ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΩΝ ΕΦΗΒΩΝ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

(1)

ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ

<< ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΩΝ ΕΦΗΒΩΝ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ»

ΣΤΡΑΤΑΚΗ ΣΤΕΛΛΑ

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2010

ΕΠΟΠΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΠΕΤΑΣΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

Εκπονηθείσα πτυχιακή εργασία απαραίτητη για την κτήση του βασικού πτυχίου

(2)

Πίνακας Περιεχομένων

Εισαγωγή... σελ.6

Κεφάλαιο 1

Διαδίκτυο...σελ.9 1.1 Χρήση του διαδικτύου από τους έφηβους...σελ.10 1.2 Τα θετικά και αρνητικά του ίπίθΓΠθί... σελ.12 Κεφάλαιο 2

Κίνδυνοι διαδικτύου... σελ.14 2.1 Έφηβοι και διαδίκτυο... σελ.15 2.2 Η στάση του γονέα απέναντι στο κίνδυνο...σελ.15 2.3 Κίνδυνοι της πορνογραφίας...σελ.16 2.4 Κίνδυνοι κοινωνικής δικτύωσης...σελ.18 2.5 Διαδικτυακοί διαφθορείς...σελ.18 2.6 Κίνδυνος και παιδιά... σελ.19 2.6.1 Στόχος το παιδί... σελ.20 2.6.2 Η θέση του γονέα σε περίπτωση που αντιληφθεί ότι το παιδί

του έχει γίνει στόχος...σελ.22 2.7 Το ναρκωτικό του ίπίθΓΠθί...σελ.23

Κεφάλαιο 3

Εθισμός στο διαδίκτυο... σελ.24 3.1 Αντιμετώπιση εθισμού...σελ.25 3.2 Σχετική έρευνα...σελ.25 Κεφάλαιο 4

Ασφάλεια των εφήβων στο διαδίκτυο...σελ.30 4.1 Νόμοι ασφάλειας στο διαδίκτυο... σελ.31 4.2 Καθοδήγηση για τη σωστή ασφάλεια των εφήβων... σελ.31

(3)

4.3.1 Οι γονείς...σελ.35 4.3.2 Ο εκπαιδευτικοί... σελ.36 4.3.3 Σύγκριση απόψεων γονέων και εκπαιδευτι.ών... σελ.36 4.4 Έλεγχος διαδικτυακών τοποθεσιών... σελ.37 4.5 Σώμα Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος... σελ.38 4.6 Μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί υπέρ της ασφάλειας

του Διαδικτύου... σελ.39 Κεφάλαιο 5

Έρευνα... σελ.42 5.1 Απλοί πίνακες συχνοτήτων... σελ.43 5.2 Διπλοί Πίνακες συχνοτήτων...σελ.55 5.3 Περιγραφικά στατιστικά...σελ.60 5.4 Μέθοδος ANOVA και 2 Sample t-test... σελ.67 5.5 Συμπεράσματα... σελ.70

Βιβλιογραφία...σελ.72

Σελίδα 3 από 77

(4)

Κατάλογος πινάκων

Πίνακας 5.1.1: Κατανομή ηλικιών στο δείγμα... σελ.43 Πίνακας 5.1.2: Κατανομή τάξεων στο δείγμα... σελ.43

Πίνακας 5.1.3: Κατανομή φύλου των παιδιών του δείγμα... σελ.45

Πίνακας 5.1.4: Κατανομή της εκπαίδευσης των γονιών...σελ.45

Πίνακας 5.1.5 : Πρόσβαση στο ίπίθΓΠθί...σελ.48

Πίνακας 5.1.6: Κατανομή συχνότητας και ωρών που έχουν πρόσβαση

στο διαδίκτυο...σελ.49 Πίνακας 5.1.7: Κατανομή πρόσβασης από υπολογιστή που βρίσκεται

στο δωμάτιο... σελ.50 Πίνακας 5.1.8: Κατανομή ιστοσελίδων που εισέρχονται οι έφηβοι του δείγματος... σελ.53 Πίνακας 5.2.1: Τάξη- Μέσο χρήσης... σελ.55

Πίνακας 5.2.2: Φύλο- ώρες χρήσης... σελ.56 Πίνακας 5.2.3: Ηλικία- Συχνή χρήση... σελ.57 Πίνακας 5.2.4: Φύλο- Μέσο χρήσης...σελ.58 Πίνακας 5.2.5: Επίπεδο εκπαίδευσης πατέρα- Συχνή χρήση... σελ.59 Πίνακας 5.2.6: Φύλο - Υπολογιστής στο δωμάτιο... σελ.60 Πίνακας 5.3.1: Περιγραφικά στατιστικά ποιοτικών μεταβλητών...σελ.61

(5)

Γράφημα 5.1.1 Κατανομή των μαθητών ανά ηλικία...σελ.44 Γράφημα 5.1.2 Κατανομή των μαθητών ανά τάξη... σελ.44 Γράφημα 5.1.3 Κατανομή των εφήβων ανά φύλο... σελ.46 Γράφημα 5.1.4 Κατανομή βάση το μορφωτικό επίπεδο του πατέρα

του κάθε έφηβου...σελ.46 Γράφημα 5.1.5 Κατανομή βάση το μορφωτικό επίπεδο της μητέρας του κάθε έφηβου...σελ.47 Γράφημα 5.1.6 Κατανομή των εφήβων βάση το χώρο πρόσβασης

τους στο διαδίκτυο... σελ.49 Γράφημα 5.1.7 Κατανομή βάση του πόσο συχνά οι έφηβοι

εισέρχονται στο διαδίκτυο... σελ.50 Γράφημα 5.1.8 Κατανομή βάση της ώρας που οι έφηβοι είναι

συνδεμένοι στο διαδίκτυο...σελ.51 Γράφημα 5.1.9 Κατανομή βάση της ύπαρξης ή μη ενός ηλεκτρονικού

υπολογιστή στον προσωπικό χώρο των εφήβων...σελ.52 Γράφημα 5.1.10 Κατανομή βάση των ιστοσελίδων που εισέρχονται

οι νέοι... σελ.54 Γράφημα 5.3.1 Απεικόνιση των περιγραφικών στατιστικών για

κάθε μεταβλητή...σελ.62 Γράφημα 5.3.2 Σχέση μεταξύ χρήσης και ενημέρωσης... σελ.64 Γράφημα 5.3.3 Σχέση μεταξύ χρήσης και επαφής... σελ.65 Γράφημα 5.3.4 Σχέση μεταξύ επαφής με τους γονείς και

ηλεκτρονική επικοινωνία... σελ.66

(6)

Εισαγωγή

Το διαδίκτυο θεωρείται ως το πιο δημοφιλές μέσο μετά την αδιαμφισβήτητη πρωτιά της τηλεόρασης. Το μέσο αυτό επικοινωνίας είναι συνυφασμένο με την ταχύτητα απόκρισης, την ακρίβεια της ενημέρωσης αλλά και την ποικιλία που προσφέρει, ενώ θεωρείται επίσης πρώτο ως προς τις πολιτιστικές ανησυχίες. Κατάφερε και άλλαξε τη ζωή μας σε τέτοιο βαθμό που μπορούμε να δούμε τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές με τελείως διαφορετικό μάτι. Οι υπολογιστές έχουν διεισδύσει για τα καλά στην καθημερινότητα μας και έχουν αλλάξει ολόκληρη τη ζωή μας. Το Διαδίκτυο μπορεί να είναι μια θαυμάσια πηγή πληροφοριών για τα παιδιά.

Μπορούν να το χρησιμοποιήσουν για να μελετήσουν σχολικές εκθέσεις, να επικοινωνήσουν με τους καθηγητές και τα άλλα παιδιά, και να παίξουν παιχνίδια.

Το φαινόμενο της εξάρτησης από το διαδίκτυο έκανε για πρώτη φορά την εμφάνιση του το 1997 στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Οι πρώτες περιπτώσεις εξάρτησης αφορούσαν ενήλικες αλλά στην πορεία του χρόνου το φαινόμενο αυτό άγγιξε και την εφηβεία. Η υπερβολική χρήση του διαδικτύου χαρακτηρίστηκε από την έντονη ανάγκη των χρηστών να αυξήσουν το χρόνο παραμονής τους σ’ αυτό, με σκοπό την ικανοποίηση τους. Ο ίδιος χρόνος παραμονής στο διαδίκτυο, τους επέφερε μειωμένο αίσθημα ικανοποίησης. Αυτό το φαινόμενο είναι συχνότερο σε αγόρια και σ’ αυτό συμβάλλουν πολύ ενεργά οι νέες κοινωνικές δομές όπως: τα διαζύγια, η μοναξιά και η έλλειψη επίβλεψης από τους γονείς.

Η εξάρτηση από το διαδίκτυο κάνει την εμφάνιση της πιο έντονη στη μέση εφηβεία (15-17 ετών) και όψιμη εφηβεία (>17 ετών). Οι εξαρτημένοι έφηβοι επί το πλείστον ασχολούνται με παιχνίδια και μπορεί να φτάσουν στο σημείο να σταματήσουν το σχολείο, να απομονωθούν από τους φίλους τους και την οικογένεια τους. Καταλήγουν επιθετικοί και κλέβουν χρήματα από τους γονείς έτσι ώστε να μπορούν να παίζουν. Δεν

(7)

προσέχουν τη διατροφή τους και μπορούν να φτάσουν σε σημείο να μην έχουν την ανάγκη για ύπνο για ολόκληρα 24ωρα.

Όλα τα παραπάνω θα μπορούσαν να προληφθούν, αν οι έφηβοι ήταν περισσότερο ενημερωμένοι για τους κινδύνους που κρύβει το internet και την ασφάλεια που αυτοί θα έπρεπε να έχουν κατά την διάρκεια που είναι συνδεδεμένοι σ’ αυτό. Οι έφηβοι θα πρέπει να έχουν μια δυνατή σχέση εμπιστοσύνης με τους γονείς τους, ώστε να τους ενημερώνουν για τις κινήσεις τους στο διαδίκτυο και αυτοί με τη σειρά τους να είναι σε θέση να προστατέψουν τα παιδιά τους. Ενθαρρύνοντας τα παιδιά και τους νέους να αναπτύξουν ασφαλή και υπεύθυνη συμπεριφορά από πολύ νεαρή ηλικία είναι τελικά η καλύτερη άμυνα για τη διατήρησή τους σε ασφαλή σύνδεση. Η Κοινωνική δικτύωση ενέχει μικρό κίνδυνο, αν οι χρήστες τηρούν ορισμένες βασικούς κανόνες ασφάλειας. Για παράδειγμα τον κανόνα Ασφάλεια Στο Διαδίκτυο:

> Ανάγνωση και αποδοχή των όρων και των προϋποθέσεων χρήσης.

> Σεβασμός στα δικαιώματα αλλά και τα συναισθήματα των άλλων με προσεκτική σκέψη για τις μακροπρόθεσμες συνέπειες το τι αναρτούμε online.

> Διατήρηση της ιδιωτικότητας των προσωπικών πληροφοριών.

Τα σχολεία είναι σε ιδανική θέση για να βοηθήσουν τους μαθητές να αναπτύξουν θετική συμπεριφορά online από την παιδική ηλικία. Είναι σημαντικό να αναπτύξουν την ικανότητά τους να αξιολογούν ανεξάρτητα τους κινδύνους που συνδέονται με τις online δραστηριότητες. Αυτό τελικά θα συμβάλει στην προστασία των παιδιών και των νέων καθώς μεγαλώνουν και ωριμάζουν, ανεξάρτητα από το πώς η τεχνολογία και οι κίνδυνοι εξελίσσονται.

Οι κίνδυνοι από τη χρήση της τεχνολογίας συχνά προσδιορίζονται από την ανθρώπινη συμπεριφορά και όχι από τις ίδιες τις τεχνολογίες. Τα παιδιά και οι νέοι που συνηθίζουν να μιλούν σε αγνώστους, να παρενοχλούν ή να

(8)

Εισαγωγή

κάνουν πράγματα σε μικρότερα (ηλικιακά) παιδιά υπήρχαν πολύ πριν το Διαδίκτυο. Η τεχνολογία έχει, ωστόσο, αυξήσει την επίπτωση αυτών των ενεργειών, και την εξάπλωση πιθανών συνεπειών. Γ ια τους κινδύνους που εγκυμονεί το διαδίκτυο και το τι θα πρέπει έφηβοι και γονείς να προσέχουν για την ασφάλεια τους, θα μιλήσουμε αναλυτικά στα επόμενα κεφάλαια.

(9)

Το διαδίκτυο ή αλλιώς το internet όπως είναι περισσότερο διαδεδομένο θεωρείται ως το μεγαλύτερο δίκτυο υπολογιστών στο κόσμο. Είναι ένα πλέγμα από εκατομμύρια συνδεδεμένους υπολογιστές, οι οποίοι εκτείνονται σε όλα σχεδόν τα μέρη του πλανήτη και προσφέρει τις υπηρεσίες του σε εκατομμύρια χρήστες ανά τον κόσμο. Μέσα από το διαδικτυακό κόσμο οι χρήστες μπορούν να ενημερωθούν, να πληροφορηθούν, να εκπαιδευτούν ή να έχουν πρόσβαση σε βάσεις δεδομένων σε παγκόσμιο επίπεδο.

Μέσω του internet μπορεί να υπάρξει επικοινωνία μεταξύ πολλών χρηστών από διαφορετικά μέρη της γης και αυτό επιτυγχάνεται με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (email), τις ηλεκτρονικές λίστες ανακοινώσεων (mailing lists), τις τηλεδιασκέψεις (net-meeting), και τις επικοινωνίες σε πραγματικό χρόνο (chat). Ο ιστοχώρος δηλαδή, λειτουργεί σαν μια υπηρεσία μεταφοράς εγγράφων, δεδομένων, αρχείων και οποιασδήποτε πληροφορίας.

(10)

Διαδίκτυο

Εικόνα 1.1: Η κατάσταση σύνδεσης ανά χώρα, όπως ήταν στις 15/6/1997.

Με μωβ εμφανίζονται οι χώρες με πλήρη σύνδεση στο Internet, με πράσινο οι χώρες που διαθέτουν πρόσβαση μόνον στην υπηρεσία e-mail και με κίτρινο οι χώρες που δεν διαθέτουν κανένα είδος σύνδεσης.

Το διαδίκτυο θεωρείται ως μια δυνατότητα παγκόσμιας προβολής ιδεών, μια διαδικασία διάδοσης και διασποράς της πληροφορίας και ένα μέσο συνεργασίας και αλληλεπίδρασης μεταξύ των ανθρώπων και των μηχανών τους. Μια κοινωνιολογική οπτική ως προς το διαδίκτυο συμπεριλαμβάνει τρεις κυρίους άξονες ανάλυσης:

1. Η διάδοση της τεχνολογίας που συνεπάγεται η χρήση του internet σαν ένα κοινωνιολογικό φαινόμενο

2. Το περιεχόμενο της πληροφορίας που κυκλοφορεί είτε επειδή παράγεται μέσω internet είτε επειδή μεταδίδεται ή και λαμβάνεται μέσω αυτού και

3. Η κοινωνική ιστορία του internet, δηλαδή οι κοινωνικές περιστάσεις και διαδικασίες που οδήγησαν στην ανάδυση αυτού του φαινομένου.

Θεωρείται ότι το διαδίκτυο ήρθε για να μείνει και ότι εκτός από το να αλλάξει τον κόσμο μας κατάφερε να αλλάξει και τους όρους της ίδιας της κοινωνικής έρευνας. Πολλά περιοδικά είναι προσβάσιμα μόνο μέσω διαδικτύου και οι τηλεδιασκέψεις εκ του μακρόθεν μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι όλα αλλάζουν με το πέρασμα του χρόνου ακόμα και στον τρόπο που κοιτάζουμε τον ιστοχώρο.

1.1 Χρήση του διαδικτύου από τους έφηβους

Οι έφηβοι κάνουν χρήση σε ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης, κάνουν λήψη μουσικής και βίντεο, χρησιμοποιούν το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και παίζουν on-line παιχνίδια. Επίσης, ψάχνουν πληροφορίες μέσω των μηχανών αναζήτησης, επισκέπτονται κανάλια συνομιλιών και το πιο

(11)

πιθανόν να συμμετέχουν σε ιδιωτικές συνομιλίες ή συνομιλίες ενηλίκων.

Στη χρήση του διαδικτύου ένας ισχυρός διαφοροποιητικός παράγοντας είναι το φύλο των εφήβων. Οι έφηβοι σε σχέση με τις έφηβες, σε γενικές γραμμές, έχουν το διπλάσιο χρόνο απασχόλησης μπροστά σε ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Ένας άλλος παράγοντας είναι το εκπαιδευτικό επίπεδο των παιδιών, δηλαδή, όσο πιο μικρή είναι η θέση τους στην εκπαιδευτική κλίμακα τόσο πιο λίγες ώρες απασχόλησης online έχουν. Οι έφηβοι προτιμούν τις δραστηριότητες εκτός σχολικού πλαισίου δηλαδή, τους ενδιαφέρει περισσότερο να επικεντρώνονται στον χώρο των χόμπι και σε δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου. Τα αγόρια ηλικίας από 13-17 κατά ένα μεγάλο ποσοστό ξεπερνούν τα όρια και εισέρχονται σε ιστοσελίδες με αηδιαστικό χιούμορ, αίμα, τζόγο ή σεξουαλικό περιεχόμενο.

Τα δε κορίτσια αυτής της ηλικίας, είναι πιο πιθανόν να εισέρχονται σε ιστοσελίδες συνομιλιών και δωμάτια επικοινωνιών (chat rooms) και γι’

αυτό θεωρούνται πιο εύκολος στόχος για αποπλάνηση από επιτήδειους χρήστες.

Το διαδίκτυο σαν σύνθετο μέσο επικοινωνίας, παρέχει τη δυνατότητα των μικρών, οικείων κοινωνικών περιβαλλόντων που συνδέονται προς τη γρηγορότερη ή στιγμιαία επικοινωνία. Μέσω των ιστοχώρων μπορεί να αναπτυχθεί η ηγεσία, η επικοινωνία, η κοινωνικοποίηση, η ενημέρωση και η εκμάθηση της νεολαίας σε μια διεθνή κλίμακα. Η νεολαία λαμβάνει υπόψη της την ευκαιρία δεξιότητας που της προσφέρει το διαδίκτυο για την ηγεσία άσκησης και γίνονται συμμέτοχοι μέσα σε κοινότητες που αυτοί οι ίδιοι έχουν δημιουργήσει. Αυτό ενθαρρύνει την αυτονομία και κατασκευή ταυτότητας χωρίς κανόνες και προσδοκίες. Συμπερασματικά, το διαδίκτυο μοιάζει για τους νέους ως ένα ελεύθερο βήμα που προσφέρεται για να πουν τη γνώμη τους, αγνοώντας τους κινδύνους που ελλοχεύουν.

(12)

Διαδίκτυο

1.2 Τα θετικά και αρνητικά του internet

Τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα του διαδικτύου ποικίλουν ανάλογα με τη χρήση που κάνουμε σε αυτό.

Για παράδειγμα:

> Αν χρησιμοποιούμε την ηλεκτρονική αλληλογραφία ναι μεν έχουμε άμεση αποστολή και λήψη της αλληλογραφίας, αλλά μπορεί να υπάρχει αβεβαιότητα για την εγκυρότητα και την αλήθεια των πληροφοριών.

> Όσον αφορά την ενημέρωση και πληροφόρηση το θετικό είναι ότι μπορούμε να βρούμε σ’ αυτό επιστημονικά και ερευνητικά δεδομένα αλλά αυτό πρέπει να γίνεται με μέτρο γιατί η αλόγιστη χρήση αυξάνει τον τηλεφωνικό λογαριασμό.

> Αν το internet γίνεται καθαρά για λόγους αγορά-πωλήσεων μπορούμε να δούμε ότι οι μηχανές αναζήτησης αξιοποιούνται κατάλληλα ενώ υπάρχει ανασφάλεια για την χρήση πιστωτικών καρτών.

> Η ψυχαγωγία, η μουσική και τα παιχνίδια είναι άλλος ένας λόγος για τον οποίο χρησιμοποιούμε το διαδίκτυο. Αυτό προσφέρει οικονομικό όφελος από διαφημίσεις και προσφορές, αλλά μπορεί να γίνουμε συνένοχοι στο ηλεκτρονικό έγκλημα και οι πράξεις μας στον ιστοχώρο να θεωρηθούν αξιόποινες.

> Όσοι χρησιμοποιούν το διαδίκτυο για γνωριμίες έχουν το πλεονέκτημα να δημοσιεύουν άρθρα αλλά κινδυνεύουν να προσβληθούν από ιούς.

> Κάποιοι χρήστες ασχολούνται με τη διαδικτυακή διδασκαλία γνωστή και ως e-learning η οποία έχει εύκολη πρόσβαση χωρίς επιστημονικές γνώσεις προγραμματισμού, αλλά υπάρχει πιθανότητα κλοπής πνευματικών δικαιωμάτων και ιδιοκτησίας.

> Άλλη μια χρήση είναι η ηλεκτρονική διακυβέρνηση (e-government) όπου το πλεονέκτημα της φαίνεται στην επαφή που υπάρχει μεταξύ

(13)

άλλων χωρών και το μειονέκτημα στον αθέμιτο οικονομικό ανταγωνισμό.

> Τέλος, η χρήση των ηλεκτρονικών βάσεων δεδομένων βιβλιοθηκών δίνει το πλεονέκτημα στα Α.Μ.Ε.Α (Άτομα Με Ειδικές Ανάγκες) για εκπαίδευση κάτι όμως που μπορεί να προκαλέσει σε αυτά προβλήματα σωματικής υγείας από τη συνεχή πολύωρη χρήση.

(Ηλεκτρονική βιβλιογραφία, Πλεονεκτήματα - Μειονεκτήματα 20/08/2010)

(14)

Κεφάλαιο 2 Κίνδυνοι Διαδικτύου

Παρόλο που το διαδίκτυο έχει θετικό αντίκτυπο στη σύγχρονη κοινωνία, μας έχει προκαλέσει πολλές ανησυχίες ως προς τη μυστικότητα, την ασφάλεια, την πορνογραφία, το έγκλημα διαδικτύου και την εικονική κοινότητα. Οι έφηβες κοπέλες εμφανίζονται πιο δύσπιστες απέναντι στο internet σε σχέση με τα αγόρια και το κατηγορούν ότι τείνει να οξύνει κάποια κοινωνικά προβλήματα όπως ναρκωτικά, εγκληματικότητα και τρομοκρατία. Πιστεύουν, ότι ο κίνδυνος πρόσληψης της φαντασιακής διάστασης ως πραγματικής είναι πιο υπαρκτός. Καταλήγουν να φοβούνται περισσότερο από τα αγόρια στο φαινόμενο μιας πιθανής ρήξης του κοινωνικού ιστού και να χαρακτηρίζουν ως αντικοινωνική συμπεριφορά την υπερβολική ενασχόληση τους με το διαδίκτυο. Πιστεύουν ότι έτσι μπορεί να διασφαλιστεί η οικογενειακή συνεκτικότητα, αποδίδοντας λιγότερη σημασία στο χάσμα των γενεών ως υπεύθυνο παράγοντα για τη διαφωνία των γονέων τους σχετικά με τη χρήση ή την κατάχρηση του internet.

Οι ανησυχίες των γονέων έχουν να κάνουν με το ότι τα παιδιά τους, μπορούν να δουν και να επικοινωνήσουν με όποιον άλλο χρήστη επιθυμούν. Η ελεύθερη πρόσβαση στο διαδίκτυο και η χρήση «άσχημων»

λέξεων για αναζήτηση πληροφοριών ή εικόνων, γίνεται από έφηβους που δεν έχουν την απαραίτητη ωριμότητα, κάτι που εμποδίζει την εφηβική ανάπτυξη δημιουργώντας αλληλεπιδράσεις στο σεξουαλικό και συναισθηματικό τους κόσμο. Υπάρχει δυνατότητα ο κίνδυνος να προέρχεται από τις ανώνυμες συνομιλίες των χρηστών (chat rooms, blogs) λόγω του ότι οι χρήστες δεν μπορούν να είναι σίγουροι για την ταυτότητα του συνομιλητή τους. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι και οι προσωποποιημένοι ιστοχώροι (facebook, myspace) είναι περισσότερο ασφαλείς. Ο κάθε επιτήδειος χρήστης είναι σε θέση να μπορεί να χειριστεί το προφίλ που ο ίδιος έχει δημιουργήσει αλλά με πλαστή ταυτότητα και έτσι να πλησιάζει τα υποψήφια θύματα.

(15)

2.1 Έφηβοι και κίνδυνος

Οι έφηβοι είναι μια ευαίσθητη και εκτεθειμένη ομάδα ανθρώπων και είναι και εκείνοι οι οποίοι κινδυνεύουν περισσότερο από τους διαφθορείς. Αυτό συμβαίνει γιατί απομακρύνονται από το γονικό έλεγχο, εξερευνούν τη σεξουαλικότητα τους και ψάχνουν νέες ευκαιρίες για νέες σχέσεις. Τα πιο ευάλωτα άτομα σε διαδικτυακές περιπέτειες με τους επιτήδειους χρήστες είναι συνήθως εκείνα τα άτομα που είναι:

• Νέα στο χώρο του Διαδικτύου και άπειρα στους τρόπους επικοινωνίας.

• Επιθετικοί χρήστες του υπολογιστή.

• Τύποι που δοκιμάζουν νέες, ακραίες εμπειρίες στη ζωή.

• Άτομα που αναζητούν απεγνωσμένα προσοχή και στοργή.

• Επαναστάτες.

• Απομονωμένα ή μοναχικά άτομα.

• Περίεργοι.

• Συγχυσμένα σε σχέση με τη σεξουαλική τους ταυτότητα.

• Παρασύρονται εύκολα από ενήλικες.

• Έλκονται από υποκουλτούρες, εκτός του κόσμου των γονέων τους.

2.2 Η στάση του γονέα απέναντι στο κίνδυνο

Οι γονείς πρέπει να ενημερώνουν τα παιδιά τους για τους σεξουαλικούς διαφθορείς και για οποιονδήποτε κίνδυνο μπορεί να κρύβει το internet.

Πρέπει να γνωρίζουν και να είναι ενημερωμένοι για τα δωμάτια συνομιλιών (chat rooms) και να είναι σε θέση να παροτρύνουν τα παιδιά τους να εισέρχονται μόνο σε αυτά που είναι επιβλεπόμενα. O κάθε γονιός οφείλει να γνωρίζει που εισέρχεται το παιδί του, έτσι ώστε να μπορεί να το προστατέψει. Πρέπει να γνωρίζει με ποιον χρήστη έχει επικοινωνία και να παρακολουθεί συζητήσεις που διεξάγονται, έτσι ώστε να κρίνει το επίπεδο της συζήτησης και το κίνδυνο που διατρέχει το παιδί του. Το σωστό θα

(16)

Κίνδυνοι Διαδικτύου

ήταν όλοι οι γονείς να ενημερώνουν τους εφήβους στο να αναπτύσσουν τις συζητήσεις τους σε δημόσια περιοχή (public area) και όχι σε ιδιωτική (private area) όπου η συνομιλία γίνεται μεταξύ δύο μόνο χρηστών και το πρόγραμμα επίβλεψης δεν είναι εφικτό να λειτουργήσει.

Ο κάθε γονέας θα πρέπει να φροντίζει για το καλό του παιδιού του και γι’

αυτό δε θα το αφήνει ποτέ να εισέρχεται στο διαδίκτυο χωρίς την επίβλεψη του. Αυτό θα είναι περισσότερο εφικτό αν ο υπολογιστής δεν βρίσκεται στον προσωπικό χώρο του νέου αλλά σε κάποιον άλλο κοινόχρηστο, όπου η διεξαγωγή μιας συζήτησης και η δημιουργία μιας σχέσης με το διαφθορέα θα είναι δυσκολότερη. Η επίβλεψη όμως δεν σταματάει εκεί. Το ότι το παιδί βρίσκεται στο οπτικό πεδίο του γονέα, δεν σημαίνει ότι μπορούμε να αντιληφθούμε τη συζήτηση, άρα, το πιο ορθό είναι να είστε παρόν σε όλη τη διάρκεια που το παιδί σας είναι συνδεδεμένο στο διαδίκτυο. Οι έφηβοι για να παραμείνουν πιο ασφαλείς θα πρέπει να χρησιμοποιούν την ίδια ηλεκτρονική διεύθυνση μ’ αυτή των γονιών τους, έτσι ώστε να μπορούν να ελέγχουν τα μηνύματα τους. Αν τα παιδιά σας γίνονται χρήστες του διαδικτύου από άλλους χώρους εκτός του σπιτιού σας, το μόνο που μπορείτε να κάνετε είναι να ενημερωθείτε για τα προστατευμένα μέτρα που χρησιμοποιούν στους υπολογιστές.

Όλες οι παραπάνω συμβουλές για τους γονείς δεν είναι 100%

αποτελεσματικές. Σε περίπτωση λοιπόν αποτυχίας και αν οι γονείς θέλουν πραγματικά να προστατέψουν τα παιδιά τους, το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι να δράσουν αποτελεσματικά και να σταματήσουν την περαιτέρω επαφή του παιδιού τους με το διαφθορέα.

2.3 Κίνδυνοι της πορνογραφίας

Η πορνογραφία στα μέσα μαζική ενημέρωσης (Μ.Μ.Ε) θεωρείται μια από τις πιο σημαντικές πηγές ενημέρωσης και διαπαιδαγώγησης για τους εφήβους. Αυτό συμβαίνει γιατί οικογένεια και σχολείο δεν ενημερώνουν επαρκώς τους νέους. Έτσι, καταφεύγουν στο διαδίκτυο.

(17)

Μέσα από τη διαδικτυακή πορνογραφία οι έφηβοι και περισσότερο τα παιδιά μικρότερης ηλικίας διατρέχουν αρκετούς κινδύνους. Στο διαδίκτυο πλέον δεν υπάρχει κανένας περιορισμός όσον αφορά το πορνογραφικό υλικό που διατίθεται. Υπάρχει υλικό για όλα τα γούστα, σε οποιαδήποτε σεξουαλική φαντασίωση, με το περιεχόμενο να γίνεται πιο ερεθιστικό περιλαμβάνοντας σκληρό σεξ, βίτσια και πολλές φορές να γίνεται χρήση βίας. Παρόλο που οι σημερινοί έφηβοι γνωρίζουν καλά ότι όλα αυτά που δείχνουν οι ταινίες και τα βίντεο δεν είναι πραγματικά, αυτό δεν παύει να τους κάνει ευάλωτους απέναντι στο θέαμα των πορνό ταινιών. Έτσι, φτάνουν σε ένα στάδιο όπου το σεξ γι’ αυτούς δεν είναι τίποτα άλλο παρά μόνο μια αυτοματοποιημένη διαδικασία χωρίς συναισθήματα και επικοινωνία μεταξύ αυτών που συμμετέχουν στη πράξη.

Όταν όμως μιλάμε για κίνδυνο, δεν εννοούμε μόνο όσα προαναφέραμε, αλλά αναφερόμαστε περισσότερο σε ότι έχει να κάνει με την άμεση ή έμμεση παρενόχληση των εφήβων στους ιστιακούς τόπους συνάντησης και στα δωμάτια συνομιλιών (chat rooms). Η επικινδυνότητα όμως για τους νέους έχει άμεση σχέση με το ψυχοκοινωνικό περιβάλλον στο οποίο ζουν και μεγαλώνουν, δηλαδή, αν έχουν τη κατάλληλη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση και αν είναι έγκαιρη και σωστή η ενημέρωση τους, όσον αφορά τη χρήση του internet και τους κινδύνους που αυτό εγκυμονεί.

Οι γονείς θα πρέπει να θέτουν κάποια όρια στον χρόνο και την συχνότητα που τα παιδιά τους θα σερφάρουν στο διαδίκτυο. Ο καλύτερος και πιο διακριτικός τρόπος για να προστατέψουν οι γονείς τα παιδιά τους, χωρίς να τους εξασκήσουν κάποιου είδους πίεση, είναι να τοποθετήσουν ένα φίλτρο το λεγόμενο ως φίλτρο γονικού ελέγχου έτσι ώστε να υπάρχει κάποιος έλεγχος της καταστάσεως. Η χρήση αυτού του εργαλείου δεν πρέπει όμως να επαναπαύει τους γονείς, ότι το παιδί τους θα είναι ασφαλές από τώρα και στο εξής. Συμπερασματικά λοιπόν, ο καλύτερος τρόπος αποφυγής κινδύνων διαδικτύου είναι η σωστή ενημέρωση από τους γονείς, όπως και προαναφέραμε.

(18)

2.4 Κίνδυνοι κοινωνικής δικτύωσης

Η κοινωνική δικτύωση είναι ένα καλό παράδειγμα για το πως η online συμπεριφορά μπορεί να παρουσιάσει κινδύνους για την ασφάλεια. Είναι εξαιρετικά δημοφιλής στα παιδιά και τους νέους, ενθαρρύνοντάς τους να είναι δημιουργικοί χρήστες του διαδικτύου παρά παθητικοί θεατές του. Οι χρήστες μπορούν να συνομιλήσουν με online προσωπικότητες, να εκφραστούν και να κοινωνικοποιηθούν γενικότερα. Μπορούν να δημοσιεύουν και να μοιράζονται περιεχόμενο πολυμέσων, όπως μουσική, φωτογραφίες και βίντεο κλιπ. Εάν δεν γίνεται σωστή χρήση του διαδικτύου, οι χρήστες μπορούν να θέσουν τον εαυτό τους ή και άλλα άτομα σε κίνδυνο.

Οι περισσότεροι ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης θέτουν όριο περιορισμού στην ηλικία για τη χρήση των υπηρεσιών τους, αλλά στην ουσία δεν υπάρχει κανένας έλεγχος. Ως αποτέλεσμα, πολλά μικρότερα παιδιά αγνοούν τους όρους και τις προϋποθέσεις παροχής υπηρεσιών, δίχως να αντιλαμβάνονται τους κινδύνους που αυτό θα μπορούσε να δημιουργήσει. Οι περισσότεροι ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης επιτρέπουν στους χρήστες να ρυθμίσουν το προφίλ τους σε «ιδιωτικό», για την προβολή του μόνο από εγκεκριμένες επαφές. Πολλοί χρήστες, ωστόσο, δεν εφαρμόζουν αυτές τις ρυθμίσεις. Λεπτομερή online προφίλ με προσωπικές πληροφορίες, φωτογραφίες και λογαριασμούς από την καθημερινότητα μπορούν να οδηγήσουν σε άτομα που αναγνωρίζονται, ή ακόμη και να επικοινωνούν αυτοπροσώπως.

2.5 Διαδικτυακοί διαφθορείς

Ο φόβος και ο τρόμος των γονέων για τα παιδιά τους που εισέρχονται ανενόχλητα στο ίπίθηθί είναι οι επονομαζόμενοι διαδικτυακοί διαφθορείς.

Αυτοί έρχονται σε επαφή με τους εφήβους κυρίως μέσα από δωμάτια συνομιλιών, μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή από διάφορα

(19)

ηλεκτρονικά φόρουμ υποστήριξης και αντιμετώπισης προβλημάτων για συνομήλικους εφήβους. Εκεί συνήθως βρίσκουν πιο εύκολα τα ανυποψίαστα θύματα τους για να τα παρασύρουν και το πετυχαίνουν δείχνοντας τους σεβασμό, προσοχή, ευγένεια ή ακόμα και χαρίζοντας τους κάποια δώρα.

Οι διαδικτυακοί διαφθορείς πολλές φορές είναι διατεθειμένοι να ξοδέψουν πολύ χρόνο και χρήμα για να ολοκληρώσουν το σκοπό τους επιτυχώς. Κατά τη διάρκεια της συνομιλίας και όσο αυτά τα δύο άτομα έρχονται πιο κοντά και ο έφηβος δείχνει μια παραπάνω εμπιστοσύνη στο συνομιλητή του, τότε αυτός βρίσκει την ευκαιρία να εισάγει στην συζήτηση τους σεξουαλικό περιεχόμενο ή να προβάλλει κάποιο ακατάλληλο υλικό.

Βέβαια, ο κάθε ένας από αυτούς κινείται με διαφορετικό μοτίβο από τον άλλο. Κάποιοι για παράδειγμα, δεν χρειάζεται να αναπτύσσουν συζητήσεις με τα θύματα τους, αλλά περνούν αμέσως σε σεξουαλικά ακατάλληλες συζητήσεις με αισχρόλογα και σεξουαλικές προτιμήσεις.

Ο διαφθορέας, μπορεί να φτάσει σε σημείο να παρακολουθεί τα θύματα του, εφόσον αυτά του έχουν δώσει προσωπικά τους στοιχεία (ονοματεπώνυμο, διεύθυνση κ.τ.λ.) και να φτάσουμε σε ένα άλλο στάδιο διαφθοράς πέρα από την παρενόχληση μέσω διαδικτύου, που είναι πιο εύκολο να αποφύγει ο κάθε έφηβος ή έφηβη που έχει πέσει σ’ αυτή την παγίδα.

2.6 Κίνδυνος και παιδιά

Υπάρχουν ορισμένες προφυλάξεις που μπορούν να πάρουν τα παιδιά σας, στις οποίες περιλαμβάνονται:

• Ποτέ να μη μεταφορτώνουν εικόνες από άγνωστη πηγή, μπορεί να είναι σεξουαλικά ακατάλληλες.

• Να χρησιμοποιούν φίλτρα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου.

• Να ενημερώσουν αμέσως έναν ενήλικα, εάν κάτι που συμβαίνει στο διαδίκτυο κάνει κάποιο παιδί να νιώσει άβολα ή να φοβηθεί.

(20)

• Να διαλέξουν ένα αναγνωριστικό όνομα που να μην αποκαλύπτει το γένος και να μην περιέχει λέξεις με σεξουαλικά υπονοούμενα ή να αποκαλύπτει προσωπικά δεδομένα.

• Ποτέ και σε κανένα να μην αποκαλύπτουν προσωπικά δεδομένα στο διαδίκτυο για τους εαυτούς τους (συμπεριλαμβανομένων της ηλικίας και του φύλου) ή στοιχεία σχετικά με την οικογένεια. Ποτέ να μη συμπληρώνουν ηλεκτρονικές φόρμες προσωπικών στοιχείων.

• Να διακόπτουν κάθε επικοινωνία με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, συζητήσεις με άμεσα μηνύματα ή συνομιλίες εάν κάποιος αρχίσει να κάνει ερωτήσεις πολύ προσωπικές ή με σεξουαλικό υπονοούμενο.

• Κολλήστε τους οικογενειακούς κανόνες χρήσης του Διαδικτύου κοντά στον υπολογιστή, ώστε να υπενθυμίζετε στα παιδιά να προστατεύουν το απόρρητό τους στο Διαδίκτυο.

2.6.1 Στόχος το παιδί

Πιθανόν το παιδί σας να είναι στόχος ενός διαδικτυακού διαφθορέα εάν:

• Το παιδί σας ή ο έφηβος περνάει μεγάλο χρονικό διάστημα στο Διαδίκτυο. Τα περισσότερα παιδιά που είναι θύματα διαδικτυακών διαφθορέων περνούν μεγάλο χρονικό διάστημα στο Διαδίκτυο, ιδίως σε δωμάτια συνομιλίας και ενδεχομένως να κλείνουν την πόρτα του δωματίου τους ή να κρατούν μυστική την εργασία τους στον υπολογιστή.

• Βρίσκετε πορνογραφικό υλικό στον οικογενειακό υπολογιστή.

Οι διαφθορείς συχνά χρησιμοποιούν πορνογραφικό υλικό για να προσελκύσουν τα παιδιά. Μπορεί, για παράδειγμα, να παρέχουν στοιχεία όπως διαδικτυακές τοποθεσίες, φωτογραφίες και σεξουαλικά μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ως έναν τρόπο έναρξης σεξουαλικής συζήτησης με τα υποψήφια θύματα. Οι διαφθορείς μπορεί να χρησιμοποιήσουν φωτογραφίες παιδικής

(21)

πορνογραφίας για να πείσουν το παιδί ότι είναι φυσιολογικό για τους ενήλικες να έχουν σεξουαλικές επαφές με παιδιά. Θα πρέπει να έχετε υπόψη ότι το παιδί σας ενδέχεται να κρύβει αρχεία ή δίσκους με πορνογραφικό υλικό, ιδίως εάν άλλα μέλη της οικογένειας χρησιμοποιούν τον υπολογιστή.

• Το παιδί σας ή ο έφηβος παίρνει τηλεφωνήματα από άτομα που δεν γνωρίζετε ή καλεί (ορισμένες φορές υπεραστικά) αριθμούς που δεν αναγνωρίζετε. Αφότου ο διαφθορέας έρθει σε επαφή με το παιδί σας μέσω του Διαδικτύου, ίσως να προσπαθήσει να πείσει νεαρά άτομα να συμμετέχουν σε τηλεφωνικό σεξ ή να προσπαθήσει να κανονίσει μια πραγματική συνάντηση πρόσωπο με πρόσωπο. Εάν τα παιδιά διστάζουν να δώσουν το τηλέφωνο του σπιτιού τους, οι διαδικτυακοί διαφθορείς δίνουν το δικό τους.

Ορισμένοι διαθέτουν αριθμούς χωρίς χρέωση, ώστε τα υποψήφια θύματα να τους καλούν χωρίς να το γνωρίζουν οι γονείς τους. Άλλοι θα συμβουλέψουν τα παιδιά να καλέσουν με χρέωση του καλουμένου και τότε, χάρη στην αναγνώριση κλήσης, οι διαφθορείς μπορούν εύκολα να βρουν τον αριθμό τηλεφώνου του παιδιού. Μην επιτρέπετε στο παιδί σας να συναντήσει κατά πρόσωπο κάποιον άγνωστο που γνώρισε στο διαδίκτυο, χωρίς τη δική σας επίβλεψη.

• Το παιδί σας ή ο έφηβος παίρνει αλληλογραφία, δώρα ή πακέτα από κάποιον που δε γνωρίζετε. Συνήθως οι διαφθορείς στέλνουν γράμματα, φωτογραφίες και δώρα στα υποψήφια θύματα. Οι διαδικτυακοί διαφθορείς μπορεί ακόμη να στείλουν και αεροπορικά εισιτήρια, προκειμένου να παρασύρουν το παιδί ή τον έφηβο σε μία κατά πρόσωπο συνάντηση.

• Το παιδί σας ή ο έφηβος απομακρύνεται από την οικογένεια και τους φίλους ή σβήνει αμέσως την οθόνη του υπολογιστή ή αλλάζει την οθόνη, όταν κάποιος ενήλικος εισέρχεται στο δωμάτιο. Οι διαδικτυακοί διαφθορείς καταβάλλουν μεγάλες προσπάθειες για να αποκόψουν τα παιδιά από την οικογένειά τους και συχνά τονίζουν

(22)

τα μικρά προβλήματα στο σπίτι. Τα παιδιά που έχουν πέσει θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης συνήθως κλείνονται στον εαυτό τους και παθαίνουν κατάθλιψη.

• Το παιδί σας χρησιμοποιεί το λογαριασμό διαδικτύου κάποιου άλλου. Ακόμη και τα παιδιά που δεν έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο στο σπίτι, μπορεί να συναντήσουν κάποιον διαφθορέα όταν συνδέονται στο διαδίκτυο στο σπίτι ενός φίλου ή σε κάποιον άλλο δημόσιο χώρο, ακόμη και στη βιβλιοθήκη. Οι διαφθορείς δίνουν συνήθως στα θύματά τους λογαριασμό Διαδικτύου ώστε να μπορούν να επικοινωνούν.

2.6.2 Η θέση του γονέα σε περίπτωση που αντιληφθεί ότι το παιδί του έχει γίνει στόχος

Εάν το παιδί σας λαμβάνει σεξουαλικά ακατάλληλες φωτογραφίες από κάποια διαδικτυακή επαφή, ή εάν λαμβάνει μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, άμεσα μηνύματα ή με κάποιον άλλο ηλεκτρονικό τρόπο, σεξουαλικά υπονοούμενα, καλέστε την αστυνομία. Αποθηκεύστε τυχόν στοιχεία, όπως διευθύνσεις ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, διευθύνσεις διαδικτυακών τοποθεσιών και μητρώα συνομιλιών για να τα δώσετε στην αστυνομία. Ελέγξτε τον υπολογιστή σας για αρχεία με πορνογραφικό υλικό ή κάποιο τύπο σεξουαλικής επικοινωνίας. Αυτά αποτελούν συνήθως προειδοποιητικές ενδείξεις. Παρακολουθήστε την πρόσβαση του παιδιού σας, σε μέσα ζωντανής ηλεκτρονικής επικοινωνίας, όπως τα δωμάτια συνομιλιών, τα άμεσα μηνύματα και το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο. Οι διαδικτυακοί διαφθορείς συνήθως συναντούν τα υποψήφια θύματα σε δωμάτια συνομιλιών και στη συνέχεια, επικοινωνούν μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή άμεσων μηνυμάτων. (Ηλεκτρονική βιβλιογραφία, Διαφθορείς στο ίηΐθΓΠθΐ 26/08/2010)

(23)

2.7 Το ναρκωτικό του internet

Όταν μιλάμε για το ναρκωτικό μέσω διαδικτύου, αναφερόμαστε στο εν λόγο iDoser το οποίο αναμένεται ότι θα κάνει πολύ έντονα την εμφάνιση του κατά τον 21ο αιώνα ως μία νέα εθιστική ουσία. Αυτό το ναρκωτικό θα μπορέσει να κυκλοφορήσει σε όλο τον κόσμο και δεν θα έχει τη συνηθισμένη μορφή (χάπια, ενέσεις ή εισπνοές), αλλά σε ψηφιακά αρχεία που οι χρηστές θα κατεβάζουν (download) από το διαδίκτυο. Η δόση του iDoser είναι βασισμένη σε ηχητικά κύματα που έχουν ενσωματωθεί σε μουσικά αρχεία με κατάλληλη επεξεργασία και θα πωλούνται ως αρχεία drg. Αυτά τα κύματα έχουν συχνότητα από 3 έως 30 Hertz και είναι κατάλληλα να επηρεάζουν τη λειτουργία του εγκεφάλου προκαλώντας ποικίλες αντιδράσεις.

Ήδη οι αρχές έχουν εντοπίσει αμέτρητες ιστοσελίδες όπου μπορούν οι ενδιαφερόμενοι να βρουν τη δόση τους. Μάλιστα, υπάρχει και ιστοσελίδα όπου παρέχονται οδηγίες χρήσης του νέου ναρκωτικού για τους αρχάριους και πωλούνται CDs με τραγούδια-«δόσεις». Όπως συμβαίνει σε αρκετές περιπτώσεις και με τα κοινά ναρκωτικά, οι πρώτες χαμηλές

«δόσεις» παρέχονται δωρεάν, με στόχο την προσέλκυση νέων πελατών.

Ακόμα όμως και οι πιο ισχυρές «δόσεις» προσφέρονται σε πολύ χαμηλές τιμές (περίπου 5 ευρώ το τραγούδι), παρά το γεγονός ότι μπορούν να ξαναχρησιμοποιηθούν αμέτρητες φορές. Την ίδια στιγμή, στο YouTube μπορεί να βρει κανείς πολλά σχετικά βιντεάκια και να δει νέους να παραληρούν από ευφορία τη στιγμή που δοκιμάζουν το ναρκωτικό της ψηφιακής εποχής.

Οι χρήστες δεν έχουν παρά να τα αναζητήσουν στις εκατοντάδες ιστοσελίδες-βαποράκια, να τα κατεβάσουν στον υπολογιστή τους και με ένα ειδικό πρόγραμμα, που διατίθεται δωρεάν στο Ίντερνετ, να τα αποσυμπιέσουν, να τα ακούσουν και να φτιάξουν... κεφάλι στην κυριολεξία, αφού τα ηχητικά αυτά ναρκωτικά δρουν κατευθείαν στον εγκέφαλο. (Ηλεκτρονική βιβλιογραφία, iDoser: Τα ναρκωτικά του Internet - Κίνδυνος θάνατος,19/08/2010)

(24)

Κεφάλαιο3

Εθισμός στο Διαδίκτυο

Είναι μια νέα μορφή εξάρτησης η οποία δεν έχει οριοθετηθεί ακόμα. Η διαδικτυακή εξάρτηση δεν υπάρχει σαν κλινική οντότητα μέσα σε ψυχιατρικά εγχειρίδια. Τον εθισμό μπορούμε να τον ορίσουμε ως την ενασχόληση κάθε ατόμου με το ίπίβΓΠβί με σκοπό την ικανοποίηση αισθημάτων κάτι που απαιτεί όλο και περισσότερο χρόνο.

Ως αιτία για τον εθισμό των εφήβων στο διαδίκτυο θεωρείται η ανάγκη να ικανοποιήσουν ψυχολογικά τον εαυτό τους, αυτό συμβαίνει μέσω της δημιουργίας μιας "ιδανικής κατάστασης εαυτού” όπου το κάθε άτομο ανακαλύπτει και μαθαίνει κάθε πτυχή του εαυτού του χωρίς περιορισμούς και συνέπειες. Οι παράγοντες που οδηγούν τους εφήβους προς τον εθισμό είναι κυρίως οικογενειακοί και ψυχολογικοί. Είναι πολύ πιθανόν λοιπόν, ένα παιδί που προέρχεται από δυσλειτουργική οικογένεια ή πάσχει από κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές, διαταραχές προσωπικότητας, υπερκινητικότητα και κοινωνική φοβία να πέσει θύμα εθισμού.

Το φαινόμενο του εθισμού εμφανίζετε σε άτομα πρώιμης εφηβείας (10 - 14 ετών) αλλά ακόμα περισσότερο στη φάση της μέσης εφηβείας (15-17 ετών) όπου οι έφηβοι μπορούν να πειραματιστούν στο ίπίθΓΠθί. Ο εθισμός αυτός δεν αφήνει ανέγγιχτη την νεολαία δηλαδή, την όψιμη εφηβεία (>17 ετών). Ο διαδικτυακός εθισμός έχει σαν συμπτώματα:

1. Εκούσια ή ακούσια κίνηση δαχτυλογράφησης των δαχτύλων, άγχος, έμμονη σκέψη και όνειρα για το διαδίκτυο.

2. Μεγάλη κατανάλωση σε χρόνο και χρήμα για την πραγματοποίηση διαφόρων δραστηριοτήτων.

3. Δυσλειτουργία του ατόμου σε κοινωνικό - οικογενειακό αλλά και προσωπικό επίπεδο.

4. Μειωμένη επίδοση του εφήβου στις υποχρεώσεις του σχολείου.

5. Έλλειψη ύπνου και μηδενική προσωπική φροντίδα.

(25)

6. Απομόνωση από το συγγενικό και φιλικό τους περιβάλλον.

7. Γίνονται επιθετικοί ή ακόμα μπορεί να φτάσουν σε σημείο κλοπής χρημάτων από τους γονείς.

8. Ανορεξία ή βουλιμία.

3.1 Αντιμετώπιση εθισμού

Ο ρόλος του γονέα είναι τόσο σημαντικός για την πρόληψη όπως έχουμε αναφέρει στις προηγούμενες ενότητες όσο και για την αντιμετώπιση του εθισμού.

Ο εθισμός αναγνωρίζεται από την ψυχιατρική κοινότητα ως ξεχωριστή ψυχοσωματική διαταραχή γι’ αυτό για την αντιμετώπιση της γίνεται χρήση μιας ειδικής θεραπείας. Για να βοηθήσουν οι γονείς τα παιδιά τους να αντιμετωπίσουν τον εθισμό τους στο διαδίκτυο, θα πρέπει να απευθυνθούν σε ειδικά κέντρα που βοηθούν τη νεολαία να ξεφύγει από αυτό. Στην Ελλάδα για παράδειγμα, υπάρχουν πολλά τέτοια κέντρα των οποίων την ύπαρξη έφηβοι και γονείς ίσως να αγνοούν. Η παρακολούθηση στα κέντρα αυτά γίνεται ξεχωριστά για κάθε περίπτωση και σε αυτή συμμετέχουν τέσσερα άτομα διαφορετικών ειδικοτήτων (παιδίατρος. παιδοψυχίατρος, παιδοψυχολόγος και οικογενειακός σύμβουλος). Σκοπός της θεραπείας δεν είναι ο έφηβος να κόψει τη χρήση του ίπίθηθί, αλλά να μπορέσει να θέτει όρια και να μάθει να ασχολείται με άλλες δραστηριότητες. Αν η εξάρτηση βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο η θεραπεία γίνεται ευκολότερα. Σε αντίθετη περίπτωση, μπορεί ακόμα και να χορηγηθούν φάρμακα στους εφήβους κατά τη διάρκεια της θεραπείας ώστε να αντιμετωπίσουν τον εθισμό.

3.2 Σχετική έρευνα

Είκοσι αγόρια (14-16 ετών) με συμπτώματα εξάρτησης από το διαδίκτυο

(26)

παρακολουθεί η επιστημονική ομάδα της Μονάδας Εφηβικής Υγείας της Β’

Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών στο νοσοκομείο

«Αγλαΐα Κυριακού». Εξειδικευμένες ομάδες με παιδοψυχολόγους και παιδοψυχίατρους εφαρμόζουν γνωσιακές συμπεριφορηκές θεραπείες και ψυχοθεραπεία.

Τα συμπτώματα του εθισμού στο ιντερνέτ, μερικά από τα οποία εμφανίζουν τα παιδιά αυτά είναι: ανοχή (συνεχή παραμονή στο διαδίκτυο που αυξάνεται καθημερινά),συμπτώματα συνδρόμου απόσυρσης (θλιμμένη συμπεριφορά, μειωμένη ανταπόκριση στα εξωτερικά ερεθίσματα, απώλεια ενδιαφέροντος) αδυναμία τήρησης ροκαθορισμένου χρόνου παραμονής στο διαδίκτυο, έκπτωση της λειτουργικότητας τους, άγχος αίσθηση αποδιοργάνωσης εκτός διαδικτύου.

Αποτέλεσμα όλων των παραπάνω είναι η σχολική αποτυχία, οι διαταραχές ύπνου, κατάθλιψη, μειωμένη αυτοεκτίμηση διαταραχή των διαπροσωπικών σχέσεων με τους φίλους και την οικογένεια, μοναξιά, μειωμένη φυσική δραστηριότητα, χαμηλή ποιότητα ζωής.

Η έρευνα που πραγματοποιεί η Μ.Ε.Υ του Πανεπιστήμιου Αθηνών έδωσε σημαντικά στοιχεία όσο αφορά τον χρόνο που καταναλώνουν οι έφηβοι στο διαδίκτυο καθώς και με τι ασχολούνται όταν βρίσκονται εντός:

• 53.4% χρησιμοποιούσαν το διαδίκτυο για χρονικό διάστημα > 1 έτος

• 26% ανέφεραν καθημερινή χρήση και

• 8% χρήση > 20 ώρες εβδομαδιαίως.

• Τα αγόρια χρησιμοποιούσαν το διαδίκτυο σημαντικά περισσότερο από τα κορίτσια

• Ποσοστά χρήσης διαδικτύου. 55% χρησιμοποιούν το δίκτυο για παιχνίδια, 40% για τα e-mail, 37,5% για chat (χώροι συνάντησης), 10% για αγορές, 4% για ενημέρωση σε θέματα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης, 27% θέματα επιμόρφωσης, 26% για ενημέρωση-υπηρεσίες

(27)

• Υπήρξε θετική συσχέτιση της χρήσης διαδικτύου και της διάσπασης προσοχής-υπερκινητικότητας, σύμφωνα με την κατάταξη στο SDQ.

• 1% των παιδιών εμφανίζουν συμπτώματα εξάρτησης από το διαδίκτυο.

• 18,2% (ένα στα πέντε 15χρονα παιδιά) παρουσίαζαν περιοδικά ή συχνά προβλήματα σχετικά με την κατάχρηση διαδικτύου (κατάσταση πριν το εθισμό)

Τα ποσοστά της έρευνας είναι υψηλά και ανησυχητικά.

Το φαινόμενο της εξάρτησης από το διαδίκτυο είναι συχνότερο στα αγόρια, σε μονογονεϊκές ή δυσλειτουργικές οικογένειες, σε παιδιά με καταθλιπτικό συναίσθημα ή υπερκινητικότητα.

Η αύξηση της επίπτωσης του διαζυγίου, η μοναξιά, η απουσία επίβλεψης από τους γονείς συμβάλουν στην ανάπτυξη του φαινομένου.

Εδώ πρέπει να λάβουμε υπόψη μας και τις ιδιαιτερότητες που έχει η εφηβεία. Όσο ο έφηβος μεγαλώνει ο πειραματισμός, ο μιμητισμός η περιέργεια, η μη συνειδητοποίηση του κινδύνου και η φυσιολογική αντίδραση σε κάθε καταπίεση γίνονται βασικά χαρακτηριστικά του και το καθιστούν ευάλωτο και ευαίσθητο σε εξαρτήσεις.

Τα online παιχνίδια είναι υπεύθυνα για τον εθισμό των εφήβων στο διαδίκτυο.

Τα online παιχνίδια βίας του διαδικτύου πέρα από την εξάρτηση που μπορούν να προκαλέσουν εξοικειώνει τα παιδία με την βία και άρει τις αναστολές τους στο αποτρόπαιο αυτό φαινόμενο. Στα μάτια των παιδιών η άσκηση βίας μπορεί να φέρεται σαν μια συνηθισμένη πράξη χωρίς να συνειδητοποιούν πολλές φορές τις επιπτώσεις που έχει η άσκηση της σε παιδιά και ενήλικες.