Αποκατάσταση τοπίου τμήματος παρόχθιας περιοχής του Ξηροποτάμου (Αδριανής –Νικηφόρου) Δήμου Παρανεστίου με στόχο τη δημιουργία ευκολιών αναψυχής.

Τ.Ε.Ι. Καβάλας

Τμήμα Αρχιτεκτονικής τοπίου

Αποκατάσταση τοπίου τμήματος παρόχθιας περιοχής του Ξηροποτάμου

(Αδριανής – Νικηφόρου) Δήμου Παρανεστίου

με στόχο τη δημιουργία ευκολιών αναψυχής

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ της Στογιάννη Αγγελικής ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ: Χατζηφιλιππίδης Γρηγόριoς Ιακωβόγλου Βαλασία

ΑΝΩΤΑΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΔΡΑΜΑΣ

ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΤΟΠΙΟΥ

Αποκατάσταση τοπίου τμήματος παρόχθιας περιοχής του Ξηροποτάμου (Αδριανής – Νικηφόρου) Δήμου Παρανεστίου με στόχο τη

δημιουργία ευκολιών αναψυχής

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ : Στογιάννη Αγγελική ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: Χατζηφιλιππίδης Γρηγόριoς

ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ : Ιακωβόγλου Βαλασία ΔΡΑΜΑ, ΜΑΙΟΣ 2012

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Σκοπός της εργασίας είναι η ανεύρεση λύσεων για την αποκατάσταση των τοπίων του χειμάρρου Ξηροποτάμου, στο τμήμα Αδριανής – Νικηφόρου του Δήμου, με στόχο την δημιουργία αναψυχικών, αθλητικών και πολιτιστικών δραστηριοτήτων. Η συλλογή στοιχείων από επιτόπιες έρευνες, βιβλιογραφικές αναφορές και επαφές με φορείς και κατοίκους, βοήθησε στην σύλληψη της ιδέας και τον σχεδιασμό της πρότασης. Η πρόταση περιλαμβάνει τον καθαρισμό του χειμάρρου από απορρίμματα και νεκρή βλάστηση, συμπλήρωση της βλάστησης, επεξεργασία των λυμάτων με τη μέθοδο της ενεργού ιλύος διακοπτόμενου αερισμού – SBR ( Compact ) και συμπληρωματικά με τεχνητό υγροβιότοπο κατακόρυφης υπόγειας ροής, ένα γραμμικό πάρκο με πεζόδρομο/ποδηλατόδρομο ο οποίος ενώνει τον χώρο της ενημέρωσης/περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, τους κήπους των βιολογικών καθαρισμών, έκταση υπαίθριου γεύματος με τις συμπληρωματικές δραστηριότητες (τον Μάη), μια λίμνη, την περιοχή άθλησης, την παιδική χαρά, έναν υπαίθριο εκθεσιακό χώρο, και τον υπαίθριο χώρο εκδηλώσεων. Η γεωργική ζώνη που επηρεάζει άμεσα τον χείμαρρο προτείνεται να καλλιεργείτε με Ολοκληρωμένη Διαχείριση Παραγωγής. Στην οικιστική ζώνη δημιουργείται αγροτικό μουσείο, αναπτύσσεται οινικός και πολιτισμικός τουρισμός και λειτουργούν μικρά αναψυκτήρια και εστιατόρια με τοπικά εδέσματα και ποτά.

ABSTRACT

This project aims to find solutions to restore the landscape of the river Xiropotamou section Adriani - Nikiforos of the Municipality, aimed at creating recreational, sporting and cultural activities. The collection of data from field surveys, bibliographic references and contacts with agencies and residents, assisted in the conception and plan of the proposal. The proposal includes:

cleaning the stream of waste and dead vegetation, completion of vegetation, waste water treatment by the method of intermittent aeration of activated sludge – SBR (Styrene-Butadiene Rubber) (Compact) and in addition to artificial vertical subsurface flow wetland, a linear park with pedestrian / cycle route which connects the area of information / environmental education, the gardens of biological treatments, in May an area for outdoor meal and complementary activities, lake, fitness area, playground, an outdoor exhibition space, and area for outdoor events. The agricultural area that directly affects the stream is proposed to be cultivated with Integrated Production Management. In the residential zone an agricultural museum is built, cultural and wine’s tourism is developed and small bars and restaurants are opened serving local dishes and drinks.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

5

1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ

7

2 ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ

8

Ευρήματα από ελληνική και διεθνή

βιβλιογραφία

8

3 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ

12

3.1 Διεθνή παραδείγματα

12

3.2 Ελληνικά παραδείγματα

16

4 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

25

5 ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ

27

5.1 Περιγραφή ευρύτερης περιοχής

27

5.2 Θέση της περιοχής μελέτης

28

5.3 Διοικητικό καθεστώς

29

5.4 Ιδιοκτησιακό καθεστώς

30

5.5 Χρήσεις γης

31

5.6 Αβιοτικό Περιβάλλον

33

5.6.1

Μορφολογία του εδάφους 33

5.6.2

Γεωλογικά στοιχεία 37

5.6.3

Υδρογεωλογικά – Υδρογραφικά στοιχεία 40

5.6.4

Φυσικοί πόροι 42

5.6.5

Κλιματολογικά χαρακτηριστικά 43

5.6.6

Περιοχές / θέσεις ιδιαίτερου ενδιαφέροντος 46

5.7 Βιοτικό Περιβάλλον

51

5.7.1

Χλωρίδα 51

5.7.2

Πανίδα 55

5.8

Ανθρωπογενές Περιβάλλον 57

5.8.1

Ιστορία και πολιτισμός 57

5.8.2

Δημογραφία 59

5.8.3

Υποδομές , έργα και ανάπτυξη 62

5.9 Κίνδυνοι για την περιοχή

71

5.10 Προβλήματα και περιορισμοί

75

5.11 Συμπεράσματα

82

5.12 Τμηματική παρουσίαση περιοχής μελέτης

83

6 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ & ΣΥΖΗΤΗΣΗ

89

6.1 Ιδεόγραμμα

89

6.2

Προτεινόμενα έργα – Σχέδιο Γενικής

Οργάνωσης

90

6.2.1

Πρόσβαση 91

6.2.2

Έργα της Α΄ Ζώνης 92

6.2.2.1

Καθαρισμός και απομάκρυνση των στοιχείων που

ρυπαίνουν το περιβάλλον 92

6.2.2.2

Κέντρο Ενημέρωσης Επισκεπτών και περιβαλλοντικής

εκπαίδευσης 93

6.2.2.3

Βιολογικός καθαρισμός Αδριανής–κήπος με

παραδοσιακά γεωργικά φυτά. 95

6.2.2.4

Βελτίωση χώρου εστίασης (Μάης) 99

6.2.2.5

Τεχνητή λίμνη 100

6.2.2.6

Βιολογικός καθαρισμός Νικηφόρου-Αθλητικός χώρος 103

6.2.2.7

Παιδική χαρά-υπαίθριος εκθεσιακός χώρος 105

6.2.2.8

Αποκατάσταση λατομείου – Κατασκευή χώρου

υπαίθριων εκδηλώσεων 108

6.2.2.9

Βελτίωση θρησκευτικών χώρων 112

6.2.2.10

Κατασκευή πεζόδρομου / ποδηλατόδρομου

και δικτύου μονοπατιών 113

6.2.2.11

Εξοπλισμός - Υλικά 115

6.2.3

Έργα της Β΄ Ζώνης 120

6.2.4

Έργα της Γ΄ Ζώνης 121

6.2.5

Τμηματική παρουσίαση σχεδίου

Γενικής Οργάνωσης 122

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

127

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Η υποβάθμιση του χειμάρρου Ξηροποτάμου με αμμοληψίες, εξορυκτικές δραστηριότητες, γεωτρήσεις, απόρριψη οικιακών και κτηνοτροφικών απορριμμάτων και λυμάτων, και η εγκατάλειψη από τις αρμόδιες υπηρεσίες, σε συνδυασμό με την καταγωγή μου από την Αδριανή, έδωσαν το ερέθισμα για την εκπόνηση αυτής της εργασίας. Μια εργασία της σχολής για το περιαστικό πράσινο, ήταν η πρώτη επαφή με τον χείμαρρο (φωτογραφικό υλικό της οποίας χρησιμοποίησα στην εργασία αυτή), ο οποίος μου κέντρισε το ενδιαφέρον με τα σύνθετα προβλήματα υποβάθμισής του και την πρόκληση της ανάπλασής του. Κατά την διάρκεια της εκπόνησης αυτής της εργασίας με βοήθησαν πολλοί άνθρωποι τους οποίους θερμά ευχαριστώ.

Πρώτα θα ήθελα να ευχαριστήσω τον καθηγητή μου Χατζηφιλιππίδη Γρηγόριο για την ευκαιρία που μου έδωσε να ασχοληθώ με αυτό το θέμα. Την καθηγήτριά μου Ιακωβόγλου Βαλασία για την ευχάριστη και πολύ δημιουργική της επίβλεψη. Τον καθηγητή μου Ξόφη Παντελή για τις πολύτιμες πληροφορίες, το υλικό και τον χρόνο που αφιέρωσε. Τον καθηγητή μου Τσιφτσή Σπύρο για το υλικό που μου χάρισε. Τις συναδέλφους μου Ζαχαροπούλου Αλίκη, Ζαφείρη Νικολέτα και την αδερφή μου Τριανταφυλλιά Στογιάννη για την βοήθεια και συμπαράσταση σε όλη τη διάρκεια της εκπόνησης της εργασίας.

Θα ήθελα ακόμη να ευχαριστήσω για την βοήθεια στην αναζήτηση στοιχείων:

Από την Περιφερειακή Ενότητα Δράμας

 Τον κ. Μπαφέρα Αθανάσιο Γεωπόνο, τ. Προϊστάμενο του Τμήματος Προγραμματισμού της τ. Δ/ νσης Αγροτικής Ανάπτυξης

 Την κ. Γαβριηλίδου Στέλλα, Επόπτρια Υγείας, Προϊσταμένη της Δ/νσης Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Μέριμνας

 Την κ. Τσικιτίκου Αναστασία, Επόπτρια Υγείας του Τμήματος Περιβαλλοντικής Υγιεινής και Υγειονομικού Ελέγχου

 Την κ. Κυριακίδου Πολυξένη, Επόπτρια Υγείας του Τμήματος Περιβαλλοντικής Υγιεινής και Υγειονομικού Ελέγχου

 Τον κ. Μπραζιώτη Δημήτριο, Δασολόγο– Περιβαλλοντολόγο του Τμήματος Τοπογραφικού, Της Δ/νσης Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής

 Τον κ. Μαλικάκη Ευάγγελο, Περιβαλλοντολόγο, Προϊστάμενο του Τμήματος Περιβάλλοντος και Υδροοικονομίας

 Τον κ. Πετρά Αναγνώστη, Γεωλόγο στο Τμήμα Αξιολόγησης Έργων και Υδροοικονομίας

 Τον κ. Γερμαντζίδη Χρήστο, Δρ Γεωλόγο στο Τμήμα Αξιολόγησης Έργων και Υδροοικονομίας

 Την κ. Κεφαλίδου Ανδρονίκη, Πολιτικό Μηχανικό, Προϊσταμένη του Τμήματος Δομών Περιβάλλοντος

Από τον Δήμο Παρανεστίου

 Την κ. Καρακασίδου Μαρία, Μηχανικό δομικών έργων στην Τεχνική Υπηρεσία

 Τον κ. Χατζηπαναγιώτου Κωνσταντίνο, Διευθυντή

 Τον κ. Καλαϊτζόγλου Εμμανουήλ Προϊστάμενο Διοικητικού Τμήματος

 Την κ. Κοτζαγιαννίδου Δέσποινα Διοικητική υπάλληλο

 Την κ. Τριμπόνια Δήμητρα του Γραφείου Τύπου

 Τον κ. Λατσίνογλου Αθανάσιο, Μηχανικό, Προϊστάμενο της Τεχνικής Υπηρεσίας

Από τον Φορέα Διαχείρισης Οροσειράς Ροδόπης

 Την κ. Πορτάλιου Παναγιώτα, Μηχανικό Περιβάλλοντος, Συντονίστρια του Προγράμματος

 Τον κ. Ψαλτόπουλο Πασχάλη Περιβαλλοντολόγο- Χαρτογράφο Από την Κτηματική Υπηρεσία

 Τον κ. Χατζηδημητρίου Σωτήριο, Εφοριακό – Κτηματικό, τ.

Προϊστάμενο

ΚΕΦ. 1 : ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Αποκατάσταση τοπίου τμήματος παρόχθιας περιοχής του Ξηροποτάμου (Αδριανής – Νικηφόρου) Δήμου Παρανεστίου με στόχο τη δημιουργία ευκολιών αναψυχής

Ο χείμαρρος Ξηροπόταμος, ο οποίος ξεκινάει μέσα από τα όρια του Δήμου Παρανεστίου, έπαιξε σημαντικό ρόλο στη ζωή των γύρω κατοίκων.

Το πρώτο τμήμα του από τον Νικηφόρο έως την Αδριανή, χρησιμοποιήθηκε στην άρδευση των καλλιεργειών, στην ύδρευση των οικισμών, ήταν περιοχή κυνηγιού, αμμοληψιών, χώρος εορτασμού της Πρωτομαγιάς και ταυτόχρονα εναπόθεσης απορριμμάτων, είναι περιοχή κατάληξης των λυμάτων και εξόρυξης αδρανών υλικών. Επίσης είναι ένας οικότοπος με πολύ ενδιαφέρουσες διαδρομές και κατά τόπους θέσεις, στον οποίο θα μπορούσαν να αναπτυχθούν ευκολίες αναψυχής, για την εξυπηρέτηση του τοπικού πληθυσμού, αλλά και για την προσέλκυση τουριστών, μέσα από έναν ολοκληρωμένο σχεδιασμό διαχείρισής του.

Σκοπός αυτής της εργασίας είναι η αποκατάσταση αυτού του τμήματος, η ανάπτυξη αναψυχικών, πολιτιστικών και εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων και η ένταξή τους σε ένα ολοκληρωμένο σχεδιασμό ανάπτυξης και διαχείρισης του Δήμου, με στόχο την αειφορική διαχείριση της περιοχής και την βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων.

Βασικές έννοιες:

Διαταραχή είναι η διαδικασία κατά την οποία διαταράσσεται η οικολογική ισορροπία ενός οικοσυστήματος και ξεκινά η διαδικασία της διαδοχής. Μέσα από την διαταραχή επιβραδύνεται ή ακόμη και αποτρέπεται η κυριαρχία των πλέον ανταγωνιστικών ειδών σε ένα τόπο καθώς επίσης δημιουργούνται και διάκενα κατάλληλα για αναγέννηση και διαδοχή (Ξόφης 2011).

Αποκατάσταση είναι η διαδικασία μετατροπής μιας περιοχής με στόχο την επαναχρησιμοποίησή της. Η αποκατάσταση του τοπίου έχει ως κύριο στόχο την ελαχιστοποίηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων και την ένταξη του περιβάλλοντος του τοπίου της εκάστοτε παρέμβασης – κατασκευής στον υφιστάμενο χαρακτήρα του τοπίου, ο οποίος μπορεί να τονιστεί με τη χρήση τοπικών υλικών και μορφών. Η δημιουργία τοπίων με καινούργιο χαρακτήρα, είναι ενδεχόμενη, μόνο σε υποβαθμισμένες περιοχές (Τζώρτζη 2002).

Αναψυχή είναι δραστηριότητα ή προσχεδιασμένη αδράνεια που ενεργείτε με τη θέληση κάποιου. Ως βαθύτερη ψυχολογική έννοια αναφέρεται σε αισθητικές και πνευματικές εμπειρίες που παράγονται από τη δραστηριότητα αυτή. Σχετίζεται στενά με τον ελεύθερο χρόνο (Ελευθεριάδης 2003). Η αναψυχή είναι «εμπειρία», αποτέλεσμα μιας πολύ σύνθετης αλληλοεπίδρασης μεταξύ του ατόμου, του περιβάλλοντος, του σκοπού του, του καθημερινού του περιβάλλοντος, της μόρφωσής του και ίσως άλλων πραγμάτων (Gregory 1972).

ΚΕΦ. 2: ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ

Ευρήματα από ελληνική και διεθνή βιβλιογραφία

Σύμφωνα με τον Κτιριοδομικό Κανονισμό παρ.26 άρθρο 1 (ΦΕΚ 96Β/10.2.1987) ορίζεται σαν Ρέμα "κάθε φυσική διαμόρφωση του εδάφους σε αποδέκτη και αγωγό των νερών της βροχής ή της τήξης του χιονιού ή των φυσικών πηγών και εξυπηρετεί την απορροή τους προς άλλους μεγαλύτερης χωρητικότητας αποδέκτες, φυσικούς ή τεχνητούς (ρέματα, ποτάμια, λίμνες, θάλασσα κ.λπ.) που βρίσκονται σε χαμηλότερες στάθμες. «Υδρορεύματα είναι οι πτυχώσεις της επιφάνειας της γης, δια των οποίων συντελείται κυρίως η απορροή προς τη θάλασσα των πλεοναζόντων υδάτων της ξηράς» (ΣτΕ 2215/20020). «Δεν είναι απλώς υδραυλικά συστήματα απορροής υδάτων που περισσεύουν σε μια περιοχή, αλλά οικοσυστήματα που πλαισιώνονται με σημαντική πανίδα και χλωρίδα» (ΣτΕ 230/2004 Πρακτικό επεξεργασίας 582/2002). Από γεωλογικής άποψης διαμορφώνουν το τοπίο μέσω της αποσαθρωτικής και της αποθετικής δράσης τους.

Ο βασικός λοιπόν ρόλος των ρεμάτων, είναι η προστασία από την καταστροφική δράση των πλημμυρών, αποθηκεύοντας το νερό επιφανειακά ή υπόγεια ή οδηγώντας το σε αποδέκτες νερού μεγάλης χωρητικότητας. Κατά την κατακράτηση και ροή του νερού δημιουργούνται στην κοίτη των ρεμάτων χώροι πρασίνου με χαρακτηριστική βλάστηση χερσαίων ή υγροτοπικών οικοσυστημάτων και την αντίστοιχη πανίδα. Η κάλυψη αυτών των περιοχών με βλάστηση έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση της ταχύτητας των πλημμυρικών νερών, τη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και τη βελτίωση του μικροκλίματος της περιοχής. Δεν πρέπει να υποτιμηθεί η συμβολή των ρεμάτων στην αρχιτεκτονική του τοπίου και στην αναψυχή των επισκεπτών (Καρανικάρη και Τσιούρης 2005)

Διακρίνουμε τρεις κύριες κατηγορίες υδάτινων ρευμάτων:

Ι τους χείμαρρους, που κατακλύζονται από νερό μόνο κατά τη διάρκεια έντονων βροχοπτώσεων (παροδική ροή),

ΙΙ τα ρέματα, που περιέχουν νερό το μεγαλύτερο μέρος του έτους (περιοδική ροή)

ΙΙΙ τους ποταμούς, που περιέχουν νερό καθαρό όλη τη διάρκεια του έτους (μόνιμη ροή) (ιστοσελίδα # 1)

Ως λεκάνη απορροής χαρακτηρίζεται μια περιοχή που πληρώνεται από ένα υδατικό ρεύμα. Τα φυσικά χαρακτηριστικά μιας λεκάνης απορροής (χρήση γης, τύπος εδάφους, γεωλογία, βλάστηση, κλίση επιφανείας και τοπίο) καθώς και το κλίμα καθορίζουν την ποσότητα και την ποιότητα των νερών που ρέουν από τις λεκάνες. Οποιαδήποτε αλλαγή των χαρακτηριστικών αυτών είναι πιθανό να επηρεάσει την ποιότητα και ποσότητα των νερών.

Το θεσμικό πλαίσιο προστασίας και διαχείρισης των χειμάρρων είναι:

Α) Το άρθρο 24 του συντάγματος που αφορά τη προστασία του περιβάλλοντος, όπου και αναφέρεται εξ αρχής πως η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του Κράτους και δικαίωμα του καθενός. Με την πρόσφατη συνταγματική αναθεώρηση επεκτείνεται η απαγόρευση μεταβολής του προορισμού των δασών και των δασικών εκτάσεων σε όλα τα δάση, η προστασία των ειδών χλωρίδας και πανίδας καθώς επίσης καθορίστηκαν οι γενικές αρχές (που έχουν ένα αρκετά

ευρύ και ελαστικό περιεχόμενο ώστε να δίνουν τις κατευθυντήριες γραμμές, το πλαίσιο της σχετικής δράσης), όπως:

1. της πρόληψης ΣΕ 2759 / 94, 860 / 98 και της προφύλαξης ΣΕ 2511 / 02 όπου αναφέρει <<Η μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων, που αποτελεί το βασικό μέσο εφαρμογής της απορρεούσης από τις ανωτέρω διατάξεις αρχής της προλήψεως και προφυλάξεως…….>>.

2. την καταπολέμηση της μόλυνσης κατά προτεραιότητα στην πηγή 3. τη «εν αμφιβολία υπέρ της ασφάλειας» (μία εν δυνάμει αντιπεριβαλλοντική συμπεριφορά πρέπει να απαγορεύεται, ακόμη και εάν η επιβλαβής της επίδραση δεν αποδεικνύεται πλήρως, αλλά είναι απλώς πιθανή, νοητή ή τουλάχιστον «όχι απίθανη».

4. της βιωσιμότητας ή της αειφορίας (της ανάπτυξης που ικανοποιεί τις ανάγκες της παρούσας γενιάς, χωρίς να διακυβεύει την ικανότητα των μελλοντικών γενεών να ικανοποιήσουν τις δικές τους ανάγκες). Καθιερώνεται σήμερα στο αναθεωρημένο άρθρο 24 του ελληνικού Συντάγματος, που αποδίδει την σχετική προωθημένη νομολογία του Συμβουλίου Επικρατείας, καθώς και στο άρθρο 2 της ΣυνθΕκ, ενώ στην επίρρωσή της συντείνει η καταχώριση της αρχής της ενσωμάτωσης στο άρθρο 6 της ΣυνθΕΚ.

Β).Ο Δασικός Κώδικας (ν.δ.86 / 69) περί προστασίας των δασών

Γ) Ο ν. 998 / 79 που περιλαμβάνει διατάξεις που προστατεύουν τόσο τα δάση όσο και τα είδη χλωρίδας και πανίδας. Σκοπός του νόμου είναι ο καθορισμός των συγκεκριμένων μέτρων προστασίας για τη διατήρηση, ανάπτυξη και βελτίωση των δασών και δασικών εκτάσεων της χώρας και ο προσδιορισμός των όρων και προϋποθέσεων «υπό τις οποίες τα δάση και οι δασικές εκτάσεις, εν γένει εκτάσεις ή τμήματα αυτών, είναι δυνατόν να μεταβάλλουν την κατά προορισμόν χρήσην των, ή να εξυπηρετούν και άλλας χρήσεις, για λόγους που επιβάλλονται από το δημόσιο συμφέρον».

Δ)Η αρχή της διατήρησης και προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος.

Σύμφωνα με τον νόμο ΣτΕ 319/2002 τα ρέματα ως στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος, αποτελούν αντικείμενο συνταγματικής προστασίας, η οποία αποβλέπει στην διατήρηση της φυσικής τους κατάστασης και στην διασφάλιση της επιτελούμενης από αυτά λειτουργίας της απορροής των υδάτων (Κουτούπα 2005).

Η οριοθέτηση των υδατορεμάτων σύμφωνα με τον Ν.3010 άρθρο 5 παρ.1 συνίσταται στον καθορισμό και την επικύρωση των πολυγωνικών γραμμών εκατέρωθεν της βαθιάς γραμμής του υδατορέματος, οι οποίες περιβάλλουν τις γραμμές πλημμύρας, τις όχθες, καθώς και τα τυχόν φυσικά ή τεχνητά στοιχεία, που αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του υδατορέματος. Ο καθορισμός της οριογραμμής γίνεται σύμφωνα με το αρθρ.5 παρ.3 από τις αρμόδιες Υπηρεσίες που μπορεί να είναι το ΥΠΕΧΩΔΕ, ή η Περιφέρεια, ανάλογα με το ποιος συντάσσει το τοπογραφικό διάγραμμα, ύστερα από γνώμη του οικείου δημοτικού ή κοινοτικού συμβουλίου και η επικύρωση του καθορισμού γίνεται με απόφαση του Γενικού Γραμματέα της Περιφέρειας ή του Υπουργού ΥΠΕΧΩΔΕ σε περίπτωση που το τοπογραφικό διάγραμμα συντάχθηκε με μέριμνα του Υπουργείου αυτού, η οποία δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης.

Ο Νόμος αυτός είναι βελτιωμένος σε σύγκριση με τους προηγούμενους (Ν.880/79) καθώς για να προβεί η αρμόδια υπηρεσία στον καθορισμό της οριογραμμής εκτός από το τοπογραφικό διάγραμμα θα πρέπει να κατατεθεί και μελέτη υδρολογικών, υδραυλικών και περιβαλλοντικών στοιχείων για το

συνολικό μήκος του υδατορέματος. Το πρόβλημα που παρουσιάζεται είναι η έλλειψη ειδικευμένου προσωπικού να ελέγξει τις μελέτες αυτές, έτσι αυτές απλώς αποτελούν ένα συμπληρωματικό αλλά και απαραίτητο στοιχείο του φακέλου. Επιπλέον δεν μπορεί να μην σημειωθεί η διατήρηση της αντιεπιστημονικής αντιμετώπισης των ρεμάτων με την τμηματική τους οριοθέτηση. Εκτός από την δυνατότητα που δίνει στον εκάστοτε υπάλληλο που ασχολείται με το θέμα και ο οποίος μπορεί να μην έχει την κατάλληλη εκπαίδευση, να καθορίσει την οριογραμμή κατά βούληση, παρουσιάζει και το πρακτικό πρόβλημα του επανακαθορισμού οριογραμμής σε ένα τμήμα ρέματος πολλές φορές καθώς δεν υπάρχει η μηχανοργάνωση στις αρμόδιες υπηρεσίες. Κανονικά θα πρέπει να γίνουν μελέτες συνολικού καθορισμού οριογραμμών των σημαντικών τουλάχιστον ρεμάτων - χειμάρρων του κάθε Νομού, έτσι ώστε οι αρμόδιοι υπάλληλοι να μπορούν να εφαρμόζουν και να ελέγχουν τις οριογραμμές.

Στην περιοχή μελέτης δεν έχει καθοριστεί φυσικά η οριογραμμή. Το τμήμα του πλατανοδάσους Αδριανής με βάση τον Νόμο 998/79 άρθρο 4 παρ.

1 εντάσσεται στην κατηγορία: β) Δάση και δασικαί εκτάσεις, αι οποίαι ασκούν ιδιαιτέραν προστατευτική επίδρασιν επί των εδαφών και των υπογείων υδάτων, ως αι κείμεναι εντός λεκανών απορροής χειμάρρων. Ενώ η περιοχή του πευκοδάσους στον Νικηφόρο εντάσσεται στην κατηγορία Δάση και δασικαί εκτάσεις προσφερόμεναι δι' αναψυχή του πληθυσμού ή αποτελούσαι παράγοντα συνθηκών διαβιώσεως αυτού εν τη περιοχή ή της τουριστικής αναπτύξεως ταύτης (δάση και δασικαί εκτάσεις αναψυχής). Σύμφωνα δε με την παρ.2. Από της απόψεως της θέσεως των δασών και δασικών εκτάσεων εν σχέσει προς τους χώρους ανθρώπινης εγκαταστάσεως και δραστηριότητος διακρίνονται: Δάση και δασικαί εκτάσεις κείμεναι επί ζώνης πλάτους 200 μέτρων εκατέρωθεν της όχθης των ποταμών.

Παρά το γεγονός ότι έχει αναγνωριστεί ο πολλαπλός ρόλος των ρεμάτων και έχει θεσμοθετηθεί νομοθετικά η προστασία αυτών, παρατηρείται το φαινόμενο της κακής διαχείρισης των ρεμάτων τόσο από την πλευρά των πολιτών όσο και από την πλευρά της Πολιτείας. Οι πιο συνηθισμένες μορφές κακής διαχείρισης των ρεμάτων είναι οι εξής:

1. Οι κάτοικοι επιχωματώνουν συστηματικά τις κοίτες των ρεμάτων και καταπατούν τα όρια των οχθών των ρεμάτων προσπαθώντας να αυξήσουν παράνομα την έκταση των ιδιοκτησιών τους. Σε ορισμένες περιπτώσεις έχουν οικοπεδοποιηθεί και ανοικοδομηθεί οι κοίτες των ρεμάτων αυθαίρετα.

2. Πολλοί θεωρούν τα ρέματα χώρους απόρριψης μπαζών και σκουπιδιών μετατρέποντάς τα σε παράνομες χωματερές, καταστρέφοντας την οικολογική τους αξία και δημιουργώντας εστίες μόλυνσης του περιβάλλοντος (Κωτούλας 1978).

3. Εκεί καταλήγουν συνήθως τα αστικά και βιομηχανικά λύματα.

4. Η μετατροπή των ρεμάτων σε οδικές αρτηρίες. Σύνηθες φαινόμενο στις πόλεις, ενέργεια που δυστυχώς αντιγράφεται και στα χωριά της χώρας μας.

5. Πολλές φορές προβάλλονται τεχνηέντως διάφοροι λόγοι και σκοποί για μεγαλόπνοα και δαπανηρά έργα σε ολόκληρο τον άξονα ρεμάτων και χειμάρρων, χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τους την περιβαλλοντική χρήση τους.

6. Τεχνικά έργα μεγάλης κλίμακας και όπου επιχειρείται εγκιβωτισμός της κοίτης και των πρανών με σκυρόδεμα, καταστρέφεται η φυσικότητα του ρέματος, ενώ η χρήση των υλικών αυτών μειώνει τη φυσική τραχύτητα, μεγιστοποιεί την απορροή και αποκόπτεται η διασύνδεση επιφανειακού και

υπόγειου νερού και η αποθηκευτική ικανότητα ενός ρέματος. Εξάλλου, με την σκυροδέτηση, την καταστροφή της φυσικής κοίτης και την αντικατάστασή της από μία ευθυγραμμισμένη κοίτη (π.χ. τεχνητό αγωγό ανοικτής ή και κλειστής διατομής), προκαλούνται μη αναστρέψιμες και σοβαρές καταστροφές στη χλωρίδα, στην πανίδα, στον υδροφόρο ορίζοντα, στο μικροκλίμα, στο φυσικό τοπίο, στο γεωλογικό ανάγλυφο και στα άλλα πολύτιμα και σπάνια συστατικά του φυσικού περιβάλλοντος. Το αποτέλεσμα είναι τα νερά να μετακινούνται προς τα κατάντι πιο γρήγορα με μεγάλη πιθανότητα πρόκλησης πλημμυρών.

Σε πολλές περιοχές υπάρχουν φυσικοί «μαιανδρισμοί» οι οποίοι επιβραδύνουν τη ροή του νερού σε περιπτώσεις ισχυρής νεροποντής και πλημμυρικών παροχών. Στην περίπτωση αυτή χρειάζονται ήπιες και τοπικές παρεμβάσεις, λαμβάνοντας πάντοτε υπόψη τη φυσικότητα του ρέματος.

Οι στρατηγικές ανάπτυξης αειφορικών τοπίων μπορούν να συνοψιστούν ως εξής:

Προστασία και διατήρηση πολιτισμικού χαρακτήρα Προστασία οπτικής ποιότητας τοπίου

Ευαισθησία στη διαχείρισή του Προστασία ενδιαιτημάτων Προστασία φυσικών πόρων

Μικρή διατάραξη τοποθεσίας

Περιορισμός υδατοβόρου φυτικού υλικού

Οικονομία και διατήρηση διαθέσιμου νερού Διατήρηση εδαφικής υγρασίας Συστήματα συλλογής νερού βροχής και απορροής Καλύτερη οικολογική προσαρμογή

Χρήση ιθαγενούς φυτικού υλικού Ελαχιστοποίηση συντήρησης Ανάδειξη τοπιακού χαρακτήρα

Παροχή καταφυγίου

Διατήρηση ενδιαιτημάτων άγριας ζωής Παροχή ζωτικού χώρου Παροχή τροφής και νερού

Μείωση κατανάλωσης ενέργειας

Βελτίωση βιοκλιματικών συνθηκών Μείωση κόστους συντήρησης Μείωση ρύπανσης

Αύξηση ανθρώπινης άνεσης στο εξωτερικό περιβάλλον Αυτό που πρέπει να επιδιώκεται σε κάθε σχέδιο ανάπλασης των παραπάνω περιοχών είναι η ικανοποίηση όσων περισσοτέρων από αυτές γίνεται(Ανανιάδου-Τζημοπούλου 1993).

ΚΕΦ. 3: ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ

Τα παραδείγματα αναφέρονται σε υποβαθμισμένα ρέματα ή ποτάμια, με προβλήματα ρύπανσης, όπως αυτά του Ξηροποτάμου, στα οποία ανάλογα με την περίπτωση, δόθηκαν λύσεις και εφαρμόστηκαν αναψυχικές δραστηριότητες. Συγκεκριμένα, τα πρώτα τρία παραδείγματα αναφέρονται σε αποκαταστάσεις παρόχθιων περιοχών του εξωτερικού και τα υπόλοιπα δύο σε παραδείγματα αποκατάστασης στην Ελλάδα. Το πρώτο παράδειγμα του εξωτερικού αναφέρεται στο πάρκο του ποταμού Huangpu στη Σαγκάη, το δεύτερο αναφέρεται στις δύο όχθες του ποταμού Μισισιπή και τη σύνδεσή του με την ιστορική αψίδα του Σαιντ Λούις και το τρίτο στο τμήμα της όχθης του ποταμού Λουάν που ανήκει στην πόλη της Qian'an στην Κίνα. Από τα παραδείγματα της Ελλάδας το πρώτο ανήκει στον ποταμό Ενιπέα στην Ανάβρα Μαγνησίας, το δεύτερο στις πηγές του ποταμού Αγγίτη στη Δράμα και το τρίτο στον Πηνειό ποταμό στην Λάρισα.

3.1. Διεθνή παραδείγματα

1. Σαγκάη, πάρκο στον ποταμό Huangpu

Αναφέρεται σε μια στενή γραμμική ζώνη 34,6 στρεμμάτων (1,7 χιλιόμετρα στο μήκος, αλλά κατά μέσο όρο μόνο 30 έως 80 μέτρα σε πλάτος), που βρίσκεται κατά μήκος του ποταμού Huangpu στη Σαγκάη της Κίνας.

Αρχικά ανήκε σε ένα εργοστάσιο χάλυβα και ένα ναυπηγείο. Λίγες βιομηχανικές δομές παραμένουν ακόμη και η περιοχή σε μεγάλο βαθμό ήταν χώρος υγειονομικής ταφής. Ήταν γεμάτη με βιομηχανικά και κατασκευαστικά συντρίμμια τόσο στην επιφάνεια όσο και θαμμένα κάτω από το έδαφος. Το νερό του ποταμού Huangpu ήταν ιδιαίτερα μολυσμένο (βρίσκονταν στην χαμηλότερη ποιότητα της εθνική κατάταξης) και ήταν επικίνδυνο για κολύμπι ή αναψυχή και φυσικά δεν είχε υδρόβια ζωή. Το σχέδιο ήταν να μετατρέψουν αυτό το υποβαθμισμένο τοπίο σε ένα ασφαλές και ευχάριστο δημόσιο χώρο.

Ο στόχος του σχεδιασμού ήταν: να δημιουργήσουν ένα εκθεσιακό πράσινο χώρο, από τον Μάιο έως τον Οκτώβριο και ένα μόνιμο πάρκο για το κοινό μετά την έκθεση. Οι προκλήσεις που έπρεπε να λύσουν ήταν:

- Η αποκατάσταση του υποβαθμισμένου περιβάλλοντος.

- Η βελτίωση και ο έλεγχος των πλημμυρών.

- Η ίδια η περιοχή (στενόμακρη ανάμεσα στον ποταμό και σε ένα αστικό ιστό).

Η Μελέτη προέβλεπε ένα σύστημα που θα προσέφερε ολοκληρωμένες οικολογικές υπηρεσίες, (βασιζόμενη στο χαμηλό κόστος συντήρησης και την υψηλή απόδοση των τοπίων) που περιελάμβαναν:

- παραγωγή τροφίμων

- αντιπλημμυρική προστασία - βιολογικό καθαρισμό του νερού - δημιουργία ενδιαιτημάτων - περιβαλλοντική εκπαίδευση

- σεβασμό και ανάδειξη της ιστορίας του χώρου (ιστοσελίδα # 2)

Παρακάτω δίνεται η Μελέτη αποκατάστασης και ορισμένα σημεία στην περιοχή αποκατάστασης (εικόνες1 έως 5).

Εικόνα 1. Περιοχή πάρκου

Εικόνα 2. Πεζόδρομος και κατασκευές από τα βιομηχανικά κατάλοιπα

Εικόνα 3. Περιβαλλοντική εκπαίδευση στην περιοχή της φυσικής επεξεργασίας λυμάτων

Εικόνα 4. Αισθητική παρέμβαση και αντιπλημμυρική προστασία

Εικόνα 5. Αναψυχικές ευκολίες στην όχθη

Πηγή εικόνων. www.archdaily.com/131747/shanghai-houtan-park-turenscape/

2. The City+The Arch+The River 2015

« Η Πόλη + Η Αψίδα +Ο ποταμός 2015» ήταν ένας διεθνής διαγωνισμός που έχει διοργανωθεί από τις πολιτείες Μισούρι και Ιλινόις, με ιδιωτικές εισφορές, από το Δεκέμβριο 2009 έως τον Σεπτέμβριο του 2010.

Μετά την επιλογή της πρότασης βγήκε ο προϋπολογισμός του έργου και τα χρονοδιαγράμματα της συγκέντρωσης των χρημάτων από εισφορές και της ολοκλήρωσης του έργου. Όλα αυτά με καταλυτική ημερομηνία την 28^η Οκτωβρίου του 2015. Σκοπός του διαγωνισμού είναι να αναδειχθεί κυρίαρχο στοιχείο η ιστορική αψίδα του Σαιντ Λούις και να συνδεθεί με την πόλη και με τις δύο όχθες του ποταμού Μισισιπή, ο οποίος είναι το όριο μεταξύ δύο πολιτειών. Η βραβευμένη πρόταση περιλαμβάνει αναπλάσεις γύρω από την ιστορική αψίδα και δημιουργία πάρκων, πάρκα και εξέδρες στις όχθες του ποταμού, δεντροφυτεύεις, διαδρομές πρόσβασης σε όλο το έργο, ανοιχτούς χώρους, βελτίωση και διευκόλυνση των μεταφορών, αντιπλημμυρικά έργα, πεζόδρομοι, ποδηλατόδρομοι, παιδική χαρά, αναπλάσεις κτιρίων. Η σύνδεση αυτή στόχο έχει την βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων και την έξοδό τους από το δομημένο περιβάλλον τους (εικόνες 6 έως 10).

Εικόνα 6. Το σχέδιο της πρότασης που επιλέχθηκε

Εικόνα 7. Τρισδιάστατη απεικόνιση μέρους της πρότασης

Εικόνα 8. Η ιστορική αψίδα και τμήμα της ανάπλασης

Εικόνα 9. Ανατολικές πλαγιές και κεντρικό μέτωπο του ποταμού

Εικόνα 10. Γέφυρα και προκυμαία

Πηγή κειμένου και εικόνων : Διαδίκτυο (ιστοσελίδα # 3) 3. Η Sanlihe Greenway, της πόλης Qian'an στην Κίνα

Η Sanlihe Greenway εκτείνεται σε μήκος 13,4 χιλιομέτρων και έχει πλάτος 100-300μ σε όλη την πόλη της Qian'an. Η Qian'an City βρίσκεται στους νότιους πρόποδες του βουνού Yanshan, στην όχθη του ποταμού Λουάν, στα βορειοανατολικά της επαρχίας Hebei στην Κίνα. Από την πόλη δεν είναι ορατό το ποτάμι γιατί κατασκευάστηκε υψηλό ανάχωμα, εξαιτίας των έντονων πλημμυρών του ποταμού. Από το 1970, ο ποταμός έχει ρυπανθεί από λύματα και απόβλητα της ραγδαίας βιομηχανικής ανάπτυξης και αύξησης του πληθυσμού. Ο σχεδιασμός αποκατάστασης περιλαμβάνει, διαχωρισμό των λυμάτων από τα όμβρια νερά και ξεχωριστή επεξεργασία.

Διαχείριση των απορριμμάτων. Ελεγχόμενη σταθερή παροχή νερού από τον ποταμό, κάτω από το ανάχωμα, που κάνει διαδρομή μέσα στην πόλη και επιστρέφει πάλι στο ποτάμι. Δημιουργία παρόχθιων υγροτόπων, που λειτουργούν ως οικολογικοί καθαριστές της αστικής απορροής όμβριων υδάτων και ως ενδιαιτήματα. Πεζόδρομοι και ποδηλατόδρομοι. Αυτόχθονη βλάστηση για χαμηλό κόστος συντήρησης. Μετά τρία χρόνια μόνο από τον

σχεδιασμό και την κατασκευή, το έργο αυτό έχει επαναφέρει αυτό το σοβαρά μολυσμένο τοπίο, πίσω στην παλιά του μεγαλοπρέπεια, ως γραφικό αστικό οικολογικό διάδρομο (ιστοσελίδα # 4). (εικόνες 11 έως 13)

Εικόνα 11. Ο σχεδιασμός της πρότασης

Εικόνα 12. Η περιοχή πριν την αποκατάσταση

Εικόνα 13. Η περιοχή μετά την αποκατάσταση

Πηγή εικόνων: www.worldbuildingsdirectory.com/project.cfm?id=3160

3.2. Ελληνικά παραδείγματα

1. Ανάβρα Μαγνησίας

Το Περιβαλλοντικό Πολιτισμικό Πάρκο των πηγών Ανάβρας «ΓΟΥΡΑ», είναι μια προστατευόμενη έκταση 200 στρεμμάτων, η οποία περιλαμβάνει τις πηγές και ένα τμήμα του ποταμού Ενιπέα που περιτρέχει το χωριό σε μήκος 2 χιλμ. Το Πάρκο οργανώνεται με δίκτυο μονοπατιών και γεφυριών, με χώρους αναψυχής, παιχνιδιού, άθλησης και με κέντρο πληροφόρησης, ενώ κατά μήκος του ποταμού διατηρούνται και αναστηλώνονται μνημεία λαϊκού πολιτισμού (μαντάνια: κατασκευές που χρησίμευαν στην κατεργασία μάλλινων υφασμάτων με κτυπήματα ώστε να γίνουν συνεκτικά, ντριστέλες:

εκεί όπου χτυπούν τα μάλλινα υφάσματα με νερό και νερόμυλοι) (εικόνες14 έως 20) (ιστοσελίδα # 5)

Εικόνες 14, 15. Κατασκευές

Υπόμνημα Κύριος

ασφαλτόδ

ρομος Πύλες

Χώρος στάθμε

υσης Φυλάκιο

Χώροι αναψυχ ής

Ασφαλτόδ ρομος

Όριο πάρκου

Τουαλέ τες

Υδροκίνητε ς

εγκαταστάσ εις σε λειτουργία

Ξύλινα γεφύρι α

Χωματόδ ρομος

Κύριο μονοπάτι

Αναψυκ τήριο

Υδροκίνητε ς

εγκαταστάσ εις εκτός λειτουργίας

Χωματόδ ρομος κακής βατότητας

Δευτερεύ ον μονοπάτι

Παιδότ

οπος Κονάκι

Παγκάκια Κοίτη

ποταμού Κρήνες Πέτρινα

γεφύρια Εικόνα 16. Χάρτης της ευρύτερης περιοχής του οικισμού όπου αναδεικνύονται οι χρήσεις αναψυχής του Πάρκου.

Εικόνα 17. Είσοδος του πάρκου με το φυλάκιο

Εικόνα 18. Αμφιθεατρική διαμόρφωση για υπαίθριες εκδηλώσεις

Εικόνες 19, 20. Κατασκευές

2. Πηγές του ποταμού Αγγίτη στη Δράμα

Η ορμητική έξοδος του ποταμού στην ελεύθερη φύση πραγματοποιείται από ένα σχετικά μικρό τοξοειδές άνοιγμα στη βάση μιας μικρής θολωτής αίθουσας του σπηλαίου Μααρά, που βρίσκεται στο Δ.Δ.

Κοκκινογείων του Δήμου Προσοτσάνης του νομού Δράμας. Στην περιοχή των πηγών έγινε καθαρισμός της κοίτης, δημιουργήθηκαν χώροι αναψυχής και έγινε επισκέψιμο το σπήλαιο. Δηλαδή κατασκευάστηκαν, παρκινγκ, χώροι υπαίθριου γεύματος, χώρος συγκέντρωσης, καθιστικά, εκκλησάκι, αναψυκτήριο, γέφυρα πρόσβασης στην έξοδο των πηγών στη θέση του μύλου, μονοπάτι, περίπτερο εισόδου, εξέδρα περιήγησης μέσα στο σπήλαιο και διαμορφώθηκε η αίθουσα του τροχού (εικόνες 21 έως 28).

Εικόνες 21,22. Είσοδος Μονοπάτι

Εικόνες 23,24. Μονοπάτι πρόσβασης Εκκλησάκι

Εικόνες 25,26. Αίθουσα του μύλου. Εξέδρα περιήγησης σπηλαίου

Εικόνες 27, 28. Παρκινγκ Κατασκευές Πηγή εικόνων: Αρχείο Α. Στογιάννη και

www.kokkinogia.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=575&Itemi d=54

3. Λάρισα, Πηνειός ποταμός

Έντονα είναι τα περιβαλλοντικά προβλήματα του Πηνειού ποταμού από τις εντατικές γεωργικές καλλιέργειες, τις κτηνοτροφικές δραστηριότητες, τα αστικά και βιομηχανικά απόβλητα. Από την δεκαετία του ’70 άρχισαν οι προσπάθειες και μελέτες για τον σωστό σχεδιασμό με στόχο την ανάπλαση της κοίτης του ποταμού, την ένταξή του στον ιστό της πόλης και την περιβαλλοντική του αναβάθμιση. Το 1998 έγινε καθαρισμός της νέας και παλαιάς κοίτης, και αντιπλημμυρικά έργα. Το 2008 έγινε διαμόρφωση πεζοδρόμων-ποδηλατοδρόμων, κατασκευή μικρού λιμανιού λέμβων, κατασκευή ραμπών πρόσβασης στην κοίτη, καθαρισμό χώρων πρασίνου και νέες φυτεύσεις, κατασκευή οδογέφυρας, κατασκευή τριών πεζογεφυρών. Με τα παραπάνω έργα ο Πηνειός αποτελεί πλέον δημοφιλή και αγαπημένο πόλο έλξης για βάδισμα, άσκηση και ψυχαγωγία με τις ποικίλες εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται. Έχει γίνει θεσμός το Φεστιβάλ “Γιορτές Πηνειού” κάθε Ιούνιο με πολιτιστικές εκδηλώσεις και χιλιάδες επισκέπτες.

Εικόνα 29. Απόψεις του πάρκο Πηνειού

Εικόνα 30. Απόψεις του πάρκου

Πηγή εικόνων: http://7gym-laris.lar.sch.gr/topos/lar_axiotheata.htm

ΚΕΦ. 4: ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

Για την ολοκλήρωση αυτής της εργασίας η οποία εκπονήθηκε στη Δράμα από τον Μάρτιο 2011 έως τον Φεβρουάριο 2012 ακολουθήθηκε η παρακάτω μέθοδος.

Α. Συλλογή δεδομένων.

Αναζητήθηκαν πληροφορίες από επιστημονικά, εκπαιδευτικά συγγράμματα, από υπάρχουσες μελέτες και ερευνητικά προγράμματα, από τα αρχεία των Δήμων και των Δ/νσεων της Περιφερειακής Ενότητας Δράμας και από προσωπικές συνεντεύξεις. Αναλυτικότερα, κατά τη διάρκεια του έτους 2011 και τις αρχές του 2012, έγινε έρευνα στη βιβλιογραφία (εκθέσεις, μελέτες). Χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία από ερευνητικά προγράμματα του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών, της Πολυτεχνικής Σχολής Ξάνθης, που εκπονήθηκαν για λογαριασμό της Τ.Ε.Δ.Κ Νομού Δράμας το 2001 και 2005, με θέμα τη διερεύνηση των συνθηκών ύδρευσης και αποχέτευσης Δήμων/Κοινοτήτων του Νομού. Ταυτόχρονα για την καταγραφή και ανάλυση της υπάρχουσας κατάστασης, έγιναν επισκέψεις, προσωπικές επαφές και τηλεφωνήματα. Επίσης χρησιμοποιήθηκαν αρχεία, χάρτες και πληροφορίες από την Διεύθυνση Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Μέριμνας, την Δ/νση Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής και την Διεύθυνση Τεχνικών Έργων.

Επιπρόσθετα πληροφορίες χρησιμοποιήθηκαν από το Τμήμα Πληροφορικής, την Στατιστική Υπηρεσία, το Τμήμα Περιβάλλοντος και Υδροοικονομίας, το Δασαρχείο Δράμας, την Ένωση Γεωργικών Συν/σμών Δράμας, την Κτηματική Υπηρεσία, τις υπηρεσίες του Δήμου Παρανεστίου, την Τεχνική Υπηρεσία του Δήμου Δοξάτου, τον Φορέα Διαχείρισης της Οροσειράς της Ροδόπης στο Μεσσοχώρι Παρανεστίου, τον κυνηγετικό σύλλογο Δράμας. Πληροφορίες, χάρτες και εικόνες αναζητήθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν επίσης και από το διαδίκτυο.

Β. Εργασίες Υπαίθρου

Έγινε επιτόπιος έλεγχος και αποτύπωση της υπάρχουσας κατάστασης του τμήματος του Ξηροποτάμου το οποίο μελετάται. Φωτογραφήθηκε η περιοχή σε διαφορετικές ώρες και εποχές για την καταγραφή της χρήσης γης, της βλάστησης, της κατάστασης των υδάτων, των κατασκευών, των παραμέτρων υποβάθμισης. Συλλέχτηκαν δείγματα φυτών για την αναγνώρισή τους. Πάρθηκαν συνεντεύξεις από τους κατοίκους για την ιστορική εξέλιξη των καλλιεργειών και για γεγονότα με σχέση τον χείμαρρο.

Γ. Επεξεργασία υλικού

Σε χάρτη του Google Earth μεταφέρθηκε η υπάρχουσα κατάσταση, που καταγράφηκε στον επιτόπιο έλεγχο. Έγινε ταξινόμηση του συνόλου των φωτογραφιών, οι οποίες φωτογραφήθηκαν με μηχανή Nikon COOLPIX.

Επίσης τα φυτικά δείγματα αναγνωρίστηκαν με την βοήθεια συγγραμμάτων.

Η εύρεση της εξέλιξης της βλάστησης από το 1945 έως σήμερα, έγινε με τη χρήση Γεωγραφικού Πληροφοριακού Συστήματος και ορθοφωτοχαρτών.

Επιπρόσθετα η λεκάνη απορροής εμβαδομετρήθηκε με τη χρήση Γεωγραφικού Πληροφοριακού Συστήματος. Τέλος ο σχεδιασμός των προτεινόμενων αποκαταστάσεων και αναψυχικών ευκολιών έγινε με την χρήση AutoCAD 2007, Adobe Photoshop CS3 και Picture Manager. Με

πρόγραμμα Word γράφτηκαν τα κείμενα, με Excel συντάχτηκαν οι πίνακες και με PowerPoint έγινε η παρουσίαση της εργασίας.

ΚΕΦ. 5: ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ

5.1. Περιγραφή ευρύτερης περιοχής

Ο Νομός της Δράμας βρίσκεται στο βορειοανατολικό άκρο της Ελλάδας. Συνορεύει στα βόρεια με την Βουλγαρία και περικλείεται από τα βουνά της Ροδόπης στα βόρεια, του Μενοικίου και του Ορβήλου στα δυτικά, του Παγγαίου στα νότια και τα όρη της Λεκάνης στα ανατολικά. Στο κέντρο αναπτύσσεται το όρος Φαλακρό, το οποίο με το χιονοδρομικό του κέντρο χαρακτηρίζει τον Νομό. Διασχίζεται από τους ποταμούς Νέστο, Αγγίτη και από ένα σύμπλεγμα χειμάρρων.

Χάρτης 1. Χάρτης Νομού Δράμας.

Πηγή : http://1lyk-dramas.dra.sch.gr/drama/nomos_hartis.htm

Διοικητικά υπάγεται στην Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης και διαιρείται σε πέντε Δήμους (Δράμας, Κάτω Νευροκοπίου, Προσοτσάνης, Παρανεστίου, Δοξάτου). Έχει έκταση 3.468,3km² και αποτελεί το 36.3% της έκτασης της Ανατολικής Μακεδονίας και το 2.63% της χώρας. Έχει 98.540 μόνιμους κατοίκους εκ των οποίων οι 47.720 είναι άνδρες, οι 50.820 γυναίκες, και η πυκνότητα μόνιμου πληθυσμού ανά km² είναι 28, 41 (απογραφή 2011).

Ο Νομός είναι κυρίως αγροτικός, με μεγάλες καλλιεργήσιμες εκτάσεις στις πεδιάδες που εκτείνονται κυρίως στο νότιο τμήμα του. Η πλήρης αξιοποίηση των υδάτινων πόρων του (ιδιαίτερα των ποταμών Νέστου και Αγγίτη, των πηγών Κεφαλαρίου) και η χρήση σύγχρονων μεθόδων καλλιέργειας έχουν βελτιώσει σημαντικά, τα τελευταία χρόνια, την αγροτική οικονομία. Τα προϊόντα που καλλιεργούνται είναι κυρίως δημητριακά, βαμβάκι, βιομηχανική ντομάτα, καπνός, αμπέλια, φρούτα και λαχανικά. Από τα πιο γνωστά, όμως, προϊόντα της περιοχής είναι τα φασόλια και οι πατάτες Κάτω Νευροκοπίου, ενώ η αμπελοκαλλιέργεια τα τελευταία χρόνια αποκτά

μία νέα δυναμική, με γνωστά ήδη τα επώνυμα κρασιά της Δράμας διεθνούς αναγνώρισης.

Σημαντική θέση έχει η κτηνοτροφική παραγωγή, όπου κυριαρχεί η μικρή οικογενειακή εκμετάλλευση παραδοσιακής μορφής. Εκτρέφονται κυρίως αιγοπρόβατα, βοοειδή και χοίροι, ενώ σύγχρονες μονάδες παράγουν εξαιρετικής ποιότητας τυροκομικά προϊόντα. Ο Νομός στο μεγαλύτερο μέρος του καλύπτεται από πλούσια δάση. Τα κυριότερα δασοπονικά προϊόντα προέρχονται από τα δάση της ερυθρελάτης, πεύκης, οξιάς, δρυός και λεύκης.

Το μεγαλύτερο, όμως, οικονομικό ενδιαφέρον παρουσιάζει ο Νομός στον τομέα του μαρμάρου. Σήμερα αποτελεί το βασικότερο στοιχείο της ανάπτυξής του. Μονάδες εξόρυξης και επεξεργασίας μαρμάρου, από τις πιο μεγάλες και σύγχρονες της χώρας, έχουν εγκατασταθεί στην περιοχή παρουσιάζοντας μεγάλη εξαγωγική δραστηριότητα προς τις αραβικές χώρες, την Ευρώπη, τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία. Το υπέδαφος του νομού περικλείει επίσης αξιόλογο ορυκτό πλούτο σε βιομηχανικά κυρίως ορυκτά. Σημαντικά είναι τα κοιτάσματα μαγγανίου στις υπώρειες του Φαλακρού, τα κοιτάσματα ουρανίου και βιομηχανικών ορυκτών στην περιοχή Παρανεστίου, καθώς και το λιγνιτικό πεδίο που έχει εντοπισθεί στην περιοχή Μαυρολεύκης.

Στην πρωτεύουσα του Νομού είναι συγκεντρωμένες οι βασικές υπηρεσίες διοίκησης, εκπαίδευσης, περίθαλψης και αθλητισμού. Στην πόλη λειτουργούν σύγχρονο νοσοκομείο, δίκτυο αθλητικών εγκαταστάσεων με κλειστά γυμναστήρια, κολυμβητήριο, γήπεδα, καθώς και η σχολή Δασοπονίας με το τμήμα Αρχιτεκτονικής Τοπίου, του Τεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος Καβάλας. Ένα δίκτυο πολιτιστικών υποδομών με εκθεσιακούς χώρους, βιβλιοθήκες, ωδείο, αίθουσα κινηματογράφου παρέχει, σε συνεργασία με τους δραστήριους τοπικούς πολιτιστικούς συλλόγους, ποικιλία εκδηλώσεων για τη διατήρηση των τοπικών παραδόσεων και την ανάδειξη των σύγχρονων μορφών τέχνης.

Η πρόσβαση στον Νομό γίνεται με οδικό και σιδηροδρομικό δίκτυο μέσω Θεσσαλονίκης, ακτοπλοϊκά μέσω Καβάλας και αεροπορικά μέσω του αεροδρομίου "Μέγας Αλέξανδρος" της Χρυσούπολης (ιστοσελίδα # 6).

5.2. Θέση της περιοχής μελέτης

Δήμος Παρανεστίου

Βρίσκεται ανατολικά του Νομού Δράμας και συνορεύει βόρεια με την Βουλγαρία, ανατολικά με τον Νομό Ξάνθης, νότια με τον Νομό Καβάλας και τον δήμο Δοξάτου και ανατολικά με τον Δήμο Δράμας. Έχει έδρα το Παρανέστι και συνολική έκταση 1037,82 χ.μ.² Πρόκειται για τον μικρότερο σε πληθυσμό Δήμο του Νομού Δράμας, αποτελεί όμως τον μεγαλύτερο σε έκταση, αλλά και έναν από τους μεγαλύτερους της χώρας. Πρόκειται για ορεινό ημιορεινό Δήμο, ο οποίος καλύπτεται από το δυτικό τμήμα της ορεινής Ροδόπης. Στο μεγαλύτερο τμήμα του καλύπτεται από δάση και δασικές εκτάσεις. Διασχίζεται από τον ποταμό Νέστο και τους παραποτάμους του (Περβανίδου 2007). Εκτός από την λεκάνη του Νέστου στο ΝΔ τμήμα του Δήμου σχηματίζεται και μια μικρότερη λεκάνη αυτή του χειμάρρου Ξηροποτάμου.