ΑΛΔΞΑΝΓΡΔΗΟ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΟ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΟ ΗΓΡΤΜΑ ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ
ΥΟΛΖ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΑ ΓΔΧΠΟΝΗΑ
ΣΜΖΜΑ ΑΓΡΟΣΗΚΖ ΑΝΑΠΣΤΞΖ & ΓΗΟΗΚΖΖ ΑΓΡΟΣΗΚΧΝ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΧΝ
ΜΑΨΟ 2014
«ΓΖΜΗΟΤΡΓΗΑ ΛΟΓΗΜΗΚΟΤ ΓΗΑ ΣΖ ΜΖΥΑΝΟΓΡΑΦΖΖ ΠΗΝΑΚΧΝ ΛΟΓΗΣΗΚΖ ΠΑΡΑΚΟΛΟΤΘΖΖ ΣΤΠΧΝ
ΑΓΡΟΣΗΚΧΝ ΔΚΜΔΣΑΛΛΔΤΔΧΝ»
ΡΑΠΣΖ ΜΑΡΗΑ
ΔΠΗΒΛΔΠΧΝ ΚΑΘΖΓΖΣΖ: Γ. Μπνπηαθίδεο θαη Α.Παπινχδε
ΠΣΤΥΗΑΚΖ ΔΡΓΑΗΑ
2
Περιεχόμενα
ΠΡΟΛΟΓΟ ... 4
ΠΔΡΗΛΖΦΖ ... 4
1. ΔΗΑΓΧΓΖ ... 4
1.1. Αληηθείκελν ηεο πηπρηαθήο εξγαζίαο ... 5
1.2. Σα θεθάιαηα ηεο εξγαζίαο επηγξακκαηηθά ... 5
1.3. Δλλνηνινγηθή πεξηγξαθή φξσλ ... 6
1.3.1. Λνγηζηηθή... 6
1.3.2. Γεσξγηθή ινγηζηηθή παξαθνινχζεζε ... 8
1.3.3 Σξφπνη γεσξγηθήο ινγηζηηθήο παξαθνινχζεζεο ... 8
1.3.4. πληειεζηέο παξαγσγήο: ... 10
1.3.5. Γαπάλεο παξαγσγήο ... 11
1.3.6. Γεσξγηθφο ινγαξηαζκφο ... 17
1.3.7. Οηθνλνκηθή αλάιπζε αγξνηηθήο εθκεηάιιεπζεο θαη θιάδσλ παξαγσγήο .... 18
1.3.8. Οηθνλνκηθή αλάιπζε θιάδσλ παξαγσγήο. ... 18
1.3.9. πλνπηηθή παξνπζίαζε ηεο απνγξαθήο θαη εθηίκεζεο ηεο αμίαο ηεο γεσξγηθήο εθκεηάιιεπζεο. ... 25
1.3.10. Σήξεζε ινγαξηαζκψλ απιψλ θαη ζχλζεησλ θιάδσλ παξαγσγήο ηεο γεσξγηθήο εθκεηάιιεπζεο ... 26
1.3.11. Αλάιπζε θαη εξκελεία γεσξγηθψλ ινγαξηαζκψλ θαη ππνινγηζκφο νηθνλνκηθνχ απνηειέζκαηνο. ... 26
2. Ζ ΥΡΖΖ ΖΛΔΚΣΡΟΝΗΚΧΝ ΤΠΟΛΟΓΗΣΧΝ ΣΖΝ ΓΔΧΡΓΗΑ ... 27
2.1. ρεηηθέο εξγαζίεο ... 27
2.2. ηφρνο θαη ραξαθηεξηζηηθά ηνπ «Agrologic» ... 28
3. ΣΑΓΗΑ ΣΖ ΔΦΑΡΜΟΓΖ ΚΑΗ ΤΥΔΣΗΔΗ ... 30
3.1. Γεκηνπξγία Πηλάθσλ... 31
3.2. Φφξκεο ... 34
4. Ζ ΔΦΑΡΜΟΓΖ «AGROLOGIC»: ΟΓΖΓΟ ΔΦΑΡΜΟΓΖ ... 56
4.1. Πεξηγξαθή ηεο ζπγθεθξηκέλεο πινπνίεζεο: πιαηθφξκα αλάπηπμεο θαη εθηέιεζεο, πξνγξακκαηηζηηθά εξγαιεία θιπ. ... 56
5. ΔΠΗΛΟΓΟ ... 61
5.1. χλνςε θαη ζπκπεξάζκαηα ... 62
6. ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ... 63
3
7. ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ ... 65
7.1. Σα βαζηθά νηθνλνκηθά απνηειέζκαηα- εξκελεία θαη ηξφπνο ππνινγηζκνχ: ... 65
7.2. Πίλαθεο ... 70
7.3. Μηζζνί αγξνηηθώλ εθκεηαιιεύζεσλ θαη ζπλεηαηξηζκώλ ... 78
4
ΠΡΟΛΟΓΟ
ΠΔΡΗΛΖΦΖ
ηα πιαίζηα ηνπ πξνπηπρηαθνχ ηκήκαηνο ηεο Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο θαη Γηνίθεζεο Αγξνηηθψλ Δπηρεηξήζεσλ ηνπ Αιεμάλδξεηνπ Σερλνινγηθνχ Δθπαηδεπηηθνχ Ηδξχκαηνο Θεζζαινλίθεο, παξνπζηάδεηαη ε εθαξκνγή
«Agrologic», ε νπνία δεκηνπξγήζεθε απνθιεηζηηθά γηα ηελ παξνχζα εξγαζία.
Πξφθεηηαη γηα κία εθαξκνγή, ε νπνία βνεζά ηνλ γεσξγφ λα δηαρεηξηζηεί ηα ινγηζηηθά ηνπ δεδνκέλα θαη λα νξγαλψζεη νηθνλνκηθά ηελ γεσξγηθή ηνπ επηρείξεζε εχθνια θαη απνηειεζκαηηθά. Αξρηθά, δίλνληαη θάπνηεο ρξήζηκεο γεληθέο πιεξνθνξίεο ζε ζεσξεηηθφ επίπεδν, νη νπνίεο αθνξνχλ ζηελ ινγηζηηθή θαη ζηνλ ηξφπν πνπ νξγαλψλνληαη νηθνλνκηθά νη γεσξγηθέο επηρεηξήζεηο.
Έπεηηα, παξνπζηάδεηαη ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν δεκηνπξγήζεθε ε εθαξκνγή
«Agrologic», φπσο γηα παξάδεηγκα ε ζπγθξφηεζε ησλ πηλάθσλ θαη ε δεκηνπξγία ηεο θφξκαο ηνπο. Αθνινπζεί έλαο νδεγφο ρξήζεο ηεο εθαξκνγήο, ψζηε ν ρξήζηεο ηεο λα είλαη ζε ζέζε λα θαηαρσξήζεη ηα ζηνηρεία ηεο γεσξγηθήο ηνπ επηρείξεζεο θαη λα ηα δηαρεηξηζηεί. Ζ «Agrologic» είλαη κηα εχρξεζηε εθαξκνγή, ηελ νπνία κπνξεί λα ρξεζηκνπνηήζεη ν θαζέλαο, ρσξίο λα δηαζέηεη εμεηδηθεπκέλεο γλψζεηο νηθνλνκηθψλ θαη ινγηζηηθήο. ηνρεχεη λα βνεζήζεη ηνλ αγξφηε λα είλαη ζε ζέζε κφλνο ηνπ λα δηαρεηξηζηεί ηα νηθνλνκηθά δεδνκέλα ηεο γεσξγηθήο ηνπ κνλάδαο, επεηδή ε εθαξκνγή κπνξεί λα βγάδεη ηα ζπλνιηθά απνηειέζκαηα απηφκαηα, ρσξίο λα ρξεηάδεηαη λα ηα ππνινγίδεη ν ίδηνο ν ρξήζηεο.
1. ΔΗΑΓΧΓΖ
Οη αγξφηεο ζήκεξα εθζπγρξνλίδνληαη, θαζψο φιν θαη πεξηζζφηεξν ρξεζηκνπνηνχλ ηνλ ππνινγηζηή γηα ηηο δηάθνξεο εξγαζίεο ηνπο. Ζ ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο ζηελ γεσξγηθή παξαγσγή απνηειεί έλαλ ηξφπν, φρη κφλν λα δηεπθνιπλζεί ζε πξαθηηθφ επίπεδν ε παξαγσγή (κε ηελ ρξήζε κεραλεκάησλ ζηελ γεσξγία θαη ηελ θηελνηξνθία), αιιά θαη λα βνεζεζνχλ νη αγξφηεο ζηελ επεμεξγαζία νηθνλνκηθψλ δεδνκέλσλ ηεο δνπιεηάο ηνπο. Ηδηαίηεξα ε δεχηεξε παξάκεηξνο ηνπο παξέρεη ηε δπλαηφηεηα λα αζρνιεζνχλ νη ίδηνη κε ηε γεσξγηθή ινγηζηηθή, ρσξίο λα ρξεηάδνληαη βνήζεηα εηδηθνχ. Ζ ρξήζε ππνινγηζηψλ
5 κεηαηξέπεη ζε εχθνιε δηαδηθαζία κία εξγαζία πνπ ζα απαηηνχζε σο ηψξα εμεηδηθεπκέλεο ζπνπδέο. Με απηφ ηνλ ηξφπν, ε ίδηα ε επηζηήκε πξνζεγγίδεη ηνλ αγξφηε θαη ηνλ βνεζά ζηελ θαζεκεξηλφηεηά ηνπ ζπλνιηθά.
1.1. Αληηθείκελν ηεο πηπρηαθήο εξγαζίαο
Ζ εξγαζία απηή πξνηείλεη έλαλ ηξφπν λα θαηαγξαθνχλ ζπζηεκαηηθά ηα νηθνλνκηθά δεδνκέλα κηαο γεσξγηθήο εθκεηάιιεπζεο, παξαθνινπζψληαο ηηο νηθνλνκηθέο κεηαβνιέο θαη ππνινγίδνληάο ηεο, κε ηελ ρξήζε ηεο εθαξκνγήο
«Agrologic» ηνπ πξνγξάκκαηνο Access. Ζ εθαξκνγή «Agrologic»
δεκηνπξγήζεθε ιφγσ ηεο παξνχζαο πηπρηαθήο εξγαζίαο θαη ζα ρξεζηκνπνηεζεί απνθιεηζηηθά γηα απηήλ. Θα κπνξνχλ λα παξαθνινπζνχλ, έηζη, ην «ελεξγεηηθφ»
θαη «παζεηηθφ» ηεο επηρείξεζήο ηνπο, δειαδή ηα θέξδε θαη ηηο δεκίεο, ζε φιε ηε δηάξθεηα ηνπ έηνπο. Οη πίλαθεο ηεο εθαξκνγήο «Agrologic» απνηεινχλ έλα πνιχ ρξήζηκν εξγαιείν γηα ηνπο αγξφηεο, θαζψο ηνπο επηηξέπεη φρη κφλν λα θαηαγξάςνπλ, αιιά θαη λα επεμεξγαζηνχλ ηα νηθνλνκηθά δεδνκέλα.
1.2. Σα θεθάιαηα ηεο εξγαζίαο επηγξακκαηηθά
Ζ εξγαζία απνηειείηαη απφ πέληε θεθάιαηα, ηα νπνία παξνπζηάδνπλ ηελ εμήο δνκή:
ην πξψην θεθάιαην παξνπζηάδεηαη ην πεξηερφκελν ηεο εξγαζίαο απηήο θαη ζε γεληθέο γξακκέο πεξηγξάθεηαη ε εθαξκνγή «Agrologic». Έπεηηα, πεξηγξάθνληαη ηα γεληθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο εξγαζίαο αλά θεθάιαην θαη νη βαζηθέο έλλνηεο.
ην δεχηεξν θεθάιαην παξνπζηάδνληαη νη ζρεηηθέο κε ηελ παξνχζα εξγαζία έξεπλεο. Μέζα απφ ηελ κειέηε ηεο ειιεληθήο θαη μέλεο βηβιηνγξαθίαο, αληινχληαη νη πεγέο γηα λα δηεξεπλεζεί πιεξέζηεξα ην ζέκα. πγθεθξηκέλα, γίλεηαη αλαθνξά ζηνπο ζθνπνχο θαη ηνπο ηξφπνπο ηεο ινγηζηηθήο παξαθνινχζεζεο ηεο γεσξγηθήο παξαγσγήο, ζηνπο ζπληειεζηέο θαη ηηο δαπάλεο παξαγσγήο θαη ζηνλ ππνινγηζκφ ησλ βαζηθψλ νηθνλνκηθψλ απνηειεζκάησλ.
ην ηξίην θεθάιαην πεξηγξάθνληαη ζηα ζηάδηα ηεο εθαξκνγήο θαη ηε ινγηθή ηεο ιεηηνπξγίαο ηεο. Παξνπζηάδεηαη ν ηξφπνο, δειαδή, πνπ ηα δηάθνξα δεδνκέλα ηεο εθαξκνγήο αιιειεπηδξνχλ κεηαμχ ηνπο θαη κε ηα δεδνκέλα ηνπ ρξήζηε.
6
ην ηέηαξην θεθάιαην δίλνληαη νδεγίεο ρξήζεο ηεο εθαξκνγήο «Agrologic», ψζηε λα κπνξέζεη λα ηελ θαηαλνήζεη θαη λα ηελ ρξεζηκνπνηήζεη θαη έλαο αξράξηνο ρξήζηεο.
ην πέκπην θεθάιαην γίλεηαη κία ζχλνςε ησλ φζσλ πξναλαθέξζεθαλ θαη δηεμάγνληαη κεξηθά ρξήζηκα ζπκπεξάζκαηα γηα ηελ εθαξκνγή, αιιά θαη γηα ηελ ρξήζε ησλ ειεθηξνληθψλ ππνινγηζηψλ ζηελ γεσξγηθή παξαγσγή.
1.3. Δλλνηνινγηθή πεξηγξαθή όξσλ
1.3.1. Λνγηζηηθή
Ζ ινγηζηηθή είλαη έλαο επηζηεκνληθφο θιάδνο, αθξηβήο θαη ζπγθεθξηκέλνο, κε ζαθείο θαη ζπγθεθξηκέλνπο θαλφλεο, ρξεζηκνπνηψληαο ζπλήζσο κφλν έλαλ νξζφ ηξφπν ρεηξηζκνχ νπνηνπδήπνηε πξνγξάκκαηνο εγγξαθψλ. Βαζίδεηαη ζηνπο αξηζκνχο θαη ζηε ινγηθή. Οη αξρέο ηεο θαη ε εμέιημή ηεο ζηεξίδνληαη ζηελ πείξα θαη ζηελ πξαθηηθή φζσλ ηελ αζθνχλ. Καηά θαλφλα αθνινπζεί ηε δηακφξθσζε θαη ηελ αλάπηπμε ησλ νηθνλνκηθψλ επηζηεκψλ, γη’ απηφ ζπλδέεηαη κε ηελ νηθνλνκηθή ησλ εθκεηαιιεχζεσλ. Ζ ινγηζηηθή ππνινγίδεη ηα νηθνλνκηθά απνηειέζκαηα κηαο νηθνλνκηθήο κνλάδαο, αιιά ππάξρνπλ πεξηπηψζεηο πνπ εθαξκφδεηαη, γηα λα παξαθνινπζνχληαη νη ηερληθέο θαη νηθνλνκηθέο κεηαβνιέο ελφο νξγαληζκνχ ηδησηηθνχ ή δεκνζίνπ δηθαίνπ. Γεληθά, αλαδεηθλχεη ηα ζεκαληηθφηεξα γεγνλφηα ζηε ιεηηνπξγία ελφο νηθνλνκηθνχ νξγαληζκνχ ή κηαο εθκεηάιιεπζεο. Δηδηθφηεξα, είλαη έλα κέζν δηαπίζησζεο ηεο πθηζηάκελεο θαηάζηαζεο ελφο νηθνλνκηθνχ νξγαληζκνχ ή κηαο εθκεηάιιεπζεο, αλαδεηθλχνληαο ηα δπλαηά ή αδχλαηα ζεκεία ηεο νξγάλσζήο ηνπο. Βέβαηα, απηή θαζαπηή ε ινγηζηηθή δελ είλαη έλα κέζν αχμεζεο ηνπ θέξδνο ή κηα άκεζε πεγή παξαγσγήο πινχηνπ, αιιά ην φξγαλν κε ην νπνίν ππνδεηθλχνληαη νη ηξφπνη αχμεζήο ηνπο (Σζνπθαιάο, 2010).
ηε γεσξγία εηδηθφηεξα, ε ινγηζηηθή παξαθνινπζεί θαη αλαιχεη ηερληθννηθνλνκηθά ηελ πθηζηάκελε νξγάλσζε ησλ γεσξγηθψλ εθκεηαιιεχζεσλ θαη ππνινγίδεη ην πθηζηάκελν θέξδνο ή παξαθνινπζεί θαη αλαιχεη απηνηειείο θιάδνπο θπηηθήο θαη δσηθήο παξαγσγήο, γηα λα πξνζδηνξηζηεί ε νηθνλνκηθή ζέζε ηεο ζην πιαίζην κηαο γεσξγηθήο εθκεηάιιεπζεο ή πεξηνρήο. θνπνί ηεο γεσξγηθήο ινγηζηηθήο είλαη (α) λα πξνζδηνξηζηεί ε πθηζηάκελε θαηάζηαζε ηεο
7 νηθνλνκηθήο κνλάδαο –δειαδή ελ πξνθεηκέλσ ηεο γεσξγηθήο εθκεηάιιεπζεο- θαη εηδηθφηεξα ηεο θεθαιαηαθήο ζχλζεζήο ηεο, (β) λα παξαθνινπζεζνχλ ιεπηνκεξψο θαη λα θαηαγξαθνχλ ηα θπζηθά ή ηερληθά θαη νηθνλνκηθά δεδνκέλα ησλ δηάθνξσλ θιάδσλ θαη κέζσλ παξαγσγήο ηεο εθκεηάιιεπζεο θαη ησλ δνζνιεςηψλ ηεο, θαζψο θαη νη κεηαβνιέο ηεο θεθαιαηαθήο ηεο ζχλζεζεο ζηε δηάξθεηα ηνπ έηνπο, (γ) λα ππνινγηζηεί επαθξηβψο ην νηθνλνκηθφ απνηέιεζκα ππφ ηηο δηάθνξεο κνξθέο ηνπ, είηε αλαθέξεηαη ζε νιφθιεξε ηελ εθκεηάιιεπζε είηε ζε θιάδν ηεο μερσξηζηά, (δ) λα εμαθξηβσζνχλ ηα αίηηα ηνπ κεγάινπ ή κηθξνχ νηθνλνκηθνχ απνηειέζκαηνο, απ’ ηα νπνία ειέγρεηαη ε πνξεία ηεο εθκεηάιιεπζεο θαη ππνδεηθλχνληαη ηξφπνη βειηίσζεο ηεο νξγάλσζήο ηεο θαη ηνπ νηθνλνκηθνχ ηεο απνηειέζκαηνο (Κηηζνπαλίδεο, 1993).
Ζ γεσξγηθή ινγηζηηθή κίαο γεσξγηθήο εθκεηάιιεπζεο εληάζζεηαη ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα. Μπνξεί λα αθνινπζεί κία απφ ηηο δχν παξαθάησ κεζφδνπο, πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γεληθά απφ ηνπο άιινπο θιάδνπο ινγηζηηθήο, νη νπνίεο είλαη:
(α) ε απινγξαθηθή (είλαη αηειήο, γηαηί νη ινγηζηηθέο εγγξαθέο αλαθέξνληαη ζπλήζσο ζε έλαλ κφλν θάζε θνξά ινγαξηαζκφ, θπξίσο φκσο επεηδή δελ παξαθνινπζνχληαη ινγηζηηθά νη κεηαβνιέο ησλ πεξηζζφηεξσλ πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ θαη ε θίλεζε ησλ πεξηζζφηεξσλ ινγαξηαζκψλ, εθηφο ειαρίζησλ) θαη (β) ε δηπινγξαθηθή ή δηγξαθηθή (ζε θάζε ζπλαιιαγή, πνπ ζέηεη ζε θίλεζε δχν ηνπιάρηζηνλ ινγαξηαζκνχο, γίλνληαη δχν εγγξαθέο, ηζφπνζα θαη ηαπηφρξνλα κία σο ρξέσζε θαη σο πίζησζε· δειαδή γηα κηα ζπλαιιαγή έλαο ινγαξηαζκφο ρξεψλεηαη θαη έλαο πηζηψλεηαη). ηελ πεξίπησζε φκσο ηεο γεσξγίαο ππάξρεη θαη ηξίηε θαηεγνξία, ε βειηησκέλε δηπινγξαθηθή (εθπνλήζεθε απ’ ηνλ Laur, γηα ηηο αλάγθεο κηθξνχ θαη κεζαίνπ κεγέζνπο γεσξγηθψλ εθκεηαιιεχζεσλ θαη βξίζθεηαη ελδηάκεζα ζηελ ακηγή απινγξαθία θαη ηελ δηπινγξαθία.
Γηαξζξψλεηαη κε ηξφπν πνπ κειεηά ηε γεσξγηθή εθκεηάιιεπζε, φζν θαη ηα νηθνλνκηθά ηεο γεσξγηθήο νηθνγέλεηαο) (Σζνπθαιάο, 2010).
Σα ινγηζηηθά ζπζηήκαηα πξνέθπςαλ απφ ηνλ πνιχπινθν κεραληζκφ ηεο δηπινγξαθηθήο κεζφδνπ. Έηζη, δηαθξίλνληαη: (α) ζην θιαζηθφ ζχζηεκα, (β) ζην ζχζηεκα εκεξνινγίνπ-θαζνιηθνχ θαη (γ) ζην ζπγθεληξσηηθφ ζχζηεκα. Κάζε κέζνδνο θαη θάζε ζχζηεκα ινγηζηηθήο ρξεζηκνπνηεί νξηζκέλα θχξηα θαη αλάινγν αξηζκφ βνεζεηηθψλ βηβιίσλ: βηβιίν απνγξαθήο θαη ηζνινγηζκνχ, εκεξνιφγην,
8 θαζνιηθφ, βηβιίν απνζήθεπζεο, βηβιίν ηακείνπ θαη βνεζεηηθά βηβιία (Κηηζνπαλίδεο, 1993).
1.3.2. Γεσξγηθή ινγηζηηθή παξαθνινύζεζε
Παξαθνινπζεί ηε ιεηηνπξγία ηεο γεσξγηθήο εθκεηάιιεπζεο θαη πεξηιακβάλεη ηελ απνγξαθή ησλ πεξηνπζηαθψλ ηεο ζηνηρείσλ, ηελ ηήξεζε ησλ ινγαξηαζκψλ ησλ θιάδσλ θαη ησλ κέζσλ παξαγσγήο θαη ηνλ ππνινγηζκφ ηνπ νηθνλνκηθνχ απνηειέζκαηνο πνπ επηηεχρζεθε. Πξαγκαηνπνηείηαη κε ηηο γεσξγηθέο εγγξαθέο, δειαδή κε ηηο εγγξαθέο ησλ θπζηθψλ ή ηερληθψλ θαη νηθνλνκηθψλ δεδνκέλσλ κε ηελ ρξήζε ηεο θαηάιιειεο δηάξζξσζεο ησλ εκεξνινγίσλ ηνπ πξνηεηλφκελνπ ζπζηήκαηνο γεσξγηθψλ ινγαξηαζκψλ. Με ηα εκεξνιφγηα κπνξεί λα παξαθνινπζείηαη ινγηζηηθά νιφθιεξε ε γεσξγηθή εθκεηάιιεπζε σο ζχλνιν ή ζε κεγάιεο θαηεγνξίεο νκνεηδψλ θιάδσλ ή ζε θιάδνπο θπηηθήο θαη δσηθήο παξαγσγήο. Μπνξεί λα γίλεη πην αλαιπηηθή θαη λα θηάζεη κέρξη ηελ πνηθηιία ελφο θπηνχ θαη ηε θπιή ελφο δψνπ ή ην ηεκάρην θάζε ρσξαθηνχ θαη ην θάζε δψν μερσξηζηά. ηνπο πνιπεηείο θιάδνπο θπηηθήο θαη δσηθήο παξαγσγήο ε ινγηζηηθή παξαθνινχζεζε ζπλεζίδεηαη λα γίλεηαη ρσξηζηά θαηά ειηθία ησλ δψσλ (Μαξηίθα-Βαθηξηδή & Γεκεηξηάδνπ, 2007).
1.3.3 Σξόπνη γεσξγηθήο ινγηζηηθήο παξαθνινύζεζεο
Τπάξρνπλ ηξεηο ηξφπνη ινγηζηηθήο παξαθνινχζεζεο ηεο γεσξγηθήο εθκεηάιιεπζεο:
1) Λογιζηική παπακολούθηζη ηηρ γεωπγικήρ εκμεηάλλεςζηρ ωρ ενιαίο ζύνολο:
Γηαξζξψλεηαη κε ηέηνην ηξφπν, πνπ επηηξέπεηαη: (α) ε εγγξαθή ηεο νηθνγελεηαθήο θαη μέλεο εξγαζίαο ζε ψξεο θαη νηθνλνκηθφ πνζφ, αλάινγα κε ην θαζνξηζκέλν εκεξνκίζζην, (β) ε εγγξαθή ησλ κεραλψλ θαη δψσλ (ηδίσλ θαη μέλσλ) πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζηελ εξγαζία, ησλ πξψησλ ζε ψξεο ησλ δεχηεξσλ ζε νηθνλνκηθφ πνζφ, (γ) ε εγγξαθή ησλ ζπφξσλ, ιηπαζκάησλ, θπηνθαξκάθσλ, δσνηξνθψλ θιπ. ζε πνζφηεηεο θαη επξψ, αλάινγα κε ηνλ ηξφπν παξαγσγήο ηεο εθκεηάιιεπζεο θαη (δ) ε εγγξαθή ηεο παξαγσγήο πξντφλησλ πνπ επηηεχρζεθε ζε πνζφηεηεο θαη επξψ. Μπνξεί λα θαηαγξάθεηαη, επίζεο, ην είδνο ηεο εξγαζίαο θαη ν ηνκέαο. ηελ πεξίπησζε απηή ζα πξέπεη λα
9 ηεξείηαη ηακείν, ζηνπ νπνίνπ ηηο εηζπξάμεηο ζα αλαγξάθνληαη νη πσιήζεηο θπηηθψλ θαη δσηθψλ πξντφλησλ, ηα δάλεηα θαη νη πσιήζεηο πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ, ελψ ζηηο πιεξσκέο ηνπ αλαγξάθνληαη νη πιεξσκέο ησλ ιηπαζκάησλ θαη θαξκάθσλ, ησλ αγνξαδφκελσλ ζπφξσλ θαη δσνηξνθψλ, ηα επηζηξεθφκελα δάλεηα θαη νη αγνξέο πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ (Κηηζνπαλίδεο, 1993).
2) Λογιζηική παπακολούθηζη ηηρ γεωπγικήρ εκμεηάλλεςζηρ ανά καηηγοπίερ ομοειδών κλάδων παπαγωγήρ:
Γίλεηαη κε ζχζηεκα ινγαξηαζκψλ θαη εγγξαθψλ, φπσο εθείλν νιφθιεξεο ηεο γεσξγηθήο εθκεηάιιεπζεο γηα θάζε θαηεγνξία νκνεηδψλ θιάδσλ παξαγσγήο.
Έηζη, ν αξηζκφο ησλ ινγαξηαζκψλ πνπ αλνίγνληαη εμαξηάηαη απφ ηνπο κεγάινπο θιάδνπο παξαγσγήο θαη ζε θάζε έλα αλαγξάθεηαη ε θαηαβαιιφκελε αλζξψπηλε, κεραληθή θαη ηπρφλ δσηθή εξγαζία, νη θαηαλαιηζθφκελνη ζπφξνη, ηα ιηπάζκαηα, ηα θάξκαθα, νη δσνηξνθέο θαη ε επηηπγραλφκελε παξαγσγή.
Μεγάινπο θιάδνπο ελλννχκε θπξίσο ηε θπηηθή θαη δσηθή παξαγσγή, κε ηηο ππνδηαηξέζεηο ηνπο (θπηά κηθξήο θαη κεγάιεο θαιιηέξγεηαο, βννεηδή θιπ.).
Γεληθά, κ’ απηνχο ηνπο ινγαξηαζκνχο δελ κπνξνχλ λα εμαρζνχλ ηερληθννηθνλνκηθνί ζπληειεζηέο (inputs-outputs) θάζε ζπγθεθξηκέλνπ θιάδνπ παξαγσγήο θαη κάιηζηα ζε ζπλάξηεζε κε ην είδνο ηεο εθηεινχκελεο εξγαζίαο.
Δμαζθαιίδεη απιψο κηα γεληθή εηθφλα ηεο νηθνλνκηθήο πνξείαο θάπνησλ κεγάισλ θαηεγνξηψλ θιάδσλ ηεο γεσξγηθήο εθκεηάιιεπζεο. Πξνηηκάηαη ζηηο πεξηπηψζεηο κηθηψλ ηχπσλ παξαγσγήο ή κηθηήο παξαγσγηθήο θαηεχζπλζεο εθκεηαιιεχζεσλ, φπνπ επηδεηείηαη ε κέηξεζε ηεο ζπκβνιήο θάζε θαηεγνξίαο θιάδσλ παξαγσγήο ζηελ νηθνλνκηθφηεηα θαη παξαγσγηθφηεηα ηεο εθκεηάιιεπζεο (Κηηζνπαλίδεο, 1993).
3) Λογιζηική παπακολούθηζη ηηρ γεωπγικήρ εκμεηάλλεςζηρ ανά κλάδοςρ παπαγωγήρ:
Γηαθξίλεη απαξαηηήησο ηνπο «ινγαξηαζκνχο», αλάινγα κε ηνπο ζπγθεθξηκέλνπο θιάδνπο, ζηνπο νπνίνπο αλαθέξνληαη. Παξφιν πνπ πάξα πνιινί θιάδνη παξνπζηάδνπλ δηαθνξέο κεηαμχ ηνπο ζηνλ ηξφπν ηεο ηερληθννηθνλνκηθήο παξαθνινχζεζεο, ζηελ πξάμε πξνθξίλνληαη δχν ηχπνη ινγαξηαζκψλ, ζηνπο νπνίνπο κε ειαθξέο παξαιιαγέο πεξηιακβάλνληαη φινη νη θιάδνη ηεο γεσξγηθήο
10 εθκεηάιιεπζεο έλαλ γηα δσηθή θαη έλαλ γηα θπηηθή παξαγσγή. Τπνινγίδεη ηηο πξνζφδνπο θαη ηηο δαπάλεο ρσξηζηά γηα θάζε θιάδν παξαγσγήο θαη απνζθνπεί ζηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ πην επηθεξδψλ θιάδσλ. Πην ζπγθεθξηκέλα, επηδηψθεη λα πξνζδηνξίζεη: (α) ηελ νηθνλνκηθφηεηα θάζε θιάδνπ παξαγσγήο θαη ηε ζπκβνιή ηνπ ζηελ ζπλνιηθή νηθνλνκηθφηεηα ηεο εθκεηάιιεπζεο, (β) ηνπο απαηηνχκελνπο ζπληειεζηέο παξαγσγήο (έδαθνο, εξγαζία θαη δηάθνξεο κνξθέο θεθαιαίνπ) αλά ζηξέκκα θαιιηέξγεηαο θαη αλά θεθαιή δψνπ θαη (γ) ηελ παξαγσγηθφηεηα ησλ ρξεζηκνπνηνχκελσλ ζπληειεζηψλ ζε θάζε θιάδν ηεο εθκεηάιιεπζεο. Έηζη, θαζνδεγείηαη ζηελ άξηζηε δπλαηή νξγάλσζε ηεο εθκεηάιιεπζεο ν δηεπζχλσλ γεσξγφο (Κηηζνπαλίδεο, 1993).
1.3.4. πληειεζηέο παξαγσγήο:
Σο έδαθορ ηηρ γεωπγικήρ εκμεηάλλεςζηρ:
Απνηειεί ηνλ πξψην βαζηθφ ζπληειεζηή παξαγσγήο ηεο γεσξγηθήο εθκεηάιιεπζεο θαη ηελ πξνυπφζεζε χπαξμεο, νξγάλσζεο θαη ιεηηνπξγίαο ηεο.
Σν έδαθνο εμεηάδεηαη σο ζπλνιηθή έθηαζε, σο αξηζκφο αγξνηεκαρίσλ κε ηελ έθηαζή ηνπο, σο πνηφηεηα θαη ζπλεπψο θαηαιιειφηεηά ηνπ γηα θάζε είδνπο θαιιηέξγεηα, σο μεξηθφ ή πνηηζηηθφ θαη σο πξνο ηηο ζπλζήθεο άξδεπζήο ηνπ, σο πξνο ην ζρήκα, ηελ έθζεζε, ηελ θιίζε ηνπ, ην πςφκεηξν θαη γεληθά ηελ ηνπνγξαθηθή δηακφξθσζε ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ απφζηαζε απφ ζπγθνηλσληαθφ δίθηπν ή θαηνηθνχκελε πεξηνρή (Σζνπθαιάο, 2010).
Ο γεσξγφο ζα πξέπεη λα ελεκεξψλεηαη πιήξσο γηα ηελ θαηάζηαζε φισλ ησλ ζηνηρείσλ ηνπ εδάθνπο, πνπ θαζνξίδνπλ ηε θπζηθή ηνπ παξαγσγηθφηεηα. Σα ζηνηρεία απηά είλαη ε ζχζηαζε ηνπ εδάθνπο, ην βάζνο ηνπ επηθαλεηαθνχ εδάθνπο, ην ππέδαθνο θαη ε γνληκφηεηά ηνπ, ε νπνία ζρεηίδεηαη κε ηελ πεξηεθηηθφηεηά ηνπ ζε νξγαληθή νπζία, άδσην, θψζθνξν θαη θάιην θαη κάιηζηα ζε ηέηνηεο πνζφηεηεο, ψζηε λα κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ απφ ηα θαιιηεξγνχκελα θπηά. Ζ θπζηθή παξαγσγηθφηεηα ηνπ εδάθνπο εμαξηάηαη θαη απφ ηε δηαζέζηκε πνζφηεηα αζβέζηνπ θαη απ’ ην αλάγιπθν ηεο πεξηνρήο. Ζ ηνπνγξαθηθή θαηάζηαζε ηεο πεξηνρήο δείρλεη ηνλ ηχπν ηνπ εδάθνπο θαη ζπλδέεηαη κε ηελ θιίζε ηνπ, κεηξνχκελε επί ηνπ %.Δπίζεο, ε δηάβξσζε ηνπ εδάθνπο θαη νη ζπλζήθεο απνζηξάγγηζήο ηνπ ππνδεηθλχνπλ θαη ηελ επηινγή ηνπ ππφ θαιιηέξγεηα θπηνχ (Κηηζνπαλίδεο, 1993).
11
Η επγαζία ηηρ γεωπγικήρ οικογένειαρ ζηη γεωπγική εκμεηάλλεςζη:
Ζ γεσξγηθή νηθνγέλεηα ζρεηίδεηαη κε ηελ πξνζθνξά εξγαζίαο ζηελ εθκεηάιιεπζε θαη ηελ εμππεξέηεζε (δηακνλή, δηαηξνθή θιπ.) ησλ κειψλ απ’ ηελ παηξηθή θαηνηθία. Πξέπεη εθ ησλ πξνηέξσλ λα είλαη γλσζηφ πνηα κέιε ηεο νηθνγέλεηαο είλαη δηαζέζηκα γηα ηελ εθκεηάιιεπζε, αλάινγα κε ην θχιν θαη ηελ ειηθία, αθνχ ην θχιν ζρεηίδεηαη κε ην είδνο ηεο εξγαζίαο, ελψ ε ειηθία θαζνξίδεη ηελ πιήξε ή κεξηθή εξγαζία. ηελ παξαπάλσ ζχλζεζε ηεο γεσξγηθήο νηθνγέλεηαο πεξηιακβάλνληαη θαη νη κφληκα εξγαδφκελνη ζηελ εθκεηάιιεπζε μέλνη εξγάηεο ή εξγάηξηεο, αιιά φρη ηα κέιε ηεο νηθνγέλεηαο, πνπ δνπλ θαη εξγάδνληαη καθξηά απ’ ηελ παηξηθή θαηνηθία. Πέξα απφ ηελ εκπεηξία, βαζηθφο παξάγνληαο επηηπρίαο είλαη θαη ε κφξθσζε ησλ εξγαδνκέλσλ ζηε γεσξγία θαη εηδηθφηεξα ζηελ ηερληθννηθνλνκηθή θαηάξηηζε, ηνπ δηεπζχλνληα γεσξγνχ (Κηηζνπαλίδεο, 1993).
Σο κεθάλαιο ηηρ γεωπγικήρ εκμεηάλλεςζηρ:
Σν θεθάιαην εκθαλίδεηαη ππφ δηάθνξεο κνξθέο. Οη θπξηφηεξεο είλαη: (α) νη έγγεηεο βειηηψζεηο (πεγάδηα, αξηεζηαλά, κφληκα απιάθηα άξδεπζεο θαη ζηξάγγηζεο, θξάθηεο θιπ.), (β) νη γεσξγηθέο θαηαζθεπέο (ζηάβινη, απνζήθεο, ππφζηεγα θιπ.), (γ) νη κφληκεο θπηείεο (πνψδεηο, ζακλψδεηο, δελδξψδεηο), (δ) ηα δψα παξαγσγήο θαη εξγαζίαο, (ε) νη κεραλέο θαη ηα εξγαιεία, (ζη) νη πξνθαηαβνιέο θαιιηέξγεηαο θαη ε εξηεκέλε ζνδεηά, (δ) νη πξνκήζεηεο (ζπφξνη, ιηπάζκαηα, δσνηξνθέο, θαχζηκα θιπ.), (ε) ηα πξντφληα (ζηηάξη, βακβάθη, θξνχηα, θξέαο θιπ.) θαη (ζ) ηα ρξεκαηηθά κέζα. Οη κνξθέο θεθαιαίνπ δηαθξίλνληαη ζε κλάδοςρ εκμεηάλλεςζηρ (κφληκεο θπηείεο, δψα παξαγσγήο) θαη παπαγωγικά μέζα (έγγεηεο βειηηψζεηο, γεσξγηθέο θαηαζθεπέο, κεραλέο, εξγαιεία, πξνκήζεηεο, ρξεκαηηθά κέζα) (Σζνπθαιάο, 2010).
1.3.5. Γαπάλεο παξαγσγήο
ηηο δαπάλεο παξαγσγήο ζπκπεξηιακβάλνληαη νη θάζε είδνπο δαπάλεο θαη ζπζίεο ζηε δηάξθεηα ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο ζηε δηάξθεηα ελφο ινγηζηηθνχ έηνπο γηα λα επηηεπρζνχλ ηα πξντφληα (κε ηελ επξχηεξε έλλνηα) θαη γεληθψο ηα αγαζά, πνπ απνηεινχλ ηελ αθαζάξηζηε πξφζνδν εθκεηάιιεπζεο. Απνηεινχληαη απφ ηελ ππνινγηδφκελε θαη θαηαβαιιφκελε ακνηβή, αμία ή θφζηνο
12 ρξεζηκνπνίεζεο ησλ ζπληειεζηψλ παξαγσγήο θαη αλαθέξνληαη ζην ζχλνιν ησλ παξαγφκελσλ πξντφλησλ ηεο εθκεηάιιεπζεο ή ηνπ θιάδνπ ηεο. Γηεζλψο ρξεζηκνπνηείηαη ν φξνο ζςνολικό κόζηορ παπαγωγήρ. Τπνινγίδεηαη επθνιφηεξα, φηαλ ε θαηάηαμε ησλ ζηνηρείσλ ησλ δαπαλψλ παξαγσγήο ζηεξίδεηαη ζηνπο δηάθνξνπο θνξείο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο θαη δπζθνιφηεξα, φηαλ ε θαηάηαμε απηή ζηεξίδεηαη ζηηο δηάθνξεο θάζεηο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο. Απηφ ζπκβαίλεη, γηαηί ζηελ πξψηε πεξίπησζε κεηαθέξνληαη απιά έγγξαθα ή απιά αζξνίζκαηα εγγξαθψλ απφ ηνπο «γεσξγηθνχο ινγαξηαζκνχο» ησλ θιάδσλ παξαγσγήο θαη ηεο απνγξαθήο, ελψ ζηε δεχηεξε κεηαθέξνληαη ζχλζεηα έγγξαθα, πνπ πξνέξρνληαη απφ πξνεγνχκελε πνιχπινθε αλάιπζε απιψλ εγγξαθψλ. Απηφ έρεη σο απνηέιεζκα νη δαπάλεο παξαγσγήο λα ππνινγίδνληαη θαηά θνξείο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο ζε έλαλ εληαίν πίλαθα, αλεμάξηεηα απ’ ην είδνο ησλ θιάδσλ ηεο εθκεηάιιεπζεο, ελψ νη δαπάλεο παξαγσγήο θαηά θνξείο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο λα ππνινγίδνληαη κε ηελ ρξήζε πεξηζζφηεξσλ πηλάθσλ κε δηαθνξεηηθή κεηαμχ ηνπο ζχλζεζε (Κηηζνπαλίδεο, 1993).
Οη παξαγσγηθέο δαπάλεο ηεο εθκεηάιιεπζεο θαη θάζε θιάδνπ ηεο εθθξάδνληαη ζπλήζσο ζπλνιηθά θαη αλά ζηξέκκα. Σν χςνο ηνπο εμαξηάηαη (α) απφ ηελ αλαινγία ησλ θιάδσλ γεσξγηθήο παξαγσγήο, (β) απ’ ην βαζκφ εληαηηθφηεηάο ηνπο θαη (γ) απ’ ην χςνο ηεο ρξεζηκνπνηνχκελεο εξγαζίαο θαη κάιηζηα ζε ζπζρεηηζκφ κε ηα ρξεζηκνπνηνχκελα κεραλήκαηα, ηελ πνζφηεηα ζπφξσλ, ιηπαζκάησλ, θαξκάθσλ, θαπζίκσλ θαη δσνηξνθψλ πνπ θαηαλαιψζεθε, θαζψο θαη απ’ ηελ αμία ηνπ δηαζέζηκνπ ζηαζεξνχ θεθαιαίνπ.
Γαπάνερ καηά θοπείρ ή ζςνηελεζηέρ παπαγωγήρ Οη ηξεηο βαζηθέο θαηεγνξίεο είλαη νη εμήο:
i. Γαπάνερ εδάθοςρ: ην έδαθνο είλαη ν βαζηθφο ζπληειεζηήο παξαγσγήο γηα θάζε γεσξγηθφ πξντφλ. Ζ δαπάλε ηνπ ζρεηίδεηαη κε ην ελνίθην πνπ απαηηεί ε ρξήζε ηνπ, πνπ δηαθξίλεηαη ζε ηεθκαξηφ θαη θαηαβαιιφκελν. Σν ηεθκαξηφ ελνίθην ππνινγίδεηαη γηα ηα ηδηφθηεηα εδάθε, ελψ ην θαηαβαιιφκελν πιεξψλεηαη γηα ηελ ρξήζε μέλσλ (κε ηδηφθηεησλ) εδαθψλ. Σν ηεθκαξηφ ελνίθην ππνινγίδεηαη κε δχν ηξφπνπο:
13 (α) Δάλ πνιιαπιαζηαζηεί ε γεσξγηθή αμία ησλ ηδηφθηεησλ εδαθψλ κε ην επηηφθην πνπ ηζρχεη γηα ην έδαθνο. Σν επηηφθην απηφ, ζπκπεξηιακβάλνληαο θαη ηελ αζθάιεηα ηνπ εδάθνπο σο επέλδπζε, θπκαίλεηαη κεηαμχ 2,5% θαη 7% θαη (β) χκθσλα κε ην χςνο ησλ ελνηθίσλ πνπ δηακνξθψλεηαη ζηελ πεξηνρή γηα αλάινγα εδάθε. Πξνυπνζέηεη φηη ζηελ πεξηνρή γίλνληαη αγξνκηζζψζεηο ζε κεγάιε θιίκαθα, ψζηε λα δηακνξθσζεί θαη ην χςνο ηνπ ελνηθίνπ, κε θαλνληθέο ζπλζήθεο. Σν θαηαβαιιφκελν ελνίθην ηζνχηαη κε ηελ ακνηβή (ζε ρξήκα ή ζε είδνο) γηα ηελ ρξήζε ησλ μέλσλ εδαθψλ (Κνπηνγιίδεο, 2004).
ii. Γαπάνερ επγαζίαρ: απνηεινχλ ηελ ακνηβή πνπ δηθαηνχληαη ή πιεξψλνληαη φινη νη άλζξσπνη, πνπ εξγάζηεθαλ γηα ηελ παξαγσγή ησλ πξντφλησλ. Τπνινγίδνληαη αλάινγα κε ηνλ ηξφπν ακνηβήο ή εξγαζίαο. Οη θπξηφηεξνη ηξφπνη ακνηβήο είλαη:
(α) ακνηβή κε βάζε ηνλ ρξφλν απαζρφιεζεο: εθαξκφδεηαη ζηηο πεξηζζφηεξεο γεσξγηθέο εξγαζίεο θαη ππνινγίδεηαη κε ηνλ πνιιαπιαζηαζκφ ησλ σξψλ ή ησλ εκεξψλ εξγαζίαο κε ην θαζνξηζκέλν σξνκίζζην ή εκεξνκίζζην.
(β) ακνηβή κε βάζε ην έξγν πνπ εθηειείηαη: εθαξκφδεηαη ζε ζπγθεθξηκέλεο γεσξγηθέο εξγαζίεο, φπσο ην θιάδεκα ησλ νπσξνθφξσλ δέληξσλ, ε ζπγθνκηδή ζπγθεθξηκέλσλ πξντφλησλ θιπ. Τπνινγίδεηαη κε ηνλ πνιιαπιαζηαζκφ ηνπ έξγνπ πνπ έγηλε κε ηελ ακνηβή πνπ ηζρχεη αλά κνλάδα κέηξεζήο ηνπ. Δάλ πέξα απ’ ηελ ακνηβή πξνζθέξνληαη ζηνπο εξγαδφκελνπο θαη άιιεο ππεξεζίεο, φπσο ε δηακνλή, ε δηαηξνθή θιπ., ηφηε θαη ε ακνηβή ή ε αμία ηνπο ζπλππνινγίδνληαη. Σέινο, φηαλ ρξεζηκνπνηνχληαη κφληκνη εξγάηεο, σο δαπάλε εξγαζίαο ππνινγίδεηαη ν κηζζφο ηνπο θαη νη επηβαξχλζεηο πνπ ηνλ ζπλνδεχνπλ (εηζθνξέο Η.Κ.Α.
θιπ.) πνπ ζπλεπάγεηαη ε ρξεζηκνπνίεζή ηνπο (Κνπηνγιίδεο, 2004).
iii. Γαπάνερ κεθαλαίος: απνηεινχληαη απ’ ηελ αμία ή ην θφζηνο ρξήζεο δηαθφξσλ κνξθψλ γεσξγηθνχ θεθαιαίνπ. Σα θεθάιαηα δηαθξίλνληαη ζε αλαιψζηκα θαη ζηαζεξά (Κνπηνγιίδεο, 2004).
14 Τπάξρνπλ αθφκε νη εμήο:
iv. Γαπάνερ απόζβεζηρ: είλαη ην πνζφ κείσζεο ηεο αμίαο ελφο ζηαζεξνχ θεθαιαίνπ θάζε ρξφλν ηεο δηάξθεηαο ηεο δσήο ηνπο θαη ην πνζφ απηφ αθξηβψο είλαη πνπ επηβαξχλεη ην θφζηνο ησλ παξαγφκελσλ πξντφλησλ.
Γηα λα ππνινγηζηεί, ζα πξέπεη λα είλαη γλσζηή ε αμία αγνξάο ή θαηαζθεπήο ηνπ ζηαζεξνχ θεθαιαίνπ, ε ηπρφλ ππνιεηκκαηηθή αμία ζην ηέινο ηεο νηθνλνκηθήο ηνπ δσήο θαη ε δηάξθεηα ηεο νηθνλνκηθήο ηνπ δσήο (δηάξθεηα απφζβεζεο). Απ’ απηά ηα ηξία ην πξψην κφλν είλαη γλσζηφ, ελψ ηα άιια δχν πξέπεη λα θαζνξηζηνχλ. Ζ ππνιεηκκαηηθή αμία αληηζηνηρεί ζην 10% ηεο αμίαο ηνπο σο θαηλνχξηα. Σα ζηαζεξά θεθάιαηα δελ έρνπλ ππνιεηκκαηηθή αμία. Ζ δηάξθεηα ηεο νηθνλνκηθήο δσήο ησλ δηαθφξσλ ζηαζεξψλ θεθαιαίσλ ππνινγίδεηαη κέζσ ηερληθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ θαη ηεο δηάξθεηαο ηεο εηήζηαο απαζρφιεζήο ηνπο (Κνπηνγιίδεο, 2004).
v. Γαπάνερ ζςνηήπηζηρ: είλαη ηα έμνδα πνπ έρεη θάζε ρξφλν ν θάηνρνο ζηαζεξνχ θεθαιαίνπ, γηα λα ην δηαηεξήζεη ζε θαιή θαηάζηαζε. ηελ αξρή είλαη πεξηνξηζκέλεο θαη απμάλνπλ αλάινγα κε ηα ρξφληα δσήο ηνπ ζηαζεξνχ θεθαιαίνπ θαη ηελ εληαηηθφηεηα ρξεζηκνπνίεζεο ηνπ ζηαζεξνχ θεθαιαίνπ. Τπνινγίδεηαη (α) βάζεη ησλ πξαγκαηηθψλ δαπαλψλ πνπ θάλεη ν γεσξγφο θάζε ρξφλν, φπσο θαηαρσξνχληαη ζηνπο ζρεηηθνχο ινγαξηαζκνχο (είλαη κεηαβιεηέο) θαη (β) κε ηνλ πνιιαπιαζηαζκφ ηεο αμίαο αγνξάο ή θαηαζθεπήο ησλ ζηαζεξψλ θεθαιαίσλ κε έλα ζπληειεζηή, πνπ δηαθέξεη, αλάινγα κε ηε κνξθή ηνπο (είλαη ζηαζεξέο).
Οη ζπληειεζηέο θπκαίλνληαη κεηαμχ 0,5% θαη 2% γηα ηηο γεσξγηθέο θαηαζθεπέο θαη ηηο έγγεηεο βειηηψζεηο θαη κεηαμχ 3% θαη 10% γηα ηα γεσξγηθά κεραλήκαηα. Γηα ηνπο γεσξγηθνχο ειθπζηήξεο νη δαπάλεο ζπληήξεζεο θπκαίλνληαη κεηαμχ 0,005% θαη 0,012% ηεο αμίαο ηνπο αλά ψξα ιεηηνπξγίαο (κεηαβιεηέο) ή ππνινγίδνληαη κε βάζε έλα πνζνζηφ κεηαμχ 70% θαη 80% ηεο αμίαο ηνπο γηα φιε ηε δηάξθεηα ηεο νηθνλνκηθήο ηνπο δσήο θαη ζηε ζπλέρεηα θαηαλνκή ηνπ πνζνζηνχ ζε θάζε ρξφλν δσήο ηνπο (Κνπηνγιίδεο, 2004).
15 vi. Γαπάνερ αζθάλιζηρ: αληηζηνηρνχλ ζηα εηήζηα έμνδα πνπ έρεη ν θάηνρνο ζηαζεξνχ θεθαιαίνπ, γηα λα ην πξνζηαηέςεη απφ κηα μαθληθή κεξηθή ή νιηθή θαηαζηξνθή ηνπ, αζρέησο αλ ν γεσξγφο αζθαιίδεηαη ζε θάπνην αζθαιηζηηθφ νξγαληζκφ ή απηναζθαιίδεηαη. Σν χςνο ηνπ αζθάιηζηξνπ εμαξηάηαη απφ ην είδνο θαη ηελ αμία ηνπ ζηαζεξνχ θεθαιαίνπ θαη απφ ην είδνο ησλ θηλδχλσλ γηα ηνπο νπνίνπο αζθαιίδεηαη. Ο ππνινγηζκψλ ηνπο γίλεηαη: (α) κε βάζε ηα αζθάιηζηξα ηνπ αζθαιηζηηθνχ νξγαληζκνχ θαη (β) κε ηνλ πνιιαπιαζηαζκφ ησλ ζηαζεξψλ θεθαιαίσλ κε έλαλ ζπληειεζηή, αλάινγα κε ηνπο θηλδχλνπο πνπ δηαηξέρεη. Κπκαίλνληαη κεηαμχ 1% θαη 5% γηα ηα θηίζκαηα θαη ηηο έγγεηεο βειηηψζεηο, κεηαμχ 3,5% θαη 10,5% γηα ηα γεσξγηθά κεραλήκαηα θαη κεηαμχ 1,5% θαη 5% γηα ηηο πνιπεηείο θαιιηέξγεηεο (Κνπηνγιίδεο, 2004).
vii. Γαπάνερ ηόκος: αληηζηνηρεί ζηελ ακνηβή ή ην θφζηνο ρξεζηκνπνίεζεο ηνπ θεθαιαίνπ θαη εμαξηάηαη απφ ην πνζφ ηνπ θεθαιαίνπ θαη ην επηηφθην.
ηηο πεξηπηψζεηο πνπ δελ γίλεηαη εηήζηα απνγξαθή γηα ππνινγηζκφ ηεο θαζαξήο πεξηνπζίαο, ιακβάλεηαη ε κέζε αμία ηνπ ζηαζεξνχ θεθαιαίνπ. Ζ απφζβεζε ησλ κεζν-καθξνπξφζεζκσλ δαλείσλ γίλεηαη κε εηήζηεο ζηαζεξέο θαη ιεμηπξφζεζκεο ηνθνρξενιχζηεο δφζεηο, πνπ πεξηιακβάλνπλ ηφθν θαη θεθάιαην, αιιά φρη ηελ ίδηα ηελ αλαινγία. ηηο πξψηεο δφζεηο ην κεγαιχηεξν κέξνο είλαη ηφθνο θαη κηθξφηεξν ην θεθάιαην θαη ζηαδηαθά ε αλαινγία αληηζηξέθεηαη (Κνπηνγιίδεο, 2004).
Γαπάνερ ζηαθεπέρ και μεηαβληηέρ
ηαζεξέο είλαη νη δαπάλεο πνπ δελ επεξεάδνληαη απφ ηελ πνζφηεηα ηνπ παξαγφκελνπ πξντφληνο, είλαη δειαδή αλεμάξηεηεο απφ ην βαζκφ εληαηηθνπνίεζεο ηεο παξαγσγήο θαη ζπλδένληαη κε ηνπο ζπληειεζηέο παξαγσγήο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζε ζηαζεξέο πνζφηεηεο. Σέηνηεο είλαη ην ελνίθην ησλ εδαθψλ θιπ. (Κνπηνγιίδεο, 2004).
Μεηαβιεηέο είλαη εθείλεο πνπ επεξεάδνληαη απφ ηελ πνζφηεηα ηνπ πξντφληνο πνπ παξάγεηαη ζε ζρέζε κε ηελ εληαηηθνπνίεζε ηεο παξαγσγήο ή ηελ απμνκείσζε ηνπ θιάδνπ ή ησλ θιάδσλ παξαγσγήο. Οη δαπάλεο απηέο δηαθξίλνληαη ζηηο εμήο θαηεγνξίεο:
16 i. Αναλογικέρ: κεηαβάιινληαη αλάινγα κε ηελ πνζφηεηα ηνπ παξαγφκελνπ πξντφληνο ή ην κέγεζνο ηνπ θιάδνπ ή θιάδσλ παξαγσγήο, π.ρ. γηα ηε κεραληθή ζπγθνκηδή ησλ ζηηεξψλ, ηε ζπνξά κε μέλα κεραλήκαηα θιπ.
ii. Αύξοςζερ: απμάλνληαη κε πην γξήγνξν ξπζκφ απφ εθείλνλ πνπ απμάλεηαη ην παξαγφκελν πξντφλ, π.ρ. νη δαπάλεο δηαηξνθήο ησλ αγειάδσλ ζε ζρέζε κε ην παξαγφκελν γάια θιπ.
iii. Φθίνοςζερ: απμάλνπλ κε βξαδχηεξν ξπζκφ απφ ηελ αχμεζε ηεο παξαγσγήο. Π.ρ. ε δαπάλε πνπ αθνξά ζην φξγσκα κε ηδηφθηεην ειθπζηήξα, πνπ κεηψλεηαη φηαλ απμάλνληαη ηα ζηέκκαηα πνπ νξγψλνληαη, δηφηη νη εηήζηεο ζηαζεξέο δαπάλεο ηνπ ειθπζηήξα κνηξάδνληαη ζε κεγαιχηεξν αξηζκφ ζηξεκκάησλ
iv. Παλίνδπομερ: απμάλνπλ θαηά δηαζηήκαηα απφηνκα, κεηά απφ κηα νξηζκέλε πνζφηεηα παξαγσγήο ή νξηζκέλν κέγεζνο θιάδνπ ή θιάδσλ παξαγσγήο. Γηα παξάδεηγκα, ε αγνξά ελφο δεχηεξνπ ειθπζηήξα, φηαλ δελ αξθεί ν πξψηνο, νπφηε νη δαπάλεο θαιιηέξγεηαο ζα απμνκεηψλνληαη, κέρξη ηελ πιήξε αμηνπνίεζε ηνπ δεχηεξνπ ειθπζηήξα.
Δπνκέλσο, κεηαβιεηέο είλαη νη δαπάλεο ηεο ρξεζηκνπνηνχκελεο αλζξψπηλεο εξγαζίαο, εθηφο απφ εθείλε ησλ κφληκσλ εξγαηψλ, ησλ πιηθψλ, ηηο δαπάλεο απφζβεζεο θιπ. (Κνπηνγιίδεο, 2004).
Γαπάνερ σπημαηικέρ και μη σπημαηικέρ
Δίλαη απηέο πνπ θαηαβάιινληαη ζε ηξίηνπο γηα ηελ εθκεηάιιεπζε, φπσο ην ελνίθην μέλσλ εδαθψλ, ε ακνηβή ηεο μέλεο αλζξψπηλεο θαη κεραληθήο εξγαζίαο, ε αμία ησλ αγνξαδφκελσλ πιηθψλ (ζπφξσλ, ιηπαζκάησλ, θαξκάθσλ θιπ.) θιπ.
Με ρξεκαηηθέο είλαη ε ακνηβή ηεο εξγαζίαο θαη ησλ άιισλ παξαγσγηθψλ κέζσλ ηεο εθκεηάιιεπζεο, πνπ ππνινγίδνληαη σο δαπάλεο, αιιά δελ θαηαβάιινληαη θαη παξακέλνπλ ζηνλ γεσξγφ, γηα λα απνζβέζεη ηα ζηαζεξά θεθάιαηα ηεο εθκεηάιιεπζεο θαη σο ζηνηρεία ηνπ εηζνδήκαηφο ηνπ. Πεξηιακβάλνπλ ηα ελνίθηα ησλ ηδηφθηεησλ εδαθψλ, ηελ ακνηβή ηεο εξγαζίαο ηνπ αξρεγνχ ηεο εθκεηάιιεπζεο θαη ηεο νηθνγέλεηάο ηνπ θιπ. Έηζη ν γεσξγφο δηαπηζηψλεη ηηο
17 αλάγθεο ηεο εθκεηάιιεπζήο ηνπ ζε ρξήκα θαη λα πξνγξακκαηίζεη ηνλ ηξφπν πνπ ζα ηηο θαιχςεη (Κνπηνγιίδεο, 2004).
Γενικέρ και ειδικέρ δαπάνερ
Οη γεληθέο δαπάλεο αθνξνχλ πεξηζζφηεξνπο απφ έλαλ θιάδνπο ή θαη φινπο ηνπο θιάδνπο κηαο γεσξγηθήο εθκεηάιιεπζεο. Γελ πξέπεη λα ζπγρένληαη ή λα ηαπηίδνληαη κε ηηο ζηαζεξέο δαπάλεο, γηαηί νη γεληθέο κπνξεί λα πεξηιακβάλνπλ ζηαζεξέο θαη κεηαβιεηέο. Πεξηιακβάλνπλ ηηο εηήζηεο δαπάλεο ησλ ζηαζεξψλ θεθαιαίσλ, πνπ εμππεξεηνχλ πεξηζζφηεξνπο ηνπ ελφο θιάδνπ παξαγσγήο κηαο γεσξγηθήο εθκεηάιιεπζεο, ηηο δαπάλεο γεληθήο εμππεξέηεζεο ηεο εθκεηάιιεπζεο θιπ. Οη εηδηθέο δαπάλεο ζπλδένληαη κε ηελ παξαγσγή ελφο ζπγθεθξηκέλνπ πξντφληνο, άζρεηα κε ην αλ είλαη ζηαζεξέο ή κεηαβιεηέο, φπσο ε αμία ησλ αλαιψζηκσλ πιηθψλ πνπ ζπλδένληαη κε ηελ παξαγσγή θάπνηνπ πξντφληνο, νη εηήζηεο δαπάλεο ελφο ζηαζεξνχ θεθαιαίνπ θιπ. Όια ηα παξαπάλσ είδε δαπαλψλ ζπλδπάδνληαη κεηαμχ ηνπο (Κνπηνγιίδεο, 2004).
1.3.6. Γεσξγηθόο ινγαξηαζκόο
Δίλαη έλα ζχλνιν εγγξαθψλ πνπ αλαθέξνληαη ζηε ιεηηνπξγία ησλ δηαθφξσλ θιάδσλ θαη κέζσλ παξαγσγήο κηαο εθκεηάιιεπζεο ζηε δηάξθεηα κηαο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο. Με ηνλ ινγαξηαζκφ ππνινγίδεηαη θαη δηαπηζηψλεηαη ε νηθνλνκηθή δπλαηφηεηα ησλ θιάδσλ παξαγσγήο θαη ε ζπκβνιή ηνπ θάζε θιάδνπ ζηελ ζπλνιηθή νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ηεο εθκεηάιιεπζεο. Οη ινγαξηαζκνί αθνξνχλ θιάδνπο θπηηθήο θαη δσηθήο παξαγσγήο, θαζψο θαη κέζα παξαγσγήο φπσο ν κεραληθφο εμνπιηζκφο (Μαξηίθα-Βαθηξηδή & Γεκεηξηάδνπ, 2007).
Οη γεσξγηθνί ινγαξηαζκνί βνεζνχλ (α) λα βξεζνχλ ηα αίηηα γηα έλα κηθξφ ή κεγάιν νηθνλνκηθφ απνηέιεζκα, (β) λα ππνινγηζηεί ην θφζηνο παξαγσγήο ησλ θπηηθψλ θαη δσηθψλ πξντφλησλ, (γ) λα αμηνινγεζεί κηα λέα ηερληθή ζηελ θαιιηέξγεηα ησλ θπηψλ ή ζηελ εθηξνθή ησλ δψσλ θαη (δ) παξέρνπλ κεζφδνπο αλαδηνξγάλσζεο ηεο εθκεηάιιεπζεο κε ηερληθά θαη νηθνλνκηθά δεδνκέλα (Μαξηίθα-Βαθηξηδή & Γεκεηξηάδνπ, 2007).
18 1.3.7. Οηθνλνκηθή αλάιπζε αγξνηηθήο εθκεηάιιεπζεο θαη θιάδσλ
παξαγσγήο
Ζ νηθνλνκηθή εηθφλα ηεο αγξνηηθήο εθκεηάιιεπζεο είλαη απνηέιεζκα ησλ πνιηηηθψλ, νηθνλνκηθψλ θαη θαηξηθψλ ζπλζεθψλ. Κπξίσο, φκσο, εμαξηάηαη απφ ηελ ηθαλφηεηα ηνπ ίδηνπ ηνπ παξαγσγνχ λα ηηο δηαρεηξηζηεί, θαζψο απηφο είλαη ν αληηθεηκεληθφο θξηηήο, πνπ αλαιακβάλεη ηελ επζχλε θαη απνθαζίδεη γηα ηελ επφκελε παξαγσγηθή δηαδηθαζία. Μέζα απφ ηελ νηθνλνκηθή αλάιπζε ηεο εθκεηάιιεπζεο εληνπίδνληαη ηα αίηηα ηνπ νηθνλνκηθνχ απνηειέζκαηνο ηεο πξνεγνχκελεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο θαη απνθαιχπηνληαη νη αδπλακίεο πνπ αθνξνχλ ζηελ ιεηηνπξγία ηεο. Ο θάζε παξαγσγφο έρεη δηπιή απνζηνιή: (α) λα απνθαζίζεη πνηνπο θιάδνπο ζα επηιέμεη γηα ην ζρέδην παξαγσγήο θαη πνηα κέζνδν ή ηερληθή ζα πηνζεηήζεη γηα ηνλ θαζέλα μερσξηζηά θαη (β) λα ζπλδπάζεη ηνπο θιάδνπο πνπ ζα ηνπ πξνζθέξνπλ ην κεγαιχηεξν νηθνλνκηθφ απνηέιεζκα.
Γηα απηφ ζα πξέπεη λα επηιέμεη θιάδνπο κε αληαγσληζηηθνχο κεηαμχ ηνπο ζηελ πνηφηεηα θαη ηελ πνζφηεηα ησλ δηαζέζηκσλ ζπληειεζηψλ παξαγσγήο. Έηζη, ζα αμηνπνηήζεη θαιχηεξα ηνπο δηαζέζηκνπο ζπληειεζηέο παξαγσγήο (Μαξηίθα 2008· Γξακκαηηθνχ, 2008).
1.3.8. Οηθνλνκηθή αλάιπζε θιάδσλ παξαγσγήο.
Ζ επηινγή θιάδσλ παξαγσγήο θαη ν ζπλδπαζκφο ηνπο ζην ζρέδην παξαγσγήο επηδηψθνπλ ηελ θαιχηεξε δπλαηή αμηνπνίεζε ησλ δηαζέζηκσλ ζπληειεζηψλ παξαγσγήο (κε απιέο ή καζεκαηηθέο κεζφδνπο). Οη παξαγσγνί απνθαζίδνπλ ηνπο θιάδνπο παξαγσγήο κε βάζε ην κεηαβιεηφ θφζηνο ζε ζρέζε κε ηελ Αθαζάξηζηε πξφζνδν, δειαδή κε βάζε ην Αθαζάξηζην θέξδνο, πνπ έρεη άκεζε ζρέζε κε ηελ νηθνλνκηθή ζέζε ηεο εθκεηάιιεπζεο, αθνχ θαιείηαη λα θαιχςεη ην δεδνκέλν ζηαζεξφ ηεο θφζηνο (Μαξηίθα-Βαθηξηδή, 2008).
Απνγξαθή:
Δίλαη ε δηαδηθαζία κε ηελ νπνία ν παξαγσγφο θαηεγνξηνπνηεί (κε βάζε θνηλά ραξαθηεξηζηηθά) ηα πεξηνπζηαθά ζηνηρεία κηαο εθκεηάιιεπζεο, ηα θαηακεηξά θαη ηα θαηαγξάθεη ζε θπζηθέο κνλάδεο (αξηζκφο, έθηαζε, βάξνο, θπβηθά θιπ.) θαη ζε νηθνλνκηθή αμία. Αλαθέξεηαη ζε φια ηα πεξηνπζηαθά ζηνηρεία κηαο εθκεηάιιεπζεο, αλεμάξηεηα αλ αλήθνπλ ζηνλ γεσξγφ ή νθείινληαη ζε ηξίηνπο
19 θαη ζπλδέεηαη κε κηα νξηζκέλε ρξνληθή ζηηγκή. Πεξηιακβάλεη δχν ηειείσο δηαθνξεηηθέο ελέξγεηεο: (α) ηελ εμαθξίβσζε, θαηακέηξεζε θαη θαηαγξαθή φισλ ησλ πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο εθκεηάιιεπζεο αλά είδνο, πνζφηεηα θιπ. θαη (β) ηελ εχξεζε ηεο αμίαο ηνπο κέζσ ηεο εθηίκεζεο. Με απηήλ παξαθνινπζείηαη κηα εθκεηάιιεπζε κε ηελ ινγηζηηθή, γηαηί έηζη γίλνληαη γλσζηά ηα πεξηνπζηαθά ζηνηρεία, πνπ είλαη απαξαίηεηα γηα ηελ νκαιή ιεηηνπξγία ηεο. Με ηελ απνγξαθή θαη ηελ εθηίκεζε ππνινγίδεηαη (α) ην νηθνλνκηθφ απνηέιεζκα, πνπ επηηεχρζεθε, πξνζδηνξίδνληαο ηελ απφζβεζε θαη ηνλ ηφθν ηνπ ζηαζεξνχ θεθαιαίνπ θαη (β) ε αχμεζε ή κε ηεο θαζαξήο πεξηνπζίαο κηαο εθκεηάιιεπζεο, κε ηελ ζχγθξηζε δχν δηαδνρηθψλ εηήζησλ απνγξαθψλ, αλ θαη δελ πξνζδηνξίδνληαη νη παξάγνληεο πνπ ζπλεηέιεζαλ ζηελ επηηπρία απηή (Κηηζνπαλίδεο, 1993).
Ζκεξνκελία απνγξαθήο:
Ζ απνγξαθή ζπληάζζεηαη ζηελ αξρή θαη ζην ηέινο θάζε ινγηζηηθνχ έηνπο. ηελ πξάμε απηφ γίλεηαη κφλν ζην πξψην έηνο έλαξμεο ηεο ινγηζηηθήο παξαθνινχζεζεο κηαο εθκεηάιιεπζεο, γηαηί ζηα επφκελα ρξφληα ε απνγξαθή ζην ηέινο ελφο έηνπο ζπκπίπηεη κε ηελ αξρή ηνπ επφκελνπ (εθηφο βέβαηα εάλ δηαηαξαρζεί ε νηθνλνκηθή ζηαζεξφηεηα). Ζ εκεξνκελία ηεο πξψηεο απνγξαθήο ησλ πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ζπκπίπηεη κε ηελ εκέξα έλαξμεο ηεο ινγηζηηθήο παξαθνινχζεζεο κηαο εθκεηάιιεπζεο θαη απνηειεί ηε βάζε ζχληαμεο ησλ επφκελσλ απνγξαθψλ. Καηά ηελ απνγξαθή θαηαγξάθνληαη φια ηα πεξηνπζηαθά ζηνηρεία ηνπ ελεξγεηηθνχ, ηνπ παζεηηθνχ θαη ηεο θαζαξήο πεξηνπζίαο, καδί κε ηα ππάξρνληα κε νπνηαδήπνηε κνξθή ρξεκαηηθά κέζα θαη ηηο πθηζηάκελεο ρξενπηζηψζεηο ζε ηξίηνπο. Έηζη, ζπληάζζεηαη ν ηζνινγηζκφο ηεο γεσξγηθήο εθκεηάιιεπζεο (Κηζηνπαλίδεο, 1993).
Δλεξγεηηθό, παζεηηθό θαη θαζαξή πεξηνπζία:
Δνεπγηηικό είλαη ην ζχλνιν ησλ πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ πνπ θαηέρεη κηα γεσξγηθή εθκεηάιιεπζε, αλεμάξηεηα απφ ηελ πεγή πξνέιεπζεο ή απφθηεζήο ηνπο θαη κέζσ ησλ νπνίσλ ιεηηνπξγεί ε εθκεηάιιεπζε θαη εμαζθαιίδεηαη ε νκαιή ιεηηνπξγία ηεο. Πεξηιακβάλεη ην έδαθνο, ηηο έγγεηεο βειηηψζεηο, ηηο
20 γεσξγηθέο θαηαζθεπέο, ηα δέληξα θαη γεληθά ηηο πνιπεηείο θαιιηέξγεηεο, ηα δψα παξαγσγήο θαη εξγαζίαο, ηηο κεραλέο θαη ηα εξγαιεία θαη ηέινο ηηο πξνθαηαβνιέο θαιιηέξγεηαο, ηελ εξηεκέλε εζνδεία, ηηο πξνκήζεηεο, ηα πξντφληα (εκηθαηεξγαζκέλα ή έηνηκα γηα δηάζεζε) θαη ηα ρξεκαηηθά κέζα ηνπ γεσξγνχ ή ησλ νθεηιεηψλ ηνπ (Σζνπθαιάο, 2010).
Απφ απηά, άιια αλήθνπλ ζηνλ δηεπζχλνληα ηελ εθκεηάιιεπζε γεσξγφ θαη είλαη γλσζηά σο καθαπή πεπιοςζία ή ίδιο κεθάλαιο θαη άιια, πνπ πξνέξρνληαη απφ ηξίηα πξφζσπα (θπζηθά ή λνκηθά) θαη δελ αλήθνπλ κεξηθά ή ζπλνιηθά ζηνλ γεσξγφ ιέγνληαη παθηηικό ή ξένο κεθάλαιο. πλήζεηο κνξθέο ηνπ παζεηηθνχ είλαη: ηα πξνκεζεπφκελα ή αγνξαδφκελα κε πίζησζε κέζα γηα ηελ παξαγσγή (ζπφξνη, ιηπάζκαηα, θάξκαθα, δσνηξνθέο, θαχζηκα, κεραλήκαηα θαη εξγαιεία, δψα, δελδξχιιηα) θαη ηα δάλεηα βξαρπρξφληαο θαη κεζνρξφληαο δηάξθεηαο. Ζ ζρέζε πνπ ζπλδέεη ην ελεξγεηηθφ, ην παζεηηθφ θαη ηελ θαζαξή πεξηνπζία είλαη:
Δ= Π+ΚΠ
Σν ελεξγεηηθφ (Δ) ηζνχηαη πάληνηε κε ην παζεηηθφ (Π) θαη ηελ θαζαξή πεξηνπζία (ΚΠ). Απ’ απηέο ηηο ηξεηο έλλνηεο, ηδηαίηεξεο ζεκαζίαο είλαη ε θαζαξή πεξηνπζία απφ νηθνλνκηθήο άπνςεο, γηαηί δείρλεη ηελ νηθνλνκηθή δχλακε ηεο εθκεηάιιεπζεο. Οη Σξάπεδεο ζηεξίδνπλ ην ρνξεγνχκελν δάλεηφ ηνπο ζην χςνο ηεο θαζαξήο πεξηνπζίαο, πνπ αληηπξνζσπεχεη ην αμηφρξεν ηεο εθκεηάιιεπζεο θαη δηαθξίλεηαη:
(α) ζε ολικό (ε ηθαλφηεηα ηεο ζπλνιηθήο θαζαξήο πεξηνπζίαο λα αληηκεησπίζεη νιφθιεξν ην παζεηηθφ): αλ ην ζχλνιν ηνπ παζεηηθνχ δελ θαιχπηεηαη απφ ηε ζπλνιηθή θαζαξή πεξηνπζία, ε εθκεηάιιεπζε ζεσξείηαη αλαμηφρξεε ή ρξεσθνπεκέλε, ελψ ην χςνο ηεο θαζαξήο πεξηνπζίαο είλαη ην κέηξν απφζηαζεο ηεο εθκεηάιιεπζεο απφ ην αμηφρξεφ ηεο θαη (β) ζε μεπικό (ε ηθαλφηεηα ηνπ ξεπζηνχ ρξήκαηνο θαη γεληθά ησλ ξεπζηνπνηνχκελσλ εχθνια πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο εθκεηάιιεπζεο λα αληηκεησπίζεη ηελ άκεζε δήηεζε ηξέρνπζαο θχζεσο παζεηηθνχ): αλ ην ππάξρνλ ξεπζηφ ρξήκα θαη ηα ξεπζηνπνηνχκελα εχθνια πεξηνπζηαθά ζηνηρεία ηεο εθκεηάιιεπζεο δελ κπνξνχλ λα αληηκεησπίζνπλ ηελ άκεζε δήηεζε ηξέρνπζαο θχζεσο παζεηηθνχ,
21 ε εθκεηάιιεπζε ραξαθηεξίδεηαη άκεζα αλαμηφρξεε, αθφκε θη αλ απφ πιεπξάο ζπλνιηθνχ παζεηηθνχ είλαη αμηφρξεε (Κηηζνπαλίδεο, 1993∙ Σζνπθαιάο, 2010).
Απνγξαθή θαη εθηίκεζε ηεο αμίαο ηεο γεσξγηθήο εθκεηάιιεπζεο ησλ θιάδσλ θπηηθήο θαη δσηθήο παξαγσγήο
Γηα ηελ ινγηζηηθή παξαθνινχζεζε κηαο γεσξγηθήο εθκεηάιιεπζεο, ε πξψηε ελέξγεηα είλαη ε απνγξαθή θαη εθηίκεζε ηεο αμίαο ησλ πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο.
Απνγξαθή θαη εθηίκεζε ηεο αμίαο ησλ ζηνηρείσλ ηνπ ελεξγεηηθνύ ηεο γεσξγηθήο εθκεηάιιεπζεο
Γηα λα γίλεη απνγξαθή θαη εθηίκεζε ηεο αμίαο δηαθφξσλ πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ, πξέπεη πξψηα λα απεηθνληζηεί φιε ε εθκεηάιιεπζε. Γηα απηφ, ζα πξέπεη λα ζπκπεξηιεθζνχλ ην έδαθνο θαηά ηεκάρηα, ε αξίζκεζε ή νλνκαζία θαη ην κέγεζνο θάζε ηεκαρίνπ ρσξαθηνχ, ην είδνο θαη ε ζέζε ησλ γεσξγηθψλ θαηαζθεπψλ, ην είδνο θαη ε ζέζε ησλ έγγεησλ βειηηψζεσλ, νη δξφκνη πξνζπέιαζεο θαη ην είδνο θαη ε ζέζε ησλ πνιπεηψλ θαιιηεξγεηψλ (Κηηζνπαλίδεο, 1993· Γξακκαηηθνχ, 2008).
Απογπαθή και εκηίμηζη ηηρ αξίαρ ηος εδάθοςρ: Ζ απνγξαθή ηνπ εδάθνπο γίλεηαη θαηά ηεκάρηα θαη κάιηζηα φπσο αξηζκνχληαη ζην ζρεηηθφ ράξηε, γηα λα γίλνληαη γλσζηά ηα ρξεζηκνπνηνχκελα απφ θάζε θαιιηέξγεηα αγξνηεκάρηα. Μαδί κε ηελ αξίζκεζε ησλ αγξνηεκαρίσλ επηζεκαίλεηαη θαη ε πξνέιεπζε θαζελφο (ίδην ή μέλν), γηα λα γλσζηνπνηείηαη (α) ε νιηθή ή κεξηθή ζηήξημε θάζε θαιιηέξγεηαο ζε ηδηφθηεηα ή μέλα ρσξάθηα θαη (β) ε επηβάξπλζε απφ ην ελνίθην θαηά ηελ αλάιπζε ησλ ηερληθννηθνλνκηθψλ δεδνκέλσλ ηεο. Δπηπιένλ, ζηνλ ζρεηηθφ πίλαθα αλαγξάθεηαη θαη ε κνξθή θάζε θαιιηέξγεηαο (πνηηζηηθή ή μεξηθή) θαη ε απφζηαζε θάζε αγξνηεκαρίνπ απφ ηελ θαηνηθία ηνπ γεσξγνχ (Κηηζνπαλίδεο, 1993· Γξακκαηηθνχ, 2008).
Απογπαθή και εκηίμηζη ηηρ αξίαρ ηων έγγειων βεληιώζεων: πεξηιακβάλεη ηα πεξηνπζηαθά ζηνηρεία πνπ ζπλδένληαη κνλίκσο κε ην έδαθνο θαη ζπληεινχλ ζηελ αχμεζε ή πξνζηαζία ηεο γεσξγηθήο παξαγσγήο, φπσο π.ρ. πεγάδηα, κφληκα απιάθηα ζηξάγγηζεο θαη άξδεπζεο, θξάθηεο θιπ. Αξρίδεη κε κηα ζχληνκε