• Nenhum resultado encontrado

Cantares mexicanos em português: paleografia e tradução

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Cantares mexicanos em português: paleografia e tradução"

Copied!
10
0
0

Texto

(1)

Literatura: teoría, historia, crítica 22·2 (2020) · pp. 479-488 ISSn 0123-5931 (IMpRESo) · 2256-5450 (En línEa)

Cantares mexicanos em português:

paleografia e tradução

Sara Lelis de Oliveira

Universidade de Brasília, Brasília, Brasil saralelis@comunidad.unam.mx

Neste número especial, dedicado à poesia latino-americana, gostaríamos de apresentar aos falantes do português brasileiro e demais interessados, um texto em língua náhuatl resultante da transliteração para o alfabeto latino durante o período colonial da Nova Espanha. Trata-se da tradução inédita para o português brasileiro de um canto [fl. 16v – 17f] dos Cantares mexicanos, manuscrito conservado na Biblioteca Nacional do México sob o número de registro ms 1628 bis. A paleografia do manuscrito em náhuatl é de León-Portilla (Cantares mexicanos. México, unam 2011), e a tradução diretamente do náhuatl para o português é da autora.

Palavras-chave: Cantares mexicanos; náhuatl; português; tradução.

Cómo citar este artículo (mla): Lelis de Oliveira, Sara. “Cantares mexicanos em por- tuguês: paleografia e tradução”. Literatura: teoría, historia, crítica, vol. 22, núm. 2, 2020, págs. 479-488.

Artículo original (traducción). Recibido: 05/12/19; aceptado: 18/03/20.

Publicado en línea: 01/07/20.

(2)

Cantares mexicanos en portugués: paleografía y traducción

En ocasión de este número especial dedicado a la poesía latinoamericana quisiéramos brindarles, a los hablantes de lengua portuguesa de Brasil e interesados, un texto en lengua náhuatl resultante de la transliteración al alfabeto latino durante el periodo colonial de la Nueva España. Se trata de la traducción inédita al portugués brasileño de un canto [fl. 16v – 17r] de los Cantares mexicanos, manuscrito conservado en la Biblioteca Nacional de México bajo la signatura ms 1628 bis. La paleografía del manuscrito en náhuatl es del historiador mexicano Miguel León-Portilla (Cantares mexicanos. México, unam 2011), y la traducción, que fue hecha directamente del náhuatl al portugués, es de la autora.

Palabras clave: Cantares mexicanos; náhuatl; portugués; traducción.

Cantares Mexicanos in Portuguese: Paleography and Translation

In this special issue, dedicated to Latin American poetry, we would like to present to Brazilian Portuguese speakers and other interested parties a text in Nahuatl language resulting from the transliteration into the Latin alphabet during the colonial period of New Spain. This is the unprecedented translation into Brazilian Portuguese of a song [fl. 16v – 17r] of the Cantares mexicanos, manuscript kept at the National Library of Mexico under the signature ms 1628 bis. The paleography of the manuscript in Nahuatl is by Miguel León- Portilla (Cantares mexicanos. México, unam 2011), and the translation directly from Nahuatl to Portuguese is by the author itself.

Keywords: Cantares mexicanos; Náhuatl; Brazilian Portuguese; translation.

(3)

481 Nican ompehua in motenehua melahuac

cuicatl yn mehuaya tecpan Mexico Acolhuacan Tlahuacpan ynic ymelel

quicaya tlahtoque

[16 v] Xiahuilompehua xiahuiloncuican ticuicanitl huiya ma xonahuiacan y,

on elel quitilon Ypalnemohuani yyeo ayahui ohuaya etcetera.

Ma xonahuiacan i

ye techonquimilo a Ypalnemohua ye xochimaquiztica netotilo ye nehuihuio aya moxochiuh

a ohuaya, yao yao ho ama y yehuaya ahuayyao aye ohuaya ohuaya,

yemomanana ye momana yantocuic maquizca ytec y

çan teocuitlacalico

moyahuan xochinquahuitl oo ye mohuihuixohua y çan ye motzetzeloa man tlachichina quetzaltototl

man tlachichinan ya çaquan quecholan ohuaya etcetera.

Xochinquauitl timochiuh timaxelihui tihuitolihui

oya timoquetzaco in yehuan Dios y ixpan timomati

tehua nipapan xochitla ohuaya ohuaya.

Eis aqui o princípio em que se expressa e se aprecia o canto que se entoava nos palácios reais de México-Tenochtitlan, Acolhuacan

e Tlahuacpan, para o deleite dos senhores

[16 v] Começa feliz,

cantem contentes! Você, cantor, uia!

estejam contentes, Ipalnemohuani diverte-se iieo aiahui ouaia.

Estejam contentes, Ipalnemohuani nos envolve.

Dancem com flores e braceletes!

Já se oferece sua flor, aia,

a ouaia, iao iao o! Ama i ieuaia auaiiao, aie ouaia ouaia!

Oferece-se, faz-se oferenda de nosso canto com braceletes.

Dentro da casa de ouro

estendem-se as árvores floridas, oo!

Está se sacudindo, agita-se Que respire o pássaro quetzal, que libe o pássaro zacuan, ouaia ouaia...

O senhor converte-se em árvore florida, o senhor estende-se como uma árvore, o senhor dobra-se como uma vara, oia, o senhor Deus vem a levantar-se.

Em nossa presença o senhor sente-se bem, somos diversos jardins de flores, ouaia ouaia!

(4)

Maoc xoyatica y

oc xoncuepontica yn tlalticpac y timolinia

tepehui xochitl

timotzetzeloa yohuaya ohuaya, ah tlamiz noxocchiuh ah tlamiz nocuic

yn noconyayehuaya çan nicuicanitl huia xexelihui ya moyahua yaho

coçahua ya xochitl ça ye oncalaquilo

çaquan calitica ohuaya ohuaya.

Yn cacaloxochitl y

mayexochitl aya ohuaye ticyamoya ticyatzetzeloa

xochin calaytec a ohuaya ohuaya.

Yyoyahue ye nonocuiltonohua on nitepiltzin niNeçahualcoyotl huia nicnechico cozcatl

in quetzal in patlahuac

ye no nic yximatin chalchihuitl yaoo in tepilhuan ohuaya ohuaya

Yxco nontlatlachia nepapan quauhtlin ocelotl

ye no nic yximati chalchiuhtli ya in maquiztli ya ohuaye.

Vamos,

sempre resplandeça a flor sobre a terra, o senhor agita-se.

Caem das árvores as flores, oh, senhor, sacudes-te, iouaia ouaia.

Ah, perecerá minha flor, Ah, perecerá meu canto, estimo-os, eu cantor, uia!

Divide-se, torna-se turva a água, amarela já a flor.

Somente assim se esconde lá,

a pena muito preciosa do pássaro zacuan dentro da casa, ouaia ouaia.

A flor de maio,

de sorte que assim a tornas turva.

O senhor anima a flor

dentro da casa florida, ouaia ouaia.

Oh, sou muito rico,

eu, filho estimado, eu Neçahualcóyotl, uia!

Eu reúno joias, pedras preciosas, longa pena formosa.

Eu me conheço protetor dos filhos, ouaia ouaia!

Sobre a superfície vejo águias e jaguares diversos.

Assim eu me conheço, protetor ouaie.

(5)

483 Chalchiuhtlamatilol maquiztli

y popoca yeehuaya yn anmoyollo ya [17 r] in amotla’tol

anteteuctin y

Neçahualcoyotzin Moteucçomatzin anquicnocahuazque in quenman o ah momacehual a ohuaya etcétera.

Oc xonmocuiltonocan ytloc

ynahuac yn Dios aya Ypalnemohuani a yoppa teuctihua o ain tlalticpac ye anquicnocahuazque in quenman o amocehual a ohuaya ohuaya.

Oc xonmocuiltono y yeehuaya ocxomoquimilo in titepiltzin Neçahualcoyotzin xoconmotlacui yn ixochiuh yn Ipaltinemi

onciahuitiuh ontlatzihuitiuh

ye nican in quenmanian coninayaz yn itleyo yn imahuiço

çan cuel achic on netlanehuilo

antepilhuan ohuaya etcetera.

Esmeraldas polidas com as mãos são braceletes, exala fumaça, ieeuaia, do seu coração.

[17 f] Com sua palavra, os senhores são senhores,

reverenciados Neçahualcóyotzin e Mocteçumatzin Quando é que vocês abandonarão

seu povo? Ouaia ouaia.

Sempre se alegrem junto a ele,

perto dele, Deus, mediante Ipalnemohuani não duas vezes se é senhor sobre a terra.

Quando vocês abandonarão seu povo? Ouaia ouaia.

Sempre se alegre, ieeuaia!

Sempre nos envolva

o senhor, nobre e reverenciado Neçahualcoyotzin.

Apropriem-se de suas flores mediante o seu viver.

Vai cansar-se, vai ter preguiça.

Assim, de quando em quando se esconderá sua honra, sua glória,

mas em pouco de tempo entregam-se

os nobres, ouaia, ouaia...

(6)

Oc xonmocuiltono i yeehuaya, oc xomoquimilo

in titepiltzin etcétera Neçahualcoyotzin xoconmotlacui yn ixochiuh yn Ipaltinemi

onciahuitiuh ontlatzihuitiuh

ye nican in quenmanian coninayaz yn itleyo yn imahuiço

çan cuel achic on netlanehuilo antepilhuan ohuaya.

Maoc ye xicyocoya y neçahualcoyotzin anca hue lichan Dios aya Ypalnemoani çan itlan conantinemi yn ipetl yn icpall y çan coyamahmatinemi yn tlalticpac yn ilhuicatl ayahue

can ie huelamatiz

ompa ye con manatiuh yn inecuiltonolohuaya ohuaya.

Tiazque

yehua xonahuiacan

niquittoa o Nineçahualcoyotl huia

cuix oc nelli nemohua o a in tlalticpac y hui ohuaye.

Annochipa tlalticpac

çan achica ye nican ohuaye ohuaye, Tel ca chalchihuitl no xamani no teocuitlatl in tlapani oo quetzalli poztequi hui ohuaye, annochipa tlalticpac

Sempre se alegre, ieeuaia!

Sempre nos envolva,

nós, filhos do reverenciado Neçahualcoyotzin Apropriem-se de suas flores

mediante o seu viver.

Vai cansar-se, vai ter preguiça.

Assim, de quando em quando se esconderá sua honra, sua glória,

mas em pouco de tempo entregam-se

a seus filhos, ouaia ouaia...

Crie, reverenciado Neçahualcoyotzin,

de maneira que esteja bem em sua casa, Deus, aia, por meio do que tem a vida.

Somente perto de seu trono, do protetor, vivam vocês e nós,

somente sabem e vivem sobre a terra e céu.

Onde se conhecerá o bem?

Lá vai oferecer sua riqueza, ouaia ouaia.

Nós iremos Alegrem-se,

digo-o eu, Neçahualcóyotl,

Porventura de verdade se vive sobre a terra? Ei!

Ouaie!

Vocês sempre sobre a terra Apenas um pouco aqui, ouiae ouaie, mesmo que a esmeralda se quebre, também ouro e prata se quebrem, que quebre a pluma quetzalli.

Vocês nem sempre sobre a terra,

(7)

485

Anexos

1

1. Capa do manuscrito ms 1628 bis

Capa do manuscrito Cantares mexicanos. Cantares mexicanos. Biblioteca Nacional de México, México, D. F., ms 1628 bis.

1 Reprodução em pdf da capa e das folhas 16 verso e 17 frente do manuscrito ms 1628 bis da Biblioteca Nacional do México. O manuscrito Cantares Mexicanos, primeiro opúsculo do conjunto de manuscritos que o ms 1628 bis abarca, está em pdf no site da biblioteca para consulta. Disponível em: “Cantares mexicano”. Biblioteca Nacional de México. Web. 05 de dezembro de 2019. <https://catalogo.iib.unam.mx/F/-/?func=find-b-0&local_base=BNM>

(8)

2. Folhas 16v e 17f do manuscrito Cantares mexicanos

(9)

487

Folha 17f dos Cantares mexicanos. Biblioteca Nacional de México,

México, D. F., ms 1628 bis.

(10)

Sobre la autora

Doctoranda en el Programa de Posgrado en Literatura de la Universidade de Brasília (unb), Brasil, con estancia doctoral en el Programa de Posgrado en Estudios Mesoamericanos de la Universidad Nacional Autónoma de México (unam) con apoyo de capes/cnpq, agencia brasileña de fomento a la investigación. Maestra en Estudios de Traducción y Licenciada en Traducción español-portugués/portugués-español por la misma universidad brasileña.

Sobre la traducción

Este trabajo se realizó con el apoyo de la Coordenação de Aperfeiçoamento de Pessoal de Nível Superior - Brasil (capes) - Código de financiación 001.

Referências

Documentos relacionados

Thus, it can be concluded that applying a brand- centric approach as a company’s corporate culture can play a major role in the alignment of employee behavior,

Primeiro plano desta série de pinturas de Martinho de Haro, este empilhamento de va- sos foi o corpo constante da obra de Giorgio Morandi, nascido em 1890 na cidade

ACR – Animação dos Cristãos no Meio Rural CENTRU – Centro de Educação e Cultura do Trabalhador Rural CEAS – Centro de Estudos e Ação Social CEB’s – Comunidades Eclesiais

Além disso, o artigo discute as identidades sociais (de gênero, bairro, classe social etc.) que se associam à marca zero de plural na cidade de São Paulo: em uma comunidade

Pois a arte, relembra Colebrook via Deleuze e Guattari, enquanto re- -formas a intuir uma axiologia do não- -visível, recupera um dado analógico para se pensar além das unidades de

Ha- biendo comenzado por ocupar varios espacios de aquella ciudad, en función de los espectáculos que preparaban y de las oportu- nidades que les concedían, acabó por instalarse

A selecção dos programas seguiu alguns critérios: programas cujos objectivos são ao nível da nutrição e segurança alimentar, o que significa que as acções a serem

Dado todo o exposto anteriormente, este projeto interdisciplinar visa, ao seu final, apresentar um glossário com termos harmonizados no par linguístico português – inglês, com