Διαχείριση & Τεχνολογία Ποιότητας
Διπλωματική Εργασία
Μέτρηση και αξιολόγηση της ικανοποίησης των εργαζομένων σχετικά με την Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία σε μεγάλη
Ελληνική Βιομηχανία σύμφωνα με το Σύστημα Διαχείρισης Ποιότητας (ISO 9001) και το Σύστημα Διαχείρισης Επαγγελματικής
Υγείας και Ασφάλειας (ISO 45001) και σύγκριση με το μοντέλο SERVQUAL
Ιωάννης Π. Αλεξίου ΑΜ:144993
Επιβλέπων καθηγητής: Θεόδωρος Βαρζάκας
Πάτρα, Φεβρουάριος 2022
Η παρούσα εργασία αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία του φοιτητή («συγγραφέας/δημιουργός») που την εκπόνησε.
Στο πλαίσιο της πολιτικής ανοικτής πρόσβασης ο συγγραφέας/δημιουργός εκχωρεί στο ΕΑΠ, μη αποκλειστική άδεια χρήσης του δικαιώματος αναπαραγωγής, προσαρμογής, δημόσιου δανεισμού, παρουσίασης στο κοινό και ψηφιακής διάχυσής τους διεθνώς, σε ηλεκτρονική μορφή και σε οποιοδήποτε μέσο, για διδακτικούς και ερευνητικούς σκοπούς, άνευ ανταλλάγματος και για όλο το χρόνο διάρκειας των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας. Η ανοικτή πρόσβαση στο πλήρες κείμενο για μελέτη και ανάγνωση δεν σημαίνει καθ’ οιονδήποτε τρόπο παραχώρηση δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας του συγγραφέα/δημιουργού ούτε επιτρέπει την αναπαραγωγή, αναδημοσίευση, αντιγραφή, αποθήκευση, πώληση, εμπορική χρήση, μετάδοση, διανομή, έκδοση, εκτέλεση, «μεταφόρτωση» (downloading), «ανάρτηση» (uploading), μετάφραση, τροποποίηση με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά της εργασίας, χωρίς τη ρητή προηγούμενη έγγραφη συναίνεση του συγγραφέα/δημιουργού. Ο συγγραφέας/δημιουργός διατηρεί το σύνολο των ηθικών και περιουσιακών του δικαιωμάτων.
Μέτρηση και αξιολόγηση της ικανοποίησης των εργαζομένων σχετικά με την Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία σε μεγάλη
Ελληνική Βιομηχανία σύμφωνα με το Σύστημα Διαχείρισης Ποιότητας (ISO 9001) και το Σύστημα Διαχείρισης Επαγγελματικής
Υγείας και Ασφάλειας (ISO 45001) και σύγκριση με το μοντέλο SERVQUAL
Ιωάννης Π. Αλεξίου
Επιτροπή Επίβλεψης Διπλωματικής Εργασίας Επιβλέπων Καθηγητής:
Θεόδωρος Βαρζάκας ΣΕΠ-ΕΑΠ
Β΄ Αξιολογητής:
Γεώργιος Χατζηστέλιος ΣΕΠ-ΕΑΠ
Πάτρα, Φεβρουάριος 2022
«Θα ήθελα να ευχαριστήσω την οικογένειά μου, τους συναδέλφους μου και τους καθηγητές μου στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο για την υποστήριξή τους στην εκπόνηση της παρούσας Διπλωματικής Εργασίας.»
Περίληψη
Νομοθετική υποχρέωση κάθε επιχείρησης είναι η επίτευξη ενός υγιούς και ασφαλούς περιβάλλοντος εργασίας. Πέρα όμως από την νομοθετική υποχρέωση υπάρχει και η γενικότερη ανάγκη περιορισμού ή/ και εξάλειψης του επαγγελματικού κινδύνου, ο οποίος μπορεί να επιφέρει εργατικά ατυχήματα ή/ και επαγγελματικές ασθένειες με πλήθος άμεσων και έμμεσων επιπτώσεων στην κοινωνία, στις επιχειρήσεις και στην εθνική οικονομία. Έτσι, ένα από τα βασικά στοιχεία για να θεωρηθεί μια επιχείρηση επιτυχημένη είναι η προσπάθειά της να εξαλείψει τον επαγγελματικό κίνδυνο, αλλά και να παρέχει το αίσθημα της ασφάλειας στους εργαζομένους της.
Η εφαρμογή ενός Συστήματος Διαχείρισης Επαγγελματικής Υγείας και Ασφάλειας (ISO 45001:2018) συμβάλλει προς αυτήν την κατεύθυνση και μέσω της συνεχούς βελτίωσης εξασφαλίζει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στην επιχείρηση που το εφαρμόζει. Αντίστοιχο πλεονέκτημα εξασφαλίζει και ένα Σύστημα Διαχείρισης Ποιότητας (ISO 9001:2018) όσον αφορά τα παρεχόμενα προϊόντα και τις παρεχόμενες υπηρεσίες, για τις οποίες δημιουργήθηκε το μοντέλο SERVQUAL με σκοπό την αξιολόγησή τους και την μέτρηση της ικανοποίησης των πελατών.
Στην παρούσα μελέτη επιχειρήθηκε η μέτρηση και η αξιολόγηση της ικανοποίησης των εργαζομένων σε μια μεγάλη ελληνική βιομηχανία, με την βοήθεια του μοντέλου SERVQUAL, το οποίο επιχειρήθηκε να προσαρμοστεί κατάλληλα ώστε να εξεταστούν θέματα σχετικά με την Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία.
Στόχος του είναι η ποσοτικοποίηση των διαστάσεων των προσδοκιών και των αντιλήψεων των εργαζομένων σχετικά με την Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία, με σκοπό την ανεύρεση πιθανών χασμάτων μεταξύ τους. Επιχειρήθηκε δηλαδή η εξαγωγή δεδομένων, μέσω της ενεργής συμμετοχής των εργαζομένων από την συμπλήρωση ερωτηματολογίων, ώστε αυτά να χρησιμεύσουν σαν μια μορφή αξιολόγησης της επιχείρησης, ενώ παράλληλα να χρησιμοποιηθούν για περαιτέρω ανάλυση ώστε να αποτυπωθούν τρόποι βελτίωσής της.
Η συγκεκριμένη μελέτη είναι μια ολοκληρωμένη και αντικειμενική πληροφόρηση σχετικά με τις προσδοκίες και τις αντιλήψεις των εργαζομένων για θέματα σχετικά με την Υγεία και
Ασφάλεια στην Εργασία, οι οποίες θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη, ώστε μέσω της συνεχούς βελτίωσης να παρέχονται εργασιακές συνθήκες που θα τους ικανοποιούν.
Λέξεις – Κλειδιά
Ικανοποίηση εργαζομένων, Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία, Μοντέλο SERVQUAL, Σύστημα Διαχείρισης Ποιότητας (ISO 9001:2015), Σύστημα Διαχείρισης Επαγγελματικής Υγείας και Ασφάλειας (ISO 45001:2018).
Measurement and evaluation of employees’ satisfaction related to Health and Safety at Work in a large Greek Industry according to Quality Management System (ISO 9001) and Occupational Health and Safety Management System (ISO 45001) and comparison using
the SERVQUAL model
Ioannis P. Alexiou
Abstract
Each company’s legislative obligation is to achieve a healthy and safe working environment.
However, apart from the legal obligation, there is also a general need of reduction or even elimination of the occupational risk. Otherwise, this could lead to work accidents or diseases that could subsequently affect, directly or indirectly, the society, businesses or even the national economy. So, a company could only be considered successful, if not only attempts to continually eliminate occupational risk, but also by providing a sense of safety to its employees.
The implementation of the Occupational Health and Safety Management System (ISO 45001:2018) by companies contributes to this direction, and ensures a competitive leverage, through continuous improvement. Another advantage is also provided by the Quality Management System (ISO 9001:2018). This one is related with the quality of products and services provided and evaluates customers’ satisfaction via a SERVQUAL model.
In the present study, the measurement and evaluation of employees’ satisfaction in a large Greek industry was attempted, by using the SERVQUAL model. This model was adapted appropriately to study issues related to Health and Safety at Work.
Its aim is to quantify the dimensions of employees' expectations and perceptions regarding Health and Safety at Work, to find potential gaps between them. More specifically, an attempt to extract data was made, with the active participation of employees. This has been achieved
with the completion of questionnaires, which will be used in a form of business evaluation.
Those data will be simultaneously used for further analysis to find space for improvements.
This study is a complete and objective review on the employees’ expectations and perceptions on issues related to Health and Safety at Work. These must be taken into consideration and work on their continuous improvement to improve the working conditions.
Keywords
Employees’ satisfaction, Occupational Health and Safety, SERVQUAL Model, Quality Management System (ISO 9001:2015), Occupational Health and Safety Management System (ISO 45001:2018).
Περιεχόμενα
Περίληψη ... v
Abstract ... vii
Περιεχόμενα ... ix
Κατάλογος Σχημάτων ... xii
Κατάλογος Πινάκων ... xv
1. Εισαγωγή ... 1
1.1. Αντικείμενο ... 1
1.2. Δομή ... 1
2. Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία ... 3
2.1. Βασικές έννοιες-Ορισμοί ... 3
2.2. Τεχνικός Ασφαλείας ... 7
2.3. Ιατρός Εργασίας ... 8
2.4. Επιπτώσεις του Επαγγελματικού Κινδύνου ... 10
2.5. Πρόληψη για την Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία ... 12
2.6. Ελληνική νομοθεσία και Ευρωπαϊκές Οδηγίες ... 13
3. Συστήματα Διαχείρισης ... 16
3.1. ISO 9001:2015 ... 16
3.1.1. Αρχές Διαχείρισης της Ποιότητας ... 16
3.1.2. Οφέλη από την εφαρμογή ενός Συστήματος Διαχείρισης Ποιότητας ... 17
3.1.3. Περιεχόμενα Προτύπου ISO 9001:2015 ... 17
3.1.4. Κύκλος βελτίωσης ... 19
3.2. ISO 45001:2018 ... 22
3.2.1. Οφέλη από την εφαρμογή ενός Συστήματος Διαχείρισης Επαγγελματικής Υγείας
και Ασφάλειας... 22
3.2.2. Περιεχόμενα Προτύπου ISO 45001:2018 ... 23
3.2.3. Κύκλος βελτίωσης ... 24
4. Μοντέλο SERVQUAL ... 27
4.1. Αρχική προσέγγιση του μοντέλου SERVQUAL ... 27
4.2. Εξέλιξη και διατύπωση του μοντέλου SERVQUAL ... 32
4.3. Ερωτηματολόγιο του μοντέλου SERVQUAL ... 34
5. Μεθοδολογία και σχεδιασμός της έρευνας ... 36
5.1. Μεθοδολογία ... 36
5.2. Δείγμα... 37
5.3. Εργαλεία της έρευνας ... 38
5.3.1. Ερωτηματολόγιο ... 38
5.3.2. Λογισμικό ... 40
6. Αποτελέσματα έρευνας ... 41
6.1. Αποτελέσματα Α Μέρους του ερωτηματολογίου ... 41
6.2. Αποτελέσματα Β και Γ Μέρους του ερωτηματολογίου ... 48
6.3. Αποτελέσματα Δ Μέρους του ερωτηματολογίου ... 59
7. Έλεγχος αξιοπιστίας και εγκυρότητας ερωτηματολογίου ... 61
7.1. Έλεγχος αξιοπιστίας ... 61
7.1.1. Έλεγχος αξιοπιστίας ερωτηματολογίου ... 61
7.1.2. Έλεγχος αξιοπιστίας διαστάσεων ερωτηματολογίου ... 65
7.2. Έλεγχος εγκυρότητας ... 72
8. Επεξεργασία αποτελεσμάτων ... 80
8.1. Ανάλυση προσδοκιών ... 80
8.2. Ανάλυση αντιλήψεων ... 82
8.3. Ανάλυση χασμάτων ... 85
8.4. Ανάλυση διακύμανσης ... 89
8.4.1. Ανάλυση διακύμανσης προσδοκιών ... 89
8.4.2. Ανάλυση διακύμανσης αντιλήψεων ... 93
9. Συμπεράσματα - Προτάσεις για περαιτέρω έρευνα ... 111
Βιβλιογραφικές αναφορές ... 120
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ... 122
Ερωτηματολόγιο ... 122
ΜΕΡΟΣ Α: Γενικά Στοιχεία (Δημογραφικά, κτλ.) ... 124
ΜΕΡΟΣ Β: Προσδοκίες ... 127
ΜΕΡΟΣ Γ: Αντιλήψεις ... 129
ΜΕΡΟΣ Δ: Σημαντικότητα Διαστάσεων ... 130
Κατάλογος Σχημάτων
Σχήμα 3.1: Το Πρότυπο ISO 9001:2015 εντός του κύκλου βελτίωσης... 21
Σχήμα 3.2: Το Πρότυπο ISO 45001:2018 εντός του κύκλου βελτίωσης ... 26
Σχήμα 4.1: Παράγοντες της αντιλαμβανόμενης ποιότητας των υπηρεσιών ... 30
Σχήμα 4.2: Μοντέλο της ποιότητας των υπηρεσιών... 30
Σχήμα 6.1: Απαντήσεις ερώτησης «Ποιο είναι το φύλο σας;» ... 42
Σχήμα 6.2: Απαντήσεις ερώτησης «Ποια είναι η οικογενειακή σας κατάσταση;» ... 42
Σχήμα 6.3: Απαντήσεις ερώτησης «Σε ποια ηλικιακή ομάδα από τις παρακάτω ανήκετε;» .. 43
Σχήμα 6.4: Απαντήσεις ερώτησης «Ποια βαθμίδα εκπαίδευσης από τις παρακάτω έχετε ολοκληρώσει;» ... 43
Σχήμα 6.5: Απαντήσεις ερώτησης «Πόσα χρόνια εργασίας έχετε σύμφωνα με τον γενικότερο εργασιακό σας βίο;» ... 44
Σχήμα 6.6: Απαντήσεις ερώτησης «Πόσα χρόνια εργασίας έχετε στην παρούσα επιχείρηση;»44 Σχήμα 6.7: Απαντήσεις ερωτήσεων «Πόσα χρόνια εργασίας έχετε σύμφωνα με τον γενικότερο εργασιακό σας βίο;» και «Πόσα χρόνια εργασίας έχετε στην παρούσα επιχείρηση;» ... 45
Σχήμα 6.8: Απαντήσεις ερώτησης «Ως τι εργάζεστε στην παρούσα επιχείρηση;» ... 45
Σχήμα 6.9: Απαντήσεις ερώτησης «Κατέχετε θέση ευθύνης στην παρούσα επιχείρηση (προϊστάμενος, κτλ.);» ... 46
Σχήμα 6.10: Απαντήσεις ερώτησης «Είχατε ενημερωθεί για θέματα σχετικά με την Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία πριν εργαστείτε στην παρούσα επιχείρηση;» ... 46
Σχήμα 6.11: Απαντήσεις ερώτησης «Ενημερώνεστε για θέματα σχετικά με την Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία όσο εργάζεστε στην παρούσα επιχείρηση;» ... 47
Σχήμα 6.12: Απαντήσεις ερώτησης «Είχατε εκπαιδευτεί σε θέματα σχετικά με την Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία πριν εργαστείτε στην παρούσα επιχείρηση;» ... 47
Σχήμα 6.13: Απαντήσεις ερώτησης «Εκπαιδεύεστε σε θέματα σχετικά με την Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία όσο εργάζεστε στην παρούσα επιχείρηση;» ... 48
Σχήμα 6.14: Απαντήσεις πρότασης «Οι εγκαταστάσεις παρέχουν ασφάλεια και είναι σύμφωνες με τις πρόσφατες νομοθετικές απαιτήσεις.» ... 49 Σχήμα 6.15: Απαντήσεις πρότασης «Ο εξοπλισμός παρέχει ασφάλεια και είναι σύμφωνος με τις πρόσφατες νομοθετικές απαιτήσεις.» ... 49 Σχήμα 6.16: Απαντήσεις πρότασης «Παρέχονται τα Μέσα Ατομικής Προστασίας, όπως προβλέπεται από τη φύση της εργασίας.» ... 50 Σχήμα 6.17: Απαντήσεις πρότασης «Το υλικό ενημέρωσης και εκπαίδευσης είναι πλήρως ενημερωμένο και ενδιαφέρον.» ... 50 Σχήμα 6.18: Απαντήσεις πρότασης «Υπάρχει επιμονή για ασφαλείς εργασιακές συνθήκες χωρίς παραλείψεις.» ... 51 Σχήμα 6.19: Απαντήσεις πρότασης «Προωθούνται δράσεις στο χρόνο που απαιτείται.» ... 51 Σχήμα 6.20: Απαντήσεις πρότασης «Όταν αποφασίζεται η υλοποίηση δράσεων αυτές γίνονται εντός συγκεκριμένου χρονικού διαστήματος.»... 52 Σχήμα 6.21: Απαντήσεις πρότασης «Επιλύονται τα προβλήματα από την πρώτη φορά που αυτά παρουσιάζονται.» ... 52 Σχήμα 6.22: Απαντήσεις πρότασης «Υπάρχει ειλικρινές ενδιαφέρον για την επίλυση ειδικών θεμάτων.»……. ... 53 Σχήμα 6.23: Απαντήσεις πρότασης «Οι αρμόδιοι δεν είναι ποτέ πολύ απασχολημένοι για να απαντήσουν στα αιτήματα των εργαζομένων.» ... 53 Σχήμα 6.24: Απαντήσεις πρότασης «Οι αρμόδιοι είναι πάντα πρόθυμοι να βοηθήσουν τους εργαζόμενους.». ... 54 Σχήμα 6.25: Απαντήσεις πρότασης «Οι αρμόδιοι παρέχουν άμεση υποστήριξη στους εργαζόμενους.». ... 54 Σχήμα 6.26: Απαντήσεις πρότασης «Οι αρμόδιοι καταρτίζουν χρονοδιάγραμμα σχετικά με την διεκπεραίωση των υποθέσεων των εργαζομένων.» ... 55 Σχήμα 6.27: Απαντήσεις πρότασης «Οι εργαζόμενοι αισθάνονται ασφαλείς με την διασφάλιση των προσωπικών τους δεδομένων και την επικοινωνία με τους αρμοδίους.» ... 55
Σχήμα 6.28: Απαντήσεις πρότασης «Η συμπεριφορά των αρμόδιων εμπνέει εμπιστοσύνη στους εργαζόμενους.» ... 56 Σχήμα 6.29: Απαντήσεις πρότασης «Οι αρμόδιοι είναι ευγενικοί και έχουν πάντα την διάθεση να βοηθήσουν.»... 56 Σχήμα 6.30: Απαντήσεις πρότασης «Οι αρμόδιοι έχουν τη γνώση και την κατάρτιση ώστε να απαντήσουν σε ερωτήσεις των εργαζομένων.» ... 57 Σχήμα 6.31: Απαντήσεις πρότασης «Δίνεται ατομική προσοχή σε κάθε εργαζόμενο.» ... 57 Σχήμα 6.32: Απαντήσεις πρότασης «Υπάρχει ενεργή συμμετοχή των εργαζομένων και λαμβάνονται υπόψη οι απαιτήσεις-ανάγκες τους.» ... 58 Σχήμα 6.33: Απαντήσεις πρότασης «Υπάρχουν αρμόδιοι και αυτοί αφιερώνουν χρόνο σε κάθε εργαζόμενο.»… ... 58 Σχήμα 6.34: Απαντήσεις πρότασης «Οι αρμόδιοι επικοινωνούν με τους εργαζόμενους και κατανοούν τις ειδικές ανάγκες τους.» ... 59 Σχήμα 6.35: Απαντήσεις πρότασης «Το ωράριο εργασίας των αρμοδίων εξυπηρετεί το σύνολο των εργαζομένων.» ... 59 Σχήμα 7.1: Γραφική παράσταση για τις διαστάσεις των προσδοκιών του ερωτηματολογίου 78 Σχήμα 7.2: Γραφική παράσταση για τις διαστάσεις των αντιλήψεων του ερωτηματολογίου . 79
Κατάλογος Πινάκων
Πίνακας 6.1: Βαθμολογία προτάσεων όσον αφορά τις διαστάσεις ... 60
Πίνακας 7.1: Δείκτες α του Cronbach για τις προσδοκίες ... 62
Πίνακας 7.2: Δείκτες α του Cronbach για τις αντιλήψεις ... 63
Πίνακας 7.3: Δείκτες α του Cronbach για το σύνολο του ερωτηματολογίου ... 64
Πίνακας 7.4: Δείκτες α του Cronbach για την διάσταση «Υλικά» των προσδοκιών ... 66
Πίνακας 7.5: Δείκτες α του Cronbach για την διάσταση «Αξιοπιστία» των προσδοκιών ... 66
Πίνακας 7.6: Δείκτες α του Cronbach για την διάσταση «Ανταπόκριση» των προσδοκιών .. 67
Πίνακας 7.7: Δείκτες α του Cronbach για την διάσταση «Διασφάλιση» των προσδοκιών ... 68
Πίνακας 7.8: Δείκτες α του Cronbach για την διάσταση «Κατανόηση-Ενσυναίσθηση» των προσδοκιών…… ... 68
Πίνακας 7.9: Δείκτες α του Cronbach για την διάσταση «Υλικά» των αντιλήψεων ... 69
Πίνακας 7.10: Δείκτες α του Cronbach για την διάσταση «Αξιοπιστία» των αντιλήψεων ... 70
Πίνακας 7.11: Δείκτες α του Cronbach για την διάσταση «Ανταπόκριση» των αντιλήψεων. 70 Πίνακας 7.12: Δείκτες α του Cronbach για την διάσταση «Διασφάλιση» των αντιλήψεων ... 71
Πίνακας 7.13: Δείκτες α του Cronbach για την διάσταση «Κατανόηση-Ενσυναίσθηση» των αντιλήψεων……… ... 72
Πίνακας 7.14: Παραγοντική ανάλυση ερωτηματολογίου ... 74
Πίνακας 7.15: Παραγοντική ανάλυση προσδοκιών του ερωτηματολογίου ... 75
Πίνακας 7.16: Παραγοντική ανάλυση αντιλήψεων του ερωτηματολογίου ... 76
Πίνακας 8.1: Περιγραφική στατιστική ανάλυση των προτάσεων των προσδοκιών... 81
Πίνακας 8.2: Περιγραφική στατιστική ανάλυση των διαστάσεων των προσδοκιών ... 82
Πίνακας 8.3: Περιγραφική στατιστική ανάλυση των προτάσεων των αντιλήψεων ... 83
Πίνακας 8.4: Περιγραφική στατιστική ανάλυση των διαστάσεων των αντιλήψεων ... 84
Πίνακας 8.5: Χάσματα προτάσεων ερωτηματολογίου ... 86
Πίνακας 8.6: Χάσματα διαστάσεων ερωτηματολογίου ... 87
Πίνακας 8.7: Διορθωμένο συνολικό χάσμα ... 88
Πίνακας 8.8: Ανάλυση διακύμανσης για την διάσταση «Υλικά» των προσδοκιών ... 89
Πίνακας 8.9: Ανάλυση διακύμανσης για την διάσταση «Αξιοπιστία» των προσδοκιών ... 90
Πίνακας 8.10: Ανάλυση διακύμανσης για την διάσταση «Ανταπόκριση» των προσδοκιών .. 90
Πίνακας 8.11: Ανάλυση στατιστικά σημαντικής μεταβλητής για την διάσταση «Ανταπόκριση» των προσδοκιών ... 91
Πίνακας 8.12: Ανάλυση διακύμανσης για την διάσταση «Διασφάλιση» των προσδοκιών .... 92
Πίνακας 8.13: Ανάλυση διακύμανσης για την διάσταση «Κατανόηση-Ενσυναίσθηση» των προσδοκιών ... 92
Πίνακας 8.14: Ανάλυση διακύμανσης για την διάσταση «Υλικά» των αντιλήψεων ... 93
Πίνακας 8.15: Ανάλυση στατιστικά σημαντικής μεταβλητής για την διάσταση «Υλικά» των αντιλήψεων ... 94
Πίνακας 8.16: Ανάλυση στατιστικά σημαντικής μεταβλητής για την διάσταση «Υλικά» των αντιλήψεων ... 95
Πίνακας 8.17: Ανάλυση στατιστικά σημαντικής μεταβλητής για την διάσταση «Υλικά» των αντιλήψεων ... 96
Πίνακας 8.18: Ανάλυση διακύμανσης για την διάσταση «Αξιοπιστία» των αντιλήψεων ... 97
Πίνακας 8.19: Ανάλυση στατιστικά σημαντικής μεταβλητής για την διάσταση «Αξιοπιστία» των αντιλήψεων ... 98
Πίνακας 8.20: Ανάλυση στατιστικά σημαντικής μεταβλητής για την διάσταση «Αξιοπιστία» των αντιλήψεων ... 99
Πίνακας 8.21: Ανάλυση στατιστικά σημαντικής μεταβλητής για την διάσταση «Αξιοπιστία» των αντιλήψεων ... 100 Πίνακας 8.22: Ανάλυση διακύμανσης για την διάσταση «Ανταπόκριση» των αντιλήψεων 101
Πίνακας 8.23: Ανάλυση στατιστικά σημαντικής μεταβλητής για την διάσταση «Ανταπόκριση»
των αντιλήψεων ... 102 Πίνακας 8.24: Ανάλυση στατιστικά σημαντικής μεταβλητής για την διάσταση «Ανταπόκριση»
των αντιλήψεων ... 103 Πίνακας 8.25: Ανάλυση διακύμανσης για την διάσταση «Διασφάλιση» των αντιλήψεων .. 104 Πίνακας 8.26: Ανάλυση στατιστικά σημαντικής μεταβλητής για την διάσταση «Διασφάλιση»
των αντιλήψεων ... 105 Πίνακας 8.27: Ανάλυση στατιστικά σημαντικής μεταβλητής για την διάσταση «Διασφάλιση»
των αντιλήψεων ... 106 Πίνακας 8.28: Ανάλυση διακύμανσης για την διάσταση «Κατανόηση-Ενσυναίσθηση» των αντιλήψεων ... 107 Πίνακας 8.29: Ανάλυση στατιστικά σημαντικής μεταβλητής για την διάσταση «Κατανόηση- Ενσυναίσθηση» των αντιλήψεων ... 108 Πίνακας 8.30: Ανάλυση στατιστικά σημαντικής μεταβλητής για την διάσταση «Κατανόηση- Ενσυναίσθηση» των αντιλήψεων ... 109 Πίνακας 8.31: Ανάλυση στατιστικά σημαντικής μεταβλητής για την διάσταση «Κατανόηση- Ενσυναίσθηση» των αντιλήψεων ... 110
1. Εισαγωγή
Το έντονα ανταγωνιστικό περιβάλλον μεταξύ των επιχειρήσεων και η νέα πραγματικότητα στην διεθνή αγορά επιβάλλει στις επιχειρήσεις να εφαρμόζουν Συστήματα Διαχείρισης.
Σκοπός αυτών των Συστημάτων είναι η βελτίωση των επιχειρήσεων, η συμμόρφωσή τους με τις νομοθετικές απαιτήσεις, αλλά και η αύξηση της ικανοποίησης των ενδιαφερομένων, η οποία πρέπει να μετράται και να αναλύεται ώστε να λαμβάνονται μέτρα για την βελτίωση της κάθε επιχείρησης.
1.1. Αντικείμενο
Στην παρούσα μελέτη επιχειρήθηκε η μέτρηση και η αξιολόγηση της ικανοποίησης των εργαζομένων σε μια μεγάλη ελληνική βιομηχανία, με την βοήθεια του μοντέλου SERVQUAL, το οποίο επιχειρήθηκε να προσαρμοστεί κατάλληλα ώστε να εξεταστούν θέματα σχετικά με την Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία.
1.2. Δομή
Η παρούσα εργασία αναπτύσσεται σε εννέα κεφάλαια. Στο πρώτο κεφάλαιο αποτυπώνονται εισαγωγικά στοιχεία της μελέτης. Στο δεύτερο κεφάλαιο γίνεται μία αναφορά στον διεπιστημονικό τομέα της Υγείας και Ασφάλειας στην Εργασία και παρουσιάζονται βασικά στοιχεία του. Στο τρίτο κεφάλαιο γίνεται μία σύντομη παρουσίαση των Συστημάτων Διαχείρισης Επαγγελματικής Υγείας και Ασφάλειας (ISO 45001:2018) και Ποιότητας (ISO 9001:2015). Στο τέταρτο κεφάλαιο παρουσιάζεται το μοντέλο SERVQUAL, το οποίο είναι μοντέλο μέτρησης της ποιότητας των υπηρεσιών, αλλά στην παρούσα εργασία επιχειρήθηκε η προσαρμογή του για την εξέταση θεμάτων σχετικών με την Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία.
Στο πέμπτο κεφάλαιο παρουσιάζεται η μεθοδολογία της έρευνας, όπως ο τρόπος συλλογής των
στοιχείων και η επεξεργασία τους. Στο έκτο κεφάλαιο παρουσιάζονται τα δεδομένα της έρευνας, όπως αυτά προέκυψαν από τις απαντήσεις των συμμετεχόντων σε αυτή. Στο έβδομο κεφάλαιο αναλύονται τα συλλεχθέντα δεδομένα, ώστε να διαπιστωθεί αν στο ερωτηματολόγιο υφίστανται η αξιοπιστία και η εγκυρότητα. Στο όγδοο κεφάλαιο παρουσιάζεται η ανάλυση των δεδομένων και προκύπτουν αποτελέσματα, όπως τα χάσματα μεταξύ των προσδοκιών και των αντιλήψεων των συμμετεχόντων στην έρευνα και η στατιστική σημαντικότητα κάποιων στοιχείων του ερωτηματολογίου. Στο ένατο κεφάλαιο παρουσιάζονται τα συμπεράσματα που προκύπτουν, καθώς και προτάσεις για περαιτέρω έρευνα. Τέλος, η διπλωματική εργασία ολοκληρώνεται με τον κατάλογο βιβλιογραφικών αναφορών.
2. Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία
Ξεκινώντας αυτό το κεφάλαιο θα επιχειρηθεί η αποτύπωση του όρου Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία. Έτσι, σύμφωνα με τους Ανδρεάδη και Παπαϊωάννου (2009), στη σκέψη των περισσοτέρων ανθρώπων η Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία παραπέμπει στην εργασία και στους κινδύνους για την υγεία και τη σωματική ακεραιότητα των εργαζομένων. Στην πραγματικότητα όμως αυτός ο όρος είναι ευρύτερος και δεν περιλαμβάνει μόνο την εξασφάλιση ασφαλών συνθηκών εργασίας, αλλά και την πολιτική της επιχείρησης και της πολιτείας στα θέματα αυτά, στις αντιλήψεις που υπάρχουν, στη διάθεση οικονομικών πόρων και ανθρώπινου δυναμικού, κλπ.
Από την άλλη και σύμφωνα με το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων (https://ypergasias.gov.gr/ergasiakes-scheseis/ygeia-kai-asfaleia-stin-ergasia/), ως Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία ορίζεται ο διεπιστημονικός τομέας, ο οποίος στοχεύει στην ευημερία των ανθρώπων και στην προστασία της υγείας και της ασφάλειάς τους στο εργασιακό τους περιβάλλον. Αυτά επιτυγχάνονται μέσω της βελτίωσης των συνθηκών εργασίας, της μείωσης των εργατικών ατυχημάτων και των επαγγελματικών ασθενειών, και της καλλιέργειας και της προαγωγής νοοτροπίας πρόληψης των επαγγελματικών κινδύνων.
Στο παρόν κεφάλαιο θα γίνει μία αναφορά σε βασικές έννοιες-ορισμούς του τομέα της Υγείας και Ασφάλειας στην Εργασία, θα παρουσιαστεί η ειδικότητα του Τεχνικού Ασφαλείας και του Ιατρού Εργασίας, θα αναλυθούν οι επιπτώσεις του επαγγελματικού κινδύνου, θα καταγραφεί πως γίνεται η πρόληψη σε θέματα σχετικά με την Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία, και τέλος θα αναφερθούν βασικά εθνικά νομοθετήματα και ευρωπαϊκές οδηγίες.
2.1. Βασικές έννοιες-Ορισμοί
Πριν από την παρουσίαση των σημαντικότερων πτυχών όσον αφορά τον διεπιστημονικό τομέα της Υγείας και Ασφάλειας στην Εργασία κρίνεται απαραίτητο να αναλυθούν βασικές έννοιες που συνδέονται άμεσα με αυτόν τον τομέα. Έτσι πρωταρχικά πρέπει να δοθεί μία ερμηνεία
των λέξεων που απαρτίζουν τον όρο Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία. Ως υγεία λοιπόν το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων (https://ypergasias.gov.gr/ergasiakes- scheseis/ygeia-kai-asfaleia-stin-ergasia/) ορίζει την κατάσταση της πλήρους σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας και όχι μόνο την απουσία ασθένειας ή αναπηρίας λόγω ενός επαγγελματικού κινδύνου. Από την άλλη, ως ασφάλεια ορίζει την κατάσταση όπου νιώθουμε ασφαλείς, δηλαδή πλήρως απαλλαγμένοι από την απειλή κάποιου επαγγελματικού κινδύνου που μπορεί να προκαλέσει τραυματισμό ή κάποια βλάβη στην υγεία (κάτι που στην πράξη βέβαια είναι αδύνατο να επιτευχθεί).
Από τα παραπάνω προκύπτει και μία άλλη έννοια, η οποία θεωρείται κεντρική για το αντικείμενο του συγκεκριμένου τομέα και αυτή είναι ο επαγγελματικός κίνδυνος. Σύμφωνα λοιπόν με τους Ανδρεάδη κ.ά. (2009) ως επαγγελματικό κίνδυνο μπορούμε να ορίσουμε κάθε κίνδυνο, ο οποίος απειλεί τον εργαζόμενο στις σωματικές, μυϊκές και διανοητικές προσπάθειες που καταβάλλει στην εργασία του. Οπότε μέλημα των αρμοδίων πρέπει να είναι η αναγνώριση όλων των πηγών των επαγγελματικών κινδύνων, δηλαδή από που μπορεί αυτοί να προέλθουν, γιατί η ύπαρξή τους και η απουσία αντιμετώπισής τους μπορεί να οδηγήσουν σε εργατικό ατύχημα ή/ και επαγγελματική ασθένεια.
Προέκυψε λοιπόν και μία άλλη έννοια και αυτή είναι η πηγή του επαγγελματικού κινδύνου, για την οποία οι Ανδρεάδης κ.ά. (2009) αναφέρουν πως θεωρείται η ιδιότητα ή η ικανότητα που υπάρχει ή μπορεί να δημιουργηθεί σε κάποιο στοιχείο, και η οποία μπορεί να προκαλέσει κάποια βλάβη. Επίσης, το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων (https://ypergasias.gov.gr/ergasiakes-scheseis/ygeia-kai-asfaleia-stin-ergasia/) αναφέρει ότι πηγή του επαγγελματικού κινδύνου είναι η κατάσταση ή η ενέργεια που μπορεί να προκαλέσει βλάβη μέσω ανθρώπινου τραυματισμού ή ασθένειας, ή ένας συνδυασμός αυτών, δηλαδή οτιδήποτε υπάρχει στον χώρο εργασίας που έχει τη δυνατότητα να προκαλέσει τραυματισμό ή βλάβη στην υγεία των εργαζομένων (αντίστοιχα, εργατικό ατύχημα ή επαγγελματική ασθένεια).
Συγκεκριμένα, οι Ανδρεάδης κ.ά. (2009) αναφέρουν ότι πηγές κινδύνου στην εργασία, οι οποίες μπορεί να απειλήσουν την υγεία και τη σωματική ακεραιότητα των εργαζομένων θεωρούνται: α) τα υλικά που χρησιμοποιούνται στην εργασία, β) ο εξοπλισμός εργασίας (μηχανήματα, εργαλεία, κλπ.) που χρησιμοποιούνται στην εργασία, γ) οι χώροι και το
περιβάλλον εργασίας, δ) οι φυσικοί, χημικοί και βιολογικοί παράγοντες που υπάρχουν στο χώρο εργασίας, ε) οι μέθοδοι και οι πρακτικές της εργασίας που ακολουθούνται, στ) οι επικίνδυνες ενέργειες των εργαζομένων κατά τη διάρκεια της εργασίας ή με αφορμή την ίδια την εργασία και ζ) η δομή και η οργάνωση της επιχείρησης.
Παραπάνω όμως αναφέρθηκαν και οι έννοιες εργατικό ατύχημα και επαγγελματική ασθένεια.
Ως εργατικό ατύχημα λοιπόν ο Μαλαματάς (2007) διατυπώνει ότι χαρακτηρίζουμε την ανεπιθύμητη σωματική βλάβη ή το θάνατο εργαζόμενου/ων από κάποιο αιφνίδιο και βίαιο συμβάν κατά τη διάρκεια της εργασίας του ή ένεκα αυτής (μετάβαση στην εργασία ή αποχώρηση). Οι αιτίες από τις οποίες μπορεί να προκληθεί αυτό ποικίλουν, και σύμφωνα με τους Ανδρεάδη κ.ά. (2009) οι αιτίες που συμβάλλουν στο να προκληθεί ένα εργατικό ατύχημα μπορούν να ομαδοποιηθούν στις ακόλουθες: α) ο ανθρώπινος παράγοντας, β) ο εξοπλισμός εργασίας και γ) οι συνθήκες που επικρατούν στους εργασιακούς χώρους. Να σημειωθεί πάντως ότι τα εργατικά ατυχήματα συνήθως οφείλονται σε περισσότερες από μία αιτίες.
Από την άλλη, ως επαγγελματική ασθένεια χαρακτηρίζεται μία κατάσταση που προκαλεί βιολογική αλλοίωση με αποτέλεσμα την εκδήλωση ψυχικής ή σωματικής ασθένειας λόγω της επαγγελματικής έκθεσης του εργαζομένου στους βλαπτικούς παράγοντες του εργασιακού του περιβάλλοντος. Σύμφωνα με τους Ανδρεάδη κ.ά. (2009) οι επαγγελματικές ασθένειες μπορούμε να δεχτούμε ότι αποτελούν συνέπεια μιας περισσότερο ή λιγότερο παρατεταμένης έκθεσης σε κάποιο κίνδυνο που παρουσιάζεται κατά τη συνήθη εκτέλεση της εργασίας.
Επίσης, το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων (https://ypergasias.gov.gr/ergasiakes-scheseis/ygeia-kai-asfaleia-stin-ergasia/) δίνει δύο ορισμούς για την επαγγελματική ασθένεια. Σύμφωνα με τον έναν ορισμό, τον οποίο δίνει η επιστήμη της ιατρικής, επαγγελματική ασθένεια είναι η νόσος που σχετίζεται με το είδος των κινδύνων στους οποίους εκτέθηκε ο πάσχων λόγω της εργασίας του. Είναι κάθε νόσος που αποδεδειγμένα, στη βάση ιατρικών κριτηρίων, μπορεί να αποδοθεί στο είδος της εργασίας και στους κινδύνους στους οποίους έχει εκτεθεί ο εργαζόμενος λόγω της εργασίας του. Σύμφωνα με τον δεύτερο ορισμό επαγγελματική ασθένεια είναι η νόσος που αναγνωρίζεται ως τέτοια από το ισχύον ασφαλιστικό σύστημα, με τους όρους και τους περιορισμούς που κάθε φορά αυτό θέτει, η οποία βασίζεται στην ασφαλιστική πραγματικότητα που ισχύει σε κάθε χώρα.
Από τα ανωτέρω γίνεται αντιληπτό ότι η εκτίμηση του επαγγελματικού κινδύνου και η πρόληψη γίνονται τα βασικά στοιχεία του τομέα της Υγείας και Ασφάλειας στην Εργασία. Το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων (https://ypergasias.gov.gr/ergasiakes- scheseis/ygeia-kai-asfaleia-stin-ergasia/) αναφέρει ότι πρόληψη είναι όλα τα βήματα ή τα μέτρα που λαμβάνονται ή σχεδιάζεται να εφαρμοστούν σε όλα τα στάδια της εργασίας εντός της επιχείρησης για την εξάλειψη ή τη μείωση των επαγγελματικών κινδύνων, ενώ εκτίμηση επαγγελματικού κινδύνου είναι η διαδικασία αξιολόγησης των κινδύνων για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων στους εργασιακούς χώρους.
Τέλος, πρέπει να γίνει και μια αναφορά στις έννοιες του εργαζόμενου και του εργοδότη, τις οποίες τις συναντάμε συνέχεια στα νομοθετήματα που έχουν θεσπιστεί κατά καιρούς.
Σύμφωνα λοιπόν με το Ν. 3850/2010 «Κύρωση του Κώδικα νόμων για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων» (ΦΕΚ 84/Α/2-6-2010), εργαζόμενος είναι κάθε πρόσωπο που απασχολείται από έναν εργοδότη με οποιαδήποτε σχέση εργασίας, συμπεριλαμβανομένων των ασκούμενων και των μαθητευόμενων, εκτός από το οικιακό υπηρετικό προσωπικό. Από την άλλη πλευρά, εργοδότης είναι κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο, το οποίο συνδέεται με σχέση εργασίας με τον εργαζόμενο και έχει την ευθύνη για την επιχείρηση ή/ και την εγκατάσταση.
Για τον Σαραφόπουλο (2001) ο εργοδότης είναι υπεύθυνος για την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων στην επιχείρησή του και δεν απαλλάσσεται από αυτή την ευθύνη ούτε όταν οι εργαζόμενοι δεν τηρούν τις υποχρεώσεις τους ούτε όταν αυτός αναθέτει καθήκοντα προστασίας και πρόληψης του επαγγελματικού κινδύνου στον Τεχνικό Ασφαλείας ή/ και στον Ιατρό Εργασίας ή/ και σε αρμόδιες Εξωτερικές Υπηρεσίες Προστασίας και Πρόληψης.
Παρόλα αυτά οφείλει να αναθέτει καθήκοντα σε εξειδικευμένους επαγγελματίες του τομέα της Υγείας και Ασφάλειας στην Εργασία για την παροχή σχετικών υποδείξεων και συμβουλών, με σκοπό την αποφυγή των επιπτώσεων που έχουν τα εργατικά ατυχήματα και οι επαγγελματικές ασθένειες.
Για αυτούς τους εξειδικευμένους επαγγελματίες αφιερώνονται οι δύο επόμενες ενότητες, ώστε να παρουσιαστούν αναλυτικά οι αρμοδιότητες, τα καθήκοντα και οι υποχρεώσεις τους, καθώς αυτοί είναι που συμβάλλουν τα μέγιστα στην αναγνώριση και την εξάλειψη ή έστω στον περιορισμό των επαγγελματικών κινδύνων.
2.2. Τεχνικός Ασφαλείας
Το αντικείμενο εργασίας του Τεχνικού Ασφαλείας είναι η αναγνώριση των επαγγελματικών κινδύνων και η πρόταση μέτρων για τον περιορισμό ή την εξάλειψή τους, ενώ κάθε εργοδότης έχει την υποχρέωση να αναθέτει σε υπάλληλο ή συνεργάτη του τα καθήκοντα της συγκεκριμένης ειδικότητας, εφόσον δεν τα ασκεί ο ίδιος.
Συγκεκριμένα, και σύμφωνα με το Ν. 3850/2010 «Κύρωση του Κώδικα νόμων για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων» (ΦΕΚ 84/Α/2-6-2010), ο Τεχνικός Ασφαλείας έχει τις κάτωθι συμβουλευτικές αρμοδιότητες:
Παρέχει στον εργοδότη υποδείξεις και συμβουλές, γραπτά ή προφορικά, σε θέματα σχετικά με την υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων και για την πρόληψη των εργατικών ατυχημάτων.
Καταχωρεί τις γραπτές υποδείξεις του σε ειδικό βιβλίο της επιχείρησης, το οποίο σελιδομετρείται και θεωρείται από την Επιθεώρηση Εργασίας και για αυτές τις υποδείξεις ο εργοδότης έχει την υποχρέωση να λαμβάνει γνώση ενυπογράφως.
Ειδικότερα, και σύμφωνα πάντα με τον προαναφερόμενο νόμο, ο Τεχνικός Ασφαλείας:
Συμβουλεύει σε θέματα σχεδιασμού, προγραμματισμού, κατασκευής και συντήρησης των εγκαταστάσεων, εισαγωγής νέων παραγωγικών διαδικασιών, προμήθειας μέσων και εξοπλισμού, επιλογής και ελέγχου της αποτελεσματικότητας των μέσων ατομικής προστασίας, καθώς και στην διαμόρφωση και στην διευθέτηση των θέσεων και του περιβάλλοντος εργασίας και γενικά στην οργάνωση της παραγωγικής διαδικασίας.
Ελέγχει την ασφάλεια των εγκαταστάσεων και των τεχνικών μέσων, καθώς και των παραγωγικών διαδικασιών και μεθόδων εργασίας.
Επιβλέπει την εφαρμογή των μέτρων υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων και πρόληψης των ατυχημάτων, ενημερώνοντας σχετικά τους αρμοδίους.
Τέλος, ο συγκεκριμένος νόμος αναφέρει και συγκεκριμένες υποχρεώσεις του Τεχνικού Ασφαλείας, τόσο για την επίβλεψη όσο και για την βελτίωση των συνθηκών εργασίας στην επιχείρηση, ενώ παράλληλα αναφέρει και ότι έχει την υποχρέωση να τηρεί το επιχειρησιακό απόρρητο. Συγκεκριμένα, ο Τεχνικός Ασφαλείας έχει τις κάτωθι υποχρεώσεις:
Να επιθεωρεί τακτικά τις θέσεις εργασίας από πλευράς υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων.
Να αναφέρει στον εργοδότη οποιαδήποτε παράλειψη των μέτρων υγείας και ασφάλειας.
Να προτείνει μέτρα αντιμετώπισης των παραλείψεων όσον αφορά τα μέτρα υγείας και ασφάλειας και να επιβλέπει την εφαρμογή τους.
Να επιβλέπει την ορθή χρήση των μέσων ατομικής προστασίας.
Να ερευνά τα αίτια των εργατικών ατυχημάτων, να αναλύει και να αξιολογεί τα αποτελέσματα των ερευνών του και να προτείνει μέτρα για την αποτροπή παρόμοιων ατυχημάτων.
Να μεριμνά ώστε οι εργαζόμενοι στην επιχείρηση να τηρούν τους κανόνες υγείας και ασφάλειας και να τους ενημερώνει και να τους καθοδηγεί για την αποτροπή του επαγγελματικού κινδύνου που συνεπάγεται η εργασία τους.
Να εποπτεύει την εκτέλεση ασκήσεων πυρασφάλειας και συναγερμού για τη διαπίστωση ετοιμότητας προς αντιμετώπιση ατυχημάτων.
Να συμμετέχει στην κατάρτιση και εφαρμογή προγραμμάτων εκπαίδευσης των εργαζομένων σε θέματα υγείας και ασφάλειας.
2.3. Ιατρός Εργασίας
Το αντικείμενο εργασίας του Ιατρού Εργασίας είναι η αναγνώριση των επαγγελματικών κινδύνων και η πρόταση μέτρων για τον περιορισμό ή την εξάλειψή τους, ενώ κάθε εργοδότης έχει την υποχρέωση να αναθέτει σε υπάλληλο ή συνεργάτη του τα καθήκοντα της συγκεκριμένης ειδικότητας, εφόσον το επιθυμεί και σίγουρα όταν η απασχόληση του Ιατρού Εργασίας απαιτείται από τη νομοθεσία.
Συγκεκριμένα, και σύμφωνα με το Ν. 3850/2010 «Κύρωση του Κώδικα νόμων για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων» (ΦΕΚ 84/Α/2-6-2010), ο Ιατρός Εργασίας έχει τις κάτωθι συμβουλευτικές αρμοδιότητες:
Παρέχει στον εργοδότη, στους εργαζόμενους και στους εκπροσώπους των εργαζομένων υποδείξεις και συμβουλές, γραπτά ή προφορικά, σε θέματα σχετικά με τα μέτρα που πρέπει να λαμβάνονται για τη σωματική και ψυχική υγεία των εργαζομένων.
Καταχωρεί τις γραπτές υποδείξεις του σε ειδικό βιβλίο της επιχείρησης, το οποίο σελιδομετρείται και θεωρείται από την Επιθεώρηση Εργασίας και για αυτές τις υποδείξεις ο εργοδότης έχει την υποχρέωση να λαμβάνει γνώση ενυπογράφως.
Ειδικότερα, και σύμφωνα πάντα με τον προαναφερόμενο νόμο, ο Ιατρός Εργασίας συμβουλεύει πάντα σύμφωνα με σκοπό την διασφάλιση της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων σε θέματα:
Σχεδιασμού, προγραμματισμού και τροποποίησης της παραγωγικής διαδικασίας, και της κατασκευής και της συντήρησης εγκαταστάσεων.
Λήψης μέτρων προστασίας κατά την εισαγωγή και χρήση υλικών, όπως και κατά την προμήθεια μέσων και εξοπλισμού.
Φυσιολογίας και ψυχολογίας της εργασίας.
Εργονομίας και υγιεινής της εργασίας.
Διευθέτησης και διαμόρφωσης των θέσεων και του περιβάλλοντος εργασίας.
Οργάνωσης της παραγωγικής διαδικασίας.
Οργάνωσης υπηρεσίας παροχής πρώτων βοηθειών.
Αρχικής τοποθέτησης και αλλαγής θέσης εργασίας για λόγους υγείας των εργαζομένων, καθώς και ένταξης ή επανένταξης μειονεκτούντων ατόμων στην παραγωγική διαδικασία, ακόμη και με υπόδειξη αναμόρφωσης της θέσης εργασίας.
Τέλος, ο συγκεκριμένος νόμος αναφέρει και συγκεκριμένες υποχρεώσεις του Ιατρού Εργασίας, τόσο για την επίβλεψη όσο και για την βελτίωση των συνθηκών εργασίας στην επιχείρηση, ενώ παράλληλα αναφέρει και ότι έχει την υποχρέωση να τηρεί το επιχειρησιακό απόρρητο. Συγκεκριμένα, ο Ιατρός Εργασίας έχει τις κάτωθι υποχρεώσεις:
Να προβαίνει σε ιατρικό έλεγχο των εργαζομένων σχετικά με τη θέση εργασίας τους.
Να εκτιμά την καταλληλότητα των εργαζομένων για κάθε εργασία, να αξιολογεί και να καταχωρεί τα αποτελέσματα των εξετάσεών τους, και να εκδίδει βεβαίωση των παραπάνω εκτιμήσεών του.
Να τηρεί σχετικό ιατρικό φάκελο για κάθε εργαζόμενο της επιχείρησης.
Να μεριμνά για τη διενέργεια ιατρικών εξετάσεων και μετρήσεων παραγόντων του εργασιακού περιβάλλοντος σε εφαρμογή των διατάξεων που ισχύουν κάθε φορά.
Να επιθεωρεί τακτικά τις θέσεις εργασίας και να αναφέρει οποιαδήποτε παράλειψη, όπως και να προτείνει μέτρα αντιμετώπισης των παραλείψεων και να επιβλέπει την εφαρμογή τους.
Να επεξηγεί την αναγκαιότητα της σωστής χρήσης των μέσων ατομικής προστασίας.
Να ερευνά τις αιτίες των ασθενειών που οφείλονται στην εργασία, να αναλύει και να αξιολογεί τα αποτελέσματα των ερευνών του και να προτείνει μέτρα για την πρόληψη των ασθενειών αυτών.
Να επιβλέπει τη συμμόρφωση των εργαζομένων στους κανόνες υγείας και ασφάλειας στην εργασία.
Να ενημερώνει τους εργαζομένους για τους κινδύνους που προέρχονται από την εργασία τους, καθώς και για τους τρόπους πρόληψής τους.
Να παρέχει επείγουσα θεραπεία σε περίπτωση ατυχήματος ή αιφνίδιας νόσου.
2.4. Επιπτώσεις του Επαγγελματικού Κινδύνου
Σύμφωνα με τους Ανδρεάδη κ.ά. (2009), η ύπαρξη ενός καλού περιβάλλοντος εργασίας, στο οποίο θα έχουν περιοριστεί οι επαγγελματικοί κίνδυνοι και οι εργαζόμενοι θα αισθάνονται όσο το δυνατόν πιο άνετα και ασφαλείς, συμβάλλει αποτελεσματικά στην προστασία της υγείας και της σωματικής ακεραιότητας των εργαζομένων. Στην περίπτωση όμως που αυτό δεν είναι εφικτό κάνουν την εμφάνισή τους επιπτώσεις στην κοινωνία, στις επιχειρήσεις και στην εθνική οικονομία.
Αυτές οι επιπτώσεις είναι αποτέλεσμα της πρόκλησης εργατικών ατυχημάτων και της εμφάνισης επαγγελματικών ασθενειών, και οι οποίες σύμφωνα με τον Μαλαματά (2007) διακρίνονται σε άμεσες και έμμεσες. Οι άμεσες επιπτώσεις είναι τα έξοδα και οι δαπάνες Α΄
βοηθειών, η νοσοκομειακή και η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, οι επιδοτήσεις και οι
αποζημιώσεις που έχουν άμεση σχέση με την βλάβη της υγείας του κάθε εργαζόμενου, οι συντάξεις, και ο πρόωρος θάνατος. Οι έμμεσες επιπτώσεις είναι η πιθανή μετέπειτα οικονομική αποζημίωση του θύματος μετά από διεκδίκηση, οι χαμένες εργατοώρες του θύματος και των άλλων εργαζομένων, ο χρόνος απασχόλησης για την διερεύνηση των αιτίων του συμβάντος, η ζημιά σε μηχανήματα, υλικά και εγκαταστάσεις, το κόστος αντικατάστασης του θύματος από άλλο εργαζόμενο, η καθυστέρηση ή το σταμάτημα της παραγωγής, το κακό ψυχολογικό κλίμα στην επιχείρηση, η κακή εικόνα της επιχείρησης προς τα έξω, τα ψυχολογικά προβλήματα του θύματος (φοβία-μετατραυματική διεκδικητική συμπεριφορά), η μείωση της απόδοσης ή η ανάγκη αλλαγής θέσης του εργαζόμενου, το κόστος της αποκατάστασης-επανένταξης, και ο ανθρώπινος πόνος του θύματος και της οικογένειάς του.
Σύμφωνα με τον Σαραφόπουλο (2001) το άμεσο κόστος των εργατικών ατυχημάτων και των επαγγελματικών ασθενειών είναι σαν την κορυφή ενός παγόβουνου, το οποίο στο σύνολό του είναι το ολικό κόστος των εργατικών ατυχημάτων και των επαγγελματικών ασθενειών. Το μεγαλύτερο δηλαδή κόστος των εργατικών ατυχημάτων και των επαγγελματικών ασθενειών είναι το έμμεσο.
Όπως αναφέρει το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων (https://ypergasias.gov.gr/ergasiakes-scheseis/ygeia-kai-asfaleia-stin-ergasia/) και σύμφωνα με τα στοιχεία της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας, κάθε χρόνο 2.340.000 θάνατοι εργαζομένων οφείλονται σε επαγγελματικές ασθένειες και εργατικά ατυχήματα, ενώ σε 160 εκατομμύρια υπολογίζονται οι μη θανατηφόρες επαγγελματικές ασθένειες και σε 270 εκατομμύρια τα εργατικά ατυχήματα. Παράλληλα, στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 28 καταγράφονται σε ετήσια βάση 2,5 εκατομμύρια εργατικά ατυχήματα που προκάλεσαν απουσία των εργαζομένων τουλάχιστον τεσσάρων ημερών από την εργασία τους και 3.515 θανατηφόρα ατυχήματα, σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat (2012).
Επιπρόσθετα, εκτιμάται ότι κάθε χρόνο περίπου 160.000 εργαζόμενοι χάνουν τη ζωή τους λόγω επαγγελματικών ασθενειών και περισσότεροι από 2.000 εργαζόμενοι λόγω θανατηφόρου εργατικού ατυχήματος, ενώ πάνω από 3 εκατομμύρια εργαζόμενοι υφίστανται κάποιο σοβαρό ατύχημα κατά την εργασία τους (στοιχεία του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Ασφάλεια και Υγεία στην Εργασία και της Γενικής Διεύθυνσης Απασχόλησης, Κοινωνικών Υποθέσεων και Ένταξης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής).
Οπότε γίνεται κατανοητό ότι η πρόληψη για την αποφυγή εργατικών ατυχημάτων και επαγγελματικών ασθενειών αναδεικνύεται σε κεντρικό ζήτημα και με αυτήν θα ασχοληθούμε στην επόμενη ενότητα.
2.5. Πρόληψη για την Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία
Σύμφωνα με τον Σαραφόπουλο (2001) η πρόληψη των επαγγελματικών κινδύνων και η συστηματική πολιτική κάθε επιχείρησης για κατοχύρωση στην πράξη ασφαλών και υγιεινών συνθηκών εργασίας αποτελεί πρωταρχική απαίτηση των καιρών και αναδεικνύεται σε κεντρικό ζήτημα κοινωνικής ευθύνης, στάσης και πολιτισμού.
Επίσης, σύμφωνα με το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων (https://ypergasias.gov.gr/ergasiakes-scheseis/ygeia-kai-asfaleia-stin-ergasia/), η επίτευξη ενός ασφαλούς και υγιούς περιβάλλοντος εργασίας αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό κοινωνικο-οικονομικής ευημερίας και προόδου σε μια σύγχρονη και ευνομούμενη κοινωνία, ενώ παράλληλα συμβάλλει καθοριστικά στην προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης και της απασχόλησης, μέσω της διασφάλισης της ποιότητας και της παραγωγικότητας στην εργασία.
Οι Ανδρεάδης κ.ά. (2009) αναφέρουν ότι για την αντιμετώπιση των επαγγελματικών κινδύνων, πριν αυτοί εξελιχθούν σε απειλή για την υγεία ή τη σωματική ακεραιότητα των εργαζομένων, ακολουθούμε ορισμένες αρχές. Αυτές οι αρχές είναι:
Η αποφυγή του κινδύνου.
Η αντικατάσταση του επικίνδυνου με κάτι ακίνδυνο ή λιγότερο επικίνδυνο.
Η αναγνώριση του κινδύνου και η εκτίμηση του μεγέθους του.
Η αντιμετώπιση του κινδύνου στην πηγή του.
Η ένταξη της ασφάλειας της εργασίας στη συνολική πολιτική της επιχείρησης και στην οργάνωση της εργασίας.
Η εφαρμογή κατά προτεραιότητα μέσων ομαδικής προστασίας αντί των μέσων ατομικής προστασίας.
Η προμήθεια και χρήση εξοπλισμού ατομικής προστασίας ή μέσων ατομικής προστασίας όταν ο επαγγελματικός κίνδυνος δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με άλλον τρόπο.
Η ενημέρωση και η κατάρτιση των εργαζομένων για τους κινδύνους που υπάρχουν στην εργασία τους και για τον τρόπο αντιμετώπισής τους.
Ο έλεγχος και η εξασφάλιση της εφαρμογής μέτρων για την αντιμετώπιση του επαγγελματικού κινδύνου.
Αυτό που πρέπει να υπάρχει ως κεντρική ιδέα είναι ότι πολλά από τα εργατικά ατυχήματα και τις επαγγελματικές ασθένειες μπορούν να προληφθούν με τη σε βάθος εκτίμηση των κινδύνων, καθώς και με την εφαρμογή και τήρηση ασφαλών μεθόδων εργασίας.
2.6. Ελληνική νομοθεσία και Ευρωπαϊκές Οδηγίες
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο έχει εκδοθεί πλήθος οδηγιών με τις οποίες έχει εναρμονιστεί πλήρως το ελληνικό κράτος. Η κεντρικότερη όμως είναι η οδηγία