ANTONIO
MARTINS CARL4 MENDES U R L O S RIBEXROJOSE ROSA NELSON ~ l M a l 3
Departamento de Biologia, Universidade dos Aqores
Rua
Mae
de Deus, 58. P-9502 PONTA DELGADA codexDurante a "Expedi~iio Cienmca Pico
1991"
fez-se a recolha de amostras de solo para pesquisar nedrodos entomopatog4nicos no h b l t o do Project0 de co:olecqiio ecaractetiza~50
da variabilidade genCtica de agenres entomopatog6nicos nos Aqores. Corn o designado "Galleria trap method" isolanm-se dois nemitodos do gknero Steinernema. Urn desses isolados t! morfologicarnente prdximo de S. glaseri ernbora o "cross breeding" produza descendGncia infecunda e o *DNA probes" tambem indicie que se tram de uma espkie dirercnte de 5. glaserl. Urn segunde Stelnernema identificado n%o parasita Galleria rnellonella, Mithymna unipuncta,Tenebrio molitor e Schistocerca sp.
A survey
for
entomopathogens in soil samples was carried during the "Scientific Expedition Pico 1991" as a part of a project of survey and characterization of insect parasites in the Azores. Two steinernemadds were isolated with the "GaJleria trap method'! me of this is morphologically close to Scejnernema glaserj but in cross breeding tesrs they are enable to producea
viable generation and DNA probes indicated a distinct species fram S. glaseri. The second steinernemacid is alsoa
Sreinernerna
that is unable to parasitize Galleriamellonella, Mirhymna unipm cta, Tenebrio molr'tr or Schissocerca sp.
A prospec~%o de a g a t e s pasasitas de insectos que se estP a levar a cabo inscreve-se n u m projecto de colec~%o e caracteriza~%o da varinbllidade genCtica destes microrganismos nos Aqoses, na perspectiva da sua conscrvaq%o e utilizaao.
0 trabalho que se e s d a
realizar
no
Arnbito deste projecto consiste na i)recolha de amostras de sofa para pesquisa de microrganismos parasitas de insectos, i i ) caraccerizaq20 morfol6gica dos isolados, iii) conservaqiio de uma colecq%o de microrganismos recolhidos
em
condiqdes de viabilidade, iv) caractesiza~3a biotxologica dos iso lados corn vista i sua utilizaqb como agenres
de controlo microbiol6gicoe
v) criac;%o de uma base de dadosem
que ser2o refesenciados informa~6es bioecolbglcas de cada urn dos microrganismos.Neste relatkio referemse os trabalhos
de
recolhae
decaracteriza~%o
sistemitica de nem5todos en tomopatogf nicos recolhidos duxanre a "Expediqio Cientifica Bico
1991".
Recolha das amosms de solo
Enme 23
e 28
de Junho de 1991 recoIheramse na Ilha do Pico amostras de so10 em 32 estaqties escolhidas ao acaso (Fig. If. 0 s Iocais de recalha representam v&sios dpos de solo ecorn
diverso dpo de ocupaq30, campo de culdvado, pastoe
vinha Cada estaqiio de recolha foi representada por uma area de cerca de 10x10 rn corn
uma
disaibui@o homogknea da vegemqao. Em cada estaq%o fizeram-se entre10
e 15 amostras parcelares de solo que foram homogenizadas setupesando-se cerca de I kg de solo
em
sacos de pIistico devidamente idenrificadase
mnsportados ao laboratbrio para anhlise.Tra
camen to das amosms para isoiamenm de nemdtodosUsilizou-se no tratarnento das amostras recolhldas o m4todo da "Galleria trap" (Bedding e Akhurst, 1975) modiflcado, no qua1 6 larvas de urn Insecto,
Galleria mellonella, @ram colocadas numa caixa contendo 1 kg de solo e se incubava 8 dias a 22"C, flndos os quais os insectos
eram
recuperados e analisados para idendf3caq50 de doencas.As larvas corn
sintomas
de parasitism0 causado pornematodos eram
colocadas numa armadilha de Whl te verificando-se diariamente a saida de nernatodos do interior do insecto. 0 s insectos que apresentavam outros sintomaseram
preparados para observaq2o microsc6pica. 0 s insectos saudaveiseram
deixados a incubas durante 8 dias a22°C
em
caixas dePebS
individuaiscorn
aliment0 para pesquisa de d o e n ~ a s corn reveIaq2o tardia. Testou-se
a
patogenicidade de todos os isolados assirn obtidos sobre G, mellonella e sobre
Mithymna unipuncta.
Iden rffica@o dos nemsi todos pasasitas de Jnsectos e das bactPrlas assocladas
0 s isoIados de nem5todos parasitas de insectos foram identiflcados recorrendo 2 morfologia externa e morfomeh-ia do estado infectante e do macho adulto, ao comportamento do
estado
infectante e"DNA
probes".Das larvas infectan tes dos nemacod os recuperados procedeu-se % obtenao da bacteria simbionte pelo mCtodo da gota pendenze
(Poinar
e Thomas, 1967). As bacterias isoladas estao a ser caracterizadas por tkcnicas morfoldgicas, bioquimicas e metab61icas.0 material biof6gico isolada foi consewado segunde tknicas adequadas,
as nemAtodos
foram
mantidos
em
agua esteriI corn arejamento permamente sob ternperatura controlada(10'C)
e as bac terias simbion tes do nematodoem
criocansewaqia (-80°C).A
amostragem
obtida no Pico considera-se satisfatbria para o tipo de pesquisa em causa. As arnosms distribuem-se por toda a iiha (Fig. I), Das amostras de so10 recolhidas 65% apresenmvam nemgtodos.As
arnostras posftivas esGo distribuidas de urnmodo
muito hornogkneo pelos solos corn diferentes ocupaqfies (Quadm 1). A maioria dos nemitodos encontrados eram nem5todos deQyadro 1. CaracterizaGo das e s t a q k e molhas de nemgtodos efectuadas. Esta-
PI
P2 P3 P4P5
P6fY7
P8 P9 PI0 PI 1 P12 P13 P14P15
PldP17
P18 P19 P20 P21 P22 P23PTA
P25 P26P27
P28 PZ9 P30 P31 P32L
d
PmdeS.Jo%o Companhia de Cima PontaS. Jdlo PonodeS.Mateus Areia Larga Areia h g a Ribeirinha kkirinha S. Amaro Prainha C d r h s(S.
Rape) CatepdaSerre-ta Covas da Mia Bosque da Junqueira Weim da Vila Laja Lajes Lajes ArnfeF
m
hainhade
Cima S.Roque CmsdaPico CaisdoPico Tcstada Nova Alto do Barreiro EN3-
Madalena Madalena CanadadasIhndeiras Bandciras Cais do Calhau Carninho dosMe
Altitode 10 75 25 25 10 10 225 300 100 75 175 400 725 700 103 350 10 10 50 200 200 1M3 25 25 775 500 250 25 625 100 10 250 Habitat Vhha Vinha Campocultivado Vin ha Vinha Vinha Pastagern Pamgem C a m p cultivado Camp cultivado Pastagem Fastagern Pastagem Pastagem Camp cuItivado Pastagem Camp cdtivado Pastagem Pastagem Camp cuItivado Pastagem Paslagem Pastagem Pastagem Pastagem Pastagern C a m p cultivado C a m p cultivado Pastagem Camp0 cultivado VinhaCarnpo cul tivado
R m l h a 23.06.9 1 M K e a e 24.M.91 M Q( E( N a e QI K Q( Q( K Q( u 25.06,91 BI B( w N N a 26.06.9 1 B( 28.06.91 Y Nemhtodos
+
+
- -+
- t -+
+
- -+
-
+
+
+
-+
+
-+
- -+
+
+
-+
+
+
f Steinenrema -+
a)
- - - - - - --
-
-
- - --
- - - --
--
--
-
-
- --
-+
b) HetemrhaMth - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - --
-
- - - - - - --
-
vida livre e fitoparasims que,
como
C dbvio, esdofora
dooalance
deste mbalho. No tocante a nem5tdos en tornoparasitas obtiveram-se dois isolados, rnem
solo cultivado,urn
campo de milho situadona
Piedade (esmqbPlco
32) a 250m
de altitude e outroem
vinha sihladoem
S . JoZo (estaqzo Pico 2) a 7 5 m de altitude (Wadro 2). Ao prirneiro atribuiu-se a designaqgo de cofecqiioAz
26 e ao segundoa
de Az 27.Corn base
em
dados biom&tricosos
dois nernltodos isolados ( A d 6 e Az27)foram
caracterizados crrmo pertencendoP
familia Steinernernatidae e aogenera
Stelnernema. 0 s cnsaios de detenninaqio da especie esdo a decorrer constituindo
material
de investigaqiio para mestrado e doutosamento da Lic,Jose
SilvinoRosa.
0 isolado A2264
urn nemgtodo morfol6gicamente prbximo de S. glasen' contudo,os
resulrados obridos por cross-breeding (Poinar 1966; Bedding & Akhurst, 1978) conduzirarn a uma descendencia estCriI."DNA
probes" tambern afastam este nem5todo das especies S. carpocapsae e S. glaseri. Deste nematodo isolou-se uma bacteria sirnbionte do gCnero Xenorhabdus cuja identifica~20 e caractcrizaqiio estia
constituir trabalho de APCC da tic. Carla Mendes.madm 2 .
Resenqa de Nematodanos
solos, segundo o habitat.0 isoIado A224 e s t i
a
lroIocar grandes problemasde
muldpIicaq%o sobre os hospedeiros ensaiados (G. mellonella,M.
unipuncra,Tenebria mofimr, Schistocerra sp.) bem come em meios massa usuais. Deste n e d t o d a n3o foi possivelisolar nenhuma
bacteria simbionte. Espera-se pesquisaro
hospedeiro natural deste parasita numa prbxirna rniss50. A aparente especificidade deste Sreinernema desperta uma particular curlosidade uma vez que apenas est5 identificada urna espCcie deste genero corn grande especificidade, S. scaprefisci (Nguyen & Smart, 1990)Habimtat
campo cul dvado vinha
pastagern
0 materia! bioI6gico reeclhido faz parte da CulecqHo de Entomapatbgenos dos A ~ o r e s CEA (DBJUA).
AKHURST,
R.
J.,E R.
A.BEDDING.,
1978, A simple cross-breeding technique tofacilitate species determination
in
the genus Neoaplecma. Nematologica24: 328-330.
BEDDING, R. A,
E R.
J. AKHURST., 1975. A simple technique for the detection af Insect parasitic rhabditid nematodes in soil. Nematofogica 2 1: 109-1 16. POENARJR.,
G. O., 1966. The presence of Achmmobacrer nematophjlus in theinfective stage of a Neoapfectana sp. (Sceinernerna tidae: Nematoda). Nematulogica 12:
105-108.
POINAR
JR.,
G. O.,
EG. M.
THOMAS., 1967. The nature of Achromobacternematophilus as an insect pathogen. J. in vertcbr.
Pa
1301.9: 5 10-5 14. NGUYEN,K.B. E
G.C. SMART., 1990. Steinmema scapteriscin.
sp. (Rhabditida:Swinernernatidae).