óù ðåý åé ôïí ðï ëå ìé êü ôÜ öï ôùí Ü ãíù óôùí óôñá ôéù ôþí. Åß íáé ðé èá íü ôï ðñþ ôï äåßã ìá ôÝ ôïéïõ ìíç ìåß ïõ íá õ ðÞñ îå ôï Landsolaten (“Foot Soldier”) ôïõ Ðñþ ôïõ Ðï ëÝ ìïõ ôïõ Schleswig, óôçí Fredericia, ôçò Äá íß áò, ôï ï ðïß ï êá-ôá óêåõÜ óôç êå ôï 1849. ¸ íá á êü ìç ðñþ é ìï äåßã ìá åß íáé ôï ìíçìåß ï ôïõ 1866, ðïõ åß íáé á öéå ñù ìÝ íï óôïí Ü ãíù óôï èá íü íôá ôïõ Á ìå ñé êá íé êïý Åìöõ ëß ïõ Ðï ëÝ ìïõ. Ï Ðñþ ôïò Ðá ãêü óìéïò Ðü ëå ìïò ìå ôïõò ðï ëõÜ ñéè ìïõò íå êñïýò, á ðï ôÝ ëå óå ôç âá-óé êÞ á öïñ ìÞ ãéá ôçí á íÝ ãåñ óç ìíçìåß ùí á öéå ñù ìÝ íùí óôïí Ü ãíù óôï óôñá ôéþ ôç. Ç ðñþ ôç ß äñõ óç å íüò ôÝ ôïéïõ ìíçìåß ïõ ìå ôç óýã ÷ñï íç ìïñ öÞ îå êß íç óå á ðü ôï Ç íù ìÝ íï Âá óß ëåéï, ü ôáí, Ý ðåé ôá á ðü ôïí Ðñþ ôï Ðá ãêü óìéï Ðü ëå ìï, å íôá öß á óáí ðñþ ôïé Ý íáí «Ü ãíù óôï óôñá ôéþôç» åê ìÝ ñïõò ü ëùí ôùí Äõ íÜ ìå ùí ôçò Âñå ôá íé êÞò Áõ ôï êñá ôï ñß áò óôï á âá åß ï ôïõ Westminster ôï 1920, ðá ñá êé íþ íôáò ìå áõ ôüí ôïí ôñü ðï êáé Üë ëá Ý èíç íá á êï ëïõ èÞ óïõí ôï ðá ñÜ äåéã ìÜ ôïõò. Ï ðéï ãíù óôüò, ù óôü óï, ôÜ öïò ôïõ ¢ ãíù óôïõ Óôñá ôéþ ôç åß íáé áõ ôüò ôçò Ãáë ëß áò êÜ ôù á ðü ôçí Á øß äá ôïõ ÈñéÜì âïõ ðïõ é äñý èç êå ôï 1921 ôé ìþ íôáò ôïõò Ü ãíù óôïõò íå êñïýò ôïõ Ðñþ ôïõ Ðá ãêï óìß ïõ Ðï ëÝ ìïõ. ÔÝ ôïéïé ôÜ öïé äç ìéïõñ ãÞ èç êáí, å ðßóçò, åéò ìíÞ ìçí Ü ãíù óôùí ðå óü íôùí êáé ìå-ôÝ ðåé ôá ðï ëÝ ìùí. Ðñü óöá ôï ðá ñÜ äåéãìá á ðï ôå ëåß ôï ìíç ìåß ï ðïõ ÷ôß óôç êå óôï É ñÜê ôï 1982. Ôá ìíç ìåß á áõ ôÜ ðå ñéÝ ÷ïõí óõ íÞ èùò ôç óù ñü å íüò á íþ íõ ìïõ íå êñïý óôñá ôéþ ôç Þ «ãíù óôïý ìü íï óôïí Èå ü» (“known but to God”), ü ðùò ðïë ëÝò öï ñÝò á íá ãñÜ-öå ôáé óôçí å ðé ôýì âéá óôÞ ëç. ÐñÝ ðåé íá ôï íé óèåß üôé äß íå ôáé ìå ãÜ ëç Ýì öá óç óôçí å ðé ëï ãÞ ôçò óù ñïý, å ðé ëÝ ãï íôáò ðÜ íôá êÜ ðïéá ðïõ èå ù ñåß ôáé ü ôé åß íáé á äý íá ôï íá á íá ãíù ñé óôåß ðï ôÝ. Ìå ôÜ ôïí Ðñþ ôï Ðáãêü óìéï Ðü ëå ìï ðïë ëÝò ðñï óðÜ èåéåò êá ôá-âëÞ èç êáí ðñïò áõ ôÞ ôçí êá ôåý èõíóç, á ðü ôá êñÜ ôç ðïõ á íÝ ãåé ñáí ôÝ ôïéïõ åß äïõò ìíç ìåß á, þ óôå íá âñå èïýí óþìá ôá Ü ãíù óôùí óôñá ôéù ôþí ðïõ íá ôç ñïýí áõ ôÞ ôçí ðñï û ðü èå óç êáé íá Ý ÷åé äéåõ êñé íé óôåß ç å èíé êü ôç ôÜ ôïõò2. Á îß æåé íá óç ìåéù èåß ü ôé óôï åë ëç íé êü ìíç ìåß ï äåí õ ðÜñ ÷åé óùñüò á êï ëïõ èþ íôáò ôá Ý èé ìá ôùí Áñ ÷áß ùí Åë ëÞ íùí ðïõ Þ èå ëáí ôïí ôÜ öï êå íü («m…a kl…nh ken3⁄4 fšretai ™strwmšnh tîn ¢fanîn», Èïõ êõ äß äçò, 2.34.3.).
Á ÍÅ ÃÅÑ ÓÇ ÓÔÇÍ ÅË ËÁ ÄÁ
Ç É ÄÅ Á
Ôï ðñþ ôï ìíç ìåß ï ôïõ åß äïõò, á öéå ñùìÝ íï óôïõò Ü ãíù óôïõò ðå óü íôåò ôïõ á ãþ íá ôïõ 1821, á ðï öÜ óé óå íá é äñý óåé ãéá ðñþ ôç öï ñÜ óôçí Åë ëÜ äá ï ÄÞ ìïò Åñ ìïõ ðü ëå ùò 1 Ôñïõ ðÜ êçò Í., Óôñá ôéþ ôçò, óåë.130. 2 http://en.wikipedia.org/wiki/tomb_of_the_uknown_soldier.htm.Óý ñïõ óôéò 16 Éá íïõá ñß ïõ ôïõ 1858. Ç å êôÝ ëå óç ôïõ Ýñ ãïõ Ý ãé íå ôï 1889 óå ó÷Ý äéá ôïõ Ã. Âé ôÜ ëç3. Ìå ôÜ ôïí Ðñþ ôï Ðá ãêü óìéï Ðü ëå ìï á êï ëïõ èþ íôáò ôï ðá ñÜ äåéã ìá ôùí õ ðü ëïé ðùí Åõ ñù ðáß ùí ç Åë ëÜ äá áðï öÜ óé óå ôçí á íÝ ãåñ óç å èíé êïý ìíç ìåß ïõ ôïõ ¢ ãíù-óôïõ Óôñá ôéþ ôç óôçí Á èÞíá.
Ï ÄÉÁ ÃÙ ÍÉ ÓÌÏÓ
Óôéò áñ ÷Ýò ôïõ 1926 á ðï öá óß óôç êå á ðü ôïí Õ ðïõñ ãü Óôñá ôéù ôé êþí Èå ü äù ñï ÐÜ ãêá-ëï ç êá ôá óêåõ Þ ìíç ìåß ïõ õ ðÝñ ôïõ áãíþ óôïõ óôñá ôéþ ôç. Óôéò 3 Ìáñ ôß ïõ ôïõ 1926 ï Õ ðïõñ ãüò äç ìï óéåý åé óôçí å öç ìåñß äá «Å ÓÐÅ ÑÁÓ» ðñï êÞ ñõ îç äéá ãù íé óìïý «ìå ôá îý Åë-ëÞ íùí Áñ ÷é ôå êôü íùí, Ãëõðôþí êáé Æù ãñÜ öùí äéá ôçí õ ðï âï Åë-ëÞí ìå ëÝ ôçò á íå ãÝñ óå ùò ôÜ öïõ Á ãíþ óôïõ Óôñá ôéþ ôïõ åéò ôçí Ý ìðñï óèåí ôùí Ðá ëáéþí Á íá êôü ñùí Ðëá ôåß áí, êá ôáë ëÞ ëïò ðñïò ôïý ôï äéáñ ñõè ìé æï ìÝ íçí»4. Ç ðñï êÞ ñõ îç ôïõ äéá ãù íé óìïý åì öá íß æå ôáé óôçí Å öç ìå ñß äá ôçò Êõ âåñ íÞ óå ùò ôçò 28çò Öå âñïõá ñß ïõ 1926 êáé õ ðï ãñÜ öå ôáé á ðü ôïí Õ öõ ðïõñ ãü Óôñá ôéù ôé êþí Ê.Íß äåñ5. Ôçí 9ç Ï êôù âñß ïõ ôïõ 1926 ôï Õ ðïõñ ãåß ï Óôñá ôéù ôé êþí ìå ôçí õð’ á ñéè ìüí 319168 äéá ôá ãÞ å íÝ êñé íå êáé âñÜ âåõ óå ìå ôï ðñþ ôï âñá âåß ï ôçí êá ôÜ ðëåéï øç öß á êá ëý ôå ñç ìå ëÝ ôç ôïõ áñ ÷é ôÝ êôï íá Åì ìá íïõ Þë Ëá æá ñß äç, ï ï ðïß ïò ôçí õ ðÝ âá ëå ìå ôï øåõ äþ-íõ ìï «ÓÊÑÁ»6. Óôéò 30 Éïõ íß ïõ ôïõ 1928 äç ìï óéåý å ôáé Íïìï èå ôé êü ÄéÜ ôáã ìá «ðå ñß å êôå ëÝ óå ùò ìíç-ìåß ïõ Á ãíþ óôïõ óôñá ôéþ ôïõ êáé ôùí óõ íá öþí ÷ù ìá ôïõñ ãé êþí êáé ïé êï äï ìé êþí åñ ãá óéþí åí ôç ðëá ôåß á ôùí Ðáëáéþí Á íá êôü ñùí» ìå ôï ï ðïß ï êáé å ãêñß íå ôáé ç êá ôá óêåõ Þ ôïõ ìíç ìåß ïõ êáé ç ôï ðï èÝ ôç óÞ ôïõ óôçí ðëá ôåß á ôùí Ðá ëáéþí Á íá êôü ñùí óýì öù íá ìå ôá ó÷Ý äéá ôïõ áñ ÷é ôÝ êôï íá Ëá æá ñß äç7.Ç Å ÐÉ ËÏ ÃÇ ÔÇÓ ÈÅ ÓÇÓ
Ç èÝ óç ôïõ ìíç ìåß ïõ õ ðï äåß ÷èç êå ìå ôçí ðñï êÞ ñõ îç ôïõ 19268. Ï Óôñáôç ãüò êáé áñ ãü ôå ñá Äé êôÜ ôï ñáò Èå ü äù ñïò ÐÜ ãêá ëïò ó÷å äß á æå íá ôï ðï èå ôÞóåé ôï ìíç ìåß ï ìðñï-óôÜ á ðü ôá Ðá ëáéÜ Á íÜ êôï ñá êáé íá óôå ãÜ óåé óå áõ ôÜ ôï Õðïõñ ãåß ï Óôñá ôéù ôé êþí. Ìå ôÜ á ðü Ý íôï íåò á íôé äñÜ óåéò ðïõ åîÝ öñá óáí áñ ÷é ôÝ êôï íåò êáé Üë ëá óç ìá íôé êÜ ðñü óù ðá ôçò å ðï ÷Þò êá èþò êáé óõ íå ÷åßò óõ íå äñéÜ óåéò êáé óõ óôÜ óåéò å ðé ôñï ðþí ðïõ èá Ý êñé íáí ôçí êá ôáë ëç ëü ôç ôá ôïõ Ýñ ãïõ ôï æÞ ôç ìá ìå ôá öÝ ñå ôáé óôç Æ’ Óõ-íå äñß á óç ôçò Âïõ ëÞò (12 Éïõ ëß ïõ 1929), ü ðïõ ï Å ëåõ èÝ ñéïò Âå íé æÝ ëïò, ùò Ðñù-èõ ðïõñ ãüò, ðá ñÜ ôéò äéá öù íß åò ðïë ëþí êáë ëé ôå ÷íþí êáé ðï ëé ôé êþí óôå ëå ÷þí êáé ìå ôÜ ôçí ðá ñÝì âá óç ôïõ Õöõ ðïõñ ãïý Óõ ãêïé íù íß áò Â. Êá ñá ðá íá ãéþ ôç, ðïõ ÷ñç óé-ìï ðïß ç óå ôï ðá ñÜ äåéãìá ôïõ ìíç ìåß ïõ ôçò Ãáë ëß áò ðïõ âñß óêå ôáé óôï êÝ íôñï ôçò ðü ëçò ôïõ Ðá ñéóéïý, á ðï öá óß æåé ôå ëå óß äé êá ü ôé ç êá ôáë ëç ëü ôå ñç èÝ óç åß íáé áõ ôÞ ðïõ åß ÷å ðñï ôá èåß å îáñ ÷Þò, äç ëá äÞ ìðñï óôÜ á ðü ôá Ðá ëáéÜ Á íÜ êôï ñá. Å îÜë ëïõ 3 Óöõ ñï Ý ñáò Â., ¢ ãíù óôïõ, óåë. 76. 4 Å öç ìå ñß äá «Å ÓÐÅ ÑÁÓ», 3 Ìáñ ôß ïõ ôïõ 1926, áñ ÷åß ï âé âëéï èÞ êçò Âïõ ëÞò ôùí Åë ëÞ íùí. 5 Åöç ìå ñß äá ôçò Êõ âåñ íÞ óå ùò, öýë ëï 51, 28 Öå âñïõá ñß ïõ 1926, áñ ÷åß ï âé âëéï èÞ êçò ÂïõëÞò ôùí Åë ëÞ íùí. 6 Óôå öá íÞò Á. êáé Êï ëþ íçò Ä., Ôï Ìíç ìåß ï, óåë. 5. 7 Å öç ìå ñß äá ôçò Êõ âåñ íÞ óå ùò, öýëëï 112 Á, 30 Éïõ íß ïõ 1928, áñ ÷åß ï âé âëéï èÞ êçò Âïõ ëÞò ôùí Åë ëÞ íùí. 8 Å öç ìå ñß äá «Å ÓÐÅ ÑÁÓ» 3 Ìáñ ôß ïõ ôïõ 1926, ü.ð.ãéá ôïí Å ëåõ èÝ ñéï Âå íé æÝ ëï ç èõ óß á ôïõ Ü ãíù óôïõ óôñá ôéþ ôç á ðï ôå ëïý óå ôç âÜ óç ôçò Äç ìï êñá ôß áò. Ï óõ ó÷å ôé óìüò ôïõ ìíç ìåß ïõ ìå ôï Óý íôáã ìá êáé ôç Âïõ ëÞ (ôçí ï ðïß á åß ÷å ìå ôá öÝ ñåé óôá Ðá ëáéÜ Á íÜ êôï ñá), õ ðï äåé êíý åé ôç èõ óß á ôïõ «á ãíþ óôïõ óôñá ôéþ ôïõ» ãéá ôïõò äç ìï êñá ôé êïýò èå óìïýò, äå äï ìÝ íïõ ü ôé ôï Óý íôáã ìá ï ñß æåé ôçí êá èï ëé êÞ óôñÜ ôåõ óç ôùí áí äñþí, äç ëá äÞ ôï êá èÞ êïí ôïõò íá ðå èÜ íïõí ãéá ôçí õ ðå ñÜ óðé óç ôçò ðá ôñß äáò9.
Ç Å ÐÉ ËÏ ÃÇ ÔÏÕ ÃËÕ ÐÔÇ
Ï áñ ÷é ôÝ êôï íáò Åì ìá íïõ Þë Ëá æá ñß äçò åß ÷å áñ ÷é êÜ óõ íåñ ãá óôåß ìå ôïí ãëý ðôç Èù-ìÜ Èù ìü ðïõ ëï, ï ï ðïß ïò åß ÷å ðñïôåß íåé ùò êå íôñé êü ãëõ ðôü ôïõ ìíç ìåß ïõ ðá ñÜ óôá óç ãé ãá íôï ìá ÷ß áò, «ï Ü ãíùóôïò óôñá ôéþ ôçò ðß ðôåé êáé ç Åë ëÜò óôïñ ãé êÜ ôïí ðá ñá ëáì âÜ íåé äéá ôçí áéùíéü ôç ôá»10, ôï ï ðïß ï êáé õ ðÞñ ÷å óôï ðñï ó÷Ý äéï ðïõ ðá ñïõ óéÜ óôç êå ãéá ôçí ðñï êÞ ñõ îç ôïõ äéá ãù íé óìïý. 1⁄4 ôáí á ðï öá óß óôç êå ç ðñáã ìá ôï ðïß ç óç ôïõ Ýñ ãïõ, ï áñ ÷é ôÝ êôï íáò Ëá æá ñß äçò, ôïí ï ðïß ïí ç å ðé ôñï ðÞ å ðß âëå øçò ôïõ ìíç ìåß ïõ åß ÷å ï ñß óåé ùò «å ðé âëÝ ðï íôá ðá óþí åñ ãá-óéþí» äß íï íôáò ôïõ ôç äõ íá ôü ôç ôá íá å ðé ëÝ ãåé ùò âï ç èïýò ôïõ Üë ëïõò ãëý ðôåò Þ áñ ÷é ôÝ êôï íåò, ðá ñá ìÝ ñé óå ôïí Èù ìü ðïõ ëï, ðé èá íüí ëü ãù ÷ñç ìá ôé êÞò á óõì öù íß áò. Ç á íôé êá ôÜ óôá óç ðñï êÜ ëå óå Ý íôï íåò á íôé äñÜ óåéò óôïõò êý êëïõò ôùí êáë ëé ôå ÷íþí. Óôç óõ íÝ ÷åéá ï Èù ìü ðïõ ëïò å îÜ íôëçóå êÜ èå ðå ñé èþ ñéï ãéá ôçí á ðï êá ôÜ óôá óÞ ôïõ óôçí èÝ óç ôïõ ãëý ðôç áë ëÜ óôçí ü ãäï ç óõ íå äñß á óç óôéò 17 Äå êåì âñß ïõ 1930 ç å ðé ôñï ðÞ å íÝ êñé íå íÝ á ðñü ôá óç, áõôÞ ôïõ «ï ðëß ôç å êôÜ äçí êåé ìÝ íïõ», ôçí ï ðïß á ÷á ñá-êôÞ ñé óå ðå ñéó óü ôå ñï ôáéñéá óôÞ, å ðåé äÞ ðñïó äß äåé ç ñå ìß á êáé á ðëü ôç ôá. Êá ôÜ óõ íÝ ðåéá, ï ãëý ðôçò Èùìü ðïõ ëïò á íôé êá ôá óôÜ èç êå á ðü ôïí ãëý ðôç Öù êß ù íá Ñùê11. Ï Ñùê åß ÷å á ðï öïé ôÞ óåé á ðü ôçí Á íþ ôá ôç Ó÷ï ëÞ Êá ëþí Ôå ÷íþí ôï 1925 (ðôõ ÷ß ï ðëá óôéêÞò) êáé óôç óõ íÝ ÷åéá öïß ôç óå óôç Ó÷ï ëÞ Êá ëþí Ôå ÷íþí ôïõ Ðá ñé óéïý êáé óôçí Á êá äç ìß á Æõ ëéÜñ. Åß ÷å å ðé óôñÝ øåé ðñü óöá ôá á ðü ôçí Ãáë ëß á êáé åß ÷å á íáëÜ âåé ôç èÝ óç ôïõ å öü ñïõ ôçò Óõë ëï ãÞò Ãëõ ðôé êÞò ôçò Ó÷ï ëÞò Êá ëþí Ôå ÷íþí üðïõ êáé äß äá óêå ðëá óôé êÞ12. Ç åðé ôñï ðÞ óõì öþ íç óå ï ìü öù íá ìå áõ ôÞ ôç ìå ôá âï ëÞ, ðïõ Ý ãé íå ý óôå ñá á ðü ðñü ôáóç ôïõ ß äéïõ ôïõ âñá âåõ ìÝ íïõ áñ ÷é ôÝ êôï íá.ÐÅ ÑÉ ÃÑÁ ÖÇ ÅÑ ÃÏÕ
ÐÅ ÑÉ ÃÑÁ ÖÇ ÃÅ ÍÉ ÊÇÓ ÁÑ ×É ÔÅ ÊÔÏ ÍÉ ÊÇÓ
Ôï Ýñ ãï åß íáé ïõ óéá óôé êÜ Ý íá á íÜ ëçììá ó÷Þ ìá ôïò Ð á ðü ëá îåõ ìÝ íïõò ðù ñü ëé èïõò ìå-ãÜ ëùí äéá óôÜ óå ùí. Ôï ãëõ ðôü âñß óêå ôáé óôï âÜ èïò êáé êå íôñé êÜ ôïõ ü ëïõ Ýñ ãïõ. Äå îéÜ êáé á ñé óôå ñÜ ôïõ õðÜñ ÷ïõí äý ï ìå ãÜ ëåò ðëåõ ñé êÝò êëß ìá êåò. Óôï êÝ íôñï ç ìé êõ êëß ïõ, ôï ï ðïß ï åß íáé á íõ øù ìÝ íï á ðü ôï ãý ñù ðëá êü óôñù ôï, õ ðÜñ ÷åé Ý íáò êå íüò ôÜ öïò («êëßíç êå íÞ»). Óå äéÜ öï ñá óç ìåß á ôùí ôïß ÷ùí õ ðÜñ ÷ïõí ôï ðï èå ôç ìÝ íåò 16 ï ñåé ÷Üë êéíåò á óðß äåò ðïõ å îõ ìíïýí ôç èõ óß á êáé ôçí áí äñåß á (ðï ëå ìé êüò óôáõ ñüò, ôñéÞ ñçò, âïõò êëð.). 9 Åöç ìå ñß äá «Ç ÊÁ ÈÇ ÌÅ ÑÉ ÍÇ», 25 Ï êôù âñß ïõ 1998, Üñ èñï Ìáô èéü ðïõ ëïõ, áñ ÷åß ï âé âëéïèÞ êçò Âïõ ëÞò ôùí Åë ëÞ íùí. 10 Å öç ìå ñß äá «Å ÈÍÏÓ», 15ç Ìáñ ôß ïõ 1930, Üñ èñï-óõ íÝ íôåõ îç áñ ÷é ôÝ êôï íá Ëá æá ñß äç, áñ ÷åß ï âé âëéï èÞ êçò ÂïõëÞò ôùí Åë ëÞ íùí. 11 Óôå öá íÞò Á. êáé Êï ëþ íçò Ä., Ôï Ìíç ìåß ï, óåë. 20. 12 Äç ìá êü ðïõ ëïò Ã., Ñùê, óåë. 335-336 êáé ×ñÞ óôïõ ×., Öù êß ùí, óåë. 129.ÔÏ ÃËÕ ÐÔÏ
Ôï ãëõ ðôü ðïõ êï óìåß ôï êÝ íôñï ôïõ ìíç ìåß ïõ åß íáé Ý íá Ýñ ãï äï óìÝ íï óå ôá ðåé íü á íÜ ãëõ öï, ôï ï ðïß ï ÷á ñá-êôç ñß æåôáé á ðü ôçí á ðëü ôç ôá ôçò á íá ðá ñÜ óôá óÞò ôïõ. Óå Ý íá ðá ñáë ëç ëü ãñáì ìï ðëáßóéï - á íá öï ñÜ óå óáñ êï öÜ ãï - ðá ñé óôÜ íå ôáé ìéá ãõ ìíÞ áí äñé êÞ ìïñ öÞ îá ðëùìÝ íç óå êÜ ðïéá Ý îáñ óç ôïõ å äÜ öïõò, ìå ôá ðü äéá êáé ôï êå öÜ ëé ëß ãï ÷á ìç ëü ôåñá. Óôï á ñé óôå ñü ÷Ý ñé ï íå êñüò ðï ëå ìé óôÞò êñá ôÜ åé ìéá êõ êëé êÞ á óðß äá, å íþ ôï äå îß ÷Ý ñé åß íáé á ðëù-ìÝ íï ÷á ìç ëü ôå ñá á ðü ôï ý øïò ôïõ å îÜñ ìá ôïò, óôï ï ðïß ï óôç ñß æå ôáé ï êïñ ìüò. Óôï êå öÜ ëé ôïõ öï ñÜ åé áñ ÷áß ï êñÜ íïò êáé ôï ðñü óùðï Ý ÷åé äï èåß á ðü ôá ðëÜ ãéá ìå Ý íáí ôñü ðï ðïõ èõ ìß æåé áñ ÷áß á íï ìß óìá ôá. Ôï Ýñãï âá óß æå ôáé ïõ óéá óôé êÜ óå ìéá óåé ñÜ á ðü êá ìðõ ëü ãñáì ìá èÝ ìá ôá ðïõ áë ëçëï óõ-ìðëç ñþ íï íôáé, ü ðùò ôï êñÜ íïò êáé ôï äå îß ÷Ý ñé ðïõ á ðá íôÜ óôçí á óðß äá, ç óõ ãêñá ôç ìÝ íç êáé Þ ñå ìç á ðü äï óç ôïõ óôÞ-èïõò, óôïé ÷åß á ðïõ å ðé âÜ ëïõí ìéá ðå ñéó óü ôå ñï áñ ìï íé êÞ öù íÞ óôï óý íï ëï. ÐñÝ ðåé íá óç ìåéù èåß ü ôé ï êáë ëé ôÝ÷íçò á ðÝ öõ ãå å íôå ëþò ôá ï ñé æü íôéá óôá ôé êÜ èÝ ìá ôá, å íþ óõí äý-á óå ñå äý-á ëé óôéêÝò ëå ðôï ìÝ ñåéåò óôï ÷Ý ñé êäý-áé ôï ðü äé ìå é äå äý- á-ëé óôé êÝò äéá ôõ ðþ óåéò óôï óþìá, ìå óõ íÝ ðåéá íá ôï íß æï íôáé ôá å ðé êáé ñé êÜ, ü óï êáé ôá äéá ÷ñï íé êÜ óôïé ÷åß á, êá ôåý èõí óç ðñïò ôçí ï ðïß á á ðï âëÝ ðåé êáé ç ãõ ìíü ôç ôá ôïõ óþ ìá ôïò êáé ç á ðü äï óç ôïõ ðñï óþ ðïõ. ¸ ôóé, ï èå á ôÞò Ý ÷åé ôçí å íôý ðù óç ü ôé ï êáë ëé ôÝ ÷íçò áðï äß äåé ôïí Ü ãíù óôï óôñá-ôéþ ôç ü ÷é íå êñü áë ëÜ æù íôá íü íá á íá ðáý å ôáé êáé Ýôïé ìï íá óç êù èåß êáé íá á íôé ìå ôù ðß óåé ôïí å ÷èñü. Ôï Ýñ ãï äéá êñß íå ôáé ãéá ôçí å óù ôåñé êü ôç ôá ôçò ðëá óôé êÞò ôïõ ãëþó óáò, ôçí ðõ êíü ôç ôá êáé ôçí á óöÜ ëåéá ôùí äéá ôõ-ðþ óå þí ôçò. ¸ ôóé, ôï èÝ ìá êåñ äß æåé ìß á ðñáã ìá ôé êÜ ðëïý óéá åê öñá óôé êÞ öù íÞ, ÷ù ñßò öôç íÞ ñç ôï ñåß á, å ðé öá íåéá êÞ öé ëï-ëï ãß á Þ èå á ôñé êü ôç ôá, ìå ìüíï ôç ëé ôü ôç ôá êáé ôç äý íá ìç ôùí ìïñ öþí ôïõ, ôçí åé ëé êñß íåéá êáé ôçí ðåé óôéêü ôç ôá ôïõ óõ íü ëïõ13. Ôï Ýñ ãï èå ù ñåß ôáé ü ôé åß íáé å ìðíåõóìÝ íï á ðü ôá áñ ÷á ú-êÜ á ãÜë ìá ôá ôùí á å ôù ìÜ ôùí ôïõ íá ïý ôçò Á èç íÜò Á öáß áò óôçí Áß ãé íá14.Å ÐÉ ÃÑÁ ÖÅÓ
Á ñé óôå ñÜ êáé äå îéÜ ôçò ðá ñÜ óôá óçò Ý ÷ïõí ÷á ñá ÷èåß 13 ×ñÞ óôïõ ×., Öù êß ùí, óåë. 130 êáé ×ñÞ óôïõ ×. êáé Êïõì âá êÜ êç - Á íá óôá-óéÜ äç Ì., Ãëõ ðôéêÞ, óåë.57. 14 Äç ìá êü ðïõ ëïò Ã., Ñùê, óåë. 336.á íôß óôïé ÷á ïé öñÜ óåéò ôïõ Èïõ êõ äß äç «ÌÉÁ ÊËÉ ÍÇ ÊÅ ÍÇ ÖÅ ÑÅÔÁÉ Å ÓÔÑÙ ÌÅ ÍÇ ÔÙÍ Á ÖÁ ÍÙÍ» (2.34.3.4) êáé «ÁÍ ÄÑÙÍ Å ÐÉ ÖÁ ÍÙÍ ÐÁ ÓÁ ÃÇ ÔÁ ÖÏÓ» (2.43.3.1) á ðü ôïí Å ðé-ôÜ öéï ôïõ Ðå ñé êëÞ. Áñ ÷é êÜ, õ ðÞñ ÷å ç ðñü ôá óç á ðü ôïí Ëá æá ñß äç íá ÷áñá ÷ôåß ðÜ íù óôï êå íï ôÜ öéï ç öñÜ óç «ÔÁ ÖÏÓ ÊÏÉ ÍÏÓ ÅÉÓ ÌÍÇ ÌÇÍ Å ÊÅÉ ÍÙÍ, ÙÍ ÔÁ ÓÙ ÌÁ ÔÁ ÄÅÍ ÅÕ ÑÅ ÈÇ ÓÁÍ» áë ëÜ áõ ôÞ ôñï ðï ðïé Þ èç êå êáé ôå ëé êÜ ÷á ñÜ ÷ôç êå ç öñÜóç «ÅÉÓ Á ÖÁ ÍÇ ÓÔÑÁ ÔÉÙ ÔÇÍ». Óôïõò ðå ëå êç ìÝ íïõò ðù ñü ëé èïõò ôïõ ôïß ÷ïõ åßíáé ÷á ñáã ìÝ íá, êá ôÜ å íü ôç ôåò, ôá ï íü ìá ôá ôùí ôü ðùí, óôïõò ï ðïß ïõò Ý ÷ïõí äéåîá ÷èåß ïé åí äï îü ôå ñåò êáé ðéï ðï ëý íå êñåò ìÜ ÷åò ôùí á ìõ íôé êþí êáé á ðå ëåõèå ñù ôé êþí ðï ëÝ ìùí ôïõ Åë ëç-íé óìïý15. Ç áñ ÷é êÞ ðñü ôá óç ðå ñéå ëÜì âá íå 13 å ðé ãñá öÝò ïé ï ðïß åò äåí á íÝ öå ñáí ôéò ß äéåò ìÜ ÷åò ìå áõ ôÝò ðïõ ôå ëé êÜ á íá ãñÜ öç êáí óôï ìíç ìåß ï. Ç ï ñé óôé êÞ á ðü öá óç ðÜñ èç êå ôï 1931 êáé ïé å ðé ãñá öÝò ðïõ ðëÝ ïí Þ ôáí 12 ðÞ ñáí ôçí ôå ëé êÞ ôïõò ìïñ-öÞ. Óôéò å ðé ãñá öÝò áõ ôÝò ðñï óôÝ èç êáí ìå ôá ãå íÝ óôå ñá Üë ëåò äý ï ðïõ á íá öÝ ñïõí ôéò ôï ðï èå óß åò óôéò ï ðïß åò Ý ëá âå ìÝ ñïò ï Åë ëç íé êüò Óôñá ôüò ìå ôÜ ôï 193116. Óôá å ðü ìå íá êå öÜ ëáéá ðá ñïõ óéÜ æï íôáé á íá ëõ ôé êÜ ôá ãå ãï íü ôá ôùí óðïõ äáß ùí áõ ôþí ìá ÷þí ðïõ á íá ãñÜ öï íôáé óôï ìíç ìåß ï.
Á ÐÏ ÊÁ ËÕ ÐÔÇ ÑÉÁ
Óôéò 25 Ìáñ ôß ïõ 1932, å ðÝ ôåéï ôçò Å èíé êÞò ìáò å ïñ ôÞò, Ý ãé íáí ôá á ðï êá ëõ ðôÞ-ñéá ôïõ ìíç ìåß ïõ ôïõ ¢ ãíù óôïõ Óôñá ôéþôç ìÝ óá óå ðá íç ãõ ñé êÞ á ôìü óöáé ñá êáé ìå ìå ãÜ ëç å ðé óç ìü ôç ôá. Óôçí åê äÞ ëù óç ðá ñÝ óôç óáí ç Éå ñÜ Óý íï äïò, ï á íôé ðñü-å äñïò ôçò Êõ âÝñ íç óçò, êá èþò êáé ðñü-åê ðñü óù ðïé ðïë ëþí îÝ íùí êñá ôþí (Ñïõ ìá íß á, Ðï ëù íß á, Ôïõñ êß á, Ãáë ëß á, É ôá ëß á, Ãéïõ ãêï óëá âß á, Áß ãõ ðôïò êáé Á ìå ñé êÞ), ïé ï ðïß ïé êá ôÝ èå óáí óôå öÜ íéá êáé á ðÝäù óáí ôé ìÝò óôï íå ï á íá ãåñ èÝí ìíç ìåß ï. Êá ôÜ ôç äéÜñ êåéá ôçò åê äÞ ëù óçò, óôçí ï ðïß á ç óõñ ñï Þ ôïõ êü óìïõ õ ðÞñ îå ðõ êíü ôá ôç, ðñáã ìá ôï ðïé Þ èç êå ðá ñÝ ëá óç ôçò öñïõ ñÜò, ôùí ðñï óêü ðùí êáé ôùí ó÷ï ëåß ùí. Áñ-ãü ôå ñá å êôå ëÝ óôç êå êáé óôñá ôéù ôé êÞ ëá ìðá äç öï ñß á ìå óõì ìå ôï ÷Þ 3.000 áí äñþí ôçò öñïõ ñÜò Á èç íþí17.Ç ÖÕ ËÁ ÎÇ ÊÁÉ Ç ÊÁ ÔÁ ÓÔÁ ÓÇ ÓÇ ÌÅ ÑÁ
Á ìÝ óùò ìå ôÜ ôçí á ðï ðå ñÜ ôù óç ôçò êáôá óêåõ Þò ôïõ ìíç ìåß ïõ ôïõ Á ãíþ óôïõ Óôñá-ôéþ ôç ôï 1932, ëü ÷ïò ôçò «Öñïõ ñÜò ôïõ Ðñï Ý äñïõ ôçò Äç ìï êñá ôß áò» á íÝ ëá âå ôçí ôé ìç-ôé êÞ öñïý ñç óç ôïõ ìíç ìåß ïõ. Ï ëü ÷ïò ìå ôï íï ìÜ óôç êå óå «Öñïõ ñÜ ôïõ ìíç ìåß ïõ ôïõ Á ãíþ óôïõ Óôñá ôéþ ôç», üíï ìá ôï ï ðïß ï äéá ôÞ ñç óå Ý ùò ôçí ìå ôá ðï ëß ôåõ óç ôïõ 1935. Ìå ôÜ ôçí å ðÜ íï äï ôïõ Âá óé ëéÜ Ãå ùñ ãß ïõ Â’ ôï 1935, ï Åõ æù íé êüò ëü ÷ïò ìå ôï íï ìÜ-óôç êå óå «Âá óé ëé êÞ Öñïõ ñÜ». Ç ï íïìá óß á áõ ôÞ ðá ñÝ ìåé íå ó÷å äüí ìÝ ÷ñé ôï ôÝ ëïò ôçò å ðôÜ ÷ñï íçò äé êôá ôï ñß áò ôïõ 1967. Ìå ôÜ ôç ìå ôá ðï ëß ôåõ óç ôïõ 1974 å ðé êñÜ ôç óå å ðß óç ìá ôï ü íï ìá «Ðñï å äñé êÞ Öñïõ ñÜ»18. Ðñï ôïõ ìíç ìåß ïõ êáß åé á êïß ìç ôï êáíôÞ ëé, ôï öùò ôïõ ï ðïß ïõ ìå ôá öÝñ èç êå á ðü ôçí Á ãß á Ëáý ñá êá ôÜ ôçí ç ìÝ ñá ôùí á ðï êá ëõ ðôç ñß ùí ôïõ. 15 Óöõ ñï Ý ñáò Â., ¢ ãíùóôïõ, óåë. 76. 16 Óôå öá íÞò Á. êáé Êï ëþ íçò Ä., Ôï Ìíç ìåßï, óåë. 38-40. 17 Å öç ìå ñß äá «Å ÈÍÏÓ», 25 Ìáñ ôß ïõ 1932, «Å ËÅÕ ÈÅ ÑÏÍ ÂÇ ÌÁ» êáé «ÊÁ ÈÇ ÌÅ ÑÉ ÍÇ», 26 Ìáñ ôßïõ 1932, áñ ÷åß ï âé âëéï èÞ êçò Âïõ ëÞò ôùí Åë ëÞ íùí. 18 Ëõ ìðå ñü ðïõ ëïò Â., Åý æù íïé.ÊÅ
ÖÁ
ËÁÉÏ 1
ïÉ ÓÔÏ ÑÉ ÊÇ ÐÅ ÑÉÏ ÄÏÓ: Á’ ÂÁË ÊÁ ÍÉ ÊÏÓ ÐÏ ËÅ ÌÏÓ (1912-1913)
Á ÍÔÉ ÐÁ ËÏÉ: ÓÕÌ ÌÁ ×ÉÁ ÅË ËÁ ÄÁÓ, ÓÅÑ ÂÉÁÓ, ÂÏÕË ÃÁ ÑÉÁÓ,
ÌÁÕ ÑÏ ÂÏÕ ÍÉÏÕ - ÔÏÕÑ ÊÉÁ
ÌÁ ×ÅÓ: ÓÁ ÑÁ ÍÔÁ ÐÏ ÑÏÕ, ÃÉÁÍ ÍÉ ÔÓÙÍ, ÌÐÉ ÆÁ ÍÉÏÕ -
ÉÙ-ÁÍ ÍÉ ÍÙÍ
ÅÉ ÓÁ ÃÙ ÃÇ
Ïé ðü ëå ìïé ðïõ äéå îÞ ÷èç óáí ìå ôá îý ôùí å ôþí 1912-1913 Ý ìåé íáí ãíù óôïß óôçí é óôï ñß á ìå ôçí ï íï ìá óß á Âáë êá íé êïß. Ï åðï íï ìá æü ìå íïò Á’ Âáë êá íé êüò Ðü ëå ìïò (1912-1913) Ý öå ñå á íôé ìÝ ôù ðç ôçí Ï èù-ìá íé êÞ Áõ ôï êñá ôï ñß á ìå ôçí ôå ôñá ðëÞ óõì ìá ÷ß á19 ôçò Åë ëÜ äáò, ôçò Âïõë ãá ñß áò, ôçò Óåñ âß áò êáé ôïõ Ìáõ ñï âïõ íß ïõ20. Ìå ôÜ ôçí á ðå ëåõ èÝ ñù óç ôùí ÷ñé óôéáíé-êþí êñá ôþí á ðü ôçí Ï èù ìá íé êÞ Áõ ôï êñá-ôï ñß á áõ ôÜ Ý äåé îáí Ü ìå óï åí äéá öÝñïí óôçí êñá ôé êÞ ôïõò ïñ ãÜ íù óç êáé á íá óõ-ãêñü ôç óç. Ôáõ ôü ÷ñï íá, ü ìùò, Üñ ÷éóáí íá á íá ðôýó óïõí êáé óç ìá íôé êÞ äñá óôç ñéü ôç-ôá ãéá ôç âåë ôß ù óç ôçò êá ôÜóôç-ôá óçò ôùí õ ðü äïõ ëùí á êü ìç ï ìï å èíþí ôïõò êáé ôéò óõí èÞ êåò ãéá ôç ìåë ëï íôéêÞ å äá öé êÞ äéåê äß êç óç óôá ôïõñ êï êñá ôïý ìå íá å äÜ öç. Ç Åë ëÜ äá åß ÷å á íáì öß âï ëá é ó÷õ ñïýò êáé á äéá öé ëï íß êç ôïõò é óôï ñé êïýò ôß ôëïõò óôéò ðå ñéï ÷Ýò ôçò Ìá êå äï íß áò êáé ôçò ÈñÜ êçò ðïõ Þ ôáí á íá ðü óðá óôá å äÜ öç ôçò êáé óôá ï ðïß á æïý óå óõ ìðáãÝò êáé ðï ëõ ðëç èÝò åë ëç íé êü óôïé ÷åß ï, ðïõ äéá êñß íï íôáí ãéá ôï õ øç-ëü ðï ëéôé óôé êü ôïõ å ðß ðå äï, ôçí ðñü ï äï êáé ôçí ïé êï íï ìé êÞ ôïõ á íÜ ðôõ îç. Ïé ðñþ ôåò ðñï óðÜ èåéåò ðïõ Ý ãé íáí óôçí êá ôåý èõí óç ôçò á ðå ëåõ èÝ ñù óçò ôùí õ ðü-äïõ ëùí ðå ñéï ÷þí ìå ôïí Åë ëç íïôïõñ êé êü Ðü ëå ìï ôïõ 1897, åß ÷áí á ôõ ÷Þ Ýê âá óç. Ôáõ ôü-÷ñï íá, ç äñÜ óç ôùí Âïõë ãÜ ñùí ãéá ôïí åê âïõë ãá ñé óìü ôùí êá ôïß êùí ôçò Ìá êå äï íß áò êáé ôçò ÈñÜ êçò, êá èþò êáé ç óåñ âé êÞ êáé ñïõ ìá íé êÞ ðñï ðá ãÜí äá, ãéá ôç äéåê äß êç óç å äá öþí å íôÜèç êå. Ï óõí äõá óìüò ôùí ðá ñá ðÜ íù ãå ãï íü ôùí þ èç óå ôïõò ¸ë ëç íåò é èý íï íôåò íá êá ôá íï Þ óïõí ôçí á íÜ ãêç íá ëç öèïýí ìÝ ôñá ãéá ôç óôñá ôéù ôé êÞ ðñï ðá ñá óêåõÞ ôçò ÷þ ñáò êáé ôç äéåõ èÝ ôç óç ôùí å èíé êþí èå ìÜ ôùí. Á ðü ôï 1904 ëïé ðüí åê äç ëþ íå ôáé Ý íôï íá ï åë ëç íé êüò á íôé ðå ñé óðá óìüò ìå ôï Ìá-êå äï íé êü Á ãþ íá á ðü äï êé ìá óìÝ íïõò áñ ÷ç ãïýò, á îéù ìá ôé êïýò êáé é äéþ ôåò ðïõ åé óÞë èáí óôç Ìá êå äï íß á ãéá íá á ãùíé óôïýí ãéá ôçí åë ëç íé êü ôç ôá ôçò ðå ñéï ÷Þò. Ï á ãþ íáò ðïõ 19 Äåí åß ÷áí õ ðï ãñá öåß óõí èÞ êåò ìå ôá îý êáé ôùí ôåó óÜ ñùí ìå ñþí ôçò óõì ìá ÷ß áò áëëÜ ìü íï ìå ôá îý Óåñ âß áò-Âïõë ãá ñß áò (29 Öå âñïõá ñß ïõ/13 Ìáñ ôß ïõ 1912), Åë ëÜ äáò-áò-Âïõëãá ñß áò (16/29 Ìá À ïõ 1912) êáé Óåñ âß áò-Ìáõ ñï-âïõ íß ïõ (Óå ðôÝì âñéïò 1912). 20 Íé êï ëïäÞ ìïò Á.Ä., ÌÝ ñåò Ðï ëÝ ìïõ, óåë.35.óõ íå ÷ß óôç êå ìÝ ÷ñé ôï 1908 Þ ôáí óêëç ñüò áë ëÜ á ðÝ öå ñå óç ìá íôé êÜ å èíé êÜ ï öÝ ëç. Ôï 1908 ìå ôï îÝ óðá óìá ôïõ êé íÞ ìá ôïò ôïí Íå ü ôïõñ êùí óôç Èåó óá ëï íß êç ïé åë ðßäåò ôùí ÷ñé óôéá íé êþí êñá ôþí ãéá êá ëý ôå ñç äéá âß ù óç ôùí õ ðü äïõ ëùí ï ìï å èíþí á íá ðôå ñþ èç êáí. Ç ðï ñåß á ù óôü óï ôïõ êé íÞ ìá ôïò äéÝ øåõ óå êÜ èå ðñïó äï êß á êáé ï äÞ ãç óå á êü ìç å íôï íü ôå ñïõò äéùã ìïýò, êõ ñß ùò ôùí Åë ëÞ íùí ïé ï ðïß ïé êáé äéá ôç ñïý óáí ôçí ðíåõ ìá ôé êÞ õ ðå ñï ÷Þ. Ç Åë ëÜ äá, ü ìùò, äåí êÜì öèç êå á ðü áõ ôÜ ôá ãå ãï íü ôá áë ëÜ á íôß èå ôá ïñ ãÜ íù óå ôï Óôñá ôü ôçò êáé îå êß íç óå äé ðëù ìá ôéêÝò ðñï óðÜ èåéåò ãéá óõì ìá ÷ß á ôùí âáë êá íé êþí ÷ñé-óôéá íé êþí êñá ôþí. Ôá õ ðüëïé ðá êñÜ ôç Ý ÷ï íôáò óõ íåé äç ôï ðïé Þ óåé ôïí êßí äõ íï á ðü ôïí óù âé íé óìü ôùí Íå ü ôïõñ êùí áé óèÜí èç êáí ôçí á íÜ ãêç ôçò óõ íåñ ãá óß áò êáé Ý ôóé óôéò 29 Öå âñïõá ñß ïõ/13 Ìáñ ôß ïõ21 ôïõ 1912 õ ðï ãñÜ öç êå óôç Óü öéá Óõí èÞ êç öé ëß áò êáé óõì ìá÷ß áò ìå ôá îý ôçò Óåñ âß áò êáé ôçò Âïõë ãá ñß áò. Ç Óõí èÞ êç ðñï Ý âëå ðå ôçí á ìïéâáß á óôñá ôéù ôé êÞ óõí äñï ìÞ ãéá ôçí å îá óöÜ ëé óç ôçò ðï ëé ôé êÞò á íå îáñ ôç óßáò êáé ôçò å äá öé êÞò á êå ñáéü ôç ôáò ôùí äý ï êñá ôþí, áë ëÜ êáé ôç äõ íá ôü ôç ôá Ýíï ðëçò å ðÝì âá óçò êá ôÜ ôçò Ôïõñ êß áò êá èþò å ðß óçò êáé ôç äéá íï ìÞ ôùí á ðå ëåõ èå ñïý ìå íùí å äá öþí óå ðå ñß ðôù óç å ðé ôõ ÷ïýò ðï ëÝ ìïõ å íá íôß ïí ôçò Ôïõñ êßáò22. Óôéò 29 Á ðñé ëß ïõ/12 Ìá À ïõ ôïõ 1912 õ ðï ãñÜöç êå êáé óôñá ôéù ôé êÞ óýì âá óç ìå ôá îý ôùí äý ï óõì ìÜ ÷ùí êáé ëß ãï áñ ãü ôå ñá óôéò 19 Éïõ íß ïõ/2 Éïõ ëß ïõ ôïõ 1912 óõ ìðëç ñù ìá ôé êÞ óôñá ôéù ôé êÞ óýì âá óç, óýì öù íá ìå ôçí ï ðïß á êá èï ñß æï íôáí ç óôñá ôéù-ôé êÞ äñÜ óç ôçò êÜ èå ÷þ ñáò óå ðå ñß ðôùóç ðï ëÝ ìïõ ìå ôçí Ôïõñ êß á. Á íôß èå ôá, ïé äéá ðñáã ìá ôåý óåéò ôçò Âïõë ãá ñß áò ìå ôçí Åë ëÜ äá á íôé ìå ôþ ðé æáí óï âá-ñÝò äõ ó÷Ý ñåéåò ëü ãù ôùí å äáöé êþí äéåê äé êÞ óå ùí ôçò ðñþ ôçò óôá åë ëç íé êÜ å äÜ öç ôçò Ìá êå äï íß áò êáé ôçò ÈñÜ êçò. Ðáñ’ ü ëá áõ ôÜ ç Åë ëÜ äá á ðï öÜ óé óå ôå ëé êÜ íá õ ðï ãñÜ øåé á ìõ íôé êÞ óõí èÞ êç ìå ôç Âïõë ãá ñß á ÷ù ñßò, ü ìùò, íá ãß íå ôáé óå áõ ôÞí êá ìß á á ðï ëý ôùò ìíåß á ãéá ôçí ôý ÷ç ôùí á ðå ëåõ èå ñïý ìå íùí å äá öþí23. Óôéò 16/29 Ìá À ïõ ëïé ðüí, õ ðï ãñÜ-öå ôáé óôç Óü öéá óõí èÞ êç á ìõ íôé êÞò óõì ìá ÷ß áò ìå ôá îý Åë ëÜ äáò êáé Âïõë ãá ñß áò ç ï ðïß á Þ ôáí ôñéå ôïýò é ó÷ý ïò êáé ðñï Ý âëåðå á ìïé âáß á óõí äñï ìÞ êáé õ ðï óôÞ ñé îç óå ðå ñß ðôù óç ðñï óâï ëÞò ìß áò åê ôùí äýï ÷ù ñþí á ðü ôçí Ôïõñ êß á. Ôñåéò ìÞ íåò áñ ãü ôå ñá êáé ëß ãï ðñéí á ðü ôçí êÞ ñõ îç ôïõ ðï ëÝ ìïõ óôéò 22 Óå ðôåì âñß ïõ/5 Ï êôù âñß ïõ ôïõ 1912 õ ðï ãñÜ öç êå êáé óôñá ôéù ôéêÞ óýì âá óç ìå ôá îý ôùí äý ï ÷ù ñþí. Ìå ôç Óåñ âß á êáé ôï Ìáõ ñï âïý íéï ç ÅëëÜ äá äå óý íá øå êá ìß á óõí èÞ êç Þ óôñá ôéù ôé êÞ óýì âá óç. Ìü íï ü ôáí Üñ ÷é óå ï ðüëå ìïò êá ôÜ ôçò Ôïõñ êß áò ïé äý ï ÷þ ñåò á ðï öÜ óé óáí íá á ðï óôåß ëïõí á íôß óôïé÷á á íôé ðñï óþ ðïõò óôá ãå íé êÜ óôñá ôç ãåß á ôïõò ãéá ôï óõ íôï íé-óìü ôùí å ðé ÷åé ñÞ óå ùí. Á íôß èå ôá, ôï Ìáõ ñï âïý íéï õ ðÝ ãñá øå ôï Óå ðôÝì âñéï ôïõ 1912 óõì öù íß á ìå ôç Óåñ âß á ðïõ êõ ñß ùò á ðÝ âëå ðå óôïí êá èï ñé óìü ôïõ ôñü ðïõ äéå îá ãù ãÞò ôùí å ðé ÷åé ñÞ óå ùí êá ôÜ ôçò Ôïõñ êß áò. ¸ ôóé, ôá ôÝó óå ñá ÷ñé óôéá íé êÜ âáë êá íé êÜ êñÜ ôç áí êáé äåí åß ÷áí õ ðï ãñÜ øåé êïé íü á ìõ íôé êü óýì öù íï âñÝ èç êáí óôéò áñ÷Ýò ôïõ öèé íï ðþ ñïõ ôïõ 1912 óõ íå íù ìÝ íá êáé áë ëç ëÝã ãõá êá ôÜ ôçò Ï èù ìá íé êÞò Áõ ôï êñá ôï ñß áò. Ïé óöá ãÝò ×ñé óôéá íþí ðïõ ïñ ãá íþ èçêáí á ðü ôéò ôïõñ êé êÝò áñ ÷Ýò, ïé êá ôá ó÷Ý óåéò ðï-ëå ìé êïý õ ëé êïý êáé ôá êá èçìå ñé íÜ å ðåé óü äéá óôéò óõ íï ñéá êÝò ãñáì ìÝò á ðï ôÝ ðï-ëå óáí ôçí á öïñ ìÞ ãéá ôçí êÞ ñõ îç ôçò å ðé óôñÜ ôåõ óçò óôá êñÜ ôç ôçò Óõì ìá ÷ß áò. Ðñþ ôç ç Âïõë ãá ñß á á ðï öÜóé óå óôéò 16/29 Óå ðôåì âñß ïõ 1912, Ý ÷ï íôáò êáé ôç óýì öù íç ãíþ ìç ôçò Óåñ âß áò, íá êçñý îåé å ðé óôñÜ ôåõ óç. Ç Åë ëÜ äá á êï ëïý èç óå êáé ôï ó÷å ôé êü äéÜ ôáã ìá ôçò ãå íéêÞò 21 Ïé äý ï ç ìå ñï ìç íß åò á íôé óôïé ÷ïýí óôï ðá ëáéü êáé óôï íÝ ï ç ìå ñï ëü ãéï. 22 Ìõ óôé êüí ðá ñÜñ ôç ìá ôçò óõí èÞ êçò öé ëß áò êáé óõì ìá ÷ß áò ìå ôá îý ôïõ Âá óé ëåß ïõ ôçò Âïõë ãá ñß áò êáé ôïõ Âá-óé ëåß ïõ ôçò Óåñ âß áò, Üñ èñïí 2ïí, ÃÅÓ/ÄÉÓ,Ï åë ëç íé êüò óôñá ôüò, ôüì.Á’, ðá ñÜñ ôç ìá “Á”, óåë. 235. 23 ÓõíèÞ êç á ìõ íôé êÞò óõì ìá ÷ß áò ìå ôá îý Âïõë ãá ñß áò êáé Åë ëÜ äïò, ÃÅÓ/ÄÉÓ,Ï åë ëç íé êüò óôñá ôüò, ôüì.Á’, ðá ñÜñ-ôç ìá “Â”, óåë. 241-242.
å ðé óôñÜ ôåõ óçò õ ðï ãñÜ öç êå ôá ìå óÜ íõ ÷ôá ôçò 17çò/30çò Óå ðôåì âñß ïõ ðñïò 18çò Óå ðôåì-âñß ïõ/1çò Ï êôù ðôåì-âñß ïõ. Ôáõ ôü ÷ñï íá ìå ôçí Åë ëÜ äá êé íç ôï ðïé Þ èç êå êáé ôï Ìáõ ñï âïý íéï, ôï ï ðïß ï å ðôÜ ç ìÝ ñåò áñ ãü ôå ñá, óôéò 25 Óå ðôåì âñß ïõ/8 Ï êôùâñß ïõ, ëáì âÜ íï íôáò ôçí ðñù ôï âïõ ëß á êÞ ñõ îå ðñþ ôï ôïí ðü ëå ìï êá ôÜ ôçò Ôïõñ êß áò. Ìå ôÜ ôéò óõ íå ÷åßò áñ íÞ óåéò ôçò Ôïõñ êß áò íá ðñï ÷ù ñÞ óåé óå ñé æé êÝò ìåôáñ ñõè ìß óåéò, ç Óåñ âß á êáé ç Âïõë ãá ñß á êÞ ñõ îáí ôïí ðü ëå ìï å íá íôß ïí ôçò óôéò 4/17 Ï êôù âñß ïõ. Ç Ôïõñ êß á ðñï óðÜ èç óå íá ðñï óåã ãß óåé äé ðëù ìá ôé êÜ ôçí Åë ëÜ äá öï âïý ìå íç ü ôé ìå ôç óõì ìå ôï ÷Þ ôçò óôïí ðü ëå ìï ïé ãñáì ìÝò á íå öï äéá óìïý ôçò ìÝ óù èá ëÜó óçò èá Þ ôáí á ðï êëåé óìÝ íåò. Ðá ñá ÷ù ñþ íôáò ëïé ðüí óôçí Åë ëÜ äá å äÜ öç óôá ï ðïß á óõ ìðå ñé ëáì âÜ íï íôáí ç ÊñÞ ôç, ôá Éù Üí íé íá êáé ôï ÌÝ ôóïâï ðñï óðÜ èç óå íá êåñ äß óåé ôïõ ëÜ ÷é óôïí ôçí ïõ äå ôå ñü ôç ôÜ ôçò. Ç Åë ëÜ äá äåí å íÝ äù óå êáé êÞ ñõ îå óôéò 5/18 Ï êôù âñß ïõ êáé áõ ôÞ ôïí ðü ëå ìï êá ôÜ ôçò Ôïõñ êß áò24.
ÏÉ ÓÔÑÁ ÔÉÙ ÔÉ ÊÅÓ ÄÕ ÍÁ ÌÅÉÓ ÔÙÍ ÓÕÌ ÌÁ ×ÙÍ ÊÁÉ ÔÇÓ
ÔÏÕÑ ÊÉ ÁÓ
Ïé åë ëç íé êÝò äõ íÜ ìåéò ìå ôÜ ôçí å ðéóôñÜ ôåõ óç á ðï ôå ëïý íôáí á ðü 7 Ìå ñáñ ÷ß åò, 1 Ôá îéáñ ÷ß á Éð ðé êïý, 31 Ðõ ñï âï ëáñ ÷ßåò êáé 2 á ðï óðÜ óìá ôá åõ æþ íùí (õ ðü ôïí Óõ íôáã ìá-ôÜñ ÷ç Ãåí íÜ äç êáé ôïí Á íôéóõ íôáã ìá ìá-ôÜñ ÷ç Êùí óôá íôé íü ðïõ ëï) á ñéè ìþ íôáò óõ íï ëé êÜ 100.000 ï ðëß ôåò, 1.658 á îéùìá ôé êïýò êáé 1.000 Ý öéð ðïõò25, óôéò ï ðïß åò ðñï óôÝ èç êå êáé ç VIII Ìå ñáñ ÷ß á ðïõ óõ ãêñï ôÞ èçêå óôéò 12 Äå êåì âñß ïõ ôïõ 1912 óôçí ¹ ðåé ñï, á ðü ôéò å êåß äõ íÜ ìåéò, á íå âÜ æï íôáò ôïí óõ íï ëé êü á ñéè ìü ôùí ï ðëé ôþí óôéò 129.000. Å ðß óçò, ç Åë ëÜ äá äéÝ èå ôå êáé óôïëß óêï 4 á å ñï ðëÜ íùí26. Óõ íï ëé êÜ, ç äý íá ìç ôùí óõì ìÜ ÷ùí á íåñ÷ü ôáí óå 684.000 ï ðëß ôåò, 9.000 Ý öéð ðïõò êáé 1.530 ðõ ñï âü ëá27. Á íôß óôïé ÷á, ç äý íá ìç ôùí Ôïýñ êùí áñéè ìïý óå 340.000 ï ðëß ôåò, 6.000 Ý öéð ðïõò êáé 850 ðõ ñï âü ëá. Ç á íá ëï ãß á ëïé ðüí ôùí äõ íÜìå ùí ôùí óõì ìÜ ÷ùí ðñïò ôùí á íôß óôïé ÷ùí ôïõñ êé-êþí Þ ôáí ðå ñß ðïõ 2:1 ãéá ôï ðåæé êü êáé ôç äý íá ìç ôùí ðõ ñï âü ëùí êáé 3:2 ãéá ôï éð ðé êü.Ç ÌÁ ×Ç ÓÔÏ ÓÁ ÑÁ ÍÔÁ ÐÏ ÑÏ
Óôéò 5/18 Ï êôù âñß ïõ, ôçí 1ç ç ìÝ ñá ôïõ ðïëÝ ìïõ, ôá åë ëç íé êÜ óôñá ôåý ìá ôá ðÝ ñá óáí ôçí åë ëç íï ôïõñ êé êÞ ìå èü ñéï á ðùèþ íôáò áñ ÷é êÜ ôá ôïõñ êé êÜ óôñá ôåý ìá ôá ôùí óõ íï-ñéá êþí öõ ëá êß ùí êáé óôç óõíÝ ÷åéá, óôéò 6/19 Ï êôù âñß ïõ, ôá å ÷èñé êÜ óôñá ôåý ìá ôá ðïõ Þ ôáí å ãêá ôå óôç ìÝ íá óôçí Å ëáó óü íá êáé ôç Äå óêÜ ôç. Á ðü ôéò 7/20 Ï êôù âñß ïõ, ï Óôñá ôüò Èåó óá ëß áò Üñ ÷é óå ôçí ðñï Ý ëá óç ôïõ ðñïò ôïí Âïñ ñÜ ãéá íá óõ íá íôÞ óåé ôïí êå íôñé êü ü ãêï ôùí ôïõñ êé êþí äõ íÜ ìå ùí ðïõ Þ ôáí å ãêá ôå óôç ìÝ íåò óôéò ï ÷õ ñÝò ôï ðï èå óß åò ôïõ Óá ñá íôá ðü ñïõ êáé ôùí Ëá æá ñÜ äùí-Âïã ãü ðå ôñáò28. Ç ôï ðï èå óß á Óá ñá íôá ðü ñïõ åß ÷å å ðéëå ãåß á ðü ôçí Ï èù ìá íé êÞ Äéïß êç óç å îáé ôß áò ôçò öõ óé êÞò ôçò ï ÷ý ñù óçò êáé ôïõ åý ñïõò ôùí ðå äß ùí âï ëÞò ðïõ ðñï óÝ öå ñå. Åß íáé å ðß óçò ðå ñéï ÷Þ ï ñåé íÞ êáé äý óâá ôç êáé ç êß íç óç óå áõ ôÞ ãß íå ôáé ìå ìå ãÜ ëç äõ óêï ëß á29. 24 ÃÅÓ/ÄÉÓ, Å ðß ôï ìç Âáë êá íé êþí, óåë. 3-11. 25 Äå ðÜ óôáò Í.Ó., É óôï ñé êüí Ó÷å äß á óìá, óåë. 322. 26 ÃÅÓ/ÄÉÓ, Ï åë ëç íé êüò óôñá ôüò, ôüì.Á’, óåë. 25, 288, 296. 27 ÃÅÓ/ÄÉÓ, Ï åë ëç íé êüò óôñá ôüò, ôüì.Á’, óåë. 288. 28 Íé êï ëïäÞ ìïò Á.Ä., ÌÝ ñåò Ðï ëÝ ìïõ, óåë. 45-47. 29 Ìïó÷Ü êçò Ã., ÌÜ ÷ç Óá ñá íôá ðü ñïõ, óåë.41.Ôï âá óé êü ó÷Ý äéï ôùí Ôïýñ êùí Þ ôáí íá å ìðï äß óïõí ôçí ðñï Ý ëá óç ôïõ åë ëç íé êïý óôñá ôïý ðñïò ôï Âïñ ñÜ á ìõ íü ìå íïé óôá èå ñÜ êáé õ ðå ñá óðß æï íôáò áõ ôÜ ôá äý ï ï ÷õ ñÜ ìå ôï óý íï ëï ó÷å äüí ôùí äõíÜ ìå ùí ôçò ðå ñéï ÷Þò. Á íôß óôïé ÷á, ôï ó÷Ý äéï ôïõ åë ëç íé êïý Ãå íé êïý Óôñá ôçãåß ïõ ðñï Ý âëå ðå á íïé ÷ôÞ êá ôÜ ìÝ ôù ðï å ðß èå óç å íá íôß ïí ôùí á ìõ íü ìå íùí äõíÜ ìå ùí óôá óôå íÜ ôïõ Óá ñá íôï ðü ñïõ ìå ôáõ ôü ÷ñï íç õ ðåñ êå ñù ôé êÞ å íÝñ ãåéá ðñïò ôá ÓÝñ âéá ãéá ôçí êá ôÜ ëç øç ôçò ãÝ öõ ñáò ôïõ Á ëéÜê ìï íá. Ç ü ëç å íÝñ ãåéá èá óõí äõá æü ôáí ìå êõ êëù ôé êÞ êß íç óç ìÝ óù ôçò ðå ñéï ÷Þò ôùí Ëá æá ñÜ äùí ðñïò ôçí Êï æÜ íç30. Ïé å ðé ÷åé ñÞ óåéò ôùí åë ëç íé êþí äõ íÜìå ùí îå êß íç óáí ôçí 9ç/22á Ï êôù âñß ïõ ôïõ 1912. Ç É, ç É É, êáé ç É É É ìå ñáñ ÷ß á êé íÞ èçêáí êá ôÜ ìÝ ôù ðï ðñïò ôéò å ÷èñé êÝò äõ íÜ ìåéò óôá óôå íÜ ôïõ Óá ñá íôá ðü ñïõ. Áñ÷é êÜ, ç ðñü ï äïò ôùí åë ëç íé êþí óôñá ôåõ ìÜ ôùí Þ ôáí ìé êñÞ å îáé ôß áò ôçò äõ óâáôü ôç ôáò ôïõ å äÜ öïõò êáé ôçò äõ óêï ëß áò õ ðï óôÞ ñé îçò á ðü ôï Åë ëç íé êü Ðõ ñïâï ëé êü. Á ðü ôï ìå óç ìÝ ñé êáé Ý ðåé ôá, ü ìùò, ôï Ðõ ñï âï ëé êü êá ôüñ èù óå å ðé ôÝ ëïõò íá ôá ÷èåß êáé íá á íïß îåé ðõñ êá ôÜ ôùí ôïõñ êé êþí èÝ óå ùí, ìå á ðï ôÝ ëå óìá ï áãþ íáò íá ëÜ âåé åõ íï ú êü ôå ñç å îÝ ëé îç ãéá ôéò åë ëç íé êÝò äõ íÜ ìåéò. ÌÝ ÷ñé ôéò ðñþ ôåò âñá äé íÝò þ ñåò ïé 3 Ìå ñáñ ÷ß åò åß ÷áí ðëç óéÜ óåé ôçí ôïõñ êé êÞ ãñáì ìÞ êáé åß ÷áí å ãêá ôá-óôÞ óåé ôìÞ ìá ôá á óöá ëåß áò þ óôå íá äéá íõ êôå ñåý óïõí. Ôéò âñá äé íÝò þ ñåò ï á ãþ íáò äéá êü ðç êå. Ïé Ôïýñ êïé êá ôåß ÷áí á êü ìç ôéò êý ñéåò ãñáì ìÝò Ü ìõ íÜò ôïõò ðñï âÜë ëï íôáò óèå íá ñÞ á íôß óôá óç. Ç êá ôÜ óôá óç ãé íü ôáí áêü ìç äõ ó÷å ñÝ óôå ñç ëü ãù ôçò é ó÷õ ñÞò âñï-÷ü ðôù óçò óôçí ðå ñéï ÷Þ. Ôçí ß äéá ìÝ ñá êá ôÜ ôç äéÜñ êåéá ôùí åðé èå ôé êþí å íåñ ãåéþí ôùí õ ðü ëïé ðùí ìå ñáñ ÷éþí, ç IV ìå ñáñ ÷ß á, ìå âÜ óç ôéò ï äçãß åò êáé ôç äéá ôá ãÞ å ðé ÷åé ñÞ óå ùí ôïõ Ãå íé êïý Óôñá ôç ãåß-ïõ Ý ëá âå ùò ìï íáäé êü óêï ðü ôçí õ ðåñ êÝ ñá óç ôùí ôãåß-ïõñ êé êþí äõ íÜ ìå ùí óôçí ðå ñéï ÷Þ ôùí óôå íþí ôïõ Óá ñá íôá ðü ñïõ á ðü á ñé óôå ñÜ êáé ôçí ôá ÷åß á ðñï þ èç óÞ ôçò ìÝ óù ôùí ÷ùñéþí Ëé âá äå ñü êáé Ìå ôá îÜò óôá ÓÝñ âéá, äç ëá äÞ óôá íþ ôá ôùí ôïõñ êé êþí ãñáì ìþí. Ìå ôÜ á ðü ôá ÷åß á å ðß èå óç ôïõ III ÔÜã ìáôïò ôçò Ìå ñáñ ÷ß áò ðñïò ôï ÷ù ñéü Ëé âá äå ñü ïé ôïõñ êé êÝò äõ íÜ ìåéò ðïõ âñß óêï íôáí å êåß á íá ãêÜ óôç êáí íá ôñá ðïýí óå öõ ãÞ ðñïò ôï Óá ñá íôÜ ðï ñï êáé ôï ÷ùñéü Ìå ôá îÜò. Óõ íå ÷ß æï íôáò, ïé äõ íÜ ìåéò ôïõ III ÔÜã ìá ôïò á íÝ ôñå øáí êáé ôéò ôïõñ êé êÝò á íôé óôÜ óåéò óôï ÷ù ñéü Ìå ôá îÜò êáé å ãêá ôá óôÜ èç êáí óôá õ øþ ìá ôá ãý ñù á ðü áõ ôü. Óôç óõ íÝ ÷åéá ôï III êáé ôï IV ÔÜã ìá ôçò Ìå ñáñ ÷ß áò êé íÞ èç êáí óõíäõá óìÝ íá ðñïò ôï Ðï ëýñ ñá ÷ï ü ðïõ êáé óç ìåß ù óáí ìå ãÜ ëç å ðé ôõ ÷ß á ìå á ðï ôÝëå óìá ôçí óý ìðôõ îç ôùí ôïõñ êé êþí äõ íÜ ìå ùí ðñïò ôá Óôå íÜ Ðüñ ôáò êáé ôï ÐñïóÞ ëéï êáé ôïí å îá íá ãêá óìü ôïõñ êé êÞò öÜ ëáã ãáò, ðïõ êé íïý íôáí ðñïò ôïõò Ëáæá ñÜ äåò, óå õ ðï ÷þ ñç óç ðñïò ôá ÓÝñ âéá. Ôï óý íï ëï ó÷å äüí ôùí ìï íÜ äùí ôçò Ìåñáñ ÷ß áò å ãêá ôá óôÜ èç êå óôï Ðï-ëýñ ñá ÷ï, ãéá íá äéá íõ êôå ñåý óåé, ìéáò êáé ôï óêï ôÜ äé êáé ç äõ íá ôÞ âñï ÷Þ äåí å ðÝ ôñå ðáí ðå ñáé ôÝ ñù êé íÞ óåéò. ÔìÞ ìá ôá ôçò Ìå ñáñ ÷ß áò å ãêá ôá óôÜ èç êáí êáé óôï ÷ù ñéü Ìå ôá îÜò êá èþò êáé êï íôÜ óôï ÐñïóÞ ëéï êáé óôá Óôå íÜ Ðüñ ôáò. Á íôß óôïé ÷á, ç V Ìå ñáñ ÷ß á, ìå ôç âï Þ èåéá ôïõ Á ðï óðÜ óìá ôïò Ãåí íÜ äç, êé íÞ èç êå êá-ôÜ ôçò é ó÷õ ñÞò èÝ óçò ôùí Ëá æá ñÜäùí. Ðá ñÜ ôéò ìå ãÜ ëåò á ðþ ëåéÝò ôïõò êá êá-ôÜ öå ñáí íá á ðù èÞ óïõí ôïõò Ôïýñ êïõò á ðü ôçí ðñï ù èç ìÝ íç èÝ óç ôïõò óôç Âïã ãü ðå ôñá ðñïò ôçí êý ñéá á ìõ íôé êÞ ôïõò ãñáì ìÞ. Ôï Á ðü óðá óìá Ãåí íÜ äç Ý öôá óå óôïí Á ëéÜê ìï íá êáé ðñï óðÜ èç óå íá ôïí æåý îåé áë ëÜ á êïý ãï íôáò ôçí á íôáë ëá ãÞ ðõ ñþí óôïõò Ëá æá ñÜ äåò êé íÞ èç êå êõ êëù ôé êÜ êáé á íÜ ãêá óå ôéò å íá ðï ìåß íá íôåò ðñï ù èç ìÝ íåò ãñáì ìÝò ôùí Ôïýñêùí íá õ ðï ÷ù ñÞ óïõí êáé áõ ôÝò óôçí êý ñéá á ìõ íôé êÞ ãñáì ìÞ. Ôç äåý ôå ñç ç ìÝ ñá, ôï ðñù ß ôçò 10çò/23çò Ï êôù âñß ïõ ïé åë ëç íé êÝò äõ íÜ ìåéò å ôïé ìÜ-30 Íé êï ëï äÞ ìïò Á.Ä., ÌÝ ñåò Ðï ëÝ ìïõ, óåë. 48-49.
óôç êáí ãéá ôç óõ íÝ ÷é óç ôçò å ðé èÝóå ùò êá ôÜ ôïõ Óá-ñá íôá ðü ñïõ. Á ðü ôï óôÓá-ñá ôü ðå äï ôùí Ôïýñ êùí, ü ìùò, äåí ðá ñáôç ñïý íôáí êá ìß á êß íç óç. ÐñÜã ìá ôé, ïé Ôïýñ êïé á íôé ëáì âá íü ìå íïé ôïí êßí äõíï íá ðå ñé êõ êëù èïýí êáé íá áé÷-ìá ëù ôé óôïýí ÷Ü íï íôáò êÜ èå åõ êáé ñß á äéá öõãÞò êé íÞ èç êáí ôç íý ÷ôá åê ìå ôáë ëåõü ìå íïé ôï óêï ôÜ äé, ôçí ðõ êíÞ âñï ÷Þ êáé ôçí ï ìß ÷ëç. Ç I Ìå ñáñ ÷ß á êá ôÝ ëá âå ôü ôå ôï ý øù ìá Óêï ðéÜ, ç II Ìå ñáñ-÷ß á ðñï ù èÞ èçêå ìÝ óá óôç óôå íù ðü êáé ç III Ìå ñáñ ñáñ-÷ß á êá ôÝ ëá âå ôï Óá ñá íôÜ ðï ñï êáé ôá õ øþ ìáôá âü ñåéá á ðü áõ ôü. Á êï ëïý èç óå êá ôá äß ù îç ôùí ôïõñ êé êþí óôñá ôåõ ìÜ ôùí. Ïé äõ íÜ ìåéò ôçò IV Ìå ñáñ ÷ß áò óõ íÝ ÷éóáí ôçí ðñï Ý ëá óÞ ôïõò á íá ôñÝ ðï íôáò ôéò á íôé óôÜ óåéò ôùí Ôïýñ êùí ðïõ óõ íáíôïý óáí óôçí ðï ñåß á ôïõò êáé óõë ëáì âÜ íï íôáò ðïë ëïýò áé÷ ìá ëþ ôïõò. Óôéò 16:00, ôá ðñþ ôá ôìÞ ìá ôá åé óÞë èáí óôá ÓÝñ âéá êáé êá ôÝ ëá âáí ôá ãý ñù õ øþ ìá ôá êá èþò êáé ôç ãÝ öõ ñá ôïõ Á ëéÜê ìï íá óôçí ï äü ÓÝñ âéá-Êï æÜ íç, ôçí ï ðïß á êáé âñÞ êáí Üèé êôç. Ìå ôÜ á ðü ôçí êá ôÜ ëç øç ôùí óôñá ôç ãé êþí èÝ óå ùí êáé ôçí á ðå ëåõ èÝ ñù óç ôùí Óåñ âß ùí, ç VII Ìå ñáñ ÷ß á äéå ôÜ ÷èç íá êé íç èåß ðñïò ôá Óôå íÜ ÐÝ ôñáò ãéá íá åîá óöá ëß óåé ôçí êÜ ëõ øç ôùí åë ëç íé êþí óôñá ôåõ ìÜ ôùí á ðü ôçí êá ôåý èõí óç ôçò Êá ôå ñß íçò. Êá ôÜ ôç ìÜ ÷ç 182 íå êñïß (18 á îéù ìá ôé êïß êáé 164 ï ðëß ôåò) êáé 995 ôñáõ ìá ôß åò (30 á îéù-ìá ôé êïß êáé 965 ï ðëß ôåò), ðü ôé óáí ìå ôï áß îéù-ìá ôïõò ôá åë ëç íé êÜ ÷þ îéù-ìá ôá. Óôéò á ðþ ëåéåò äåí Ý ÷ïõí óõ ìðå ñé ëç öèåß å êåßíåò ôïõ 1ïõ Óõ íôÜã ìá ôïò Ðå æé êïý ôçò I Ìå ñáñ ÷ß áò31. Ïé á ðþ ëåéåò ôùí Ôïýñ êùí óå íå êñïýò, ôñáõ ìá ôß åò êáé áé÷ ìá ëþ ôïõò Þ ôáí áñ êå ôÜ óï âá ñÝò, å íþ ðå ñé Þë-èáí óôï íé êç ôÞ Åë ëç íé êü Óôñá ôü 22 ðõ ñï âü ëá, ðïë ëÜ ï÷Þ ìá ôá êáé Ü öèï íï ðï ëå ìé êü õ ëé êü. Ãéá ôç íß êç ôùí åë ëç íé êþí äõ íÜ ìå ùí óôç ìÜ ÷ç ôïõ Óá ñá íôá ðü ñïõ, ï Áñ ÷ç ãüò Óôñá ôïý Èåó óá ëß áò á ðç ý èõ íå ðñïò ôéò ìïíÜ äåò óõã ÷á ñç ôÞ ñéá äéá ôá ãÞ, ôï íß æï íôáò ôçí é äéáß ôå ñç óç ìá óß á ôçò óõ ãêåêñé ìÝ íçò ìÜ ÷çò. ¸ ôóé, ìå ôÜ á ðü äé Þ ìå ñï óêëç ñü á ãþ íá Ý ëç îå ç ìÜ ÷ç ôïõ Óá ñá íôá ðü ñïõ. Ç ôá ÷åß á êáé íé êç öü ñá Ýê âá óç ôçò ìÜ ÷çò áõ ôÞò, å îý øù óå óç ìá íôé êÜ ôï ç èé êü ôùí áí äñþí êáé Ü íïé îå ôéò ðý ëåò ãéá ôçí ðá ñá ðÝ ñá ðñï Ý ëá óç ôïõ Åë ëç íé êïý Óôñá ôïý êáé ôçí á ðå ëåõ èÝ ñù óç ôçò Äõ ôé êÞò êáé Êå íôñé êÞò Ìá êå äï íßáò32.
