Ανεξάρτητες διοικητικές αρχές και η λειτουργία τους στην Ελλάδα

ΚΑΒΑ/\ΑΣ

ΣΧΟΛΡΙ : ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΟΙΚΟχΝΟΜΙΑΣ

·|ώ | Ι ί ϊ /

ΤΜΗΜΑ: ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ

1J

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

I 'f

4

ΘΕΜΑ

ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΕΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ Η ΑΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ

ΓΙΑΤΣΑΚΑΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ

ΣΠΟΥΑΑΣΤΡΙΑ ίίΑΡΑΓΕΩΡΓΌΥ ΕΙΡΗΝΗ

ΚΑΒΑΛΑ 2Α01

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΙΟΙΑΪΔΕΎΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ (Τ,Ε.Ι) ΚΑΒΑΛΑΣ

ΣΧΟΛΗ : Δ ΙΟ ΙΚ Η Σ Η Σ Ο ΙΚ Ο Ν Ο Μ ΙΑ Σ

■(ήj ic-c /

ΤΜΗΜΑ : ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

1

!

ΘΕΜΑ

ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΕΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ Η ΑΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΕΑΑΑΔΑ

ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ

ΙΙΑΤΣΑΚχΑΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ

ΣΠΟΥΑΑΣΤΡΙΑ ΚΑΡΑΓΕΩΡΓΟΥ ΕΙΡΗΝΗ

ΚΑΒΑΑΑ 2Α01

AM-' -Υ·ν

hiSi

Π ΕΡΙΕΧΟ Μ ΕΝΑ

-''

<

Σελίδα

Πρόλογος... 1

1. Ορισμός Α.Δ.Α... ... 2

1.1 Αρχές... 2

1.1.2 Διοικητικές... 2

1.1.3 Ανεξάρτητες... 2

1.2 Ανάγκη Σύστασης και Αποστολή Α.Δ.Α... 4

1.3 Τομείς Επεμβάσεων Α.Δ.Α... 4

1.4 Στοιχεία της Ιδιότητας των Ελληνικών Α.Δ.Α... 5

1.5 Εξουσία των Α.Δ.Α... 6

1.5.1 Η εκτελεστική Εξουσία και οι Α.Δ.Α... 6

1.5.2 Η νομοθετική Εξουσία και οι Α.Δ.Α... 6

1.5.3 η Δικαστική εξουσία και οι Α.Δ.Α... 8

1.6 Σχετικές Αποφάσεις για τις Α.Δ.Α... 9

1.7 Ανεπάρκειες των Α.Δ.Α... 10

2. ίίοιες είναι οι σημαντικότερες Ανεξάρτητες Διοικητικές Αρχές στην Ελλάδα και ποιος είναι ο ρόλος τους... 11

2.1 Το Εθνικό ΡαδιοτηλεοτΓΓικό Συμβούλιο... 11

2.1.1 Σκοπός Ίδρυσης Ε.Ρ.Σ. - Συγκρότηση - Θητεία... 12

2.1.2 Αρμοδιότητες... 14

2.2 Επιτροπή Ανταγωνισμού... 17

2.2.1 Σύσταση... 17

2.2.2 Συγκρότηση Επιτροπής Ανταγωνισμού... 18

2.2.3 Αποστολή - Αρμοδιότητες... 19

2 3 Α.Δ.Α. Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας... 22

2.3.1 Ρόλος της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας στα πλαίσια Της Ενεργειακής Πολιτικής... 23

2.3.2 Γενικοί Στόχοι της 1\>θμιστικής Αρχής Ενέργειας... 24

2.4 Η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς... 28

2.4.1 Σύσταση - Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς... 28

2.4.2 Αρμοδιότητες της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς... 29

2.4.3 Το Έργο της Ε.Κ. Σήμερα... 30

2.5 Η αρχή ϊΐροστασίας Δεδομένων Ιΐροσωπικού Χαρακτήρα ν.2472/97, ως Ανεξάρτητη Διοικητική Αρχή... 31

2.5.1 Σύσταση... 31

2.5.2 Αρμοδιότητες... 32

2.6 Εθνική επιτροπή Τηλεπικοινωνιών ( Ν.2075/92 ) ... 34

2.6.1 Σύσταση - Συγκρότηση... 34

2.6.2 Αρμοδιότητες της Ε.Ε.Τ... 35

2.6.3 Η Λειτουργία της Ε.Ε.Τ. Σήμερα... 36

2.7 Ανώτατο Συμβούλιο Επιλογής Προσωπικού ( Α.Σ.Ε.Π.),,. 37 2.7.1 Γέννηση - Συγκρότηση... 37

2.7.2 Αποστολή - Αρμοδιότητες... 38

2.7.3 Παρατηρήσεις για την Λειτουργία του Α.Σ.Ε.Π... 39

2.8 Συνήγορος του Πολίτη... 40

2.8.1 Ίδρυση - Αποστολή... 40

2.8.2 Εκλογή - Θητεία... 41

2.8.3 Αρμοδιότητες και στόχοι... 41

Παραρτήματα 1, 2, 3

Π ΡΟ ΛΟ ΓΟ Σ

Στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια έγιναν πολλές απόπειρες σχεδιασμών και νομοθετικών πρωτοβουλιών θεσμοθέτησης κρατικών οργάνων με την μορφή των Ανεξάρτητων Διοικητικών Αρχών. Κοινή αντίληψη είναι ότι οι πρώτες απόπειρες θεσμοθέτησης Α.Δ.Α στην χώρα μας, οδήγησαν την κρατική εξουσία στο να αντλήσει καινοφανείς θεσμικούς μηχανισμούς μη υπαγόμενες θεωρητικά στο πολιτικό της έλεγχο, δια μέσου των οποίων όμως επιδιώκει την κομψότερη διεκπεραίωση του παρεμβατικού της ρόλου.

Παρόλη την οργανωτική και λειτουργική δυσλειτουργία την ελληνικών Α.Δ.Α σε σχέση με τα αλλοδαπά τους πρότυπα, είναι ανοικτός ο θεσμικός ορίζοντας για τη δημιουργία εποπτικών και ρυθμιστικών μηχανισμών με στόχο τον εκσυγχρονισμό της κρατικής εξουσίας.

Ως πρώτη ανεξάρτητη διοικητική αρχή στη χώρα μας μπορεί να θεωρηθεί η Επιτροττή Ανταγωνισμού(αρθ.8 Ν.7Θ3/1977). Την Επιτροπή Ανταγωνισμού ακολούθησαν και άλλες. Οι σημαντικότερες απο αυτές είναι: Το Ραδιοτηλεοπτικό Συμβούλιο (ν.

173Θ/1987) το οποίο αντικαταστάθηκε από το Εθνικό Ραδιοτηλεοπτικό Συμβούλιο, (ν. 18866/1989) και ανασυγκροτήθηκε (ν. 2173/93). Η Εθνική Επιτροττή Τηλεπικοινωνιών (ν. 2Θ75/1992 και 2246/94). Ο Συνήγορος του Πολίτη (Ν. 2477/1997). Η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ω. 2474/1997) Η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ν. 2773/1999). Το Ανώτατο Συμβούλιο Επιλογής Προσωπικού (Α.Σ.Ε.Π).(με το νόμο 219Θ/94).

Καβάλα, Μάρτιος 2ΘΘ1

Για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε την έννοια των Α.Δ.A καλύτερα, θα αναλύσουμε την κάθε προσδιοριστική λέξη ξεχωριστά:

1.1 Αρχές

Οι Α.Δ.Α έχουν την νομική ικανότητα προς έκδοση εκτελεστών πράξεων και την οργανική ικανότητα που προσδίδει στο όργανο την ιδιότητα της αρχής. Δεν είναι οργανισμοί που παρέχουν απλώς γνώμη. Δεν έχουν μόνον αρμοδιότητες συμβουλευτικού οργάνου, αλλά εξουσία αποφασιστική .Συνήθως βέβαια συμβουλευτικά όργανα της Διοίκησης εξελίσσονται σε Ανεξάρτητες Διοικητικές Αρχές. Εδώ βέβαια γεννιέται αυτόματα το ερώτημα ποιο είναι το κριτήριο εκείνο που θα μας οδηγήσει στη διαπίστωση, εάν μια αρχή είναι πραγματικά μια αρχή που εκδίδει εκτελεστές πράξεις και όχι ένα από τα συμβουλευτικά όργανα της Διοίκηση^ .

1.1.2 Διοικητικές

Μπορούμε να ορίσουμε τις διοικητικές αρχές σαν όργανα διοικητικά, ατομικά ή συλλογικά τα οποία ενεργούν στο όνομα ενός δημόσιου νομικού προσώπου. Οι Α.Δ.Α δημιουργούνται από δημόσια πρωτοβουλία, έχουν δημόσιο χαρακτήρα, τις διέπει το δημόσιο δίκαιο, τροφοδοτούνται από δημόσια χρήματα.

1.1.3 Ανεξάρτητες

Ο πιο αμφιλεγόμενος όρος του θεσμού αλλά και πιο σημαντικός. Αφού αυτή η ιδέα της ανεξαρτησίας είναι που προσδιορίζει θεμελιακά τη σχέση ανάμεσα στις Α.Δ.Α και τις παραδοσιακές διοικητικές αρχές. Στα πλαίσια αυτής της παρουσιάσεως θα πρέπει εξαρχής να αναφέρουμε τα έξης;

1. Η ανεξαρτησία δε θεμελιώνει αναγκαστικά την απουσία κάθε ελέγχου. Δεν πρόκειται δηλαδή περί απολύτου

' Αντωνόπουλος Μανόλης, Ανες. Διοικ. Αρχές, Αντ. Ν. Σάκκουλας, 1995, σελ.34.

ανεξαρτησίας γεγονός που θα ήταν ασυμβίβαστο με το Σύνταγμα.

2. Οι Α.Δ.Α δεν ανήκουν στην νομοθετική εξουσία, έχουν όμως νομοθετικές αρμοδιότητες.

3. Οι Α.Δ.Α δεν ανήκουν στη δικαστική εξουσία, έχουν όμως δικαστικές αρμοδιότητες.

4. Οι Α.Δ.Α δεν μπορούν παρά να εκπροσωπούν το Κράτος, συμμετέχοντας στις τρείς εξουσίες του.

5. Προϋποθέσεις απαραίτητες για την ανεξαρτησία αυτών των αρχών αποτελούν τόσο η οργανική, όσο και η λειτουργική τους ανεξαρτησία.

6. Είναι ένας θεσμός ο οποίος γεννάται από τη βούληση του νομοθέτη χωρίς να έχει συνταγματική κατοχύρωση^.

Αντωνόπουλος Μανόλης, Ανεξ. Διοικ. Αρχές, Αντ. Ν. Σάκκουλας, 1995, σελ. 37

Η αναγκαιότητα που υπαγόρευσε την ίδρυση των Α.Δ.Α είχε σχέση με την ύπαρξη ορισμένων ευαίσθητων χώρων όπου ο νομοθέτης είτε αδυνατούσε, είτε απέφευγε συνειδητά να παρέμβει. Η αύξηση της γραφειοκρατίας, η δημιουργία υπερεθνικών οργανισμών (Ε.Ε), η πολυπλοκότητα της οικονομίας και του εμπορίου, τα νέα δεδομένα που προκάλεσε η έλευση των τεχνολογιών και ιδιαίτερα οι ραγδαίες εξελίξεις στις τηλεπικοινωνίες, οι δυσλειτουργίες που διέπουν τη σχέση Διοίκησης και διοικούμενων και ειδικότερα η συγκέντρωση υπερβολικής και ανεξέλεγκτης δύναμης στους κόλπους της που τη μετέβαλε από υττηρέτη του κοινωνικού συνόλου σε εξουσιαστικό κέντρο, αποτελούν όψεις των νέων συνθηκών που γεννήθηκαν κατά τα τελευταία σαράντα χρόνια και προβλημάτισαν το νομοθέτη.

Διαπιστώθηκε λοιπόν η ανάγκη για τη δημιουργία θεσμών που, ευρισκόμενοι έξω και πέρα από τους παραδοσιακούς νομοθετικούς, δικαστικούς και εκτελεστικούς μηχανισμούς, θα ήταν σε θέση να δώσουν ικανοποιητικές λύσεις στα παραπάνω προβλήματα και ταυτόχρονα να προστατέψουν τις ελευθέριες του ατόμου και του πολίτη. Η αποστολή των Α.Δ.Α δεν εξαντλείται στην επισήμανση των « κακώς κειμένων », αλλά αξιώνει ενεργό παρέμβαση. Αυτή μεταφράζεται καταρχήν σε επιβολή κυρώσεων στα κέντρα εξουσίας όχι μόνο του δημοσίου, αλλά και του ιδιωτικού τομέα, αυτεπάγγελτα ή κατόπιν προσκλήσεως των δημοσίων αρχών. Μεταφράζεται επίσης σε κανονιστική δράση, αλλά και σε γνωμοδοτική αρμοδιότητα, έναντι κυρίως των δημοσίων αρχών, κατόπιν πpoσκλήσεως^

1.3 Τομείς ΕπεμΡάσεων Α.Δ.Α

Τομείς επεμβάσεων των ανεξάρτητων διοικητικών αρχών είναι οι ατομικές ελευθερίες και η οικονομική δραστηριότητα. Τέσσερις είναι οι κύριος τομείς στους οποίους καλύπτει η δραστηριότητα των Α.Δ.Α.

Ο πρώτος τομέας περιλαμβάνει τα μέσα μαζικής επικοινωνίας (ραδιόφωνο, τηλεόραση, τύπος/, τα ποικίλα προβλήματα από την ελευθερία της έκφρασης, τον πλουραλισμό, μέχρι τα προγράμματα.

^ Αντωνόπουλος Μ ί^όλης, Ανεξ. Διοικ. Αρχές, Αντ. Ν. Σάκκουλί^, 1995, σελ. 41

^ CD ROM, Γρηγόρης Φαρμάκης, Τομείς Επεμβάσεων των Α.Δ.Α. 1999

τη διαφήμιση, το χρόνο για τις προεκλογικές συγκεντρώσεις, τις δημοσκοπήσεις, τα πολιτιστικά κ.α.

Ο δεύτερος τομέας είναι ο αγώνας εναντίον της γραφειοκρατίας, π.χ. Συνήγορος του πολίτη. Είναι θεσμός εμπνευσμένος από το από το Σουηδικό θεσμό του Ombudsman. Αρμοδιότητα του να υπερασπίζεται τους πολίτες εναντίων της αυθαιρεσίας του Κράτους^.

Με τις παρεμβάσεις του επιδιώκει την αρμονία στις σχέσεις των πολιτών με την Διοίκηση και συμβάλλει στην καλυτέρευση της λειτουργίας της.

Ο τρίτος τομέας αναφέρεται στην επιστημονική και τεχνική εξουσία, με επιτροπές ιδρυμένες σχετικά πρόσφατα.

Ο τέταρτος τομέας περιλαμβάνει την οικονομία της αγοράς. Εδώ οι Α.Δ.Α διασφαλίζουν την οικονομική ελευθερία, προστατεύουν τη συμβατική ελευθερία των καταναλωτών και τα δικαιώματα των επενδυτών στο χρηματιστήριο.

1.4 Στοιχεία της ιδιότητος των Ελληνικών Α.Δ.Α.

Τα στοιχεία της ιδιότητος των ελληνικών Α.Δ.Α. είναι:

α) συλλογικότητα του οργάνου, β) λειτουργική ανεξαρτησία,

γ) υπόδειξη των μελών τους από μη κυβερνητικούς φορείς, δ) προσωπική και λειτουργική ανεξαρτησία των μελών

τους,

ε) ορισμένη θητεία των μελών,

στ) εξοπλισμός με αρμοδιότητες γνωμοδοτικές, διοικητικές και ελεγκτικές.

ζ) διοικητικιί και οικονομική αυτοτέλεια του οργάνου^

^ CD ROM. Γρηγόρης Φαρμάκης, Ανεξάρτητες Διοικητικές Αρχές 1999, Πάιτειο Πανεταστήμιο.

® CD ROM, Γρηγόρης Φαρμάκης, Ανεξάρτητες Διοικητικές Αρχές 1999, Πάντειο Πανεταστήμιο 1999, Κριτήρια Α.Δ.Α

1.5.1 Η εκτελεστική εξουσία και οι Α.Δ.Α.

Η θεωρία δεν γνωρίζει ακόμα που να τοποθετήσει τις Α.Δ.Α.

Μέσα στη Διοίκηση του Κράτους, να τις θεωρήσει σαν καινούργια σχήματα ελέγχου, ή σαν νεωτερισμό με ίδιες αρμοδιότητες ;

Οι Α.Δ.Α. δεν αντικαθιστούν την εκτελεστική εξουσία. Το Κράτος είναι το μόνο νομικό πρόσωπο που έχει την αρμοδιότητα της αρμοδιότητας του. Ασκεί έναν έλεγχο πολύ πιεστικό πάνω στα άλλα νομικά πρόσωπα. Το Κράτος με την δημιουργία των Α.Δ.Α. δεν εξαφανίζεται, αντίθετα μένει κύριος του προορισμού και των κατευθύνσεων των δραστηριοτήτων αυτών των οργανισμών. Το Κράτος αναλαμβάνει την ευθύνη σε περίπτωση που οι Α.Δ.Α.

βλάψουν με την δραστηριότητά τους.

Οι Α.Δ.Α. εκπροσωπούν το Κράτος για τί:

α) αγνοούνται μέχρι σήμερα από το σύνταγμα, β) δεν έχουν ίδια νομική προσωπικότητα,

γ) ο δικαστής τις αντιμετωπίζει ως εκπροσώπους του Κράτους

δ) δημιουργούνται από πρωτοβουλία του Κράτους και τροφοδοτούνται από δημόσιους πόρους. Αφού λοιπόν οι Α.Δ.Α. εκπροσωπούν το Κράτος, συμμετέχουν στην τριλογία των αρμοδιοτήτων του, δηλαδή έχουν δικαστικές, νομοθετικές και εκτελεστικές αρμοδιότητες.

1.5.2 Η Νομοθετική Εξουσία και Α.Δ.Α.

Οι Α.Δ.Α. δεν αντικαθιστούν τη νομοθετική εξουσία. Η δραστηριότητα των Α.Δ.Α. ξεκινά από την παροχή προτάσεων, γνωμών και φτάνει ως την κανονιστική αρμοδιότητα, δηλαδή τη δημιουργία κανόνων με υποχρεωτικό χαρακτιίρα.

ο νομοθέτης ορίζει την αποστολή και τις εξουσίες των Α.Δ.Α. που δημιουργεί.

Κάθε Α.Δ.Α. λοιπόν λειτουργεί στα πλαίσια των εςουσιοδοτικών διατάξεων τις οποίες προσδιορίζει η κυρίαρχη νομοθετικί] εξουσία, η οποία δίνει το πλαίσιο στο οποίο η συγκεκριμένη Α.Δ.Α. θα λειτουργεί. Θα πρέπει λοιπόν να τονίσουμε το γεγονός ότι η κανονιστική αρμοδιότιιτα των Α.Δ.Α. έχει τα όρια που θέτει ο εξουσιοδοτικός νόμος.

Παρά το γεγονός ότι οι Α.Δ.Α. δεν ανήκουν στιι νομοθετική εξουσία, άρα δεν πρόκειται περί νομοθετικών οργάνων, η νομοθετική εξουσία δεν αφήνει ανέλεγκτες αυτές τις αρχές, αλλά εμμέσως ασκεί έναν έλεγχο χωρίς βέβαια να θίγει τηιν ανεξαρτησία τους ( οργανικί]

και λειτουργική ) και χωρίς να παρεμβαίνει στο έργο τους. Ο έλεγχος που ασκείται από τπ] νομοθετικιί εξουσία αφορά τον κοινοβουλευτικό έλεγχο επί των Α.Δ.Α. ο οποίος ασκείται με τους εξής τρόπους :

1) Όταν αναλαμβάνει η Βουλή τη νομοθετική πρωτοβουλία για την κατάργηση αυτών των αρχών ή την τροποποίηση μιας Α.Δ.Α.

2) Όταν υποβάλλονται σε αυτήν Αναφορές, Ερωτιίσεις, Επερωτήσεις βουλευτών που αφορούν τις αρχές και έτσι εξετάζονται οι πράξεις και οι παραλήψεις των Α.Δ.Α.

Αρμόδιος για να απαντήσει είναι ο εποπτεύων Υπουργός.

Βέβαια θα μπορούσε να ισχυρισθεί κανείς, αφού δεν καλούνται τα μέλη των Α.Δ.Α. να “ δώσουν εξηγήσεις ” ενώπιον του Κοινοβουλίου, είναι κοινοβουλευτικά ανέλεγκτες ; Η αρμόδιος Υπουργός ελέγχεται από την Βουλή, έχοντας τιιν πολιτική ευθύνη, όχι μόνο για ττ|ν λειτουργία αυτών των αρχών, αλλά και για το έργο το οποίο παράγουν. Διορθωτικές παρεμβάσεις από την πλευρά της πολιτικής εξουσίας κρίνονται στα πλαίσια της αντιπροσωπευτικιίς Δημοκρατίας και είναι υπόλογοι τελικά έναντι του λαού εκείνη η πολιτική εξουσία η οποία τραυματίζει αδικαιολόγητα το κύρος του θεσμού με τις παρεμβάσεις της, ενός θεσμού αποστολή του οποίου είναι η προστασία ατομικών δικαιωμάτων των πολιτών σε ευαίσθητους τομείς της πολιτικής, κοινωνικής ζωής^.

Αντωνόπουλος Μανόλης, Ανεξ. Διοικ. Αρχές, Αντ. Ν. Σάκκουλας, 1995, σελ. 41

Οι Α.Δ.Α δεν ανήκουν στη δικαστιίτή εξουσία, αλλά έχουν δικαστικές αρμοδιότητες και συγκεκριμένα:

1. Εξουσία επιβολής κυρώσεων (όχι σε ποινές στερητικές της ελευθερίας)

2. Διαιτητικές αρμοδιότητες

3. Αρμοδιότητες επιλύσεως των διαφορών δραστηριοποιούμενων προσώπων στο χώρο δράσης της συγκεκριμένης Α.Δ.Α*.

' Αντωνόπουλος Μίχνόλης, Ανεξ. Διοικ. Αρχές, Αντ. Ν. Σάκκουλας, 1995, σελ. 42

Οι Ελληνικές Α.Δ.Α δίνουν αίσθηση κάποιας μείωσης της παρουσίας του Κράτους. Βέβαια δεν αντιτίθενται στο Κράτος.

Υπάρχει μία δυσκολία συμβιβασμού των Α.Δ.Α με τις εξουσίες που έχει διαμορφώσει ο συνταγματικός νομοθέτης. Με το ζήτημα των ανεξάρτητων διοικητικών αρχών, ασχολήθηκε για πρώτη φορά το Συμβούλιο της Επικρατείας το 1990, με τις 930/1990 και 872/1992 αποφάσεις που ασχολήθηκαν ευρέως με τη νομική φύση του Εθνικού Ραδιοτηλεοπτικού Συμβουλίου(Ε.Ρ.Σ). Με την απόφαση 930/1990, το Σ.Τ.Ε αποδέχθηκε εμμέσως τη συνταγματικότητα της ίδρυσης Α.Δ.Α στην ελληνική έννομη τάξη. Το χαρακτήρισε ‘’ως ανεξάρτητη διοικητική αρχή μη υποκείμενη εις ιεραρχικό έλεγχο ή κρατική εποπτεία που δεν συγκαταλέγεται στα συλλογικά όργανα, με την έννοια του Ν. 1884/1990, ενώ ασκεί τον άμεσο έλεγχο του Κράτους επί της ραδιοφωνίας και της τηλεόρασης” , γεγονός που οδηγεί σε υποκατάσταση του Κράτους από κάποια θεσμική οντότητα που εκφεύγει του ελέγχου του, όπως συμβαίνει με τα κλασσικά όργανα της διοίκησης.

Από το Σ.Τ.Ε υιοθετήθηκε η φιλοσοφία νομιμοποίησης της πολιτικής ανεξαρτησίας των Α.Δ.Α ‘’κατ’ εξαίρεση όμως και μόνο για τις περιπτώσεις εκείνες που λόγω της φύσεως ή του χαρακτήρος της διοικητικής λειτουργίας επιβάλλεται να κατοχυρωθεί η αμεροληψία της εκτελεστικής εξουσίας, είναι συνταγματικό ανεκτό τα συγκεκριμένα διοικητικά καθήκοντα παρακολούθησης εφαρμογής κανονιστικού πλαισίου, που έχει τεθεί από τη νομοθετική εξουσία ή την κανονιστικός δροσά κεντρική διοίκηση και επιβολής ενδεχομένως κυρώσεων, να ανατίθενται σε λειτουργικός ανεξάρτητα όργανα της Διοίκησης επί των οποίων ο καθ’ ύλη αρμόδιος υπουργός δεν δικαιούται να ασκήσει τις από τις γενικές αρχές απορρέουσες εξουσίες ιεραρχικού ελέγχου ή εποπτείας νομιμότητας^.

Το Συμβούλιο της Επικρατείας επανήλθε στο θέμα με την απόφαση 872/92, με την οποία απεδείχθη πλέον αμέσως και ρητώς τη συνταγματικότητα ίδρυσης των ανεξαρτήτων διοικητικών αρχών, συνδυάζοντάς την πάντως με την ανάγκη προστασίας και εφαρμογής των συνταγματικών αρχών της αντικειμενικότητας και της

L6 Σχετικές Αποφάσεις για τις Α.Δ.Α

® CD ROM, Γρηγόρης Φαρμάκης, Ανεξάρτητες Διοικητικές Αρχές 1999, Πάντειο Πανετηστήμιο 1999, Σχετικές οεποφάσεις Α.Δ.Α

αμεροληψίας της ραδιοφωνίας και της τηλεόρασης, δηλ.

θεσμικής εγγύησης του άρθρ. 15 παρ.2 Συντάγματος” .

της

1.7 Ανεπάρκειες των Α.Α.Α

Η ανάγκη σύστασης των Α.Δ.Α, που μεταξύ άλλων πήγαζε και από την αδυναμία του κράτους να απεμπλακεί το πολιτικό κόστος σε ανεξάρτητα όργανα, δεν έτυχε της αναγκαίας υποστήριξης. Σε όλες τις περιπτώσεις ίδρυσης μιας Ανεξάρτητης Διοικητικής Αρχής, η πολιτεία διατήρησε για τον εαυτό της το αποκλειστικό δικαίωμα διορισμού των μελών της.

Επιπλέον η απουσία ουσιαστικού κοινοβουλευτικού ελέγχου (δηλ.

λαός όντας το πρωτογενές όργανο από του οποίου πηγάζουν όλες οι εξουσίες, στερείται του δικαιώματος ασκήσεως πολιτικού ελέγχου μέσω των αντιπροσώπων του στη Βουλή)*°, οι διοικητικές ανεπάρκειες, οι ελλείψεις προσωπικού αποτελούν σημαντικά μειονεκτήματα για την λειτουργία τους.

Η μέχρι σήμερα λειτουργία τους απέδειξε ότι δεν κατάφεραν να αποδεσμευτούν από τις κακοδαιμονίες της δημόσιας διοίκηστις, ενώ δεν ήταν λίγες οι περιπτώσεις που η κεντρική εξουσία χρησιμοποίησε την ανεπάρκεια των Α.Δ.Α, ως άλλοθι για να αποτρέψει τη λήψη κρίσιμων πολιτικών αποφάσεων.

Ο απολογισμός του έργου τους καταδεικνύει αυτές τις αδυναμίες, καταγράφει τα προβλήματα και πάνω από όλα επιβεβαιώνει ότι η ισχυροποίηση τους αποτελεί τον μόνο δρόμο για τον εκσυγχρονισμό της κοινωνίας.

Η ανάγκη ενίσχυσης των Α.Δ.Α είναι σημαντική έτσι ώστε να διασφαλίσει ο υγιής ανταγωνισμός, και πάνω απ’ όλα την προστασία των συμφερόντων των πολιτών.

'° Εφημ. ' Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ" οι Επιτροτιές των Αγορών, σελ. 57 Σάββατο 3 Ιουνίου 2000, αρ.

(ρυλλ.

11

2. Ποιες είναι οι σημαντικότερες Ανεξάρτητες Διοικητικές Αρχές στην Ελλάδα και ποιος είναι ο ρόλος τους;

Ο Συνήγορος του Πολίτη, η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτι'ιρα, η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, η Ρυθμιστικό'·) Αρχή Ενέργειας, η Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων, το Α.Σ.Ε.Π. και το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοττ)λεόρασΐ]ς. Είναι οι μέχρι στιγμής σημαντικότερες ελληνικές ανεξάρτητες διοικητικές αρχές που ορισμένες υπολειτουργούν, λόγω έλλειψης πόρων και στελεχών.

Όμως, όσο και αν φανεί παράξενο, κανείς ούτε από τους εμπλεκόμενους με αυτές, ούτε από την κεντρική διοίκηση, δεν

« βάζει το χέρι του στη φωτιά » ότι δεν υπάρχουν και άλλες που δεν λειτουργούν όμως.

Ανάμεσα τους, άλλες έχουν προκαλέσει ήδη κάποιες από ρις μεγαλύτερες πολιτικές εντάσεις των τελευταίων ετών, ενώ άλλες παραμένουν παντελώς αδρανείς και άγνωστες. Και κανένας είναι σε θέση μα πει τι από τα δυο είναι πραγματικά καλύτερο. Θα αναφερθούμε παρακάτω, στις οκτώ αυτές σημαντικότερες ανεξάρτητες διοικητικές αρχής, ώστε να προσπαθήσουμε να καταλάβουμε την λειτουργία τους.

2.1

Εθνικό Ραδιοτηλεοπτικό Συμβούλιο.

Η φροντίδα του Κράτους να καθορίσει τους κανόνες του παιχνιδιού, να διευθετήσει τις συγκρούσεις εμφανιζόμενες ιδιαίτερα την προεκλογική περίοδο, αλλά χωρίς να διευθύνει ευθέως τις ραδιοτηλεοπτικές αρμοδιότητες, οδήγησαν στην ίδρυση του Ραδιοτηλεοπτικού Συμβουλίου, προπομπού του Εθνικού Ραδιοτηλεοπτικού Συμβουλίου.

Το άρθρο 9 του ν. 1730/87 καθόριζε τον αριθμό των μελών, τον τρόπο διορισμού τους. Κύρια λειτουργία του Ραδιοτηλεοπτικού Συμβουλίου, ήταν η παρακολούθηση από τα μέλη του (ελευθέρως ανακλητά και άμισθα) του προεκλογικού αγώνα από τα Ραδιοτηλεοπτικά μέσα. Το Ραδιοτηλεοπτικό Συμβούλιο καταργήθηκε με το άρθρο 3 παρ. του νόμου 1866/89,και

ιδρύθηκε το Εθνικό Ραδιοτηλεοπτικό Συμβούλιο ως ανεξάρτητη διοικτιτική αρχή^\

2.1.1 Σκοπός Ίδρυσης Ε.Ρ.Σ - Συγκρότηση - Θητεία

Με το νόμο 1866/89 ιδρύθηκε το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης ( Ε.Ρ.Σ.) ως ανεξάρττ]τΐ] διοικΐ]τική αρχή.

Τα ηλεκτρονικά μέσα μαζικι^ς ενημέρωσης - το ραδιόφωνο, η τηλεόραση και όλες οι συναφείς δραστηριότητες - δεν είναι η απλή προέκταση του τύπου, μια από τις πολλές μεθόδους διακίνησης πληροφοριών προσιτών στον κάθε πολίτη. Αναγνωρίζονται ως θεμελιώδες χαρακτηριστικό της σύγχρονης κοινωνίας και ταυτόχρονα ως πηγή κινδύνων γι'αυτιών. Αναφέρουμε χαρακτηριστικά την διαδεδομένη αδιαφορία απέναντι στην ποιοτική στάθμη των εκπομπών, την έντονη προβολή σκηνών αδικαιολόγητης βίας, την προβολή πορνογραφικών σκηνών, την ελλιττή ευαισθησία απέναντι στην παιδική ηλικία, την αδιαφορία απέναντι στην ορθή χρήση της Ελληνικής γλώσσας.

Όλα αυτά τα προβλήματα δημιούργησαν ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο κινήθηκε ο Έλληνας νομοθέτης, επιλέγοντας ρυθμίσεις που συγκεντρώνουν ευρύτατη κοινωνική και πολιτική αποδοχή .

Σκοπός του Ε.Ρ.Σ. ( άρθρο 1 παρ. 3 ) είναι η εξασφάλιση της ελευθερίας της εκφράσεως και της πολυφωνίας, η τήρηση της δη μοσιογραφικής δεοντολογίας και η προαγωγή της ποιότητας των ραδιοτηλεοπτικών προγραμμάτων κατά τις συνταγματικές επιταγές εννοώντας προφανώς το άρθρο 15 του Συντάγματος.

Μια πρώτη παρατήρηση είναι ότι λείπει η σαιρής αναφορά στους σκοπούς του Ε.Ρ.Σ. για την προστασία της Ελληνικής γλώσσας και τα θέματα διαφήμισης.

' ‘ Αντωνόπουλος Γ. ΜοΛ'όλης, Ανε£. Διοικ. Αρχές, Αντ. Ν. Σάκκουλας, Αθήνα - Κομοτηνή 1995, σελ. 6 3 - 6 4 .

CD ROM. Γρηγόρης Φαρμάκης, Ανεξάρτητες Διοικητικές Αρχές 1999. Πάιτειο Πανεταστήμιο - Ψηφιακά Συστήματα IIL Ε.Ρ.Σ. - Συγκρότηση

13

To Ε.Ρ.Σ. είναι ενδεκαμελές και απαρτίζεται από προσωπικότητες ανα^Λ^ωρισμένου κύρους στον τομέα των γραμμάτων, των τεχνών τιις επιστΐίμης, της τεχνολογίας, και της πολιτικιάς.

Η σύνθεση των μελών του Ε.Ρ.Σ. όπως προέβλεπε το άρθρο 2 του

V. 1866/89 ήταν πέρα από κάθε προσδοκία ενισχυτική του θεσμού της ανεξαρτιισίας και αυτονομίας του Ε.Ρ.Σ. απέναντι στην εκτελεστικί] εξουσία. Έ τσ ι;

α) Το πρώτο σε κοινοβουλευτική δύναμη κόμμα ή συνασπισμός κομμάτων υποδείκνυε 3 μέλη, μεταξύ των οποίων και τον πρόεδρο.

β) Το δεύτερο σε κοινοβουλευτική δύναμη κόμμα υποδείκνυε 2 μέλη και το τρίτο σε δύναμη κοινοβουλευτική κόμμα 1 μέλος.

γ) Τα πέντε υπόλοιπα υποδεικνύονταν ανά ένα από την ένωση Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων, Μακεδονίας - Θράκης, από την Κ.Ε.Δ.Κ.Ε., από το τεχνικό επιμελητήριο Ελλάδας και από την Πανελλήνια Ομοσπονδία Θεάματος - Ακροάματος^^.

Ένας νέος νόμος όμως ( 2863/2Θ00 Φ.Ε.Κ. Α' 262/29.11.2000 ) - ο τέταρτος στη σειρά από της ιδρύσεως του Ε.Ρ.Σ. - στοχεύει να δώσει νέα ττνοή στον ήδη αποδιοργανωμένο εποπτικό φορέα. Βασική αλλαγή, που θα μπορούσε να καταγραφεί και ως θετικό σημείο είναι ότι ως προς τον τρόπο συγκρότησης, τα μέλη του Ε.Ρ.Σ. δεν θα υποδεικνύονται πλέον απευθείας από τα πολιτικά κόμματα αλλά από την διάσκεψη των Προέδρων, ένα ιδιότυπο εσωτερικό όργανο της Βουλής, ύστερα από πρόταση του προέδρου της Βουλής.

Δημιουργούνται έτσι οι συνθήκες ώστε το Συμβούλιο να πάψει να επηρεάζεται άμεσα από απόψεις κομματικών φορέων. Ανήκει πλέον στα μέλη του κοινοβουλευτικού αυτού οργάνου να επιδείξουν την ανάλογη πολιτική ωριμότητα και να αναζητήσουν με ομοφωνία πρόσωπα ευρύτερης αποδοχής.

Επίσης καταργούνται τα αναπληρωματικά μέλη, μειώνεται ο αριθμός των μελών σε 7, καθιερώνεται η αποκλειστική απασχόληση

Αντωνόπουλος Γ. Μαν'όλης, Ανεξ. Διοικ. Αρχές, Αντ. Ν. Σάκκουλας, Αθήνα - Κομοτηνή 1995, σελ. 5 1 - 5 2 .

για τον πρόέδρο και τον αναπληρωτή πρόεδρο και η πλήρης απασχόλησίΊ για τα υπόλοιπα μέλη. Αυξάνεται η διάρκεια ττις θητείας από 3 σε 4 χρόνια και δημιουργείται Πειθαρχικό Συμβούλιο για τον έλεγχο τήρησιις των υποχρεώσεων ασυμβιβάστων από τα

.Λ 14

μέλη .

2.L2 ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ

Έργο του Ε.Ρ.Σ. είναι η εξασφάλιση της ελευθερίας της έκφρασης και της πολυφωνίας, η τήρηση της δημοσιογραφικής δεοντολογίας και η προαγωγή της ποιότητας των ραδιοτηλεοπτικών προγραμμάτων κατά τις συνταγματικές επιταγές.

Ειδικότερα για το Ε.Ρ.Σ. :

1. Ασκεί τον άμεσο έλεγχο του Κράτους επί της ραδιοφωνίας και της τηλεόρασης προκειμένου να εξασφαλισθούν η αντικειμενικότητα, η ισότητα των όρων και η ποιότητα των προγραμμάτων σύμφωνα με το άρθρο

15 παράγρ. 2 του Συντάγματος.

2. Εκδίδει μέσα σε έξι μήνες κώδικες δεοντολογίας, δημοσιογραφικής, προγραμμάτων και διαφημίσεων, που δημοσιεύονται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.

Εκδίδει επίσης οδηγίες και συστάσεις προς τους δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς για την τήρηση των αρχών αυτών.

3. Με αιτιολογημένιι απόφασή του επιβάλλει κυρώσεις για παράβαση του νόμου, των τεχνικών υποχρεώσεων που έχουν ορισθεί από το Υπουργείο Μεταφορών - Επικοινωνιών, των αρχών της δεοντολογίας και των όρων συμβάσεων παραχώρησης.

4. Γνωμοδοτεί για την χορήγηση αδειών λειτουργίας των τηλεοπτικών σταθμών.

5. Με σύμφωνη γνώμη του Ε.Ρ.Σ., ο Υπουργός προεδρίας της Κυβερνήσεως χορηγεί, ανανεώνει ή ανακαλεί άδειες

14Εφημ. " Η iC4©ffl^/iEPINH” Σάββατο 6 Ιανουάριου 2001, Επικοινωλαα", σελ. 61.

15

εγκατάστασΐ]ς και λειτουργίας τοπικών ραδιοφωνικών σταθμών.

6. Δίνει τιιν γνώμη του για την χορήγησιι σε Α.Ε. ή οργανισμούς τοπικιίς αυτοδιοίκησης άδεια ιδρύσεως και λειτουργίας τηλεοπτικών σταθμών τοπικής εμβέλειας, στους οποίους περιλαμβάνονται και οι σταθμοί καλωδιακής μετάδοσης, η οποία χορήγησί] δίνεται με κοινή απόφαση των Υπουργών προεδρίας τΐ]ς Κυβερνήσεως Εσωτερικών, Οικονομικών, Μεταφορών και Επικοινωνιών.

7. Δίνει την σύμφωνη γνώμη της προκειμένου να ανακληθεί άδεια ραδιοτηλεοπτικού σταθμού με αιτιολογημένη απόφασί] του Υπουργού Προεδρίας, σε περίπτωση παραβάσεως των αρχών της δημοσιογραφικής δεοντολογίας^ λ

Το Ε.Ρ.Σ. μπορεί να παραπέμψει στην Ε.Ε.Η.Μ.Ε. ( ΕΘΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ) οποιοδήποτε θέμα εμπίπτει στις αρμοδιότιιτές του και κρίνει ως μείζονος ενδιαφέροντος, προκειμένου να αποφασίσει σχετικά.

Της Ε.Ε.Η.Μ.Ε. προεδρεύει ο πρόεδρος του Ε.Ρ.Σ. και παρίστανται εκπρόσωποι των Υπουργείων, Προεδρίας της Κυβερνήσεως, Εσωτερικών, Εθνικής Παιδείας & Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Μεταφορών & Επικοινωνιών^^.

Με το νόμο 2863/2000 Φ.Ε.Κ. Α' 262/29.11.2000 ως προς τις εξουσίες του Ε.Ρ.Σ. εκχωρείται το σύνολο σχεδόν των αρμοδιοτήτων έκδοσης ατομικών διοικητικών πράξεων ( κυρίως άδειες λειτουργίας κυρώσεις - πρόστιμα ) στο Συμβούλιο χωρίς την παρεμβολή του ελέγχου νομιμότητας του υπουργού που δημιουργούσε πολλά προβλήματα κατά την άσκησή της. Ωστόσο ορισμένες σημαντικές αρμοδιότητες, όπως η χορήγηση αδειών παροχής συνδρομητικών υπηρεσιών μέσω δορυφόρου εξακολουθούν να παραμένουν στα χέρια του υπουργού^^.

Αντωνόπουλος Γ. Μανόλης, Ανεξ. Διοικ. Αρχές, Αντ. Ν. Σάκκουλας, Αθήνα - Κομοτηνή 1995, σελ. 52 - 53.

CD ROM, Γρηγόρης Φαρμάκης, Ανεξάρτητες Διοικητικές Αρχές 1999, Πάντειο Πανετηστήμιο - Ψηφιακά Συστήματα III, Ε.Ρ.Σ. - Αρμοδιότητες.

'' Εφημ. ' Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ" Σάββατο 6 Ιανουάριου 2001, Ετηκοινωνία", σελ. 61.

2.1,3 Η επιφυλακτικότητα του νομοθέτη.

Σύμφωνα με το ισχύον νομοθετικό καθεστώς, το συμβούλιο δεν διαθέτει αρμοδιότητα διατύπωσης γνώμης κατά την διαμόρφωση των κανονιστικών κειμένων τα οποία θα κληθεί να εφαρμόσει εκδίδοντας τις ατομικές πράξεις ή ασκώντας έλεγχο για την τήρησή τους. Για παράδειγμα, η έκδοση αδειών λειτουργίας ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών σταθμών αποτελεί το καταπληκτικό στάδιο μιας σύνθετης διαδικασίας που περιλαμβάνει την κατάρτιση του Χάρτη Συχνοτήτων, την διαμόρφωση των τεχνικών προδιαγραφών, τιιν προκήρυξη των αδειών, την κατάθεση και την κατ'αρχήν εξέταση των νομιμοποιητικών στοιχείων των υποψηφιοτήτων και τον έλεγχο των τεχνικών τους στοιχείων, όλα αυτά τα ζητήματα ρυθμίζονται με παρεμβάσεις του Συμβουλίου ακόμα και κατά τΐ]ν αξιολόγηση των υποψηφιοτήτων ο νόμος θεσπίζει αυστηρά κριτήρια που δεσμεύουν την τελική απόφαση του Συμβουλίου.

Η επιφυλακτική αυτή στάση του νομοθέτη, δεν είναι αντίθετη μόνο σε μια παγιωμένη ευρωπαϊκή πρακτική αλλά και συμβαδίζει με την αντιμετώπιση του ίδιου θέματος στις άλλες ανεξάρτητες διοικητικές αρχές ( όπως π.χ. στην Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων και Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα ) όπου αναγνωρίζεται ευρεία γνωμοδοτική αρμοδιότητα αλλά και αρμοδιότητα έκδοσης κανονιστικών πράξεων^^.

18Εφημ. ’ Η ΚΑΘΗΝίΕΡΙΝΗ · Σάββατο 6 Ια\Όυαρίου 200 L Έτακοινωντά'. σελ. 62

17

2,2 Επιτροπή Ανταγωνισμού

2.2.1 Σύσταση

Μία από τις πρώτες ανεξάρττ|τες διοικητικές αρχές ( Α.Δ.Α. ) που ιδρύθηκε στην Ελλάδα είναι η Επιτροπή Ανταγωνισμού. Σύμφωνα με το άρθρο 8 του ν. 703/77 "περί ελέγχου μονοπωλίων και ολιγοπωλίων και προστασίας του ελεύθερου ανταγωνισμού"

συστάθηκε 7 μελής ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΥ με θητεία 6 ετή.

Από την ίδρυση της ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΥ, είχαμε δύο αλλαγές του νόμου. Η πρώτη με το άρθρο 4 του ν. 1934/91 που συνεστήθη στο Υπουργείο Εμπορίου, που είναι Η ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΥ με αρμοδιότητα την έκδοση αποφάσεων και την παροχή γνώμης και η δεύτερη αλλαγή με τον V. 2296/95 της 24.2.1995 ο οποίος ισχύει μέχρι σήμερα^^.

Τον Φεβρουάριο του 1995 ο τότε υπουργός Εμπορίου κ. Κώστας Σημίτης φέρνει στην Βουλή προς ψήφιση το νόμο 2296 περί ανταγωνισμού. Η επιτροπή υποστηρίζεται από ένα ισχυρό πλαίσιο εξουσιών, όπως το δικαίωμα να αποφασίζει για τις συμπράξεις των επιχειρήσεων, ν ’ απαγορεύει εάν οι συμφωνίες έχουν αποτέλεσμα την παρεμπόδιση, περιορισμό ή νόθευση του ανταγωνισμού και να πιστοποιεί όταν δεν υφίσταται παρέμβαση .

Σύμφωνα με το άρθρο 4 του ν. 2296/95 συστάθηκε η Επιτροπή Ανταγωνισμού, η οποία λειτουργεί ως ανεξάρτητη διοικητική αρχή.

Τα μέλη της απολαμβάνουν προσωπικής και λειτουργικής ανεξαρτησίας και κατά την άσκηση των αρμοδιοτήτων της δεσμεύονται μόνο από το νόμο και την συνείδηση τους. Η Επιτροττή Ανταγωνισμού έχει διοικητική αυτοτέλεια και εποπτεύεται από τον Υπουργό Εμπορίου.

Αντωνόπουλος Γ. Μανόλης, Ανεξ. Διοικ. Αρχές, Αντ. Ν. Σάκκουλας, Αθήνα - Κομοτηνή 1995, σελ. 8 0 - 8 1 .

■° Εφημ." Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ' Σάββατο 3 Ιουνίου 2000, "Οι Επόπτες των Αγορών ", σελ. 56.

232.2 Συγκρότηση Επιτροπής Ανταγωνισμού Η επιτροπή απαρτίζεται από :

α) Ένα μέλος ή πρώην μέλος του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους που υποδεικνύεται με τον αναπληρωτή του από την Ολομέλεια του Συμβουλίου αυτού.

β) Έναν ανώτατο δικαστή ή πρώην δικαστή της πολιτικής δικαιοσύνης που υποδεικνύεται με τον αναπληρωτή του από την Ολομέλεια του Αρείου Πάγου.

γ) Έναν εκπρόσωπο του Συνδέσμου Ελληνικών Βιομηχανιών που υποδεικνύεται με τον αναπληρωτή του από το σύνδεσμο αυτόν.

δ) Έναν εκπρόσωπο της Εθνικής Συνομοσπονδίας Ελληνικού Εμπορίου που υποδεικνύεται με τον αναπληρωτή του από τη Συνομοσπονδία αυτή.

ε) Έναν εκπρόσωπο της Γενικής Συνομοσπονδίας Επαγγελματιών Βιοτεχνών, Εμπόρων Ελλάδας που υποδεικνύεται με τον αναπληρωτή του από τη Συνομοσπονδία αυτή.

στ)Έναν εκπρόσωπο των καταναλωτών που υποδεικνύεται με τον αναπληρωτή του από το Εθνικό Συμβούλιο Καταναλωτών.

ζ) Ένα μέλος του ΔΕΠ πανεπιστημιακού τμήματος της χώρας με ειδίκευση στο δίκαιο του ανταγωνισμού.

η) Ένα μέλος του ΔΕΠ πανεπιστημιακού τμήματος της χώρας με ειδίκευση και εμπειρία στο δίκαιο του ανταγωνισμού

θ) Ένα πρόσωπο αναγνωρισμένου κύρους με εμπειρία επί θεμάτων προστασίας του ανταγωνισμού.

19

Τα υπό στοιχεία ζ - θ μέλη τΐ]ς Επιτροπής Ανταγο3νισμού ορίζονται με τους αναπληρωτές τους από τον Υπουργό Εμπορίου"\

2.2.3 Αποστολή - Αρμοδιότητες

Η Ε.Α. μπορεί να παρεμβαίνει εάν διαπιστώνει παράβαση που αφορά συμπράξεις επιχειρήσεων, καταχρηστική εκμετάλλευσΐ]

δεσπόζουσας θέσης στιιν αγορά ή συμφωνίες για εναρμονισμένες πρακτικές σε θέματα τιμών, αγοράς, όρων συναλλαγής, έχει την δυνατότητα να επιβάλλει πρόσημα, χρηματικές ποινές και άλλες κυρώσεις, ενώ είναι ο αποδέκτης των γνωστοποιήσεων των επιχειρήσεων που συγκεντρώνονται με συγκεκριμένο μερίδιο αγοράς και κύκλο εργασιών. Επίσης δύναται να γνωμοδοτεί για θέματα ανταγωνισμού ενώ τηρεί προσωρινά και ορισηκά μητρώα συμπράξεων και συγκεντρώσεων.

Είιο συγκεκριμένα η Επιτροπή Ανταγωνισμού είναι αρμόδια για την τήρηση των διατάξεων του ν. 2296/95 για τον ανταγωνισμό και έχει τις ακόλουθες αρμοδιότητες:

α) Αποφασίζει αν είναι ισχυρές, κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 1 παραγρ. 3, οι κατά το άρθρο 1 παραγρ. 1 του παρόντος νόμου απαγορευόμενες συμπράξεις.

β) ΕΙιστοποιεί ότι δεν υφίσταται παράβαση των διατάξεων του άρθρου 1 παρ. 1, του άρθρου 2 και του άρθρου 2α, κατά τα ειδικότερα οριζόμενα στο άρθρο 11 του νόμου 2296/95.

γ) Απαγορεύει κατά τα ειδικότερα οριζόμενα στα άρθρα 4γ και 4δ του νόμου 2296/95, την πραγματοποίηση συγκέντρωσης επιχειρήσεων που γνωστοποιείται σ’ αυτήν κατά το άρθρο 4β του νόμου 2296/95, αν η συγκέντρωση έχει πραγματοποιηθεί κατά παράβαση των διατάξεων ή αποφάσεων μπορεί να λάβει μέτρα, κατά τα ειδικότερα οριζόμενα στο άρθρο 4δ παρ. 4 του νόμου 2296/95.

δ) Μπορεί να επιτρέψει παρέκκλιση από την υποχρέωση αναστολής της πραγματοποίησης της συγκέντρωσης

Αντωνόπουλος Γ. Μανόλης, Ανεξ. Διοικ. Αρχές, Αντ. Ν. Σάκκουλας, Αθήνα - Κομοτηνή 1995, σελ. 82.

επιχειρήσεων, κατά τα ειδικότερα οριζόμενα στο άρθρο 46 παρ. 1 - 3 του νόμου 2296/95.

ε) Απειλεί και επιβάλλει τα πρόστιμα, τις χρηματικές ποινές και τις άλλες κυρώσεις, όποος ορίζεται στις διατάξεις των άρθροον 4α παρ. 4, 4β παρ. 4, 4ε παρ. Ικαι παρ. 4, 9 παρ. 1 και 2, 21 παρ. 2, 25 παρ. 2, 26 παρ. 6 του νόμου 2296/95.

στ)Λαμβάνει ασφαλιστικά μέτρα στις περιπτώσεις που προβλέπονται κατά τα ειδικότερα οριζόμενα στο άρθρο 9 παρ. 4 του νόμου 2296/95.

ζ) Τηρεί τα προσωρινά και οριστικά μητρώα συμπράξεων και συγκεντρώσεων και καταχωρεί τις γνωστοποιήσεις και αποφάσεις, κατά τα ειδικότερα οριζόμενα στο άρθρο 19 του νόμου 2296/95.

η) Διατυπώνει σύμφωνη γνώμη για την έκδοση απόφασης του Υπουργού Εμπορίου, που επιτρέπει την εξαίρεση συμπράξεων κατά κατηγορίες, σύμφωνα με το άρθρο 1 παρ. 3 του νόμου 2296/95.

θ) Διατυπώνει σύμφωνη γνώμη για την έκδοση απόφασης του Υπουργού Εμπορίου, που προσδιορίζει κατηγορίες ή είδη συμπράξεων που δεν εμπίπτουν στην ρύθμιση του άρθρου 1 παρ. 1 του νόμου 2296/95.

ι) Διατυπώνει σύμφωνη γνώμη για την έκδοση του κανονισμού λειτουργίας της.

ια) Διατυπώνει σύμφωνη γνώμη για τον ορισμό του Διευθυντή της Γραμματείας της.

ιβ) Διατυπώνει γνώμη προκειμένου να εκδοθούν οι υπουργικές αποφάσεις που προβλέπονται στα άρθρα 5 και 6 του νόμου 2296/95.

ιγ) Διατυπώνει γνώμη επί θεμάτων ανταγωνισμού και επί των προτάσεων τροποποίησης του νόμου 2296/95, κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 8ε.

ιδ) Συλλέγει, επεξεργάζεται και αξιολογεί, τηρώντας το καθήκον εχεμύθειας, τα αναγκαία για την εκπλήρωση της

21

αποστολής της στοιχεία και πληροφορίες, όπως ειδικότερα ορίζεται στα άρθρα 25 και 26 του νόμου 2296/95.

Ταυτόχρονα ρυθμίζονται και διάφορα άλλα θέματα που προέκυψάν κατά την διάρκεια λειτουργίας του θεσμού ώστε να διευκολυνθεί η εφαρμογή του νόμου.

Επίσης λαμβάνεται πρόνοια για τον έλεγχο συγκεντρώσεων των επιχειρήσεων στο βαθμό που θα απειλήσουν τις συνθήκες υγιούς ανταγωνισμού και τη σωστή λειτουργία της αγοράς, και θα αποτελόσουν τροχοπέδη στην πλήρη και σωστή εξυπηρέτηση του καταναλωτή.

2.3 Α.Δ.Α. ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

Εισαγωγή

Η Ρ.Α.Ε. συστήθηκε με το νόμο 2773/22.12.99, είναι ανεξάρτητη διοικητική αρχή και έχει κυρίως γνωμοδοτικό και εισηγητικό χαρακτήρα στον τομέα της ενέργειας. Δημιουργήθηκε στα πλαίσια της εναρμόνισης με την Κοινοτική Οδηγία 96/92 και συνδυάζεται με την πολιτική του εκσυγχρονισμού των ενεργειακών αγορών στην Ελλάδα.

Ο ρόλος της Ρ.Α.Ε. δεν είναι ελεγκτικός ή δικαστικός. Σκοπός της Ρ.Α.Ε. είναι να διευκολύνει τον ελεύθερο και υγιή ανταγωνισμό στην ενεργειακή αγορά με σκοπό να εξυπηρετηθεί σε τελευταία ανάλυση καλύτερα και οικονομικότερα ο καταναλωτής ( ιδιώτης και επιχείρηση ) αλλά και να επιζήσει βρίσκοντας νέες ευκαιρίες η μικρή και μεσαία επιχείρηση, η οποία είναι φορέας ανάπτυξης και απασχόλησης. Θα παρακολουθεί και θα εισηγείται για τις τιμές, τη λειτουργία της αγοράς και τις αδειοδοτήσεις. Θα πληροφορεί και θα βοηθάει τους επενδυτές και τους καταναλωτές.

Σκοπός της Ρ.Α.Ε. επίσης, είναι να εξασφαλίσει με θεσμικό τρόπο συμβατό με τους μηχανισμούς της απελευθερωμένης αγοράς, τους μακροχρόνιους στρατηγικούς στόχους της ενεργειακής πολιτικής και την εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος. Τέτοιοι στόχοι είναι η επαρκής, αξιόπιστη και ισότιμη τροφοδοσία όλων των καταναλωτών, η ασφάλεια τροφοδοσίας της χώρας, το περιβάλλον, η ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, οι νέες τεχνολογίες, η αποτελεσματική χρήση και προμήθεια ενέργειας και η εξασφάλιση επαρκούς υποδομής για την ενέργεια. Η ενσωμάτωση στην αγορά αυτών των μεγάλων ζητημάτων της ενεργειακής πολιτικής είναι ίσως το δυσκολότερο έργο της Ρ.Α.Ε..

Η Ρ.Α.Ε. αναλαμβάνει επίσης διεθνείς συνεργασίες τόσο με τις χώρες των Βαλκανίων και της Ευρασίας, όσο και στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπου θα συντελεστούν μεγάλες θεσμικές αλλαγές με στόχο την ενιαία ανταγωνιστική εσωτερική αγορά ενέργειας^^.

22http:// WWW .rae .gr /kl 21/3/2001

23

2.3.1. Ρόλος της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας στα πλαίσια της Ενεργειακής Πολιτικής

Η Ρ.Α.Ε. δρα στα πλαίσια βασικών στρατηγικών στόχων της ενεργειακής πολιπκής, που σύμφωνα και με το νόμο, είναι οι εξής ;

• Ασφάλεια και αξιοπιστία ενεργειακού εφοδιασμού της χώρας.

• Προστασία του περιβάλλοντος, στο πλαίσιο και των διεθνών υποχρεώσεων της χώρας.

• Συμβολή στην ανταγωνιστικότητα της εθνικής οικονομίας, με την επίτευξη υγιούς ανταγωνισμού με στόχο τη μείωση του κόστους ενέργειας για το σύνολο των χρηστών και καταναλωτών και τη διευκόλυνση νέων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων και απασχόλησης.

Με τον ίδιο νόμο απελευθερώνεται σταδιακά η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, πράγμα που σκοπεύει στα εξής :

® Μείωση του κόστους ηλεκτρικής ενέργειας άρα και των τιμών.

• Ανάπτυξη νέων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων σχετικών με την ηλεκτρική ενέργεια άμεσα και έμμεσα.

• Οικονομικά και ποιοτικά προσιτή ηλεκτρικιί ενέργεια προς όλους τους καταναλωτές περιλαμβανομένων απομακρυσμένων περιοχών, νησιών κλπ. •

• Εξυπηρέτηση υπό συνθήκες ανταγωνισμού των στόχων σχετικά με τις ανανεώσιμες πηγές, το φυσικό αέριο, το περιβάλλον, τις νέες τεχνολογίες και την ασφάλεια τροφοδοσίας της χώρας.

Στα πλαίσια αυτά η συμβολή της Ρ.Α.Ε. είναι ιδιαίτερα σημαντική :

• Τελικός σκοπός της Ρ.Α.Ε. είναι η προστασία των συμφερόντων του καταναλωτή ενέργειας ( ιδιώτη και επιχείρησης ) και του δημοσίου συμφέροντος ( περιφέρειες, αξιοπιστία τροφοδοσίας, περιβάλλον, ποιότητα υπηρεσιών)

• Για την επίτευξη αυτού του σκοπού η Ρ.Α.Ε. φροντίζει τον υγιή ανταγωνισμό των προμηθευτών ενέργειας και την οργάνωση της αγοράς με τρόπο συμβατό με τους στρατηγικούς στόχους της ανάπτυξης (νέες επιχειρηματικές δραστηριότητες, νέες τεχνολογίες, επέκταση των αγορών στην ευρύτερη περιοχή μας και την ΕΕ, μείωση του κόστους, υγιής χρηματοδότηση ).

® Στα πλαίσια αυτά η Ρ.Α.Ε. σαν ανεξάρτητη αρχή αναλαμβάνει πολλαπλούς ρόλους:

• Γνωμοδοτεί, εισηγείται μέτρα

» Ελέγχει την αγορά, τον ανταγωνισμό και τις τιμές

» Προσέχει για τον καταναλωτή, το περιβάλλον και το δημόσιο συμφέρον

• Επιβλέπει την λειτουργία των συστημάτων προμήθειας ενέργειας

• Πληροφορεί, αναλύει την πολιτική και στρατηγική στην ενέργεια, αναπτύσσει διάλογο

• Εισηγείται και παρακολουθεί τις κανονιστικές διατάξεις και αδειοδοτήσεις

® Καλλιεργεί διεθνείς σχέσεις και συνεργασίες .9 Λ

2.3.2 Γενικοί Στόχοι Της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας

Η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας αποτελείται από 7 μέλη, τον πρόεδρο, τον αντιπρόεδρο, και άλλα 5 μέλη που διορίζονται με απόφαση του Υπουργού Ανάπτυξης.

Σύμφωνα με το νόμο 2773/99 η Ρ.Α.Ε. έχει το νομικό πλαίσιο της ανεξάρτητης διοικητικής αρχής και τα μέλη της απολαμβάνουν πλήρους οικονομικής και διοικητικής αυτοτέλειας.

Η Ρ.Α.Ε. καλύπτει ολόκληρο τον τομέα της ενέργειας, όχι μόνο της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας.

23http:// WWW .rae .gr /kl 21/3/2001