Εξέλιξη συστήματος διαχείρησης απορριμμάτων Λέσβου

(1)

V)

~ ο

";).}

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

ΤΟΜΕΑΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ

&

ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΕΡΓ ΑΣΤΗΡΙΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓ ΑΣΙΑ

((Εξέλιξη Συστήματος Διαχείρισης Απορριμμάτων Λέσβου»

ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΠΑΝΙΔΗΣ

141/94030

ΦΩΤΗΣ ΚΟΥΡΜΟΥΣΗΣ

141194035

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: Κ.Π.ΧΑΛΒΑΔΑΚΗΣ

ΜΥΤΙΛΗΝΗ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 1998

Ju 76

(2)

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

... 1

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

... 3

1.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

... 4

1.1

Γενικά

... 4

1.2

Σ,ύστημα Διαχείρισης Αποβλήτων

... 4

1.3

Σύστημα Διαχείρισης Απορριμμάτων

-

ΣΔΑ

... 5

1.4

ΣΔΑ Λέσβου

... , ... 5

1.5

Λέσβος

... 6

1. 5.1 Γενικά χαρακτηριστικά της νήσου Λέσβου ... 6

1.5.2 Οικονομικές δραστηριότητες ... 7

1.5.2.1 Πρωτογενής τομέας ... ~ ... 7

1.5.2.2 Δευτερογενής τομέας ... 8

1.5.2.3 Τριτογενής τομέας ... 8

1.5.2.4 Χρήσεις γης ... 9

1.5.3 Προβλήματα ... 10

1.6

Συλλογή στοιχείων

... 10

1.7

Δομή κειμένου

... 12

2.

ΠΑΡΑΓΩΓΗ

... 13

2.1

Γενικά

... 13

2.2

Οικιακά απορρίμματα

... 13

2.3

Παραγωγή οικιακών απορριμμάτων

... 14

2. 3.1 Εκτίμηση παραγωγής συναρτήσει του πληθυσμού ... 14

2.3.1.1 Ρυθμός παραγωγής ... 14

2.3.1.2 Μόνιμος πληθυσμός ... 15

2.3 .1.3 Εποχιακός πληθυσμός ... 17

2.3 .1.4 Συνολικός - ισοδύναμος πληθυσμός ... 18

2.3.1.5 Εποχιακή διακύμανση πληθυσμού ... 18

2.3.1.5.1 Διακίνηση επιβατών (αφίξεις αναχωρήσεις) ... 19

2.3.1.5.2 Διακύμανση διανυκτερεύσεων ... 21

2.3 .1.5 .3 Σύγκριση μεθόδων διακύμανσης του εποχιακού πληθυσμού ... 21

2.3.1.5.4 Διακύμανση συνολικού πληθυσμού ... 23

2.3.1.5.5 Υπολογισμός παραγωγής με τη μέθοδο της διακίνησης του εποχιακού πληθυσμού ... 23

2.3.2 Εκτίμηση παραγωγής συναρτήσει του μεταφερόμενου όγκου απορριμμάτων ... 27

2.3.2.1 Συνολική παραγωγή ... 27

2.3.2.2 Ανάλυση ευαισθησίας ... 28

2.3.3 Σύγκριση μεθόδων υπολογισμού παραγωγής ... 29

2.4

Συσχέτιση ΜΠΑ

-

Πληθυσμού

... 30

2.5

Χωρική κατανομή

... 31

3.

ΣΥΛΛΟΓΗ-ΜΕΤΑΦΟΡΑ

... 32

3.1

Γενικά

... 32

3.2

^{Συλλογή}

... 32

3.2.1Γενικά ... 32

3.2.2 Σημεία Συλλογής ... 32

3.2.3 Εξοπλισμός ... " ... 32

3.3

Μεταφορά

... 34

3. 3.1 Οχήματα μεταφοράς ... 34

3.3.2 Εξοπλισμός ... 35

3. 3. 3 Δρομολόγια ... 3 7

3.4

Συλλογή

-

Μεταφορά

... 38

3.5

... 38

4.

ΤΕΛΙΚΉ ΔΙΑΘΕΣΗ

... 40

4.1

Γενικά

... 40

4.2

Διάθεση

... 40

4.3

Εξέλιξη Χώρων Διάθεσης

... 41

(3)

4.4

Προβλήματα

-

Επιπτώσεις στο περιβάλλον

... 43

5.

ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

-

ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ

... 46

5.1

Γενικά

... 46

5.2

Νομοθεσία

... 46

5.3

Χρονοδιάγραμμα Νομοθεσίας

... 46

6.

ΟΡΓΑΝΩΣΗ

... 48

6.1

Διοίκηση

-

Οικιστικό δίκτυο

... 48

6.2

Υποδομή

-

Οδικό δίκτυο

... 50

6.3

Φορείς

... 51

6.4

Χρηματοδότηση

...

~

... 54

6.5

Ιστορικό μελετών

... 57

6.6

Μελλοντικός προγραμματισμός ΣΔΑ

... 62

7.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ- ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

... 63

7.1

Γενικά

... 63

7.2

Φορέας

... 63

7.3

Σχεδιασμός ΣΔΑ

... 64

7.3.1 Παραγωγή ... 64

7.3.2 Συλλογή - Μεταφορά ... 64

7. 3. 3 Διάθεση ... 65

7.3.4 Μεταβατικό στάδιο ... ~ ... 65

7.4

Προγραμματιζόμενες και προβλεπόμενες εξελίξεις

... 65

7.5

Επεξεργασία

... 66

7.6

Βάση δεδομένων

... 67

7.7

Σύστημα παρακολούθησης

... 67

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

... 69

ΠΑΡ ΑΡΤΗΜΑ

... 71

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

... 107

(4)

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Είναι γνωστό σε όλους, ότι μετά το πέρας ενός γεγονότος, θυμόμαστε μόνο τις ευχάριστες στιγμές, καθώς απωθούμε τις δυσάρεστες. Η πτυχιακή αυτή, είναι μια αναδρομή στο παρελθόν, μια συλλογή αναμνήσεων. Αναπολούμε για να εκτιμήσουμε αυτά που πέρασαν και ίσως να μην ξαναέρθουν. λλλα είναι ακό

μη εδώ. Πόσα όμως πραγματικά γνωρίζουμε;

Αν αναλογιστούμε το ψήγμα της γνώσης που διαθέτουμε, ίσως αλλάζαμε στάση ζωής. Κάποτε αναρωτηθήκαμε που καταλήγουν τα καυσαέρια, τα χημι

κά και ανακαλύψαμε το περιβάλλον. Σήμερα πρέπει να αναρωτηθούμε που οδηγεί μια απλή καθημερινή πράξη: το φαγητό που περισσεύει στο πιάτο μας, το κουτί του αναψυκτικού που καταναλώσαμε.

Το παρόν «ημερολόγιο» διηγείται την ιστορία των σκουπιδιών στο νησί της Λέσβου. Πρωταγωνιστές του είμαστε όλοι μας. Ας ελπίσουμε ότι η «σκληρή»

πραγματικότητα δεν θα συνταράξει, αλλά θα συναρπάσει

...

Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε αυτούς που έκαναν δυνατή την πραγματοποί

ηση αυτής της πτυχιακής εργασίας. Το Θεό ή τη «Μεγάλη Έκρηξη» που δη

μιούργησαν το σύμπαν και μας δώρισαν τη μαγεία της ζωής. Τους γονείς μας που μας έφεραν σε αυτό τον κόσμο, ώστε να συνεχίσουμε αντάξιοι την κλη

ρονομιά τους. Το δάσκαλό μας που πίστεψε σε εμάς για να αναθέσει αυτή την εργασία, μας βοήθησε με τις γνώσεις του και ιδιαίτερα με την ηθική και ψυχο

λογική υποστήριξη. Τέλος όλους τους φίλους μας που ως αφανείς ήρωες στά

θηκαν πλάι μας τις δύσκολες στιγμές.

Ευχαριστούμε!

Φώτης Κουρμούσης

-

Γιάννης Καπανίδης Μυτιλήνη,

22

Σεπτεμβρίου

1998

(5)

1. ΕΙΣΑΓ ΩΓΗ

1.1

Γενικά

Η ιστορία μας διδάσκει ότι η ανάλυση του παρελθόντος βοηθάει στην κατα

νόηση του παρόντος και στην πρόβλεψη του μέλλοντος. Στην παρούσα εργα

σία αναλύεται το σύστημα διαχείρισης αποβλήτων της νήσου Λέσβου και πώς εξελίσσεται χωροχρονικά.

1.2

Σύστημα Διαχείρισης Αποβλήτων

Το Σύστημα Διαχείρισης Αποβλήτων αποτελείται από τις οργανωτικές και τε

χνολογικές διεργασίες για τον έλεγχο της παραγωγής, αποθήκευσης, συλλο

γής, μεταφοράς, επεξεργασίας και διάθεσης των αποβλήτων, όπως φαίνεται στο διάγραμμα

1 .1 :

Κύριες Α' Υλες

~

.

-~

ι

^Ανακυκ^λω^μi:να^υλικά

1 Τροφοδότηση 1 Πρώτες ύλες

ΣΔΑ

Προϊόντα :παραγωγή

1---

!Διαλογή σ-ιην πηγή ₁

ι Ανάκτηση ι , ι

IΑναιc'ύιcλωση Συλλογή Ι

i

Μεταφορά

!

1 Επεξεργασία 1

1 Διάθεση

i

Διάγραμμα

1.1:

Σύστημα Διαχείρισης Αποβλήτων [Χαλβαδάκης,

1993]

Τα απόβλητα διακρίνονται σε δύο κατηγορίες:

•

Ανάλογα με την πηγή εκπομπής τους: οι πηγές των αποβλήτων συνήθως σχετίζονται με διάφορες χρήσεις γης, οπότε και διαχωρίζονται σε οικιακά, εμπορικά, αστικά, βιομηχανικά, γεωργοκτηνοτροφικά και άλλα.

•

Ανάλογα με τη φύση τους: διαχωρίζονται περαιτέρω σε απόβλητα μάζας και απόβλητα ενέργειας. Τα απόβλητα μάζας ανάλογα με τη φάση που βρίσκονται στο περιβάλλον χωρίζονται σε αέρια, υγρά και στερεά. Τα α

πόβλητα ενέργειας ανάλογα με τη φύση της ενέργειας χωρίζονται σε θερ

μικά, ηχητικά, ηλεκτρομαγνητικά κλπ. Μια ξεχωριστή κατηγορία αποτελούν τα ραδιενεργά, όπου μια απόβλητη ραδιενεργός μάζα εκπέμπει ιονίζουσα ακτινοβολία υπό τη μορφή ενέργειας.

(6)

Ιδιαίτερη αναφορά χρειάζονται τα επικίνδυνα απόβλητα, όπως αυτά των νο

σοκομείων, τα γεωργικά (φυτοφάρμακα), οι μπαταρίες, τα ορυκτέλαια και τα τοξικά της βιομηχανίας, που απαιτούν ειδική μεταχείριση.

Πρέπει να τονιστεί ότι ένα σύστημα, όπως αυτό της διαχείρισης αποβλήτων είναι δυναμικό, δηλαδή εξελίσσεται διαρκώς χωροχρονικά. Για αυτό το σκοπό καθίσταται αναγκαίος ο καθορισμός των ορίων του και των διεργασιών που το διέπουν.

1.3

Σύστημα Διαχείρισης Απορριμμάτων- ΣΔΑ

Πνεται επικέντρωση σε ένα υποσύστημα του συνολικού συστήματος διαχείρι

σης αποβλήτων, στο Σύστημα Διαχείρισης Απορριμμάτων (ΣΔΑ) που περι

λαμβάνει την παραγωγή, συλλογή, μεταφορά, επεξεργασία και διάθεση των στερεών αποβλήτων. Στερεά απόβλητα καλούνται τα στερεά και ημιστερεά υλικά που ο ιδιοκτήτης τους θεωρεί «άχρηστα» και τα αποβάλει. Η έννοια του

«άχρηστου» είναι, βέβαια, ανθρωπογενής, υποκειμενική και δίχως νόημα στα φυσικά οικοσυστήματα, όπου «τα πάντα ρεί». Από το σύνολο των στερεών αποβλήτων εξετάζονται τα οικιακά απορρίμματα, που είναι τα γνωστά σκου

πίδια που απορρίπτουν οι κάτοικοι σε πλαστικές σακούλες.

1.4

ΣΔΑ Λέσβου

Το ΣΔΑ της Λέσβου περιλαμβάνει τις διεργασίες για τη συλλογή, μεταφορά και διάθεση των στερεών αποβλήτων, όπως φαίνεται στο διάγραμμα

1.2:

Προiόντα ι+----~ Ανάιcτηση Ι --~

Αναιcύιcλωση Εισαγωγ1i στο νησί

ΣΔΑ Λέσβου

Παραγωγή

<οιιcιαιcά απορρίμματα>

Διαλογή στην πηγή

<αλουμίνιο>

Συλλογή

<σακούλες, κάδοι>

Προtόντα

εντός νήσου

1

Λ1•ακυκλώσιμα

υλικά

Έξοδος δια f!αλάσσης (προς Αθιiνα)

Μεταφορά

<ζώα, αυτοιcίνητα, φορτηγά, απορριμματοφόρα>

Διάθεση ΣΑΑ,ΧΔΑ, Χωματερές>

Διάγραμμα

1.2:

Σύστημα Διαχείρισης Απορριμμάτων

-

ΣΔΑ Λέσβου. Με δια

κεκομμένη γραμμή φαίνεται η μελλοντική πρόταση για αξιοποίηση των υλικών εντός νήσου και όχι την εξαγωγή τους

(7)

Αν εξαιρέσουμε την κατηγορία των ραδιενεργών αποβλήτων, η Λέσβος έχει όλους τους υπόλοιπους τύπους αποβλήτων σε διαφορετικά ποσοστά το κα

θένα.

Το ΣΔΑ της Λέσβου χαρακτηρίζεται ως πλήρως αποκεντρωτικό που τείνει προς συγκεντρωτικό. Συγκεντρωτικό είναι το σύστημα όπου τη διαχείριση των απορριμμάτων αναλαμβάνει ένας φορέας για λογαριασμό όλων των δήμων και κοινοτήτων, ενώ αποκεντρωτικό είναι αυτό στο οποίο υπάρχουν περισσό

τεροι του ενός φορείς. Τα περισσότερα συστήματα βέβαια είναι υβριδικά, δη

λαδή υπάρχουν τόσο ενιαίοι φορείς όσο και μεμονωμένοι με επικρατέστερους τους τελευταίους. Βέλτιστη λύση αποτελεί η συγκεντρωτική διαχείριση από ένα φορέα που παίρνει τις κατάλληλες αποφάσεις, αναπτύσσει σχεδιασμό, αναθέτει μελέτες, εξετάζει σενάρια, καθορίζει στρατηγικές, εκτελεί τα απαιτού

μενα έργα και οργανώνει την απαραίτητη λειτουργία

-

παρακολούθηση.

1.5Λέσβος

1.5.1

Γενικά χαρακτηριστικά της νήσου Λέσβου

Η νήσος Λέσβος μαζί με τη Λήμνο και τον Άγιο Ευστράτιο, αποτελούν το Νο

μό Λέσβου. Το νησί είναι η έδρα της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου, στην οποία περιλαμβάνονται οι νομοί Χίου, Σάμου και Λέσβου. Επίσης αποτελεί και την έδρα του Υπουργείου Αιγαίου, που ιδρύθηκε το

1986

και έχει σαν χώρο ευθύ

νης του τους πέντε νομούς του αρχιπελάγους (Λέσβου, Χίου, Σάμου, Κυκλά

δων και Δωδεκανήσου). Στο λεσβιακό χώρο εδρεύει και το Πανεπιστήμιο Αι

γαίου του οποίου τμήματα λειτουργούν στη Λέσβο (Περιβάλλοντος, Κοινωνι

κής Ανθρωπολογίας και Γεωγραφίας), στη Χίο, στη Σάμο και στη Ρόδο.

Το νησί της Λέσβου είναι το τρίτο σε έκταση

(1632,8

τετρ. χλμ) στην Ελλάδα, μετά την Κρήτη και την Εύβοια. Έχει ανάπτυξη ακτών

320

χλμ, μόνιμο πλη

θυσμό

87.151

κατοίκους και πρωτεύουσα τη Μυτιλήνη με

24.953

κάτοικους, βάση της απογραφής του

1991

[ΕΣΥΕ,

1991].

Απέχει

188

ναυτικά μίλια από τον Πειραιά και χωρίζεται από τις τουρκικές ακτές από μία στενή θαλάσσια ε

πιφάνεια πλάτους

6

μιλίων [χάρτης Ζ.1, Παράρτημα Ζ]. Το νησί διαιρείται σε τρεις επαρχίες (Μυτιλήνης, Μηθύμνης και Πλωμαρίου) και σε

73

Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης

-

ΟΤΑ, εκ των οποίων

9

είναι Δήμοι και

58

Κοινότη

τες, αφού ήδη υπάρχουν

2

ενιαίοι Δήμοι ως συγχώνευση

6

Κοινοτήτων (Δή

μος Πέτρας με τις Κοινότητες Πέτρας, Λαφιώνα, Σκουτάρου και Δήμος Καλλο

νής με τις Κοινότητες Καλλονής, Αρίσβης, Δαφιών, Κεραμίου, Παρακοίλων) [χάρτης Ζ.2, Παράρτημα Ζ]. Τα γενικά χαρακτηριστικά του νησιού φαίνονται στο χάρτη Ζ.3 [Παράρτημα Ζ].

Η μορφολογία του εδάφους του σε συνδυασμό με το κλίμα και την υποδομή σε μεταφορές, επικοινωνίες και υπηρεσίες έχουν καθορίσει σε μεγάλο βαθμό το είδος και τη μορφή ανάπτυξης της Λέσβου.

Συγκεκριμένα, η διαίρεσή του σε δύο κύρια τμήματα (ανατολικό

-

δυτικό), η συγκέντρωση των πεδινών εκτάσεων στο κέντρο του νησιού, (περιοχή της Καλλονής και της Γέρας), η απόσταση της ανατολικής παραλιακής ζώνης με τα παράλια της Μικράς Ασίας και επομένως η δυνατότητα εύκολης διακίνησης

(8)

ανθρώπων και προϊόντων και τέλος το διαθέσιμο υδάτινο δυναμικό των πε

ριοχών αυτών, οδήγησαν σε σημαντικά μεγαλύτερη ανάπτυξη των οικονομι

κών δραστηριοτήτων και των οικισμών στο ανατολικό τμήμα. Αντίθετα, το δυ

τικό τμήμα του νησιού διαφοροποιείται σημαντικά ως προς την μορφολογία του και τη βλάστηση (άγονες εκτάσεις, ηπιότερο ανάγλυφο). Δύο μεγάλοι κλειστοί κόλποι, της Γέρας και της Καλλονής, στη νότια πλευρά του νησιού, χαρακτηρίζουν τη μορφολογία του νησιού. Συγκεκριμένα στους δυο κόλπους παρατηρούνται αρκετά σημεία (ανεξέλεγκτης) απόρριψης απορριμμάτων, α

φού ισχύει είτε ότι το σημείο παραγωγής είναι και σημείο απόθεσης ή το κα

θεστώς της «τραγωδίας των κοινών πόρων», όπου τα απορρίμματα διατίθε

νται σε ποτάμια και έλη που δεν ανήκουν σε κανέναν! [για τον κόλπο Γέρας:

Τρούμπης κ.α.

1992,

για τον κόλπο Καλλονής: Μανδυλάς, Καρδακάρη,

1998].

1.5.2

Οικονομικές δραστηριότητες

1.5.2.1

Πρωτογενής τομέας

Η δραστηριότητα του πρωτογενή τομέα εξακολουθεί να αποτελεί την σπου

δαιότερη οικονομική δραστηριότητα, παρά την ανάπτυξη του τουρισμού τα τελευταία χρόνια.

Η γεωργία αποτελεί την κυρίαρχη δραστηριότητα του αγροτικού τομέα, ενώ πολύ λιγότερο ανεπτυγμένη είναι η κτηνοτροφία, συμπεριλαμβανομένης της μελισσοκομίας και της αμπελουργίας. Η γεωργική δραστηριότητα ελαττώνεται με μικρό ρυθμό και επομένως γίνεται φανερό ότι οι τουριστικές εκμεταλλεύ

σεις, με την ανάπτυξη της δεκαετίας του

1980,

δεν έθιξαν σημαντικά τη γεωρ

γική γη. Τα απορρίμματα από τη γεωργία διατίθενται ανεξέλεγκτα και είναι είτε σακιά από λιπάσματα ή κουτιά (χάρτινα, πλαστικά, αλουμινένια) από φυτο

φάρμακα. Παρόλο που ορισμένα φτάνουν ως τον πλησιέστερο χώρο διάθε

σης απορριμμάτων [Γεράγγελος, Φίτσιος,

1998],

συνήθως ισχύει ότι το σημείο παραγωγής είναι και σημείο απόθεσης.

Στον τομέα της κτηνοτροφίας παρατηρείται ανάπτυξη εκτροφής μικρών ζώων.

Αύξηση παρουσιάζει τόσο ο αριθμός των ζώων (κυρίως πρόβατα και κατσί

κες) όσο και των προϊόντων που παράγονται (γάλα, κρέας τυριά). Συρρίκνω

ση παρουσιάζει ο κλάδος των πουλερικών και σχετική στασιμότητα εκείνος της μελισσοκομίας. Κτηνοτροφικά απορρίμματα έχουν παρατηρηθεί σε χώ

ρους διάθεσης [Γεράγγελος, Φίτσιος,

1998]

κυρίως από πτηνοτροφία. Υπάρ

χουν και απορρίμματα από βουστάσια, αλλά για αυτά ισχύει επίσης ότι το ση

μείο παραγωγής είναι και σημείο διάθεσης.

Η αλιεία δεν αποτελεί επίσημα ιδιαίτερα σημαντικό τομέα. Παρόλο που ο κλά

δος συμβάλει σημαντικά στην οικονομία ορισμένων περιοχών (Καλλονή, Συ

καμινέα κ.α.

)

ο αριθμός των απασχολουμένων σε αυτόν συνεχώς φθίνει. Ο αριθμός των ερασιτεχνών αλιέων δεν πρέπει να θεωρηθεί αμελητέος, αφού αρκετοί από αυτούς συμπληρώνουν το εισόδημά τους απασχολούμενοι και σε αυτόν τον κλάδο. Η παραγωγή καλύπτει τοπική ζήτηση και εξαγωγές αν και οι ανάγκες που δημιουργεί ο τουρισμός δεν καλύπτονται ικανοποιητικά εξαιτίας της διαφορετικής εποχικότητας μεταξύ προσφοράς και ζήτησης. Το πρόβλημα είναι λιγότερο έντονο στη Λέσβο απ' ότι στα υπόλοιπα τουριστικά νησιά του

(9)

νομού. Η ιχθυοκαλλιέργεια και η οστρακοκαλλιέργεια δεν αναπτύχθηκαν ανά

λογα με τις δυνατότητες των φυσικών χαρακτηριστικών του νησιού εξ αιτίας των κοινωνικών εντάσεων που δημιούργησε η εγκατάσταση των πρώτων μο

νάδων, τόσο με τους ψαράδες όσο και με τους κατοίκους που θεωρούν την ανάπτυξη ιχθυοκαλλιεργειών ως εμπόδιο στην τουριστική ανάπτυξη. Απορ

ρίμματα από την αλιεία αποτελούν τα άχρηστα δίχτυα.

Η δασοπονία, δεν αποτελεί αξιόλογο τομέα παρά το γεγονός ότι το νησί της Λέσβου έχει σχετικά υψηλό ποσοστό δασοκάλυψης.

1.5.2.2

Δευτερογενής τομέας

Η μεταποιητική δραστηριότητα είναι περισσότερο αναπτυγμένη από ότι στον υπόλοιπο νομό, οπωσδήποτε όμως δεν συγκρίνεται με την ανάπτυξη που υ

πήρχε στις αρχές του αιώνα. Οι παραγωγικές μονάδες χαρακτηρίζονται γενικά από το μικρό τους μέγεθος, δηλαδή έχουν βασικά βιοτεχνικό χαρακτήρα. Η μεταποίηση αφενός λειτουργεί συμπληρωματικά στη γεωργία ως προς τις εισροές (ελαιοτριβεία) και το εισόδημα, ενώ αφετέρου είναι κύρια προσανατο

λισμένη στην κάλυψη βασικών αναγκών του πληθυσμού-τοπικού και του νο

μού Λέσβου- σε τρόφιμα, έπιπλα, οικοδομικά υλικά, μεταλλικές κατασκευές και παντός είδους επισκευές. Εξαγωγικού προσανατολισμού είναι οι ουζοποιί

ες. Ο πολύ μικρός αριθμός βιοτεχνιών στις Κοινότητες του νησιού αναδεικνύει τον ουσιαστικά μονοσήμαντο προσανατολισμό του προς την αγροτική οικονο

μία (ελαιοτριβεία).

Τα απορρίμματα του δευτερογενή τομέα προέρχονται κυρίως από την παρα

γωγική διαδικασία, όπως πριονίδια (ξύλινες κατασκευές και προϊόντα), γυαλιά και χαρτί (ουζοποιίες), μπάζα και τσιμεντοειδή (οικοδομικά υλικά), φύλλα και κλαδιά (ελαιουργεία), αλλά και γενικά υπολείμματα από σφαγεία, τυροκομεία και γαλακτοκομεία. Ωστόσο άλλη μια πηγή αρκετά σημαντική είναι καθαυτά προϊόντα του δευτερογενή τομέα που απορρίπτονται σε χώρους διάθεσης είτε λόγω υπερεπάρκειας (πχ αλίευση μεγάλης ποσότητας ψαριών που δεν προ

ωθούνται στην αγορά για να μην πέσει η τιμή τους) ή λόγω ακαταλληλότητας (πχ ύστερα από αγορανομικό έλεγχο, αποσύρονται από την αγορά). Όσον αφορά τα συνεργεία οχημάτων, αυτά διαθέτουν τα ορυκτέλαια και άλλα υγρά απόβλητα στο αποχετευτικό δίκτυο και απορρίπτουν τα άδεια πλαστικά κουτιά που καταλήγουν στο χώρο διάθεσης.

1.5.2.3

Τριτογενής τομέας

Ο τουρισμός αποτελεί την πιο δυναμική δραστηριότητα του τομέα των υπηρε

σιών στο νησί. Οι λοιπές υπηρεσίες, όπως π.χ το εμπόριο, αναπτύσσονται συμπληρωματικά προς τον τουρισμό και κύρια για την εξυπηρέτηση του. Η τουριστική υποδομή ουσιαστικά συγκροτείται από συμπληρωματικά καταλύ

ματα χαμηλής γενικά ποιότητας, αλλά η κατάσταση αυτή βελτιώνεται με τις νέες μονάδες που εντάσσονται στο δυναμικό της περιοχής. Η τουριστική δρα

στηριότητα είναι χωροταξικά συγκεντρωμένη στους παραλιακούς οικισμούς και είναι έντονα εποχιακή. Χαρακτηρίζεται δε από την μικρή μέση διάρκεια παραμονής ανά άτομο και τη χαμηλή πληρότητα των ξενοδοχείων

(20-30

η

μέρες ανά έτος). Οι τουρίστες που διέρχονται ή και παραμένουν στην περιοχή

(10)

είναι στην πλειοψηφία τους αλλοδαποί, σχεδόν αποκλειστικά Ευρωπαίοι (ι

διαίτερα Σκανδιναβοί). Βέβαια τα τελευταία χρόνια σημαντική αύξηση παρου

σιάζει και το ποσοστό των Ελλήνων τουριστών. Τα διαρθρωτικά χαρακτηρι

στικά του τουρισμού είναι ο μικρός αριθμός τουριστικών καταλυμάτων υψηλής στάθμης, η μικρή μέση διάρκεια παραμονής των τουριστών, ο χαμηλός βαθ

μός αξιοποίησης του ξενοδοχειακού δυναμικού και η οριακή από άποψη φόρ

του, λειτουργία των λιγοστών καταστημάτων εστίασης και αναψυχής. Μορφές τουρισμού που προωθούνται στη Λέσβο είναι ο θρησκευτικός, ο συνεδριακός, ο περιπατητικός, η παρατήρηση βιοτόπων και οικοσυστημάτων και γενικά ο αγροτουρισμός.

Τα απορρίμματα του τριτογενή τομέα εμπίπτουν στα αστικά, παρόλο που η σύστασή τους δύνανται να διαφοροποιείται. Ωστόσο μια άλλη πηγή είναι τα απορρίμματα που προέρχονται από τον καθαρισμό των ακτών και είναι αμμο

χαλικώδη υλικά παραλίας, φύκια, κλαδιά και λίγα αστικά (π.χ Μόλυβος).

1.5.2.4

Χρήσεις γης

Η χωρική κατανομή των δραστηριοτήτων, οπότε και των απορριμμάτων που προέρχονται από αυτές, φαίνεται από τη διαφοροποίηση των χρήσεων γης. Η κυρίαρχη χρήση γης είναι η αγροτική. Το μεγαλύτερο ποσοστό καταλαμβά

νουν οι καλλιεργούμενες εκτάσεις και αγραναπαύσεις, ακολουθούν τα δάση και πολύ περιορισμένες είναι οι εκτάσεις με νερά [χάρτης Ζ.4, Παράρτημα Ζ].

Η κατανομή χρήσεων γης, εμφανίζεται ως εξής:

•

οι ορεινές περιοχές χαρακτηρίζονται από γεωργικές καλλιέργειες και κτη

νοτροφικές δραστηριότητες

•

στα παράλια υπάρχουν αρκετά τουριστικά καταλύματα παρά το ότι οι γε

ωργικές εκμεταλλεύσεις εξακολουθούν ν' αποτελούν βασική χρήση γης, σε άμεση γειτνίαση όμως, με τις περιοχές των τουριστικών συγκροτημάτων (ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα δωμάτια-διαμερίσματα). Η ανάπτυξη της τουρι

στικής υποδομής έχει γίνει κατά μήκος των βασικών δρόμων του νησιού, καθορίζοντας τη φυσιογνωμία της παραλιακής ζώνης. Εμφανής είναι η τα

χεία εξάπλωση των τουριστικών καταλυμάτων από την παραλία προς την ενδοχώρα, που επιταχύνεται με τον εκτοπισμό της γεωργικής χρήσης. Κα

τά μήκος των παραλιακών οδών έχει αναπτυχθεί εμπορική δραστηριότητα (καταστήματα τροφίμων, εμπορικά καταστήματα, πρατήρια βενζίνης, ε

στιατόρια, κέντρα διασκεδάσεως, κ.α.) για την κάλυψη κυρίως των τουρι

στικών αναγκών.

•

Όσον αφορά την κατοικία, το ενδιαφέρον εστιάζεται στην τάση διάχυσης που δεν παύει να υπάρχει με την οριοθέτηση στο χώρο εκτός σχεδίου. Η οριοθέτηση δεν αντιμετωπίζει το θέμα οργάνωσης του χώρου και οι περιο

χές επέκτασης των οικισμών δεύτερης κατοικίας συμπίπτουν συχνά με τις λίγες αρδευόμενες ή δυνάμενες να αρδευτούν εκτάσεις του νησιού.

•

Στο δευτερογενή τομέα διακρίνονται

2

άξονες με διάσπαρτες βιομηχανικές και βιοτεχνικές μονάδες στις εξόδους της Μυτιλήνης, ενώ στο υπόλοιπο νησί δεν υπάρχουν βιομηχανικές συγκεντρώσεις. Επίσης εντοπίζονται

2

αλυκές σε Καλλονή και Πολιχνίτο και

4

λατομικές ζώνες στην Πηγή, τον Ιππείο, την Ερεσό και το Γαβαθά.

(11)

1.5.3

Προβλήματα

Η Λέσβος πάσχει από το γνωστό πρόβλημα της «νησιωτικότητας», γεγονός που οφείλεται στη γεωγραφική της θέση που την τοποθετεί στην περιφέρεια της Ελλάδας, αλλά και ως νησί χαρακτηρίζεται από έλλειψη αυτάρκειας και αυτονομίας και επομένως εξάρτηση από την ηπειρωτική χώρα.

Χαρακτηριστικά προβλήματα αποτελούν τα εξής [ορισμένα από το

EC Man- ual, 1996]:

•

Έλλειψη υποδομών (επεξεργασίας υγρών αποβλήτων, εδαφικής διάθεσης στερεών)

•

Εξάρτηση της τοπικής οικονομίας στον τουρισμό

•

Ανεργία

•

Απόσταση από την ηπειρωτική χώρα

•

Μη αειφόρος διαχείριση πόσιμου νερού (επεξεργασία, προστασία υδρο- φόρου ορίζοντα)

•

Ακριβή παραγωγή ενέργειας

•

Ρύπανση από υγρά και στερεά απόβλητα

•

Αστικοποίηση

•

Ακραίες κλιματικές συνθήκες

Συγκεκριμένα για την αστικοποίηση αναφέρεται ότι επικρατούν δυο ρεύματα μετακίνησης του πληθυσμού, από τα χωριά προς τα αστικά κέντρα (κυρίως Μυτιλήνη) και από τη Μυτιλήνη προς την υπόλοιπη Ελλάδα. Βέβαια θα μπο

ρούσε να υποστηριχθεί ότι ορισμένα προβλήματα δεν αποτελούν χαρακτηρι

στικά μόνο των νησιών, αλλά έχουν ευρύτερη εφαρμογή. Ωστόσο αυτά τα προβλήματα επιδεινώνονται, αφού τα νησιά καλούνται να τα αντιμετωπίσουν μεμονωμένα.

Τα παραπάνω αποδεικνύουν την καθυστέρηση της ευαισθητοποίησης σε θέ

ματα, όπως η διαχείριση των αποβλήτων, αφού δεν έχει δρομολογηθεί αντιμε

τώπιση βασικών προβλημάτων.

1.6

Απαραίτητη προϋπόθεση κατά την ανάλυση ενός συστήματος είναι η παρατή

ρησή του. Αυτό μεταφράζεται ως συλλογή στοιχείων είτε απευθείας από το πεδίο ή από υπηρεσίες και οργανισμούς που δύνανται να τα διαθέτουν. Το χρονικό του αντικειμένου των αποβλήτων στη Λέσβο ουσιαστικά ξεκινά με την εγκατάσταση του Τμήματος Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αιγαίου και την ιδιαίτερη ενασχόληση από τον Τομέα Περιβαλλοντικής Μηχανικής. Όσον α

φορά το ΣΔΑ η ανάλυση και ο προγραμματισμός

-

σχεδιασμός του γίνεται το

1988,

με τη μελέτη «Ανάπτυξη Συστήματος Διαχείρισης Απορριμμάτων νήσου Λέσβου

1988-2008»

[Χαλβαδάκης κ.α.,

1988].

Στοιχεία για την τότε κατάστα

ση του ΣΔΑ καταγράφηκαν με τη συμπλήρωση ερωτηματολογίων με επιτόπια συνέντευξη στους προέδρους και γραμματείς των ΟΤΑ. Επίσης συλλέχθηκαν πληροφορίες από το πεδίο για την κωδικοποίησή τους και δημιουργία χαρτών (αφορούν χώρους διάθεσης απορριμμάτων), ώστε να υπάρχει εκτενής και ε

νημερωμένη βάση πληροφοριών. Πολυάριθμες μελέτες ακολούθησαν τα επό

μενα χρόνια από το Πανεπιστήμιο και μελετητικά γραφεία, αλλά και συνεχή

(12)

συλλογή δεδομένων από την Ερευνητική Ομάδα του Εργαστηρίου Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΔΑ), όπως ταχυδρομική αποστολή ερωτηματολογίων το

1991

και τηλεφωνική συνομιλία το

1997

με τους προέδρους, γραμματείς και υπεύ

θυνους για τα απορρίμματα σε όλους τους ΟΤΑ του νησιού.

Ωστόσο απαραίτητα κρίνονται και άλλα στοιχεία που αφορούν πληθυσμό (μό

νιμο και εποχιακό), δραστηριότητες, δεδομένα πεδίου (γεωγραφικά, χωροτα

ξικά χαρακτηριστικά) και γενικότερα οποιεσδήποτε πληροφορίες αποσκοπούν στην κατανόηση του ιδιαίτερου Λεσβιακού χώρου. Πηγές τέτοιων στοιχείων αποτελούν οι εξής:

•

Εργαστήριο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΔΑ), Τομέας Περιβαλλοντικής Μη

χανικής και Επιστήμης, Τμήμα Περιβάλλοντος, Πανεπιστήμιο Αιγαίου

•

Εργαστήριο Τοπικής και Νησιωτικής Ανάπτυξης (ΕΤΝΑ), Τομέας Κοινωνι

κών και Ανθρωπιστικών Επιστημών Περιβάλλοντος, Τμήμα Περιβάλλο

ντος, Πανεπιστήμιο Αιγαίου

•

Εργαστήριο Συστημάτων Γεωγραφικών Πληροφοριών, Τμήμα Γεωγραφί

ας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου

•

Εργαστήριο Τηλεπισκόπισης, Τομέας Γεωγραφίας και Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού, Τμήμα Περιβάλλοντος, Πανεπιστήμιο Αιγαίου

•

Εθνική Στατιστική Υπηρεσία (ΕΣΥΕ), Παράρτημα Λέσβου

•

Εθνικός Οργανισμός Τουρισμού (ΕΟΤ), Παράρτημα Λέσβου

Πρέπει να τονιστεί ότι οι πληροφορίες που αντλούνται από ερωτηματολόγια ενέχουν κάποιο ποσοστό απόκλισης από την πραγματικότητα, λόγω εκτίμη

σης των μεγεθών από τους εξεταζόμενους (υποκειμενικότητα) και δεν αποτε

λούν επίσημα στοιχεία. Παρόλα αυτά σε περίπτωση έλλειψης επίσημων στοι

χείων κρίνονται ικανοποιητικά αλλά θα πρέπει να διασταυρώνονται.

Τα στοιχεία στην πλειοψηφία τους (ιδιαίτερα αυτά που αφορούν τα απόβλητα) έχουν συλλεχθεί πρωτογενώς από εργασίες και μελέτες που έχει φέρει εις πέ

ρας ο Τομέας Περιβαλλοντικής Μηχανικής του Πανεπιστημίου Αιγαίου και εί

ναι:

•

Συλλογή

-

Μεταφορά Απορριμμάτων Δυτικής Λέσβου, Οριστική μελέτη [Χαλβαδάκης κ.α.

1991]

•

Εργασίες για τη διακίνηση οχημάτων στο χώρο διάθεσης της Μυτιλήνης [Παναγόπουλος, Παπαδόπουλος,

1995]

•

Εργασίες για την καταγραφή των διαδρομών των απορριμματοφόρων της Μυτιλήνης [Γεράγγελος, Φίτσιος,

1998]

•

Θερινή Πρακτική Εξάσκηση για την καταγραφή στοιχείων του ΣΔΑ Μυτιλή

νης [ΘΠΕ,

1998].

(13)

1.7

Δομή κειμένου

Η εργασία έχει διαρθρωθεί με βάση ορισμένες γενικές αρχές:

•

Οι πηγές των στοιχείων, αλλά και αναφορές στην ελληνική και ξένη βι

βλιογραφία αναφέρονται συντμημένες μεταξύ αγκυλών, πχ [Χαλβαδάκης κ.α.

1988].

Ολοκληρωμένα στοιχεία παρατίθενται στο τμήμα Βιβλιογραφία

•

Όλοι οι πίνακες, οι χάρτες και αναλυτικά στοιχεία για τη μεθοδολογία που ακολουθείται, βρίσκονται στο Παράρτημα. Τα στοιχεία του Κεφαλαίου

2

βρίσκονται στο τμήμα Β του Παραρτήματος, του κεφαλαίου

3

στο τμήμα Γ κτλ.

(14)

2.

ΠΑΡΑΓΩΓΗ

2.1

Γενικά

Η παραγωγή είναι το τμήμα του Συστήματος Διαχείρισης Απορριμμάτων που επηρεάζει περισσότερο το σχεδιασμό του. Τα ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτη

ριστικά της πρέπει να εκτιμηθούν επακριβώς πριν από το σχεδιασμό του ΣΔΑ.

Η ποσότητα, δηλαδή 01 τόνοι που παράγονται ανά ημέρα και η σύστασή επη

ρεάζει αποφάσεις που αφορούν όλα τα τμήματα και τις διεργασίες των απορ

ριμμάτων ενός συστήματος διαχείρισης.

2.2

Οικιακά απορρίμματα

Η σύσταση των απορριμμάτων διαφοροποιείται χωρικά και χρονικά. Εξαρτά

ται από τις πηγές παραγωγής απορριμμάτων, από τις συνήθειες των κατοί

κων αλλά και από την υποδομή του συστήματος διαχείρισης απορριμμάτων.

Στην περίπτωση της νήσου Λέσβου γίνεται επικέντρωση στα οικιακά απορ

ρίμματα, που προέρχονται κυρίως από τα νοικοκυριά και αποτελούν ένα ση

μαντικό ποσοστό των συνολικών απορριμμάτων του ΣΔΑ. Αξιοσημείωτη πηγή αποτελούν οι τουριστικές δραστηριότητες (ξενοδοχεία, ταβέρνες κλπ) κατά τη θερινή περίοδο.

Διάφορες μέθοδοι έχουν αναπτυχθεί για τον καθορισμό της σύστασης των οι

κιακών απορριμμάτων. Η πλέον συνήθης αφορά τη φυσική σύστασή τους, δηλαδή την εκατοστιαία σύσταση σε βάρος ως προς ορισμένα συστατικά. Τα συστατικά αυτά είναι υλικά που κατατάσσονται σε κατηγορίες με τρόπο, ώστε να είναι εύκολα ταυτοποιούμενα [Χαλβαδάκης,

1993].

Ως ενδεικτική σύσταση των οικιακών απορριμμάτων για τη Λέσβο λαμβάνεται αυτή της Κω, όπου έ

χουν πραγματοποιηθεί αναλύσεις προσδιορισμού της σύστασης απορριμμά

των και που θεωρείται ότι παρουσιάζει παραπλήσια χαρακτηριστικά:

Σύσταση οικιακών απορριμμάτων

Ζuμώσιμα Μέταλλα

•Πλαστικά

•Αδρανή

5% 3% 1%

25%

Χαρτί Γ u αλί

Υφάσματα, Ξύλα, Δέρματα Λ ο ΙΠ ά

Διάγραμμα

2.1:

Σύσταση οικιακών απορριμμάτων της νήσου Κω από ανα

λύσεις [Παρισάκης κ.α.,

1991]

(15)

Ως ζυμώσιμα αναφέρονται όλα τα υπολείμματα φαγητών και ποτών, ενώ η κατηγορία των λάστιχων παραλείφθηκε διότι το ποσοστό τους ήταν αμελητέο.

Η σύσταση των οικιακών απορριμμάτων από μια συγκεκριμένη πηγή (στην περίπτωσή μας το σύστημα της νήσου Λέσβου) δεν είναι πάντα σταθερή αλλά μεταβάλλεται, ανάλογα με τον πληθυσμό, την εποχή του έτους, τις υπάρχου

σες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες της παράγουσας ομάδας κατοίκων, κα

θώς και άλλες παραμέτρους [Χαλβαδάκης,

1993].

2.3

Παραγωγή οικιακών απορριμμάτων

Για τη χάραξη μιας στρατηγικής διαχείρισης απορριμμάτων και κατά συνέπεια για το σχεδιασμό ενός ΣΔΑ, απαραίτητο στοιχείο είναι ο προσδιορισμός της παραγόμενης ποσότητας από ένα κοινωνικό σύνολο στη μονάδα του χρόνου.

Η παραγωγή δεν έχει υπολογιστεί με μετρήσεις στο πεδίο, όπως απαιτεί η διεθνής πρακτική, οπότε γίνονται προσπάθειες εκτίμησής της με τους παρα

κάτω τρόπους. Η πρώτη μέθοδος υπολογίζει την παραγωγή ως συνάρτηση του πληθυσμού, ενώ η δεύτερη λαμβάνει υπόψη τον όγκο των απορριμμάτων που μεταφέρεται από τα οχήματα συλλογής.

2.3.1

Εκτίμηση παραγωγής συναρτήσει του πληθυσμού

2.3.1.1

Ρυθμός παραγωγής

Για τον υπολογισμό της παραγωγής βάση του πληθυσμού χρησιμοποιείται η ακόλουθη σχέση:

όπου

d/dt

Π είναι ο Ρυθμός Παραγωγής Απορριμμάτων και μετράται σε κιλά ανά ημέρα,

Ρ είναι ο συνολικός πληθυσμός (μόνιμος και εποχιακός) και

Πο είναι η Μοναδιαία Παραγωγή Απορριμμάτων (ΜΠΑ), που εκφράζει την πα

ραγόμενη ποσότητα ενός ατόμου σε μια ημέρα και μετράται σε κιλά ανά άτομο ανά ημέρα.

Η παραπάνω απλή σχέση χρησιμοποιήθηκε στην περίπτωση του ΣΔΑ Λέ

σβου [Μανδυλάς κ.α.,

1998],

λόγω έλλειψης μετρήσεων του ρυθμού στο πεδί

ο, όπως επιβάλει η διεθνής πρακτική. Όμως ο καθορισμός τόσο του πληθυ

σμού όσο και της μοναδιαίας παραγωγής ανάγει το πρόβλημα και πάλι σε ο

ρισμένες μετρήσεις. Η εκτίμηση του ΜΠΑ για διάφορες μεγαλουπόλεις, ύστε

ρα από μετρήσεις, φαίνεται στο διάγραμμα

2.2:

(16)

~ C' ι::

Μοναδιαία Παραγωγή Απορριμμάτων (ΜΠΑ) σε διάφορες μεγαλουπόλεις

- 1 1 1 1

Νtα Υόρκη

1 1 1

Κοπιγχάγη

1 1

Βιρολίνο ¹

1 ¹ ¹

Μόναχο

1

.

Παρίσι ¹

1 1

Ζυρίχη Βουδαπίστη 1

1 1

Βιέννη

Στοκχόλμη 1 ¹

1

Αθήνα ¹

ο 0,5 1,5 2 2,5

ΜΠΑ (κιλά/άτομο*ημtρα)

.

3

Διάγραμμα

2.2:

Μοναδιαία Παραγωγή Απορριμμάτων (ΜΠΑ) σε διάφορες μεγαλουπόλεις. Οι τιμές επακριβώς για κάθε πόλη και το έτος μέτρησης της ΜΠΑ βρίσκονται στον πίνακα Β.

1

[Παράρτημα Β].

Το θέμα του πληθυσμού περιπλέκεται στις περιπτώσεις ύπαρξης σχετικά με

γάλου αριθμού επισκεπτών (τουρισμός) σε συγκεκριμένες περιόδους του έ

τους. Στη Λέσβο τόσο ο μόνιμος όσο και ο εποχιακός πληθυσμός δεν είναι ε

πακριβώς γνωστοί. Προέχει, λοιπόν, μία λεπτομερής ανάλυση ιδιαίτερα σε περιπτώσεις χρήσης τέτοιων στοιχείων για προβλέψεις της μελλοντικής εξέλι

ξης του ΣΔΑ.

2.3. 1.2

Μόνιμος πληθυσμός

Ο πληθυσμός επηρεάζει σημαντικά την παραγωγή απορριμμάτων. Πνεται εύ

κολα αντιληπτό ότι η παραγωγή απορριμμάτων μιας πόλης θα διαφέρει ση

μαντικά από την παραγωγή μιας άλλης πόλης με πολύ λιγότερους κατοίκους.

Γι' αυτό το λόγο, χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία από τις απογραφές για τον υπο

λογισμό του μόνιμου πληθυσμού του νησιού, παρότι είναι γνωστό ότι υπάρ

χει κάποια απόκλιση από τον πραγματικό αριθμό, μια και δεν υπάρχει άλλος εφικτός τρόπος να βρεθεί ο ακριβής πληθυσμός με επίσημα στοιχεία. Στο διά

γραμμα

2.3

φαίνεται η εξέλιξη του μόνιμου πληθυσμού στη Λέσβο από τις α

πογραφές:

(17)

Πληθυσμός Απογραφών Λέσβου

&

Πρόβλεψη

1.ιια:οο Γ8;,;;;;;;;;;;;;;::ιϊ::---

1 :πχ:χJ -1---"'"""""-=---~

~ 12<ΧΧΧ>

6'

11CXXX> + - - - --... ~---··--

~ ~ 1CXXXD +--- - - -

~

^9D:X)

θαΧΧ>+---

ΊCΧΧΧ> ,----,-·--~--τ---.---.---τ---τ-

1921 1931 1941 1961 1961 1971 1981 1991 2001 2011 2021

Έτη

ι- Πληθυσμός απογραφών Πρόβλεψη 1

Διάγραμμα

2.3:

Πληθυσμός απογραφών της Λέσβου των ετών

'28, '40, '51, '61, '71, '81

και

'91

και πρόβλεψη για το

2021

[ΕΣΥΕ,

1998]

Παρατηρούμε ότι ο μόνιμος πληθυσμός της Λέσβου έχει σχεδόν υποδιπλα σιαστεί τον τελευταίο αιώνα, αν και ο ρυθμός μείωσής του έχει ελαττωθεί. Ε

πιχειρείται επίσης μια προσπάθεια προβολής του διαγράμματος στις επόμε

νες δεκαετίες με χρήση της πυραμιδικής μεθόδου, που λαμβάνει υπόψη τις ετήσιες γεννήσεις και θανάτους, για την εκτίμηση του πληθυσμού των απο

γραφών του

2001, 2011

και

2021

[πίνακες

8.2, 8.3, 8.4, 8.5

και

8,6,

Παράρ

τημα

8].

Όπως φαίνεται ο πληθυσμός έχει την τάση να αυξηθεί τις επόμενες δεκαετίες. Στον πίνακα

8 . 7

[Παράρτημα

8]

φαίνεται ο πληθυσμός του

2001 ,

όπως προβλέπεται από διάφορους τύπους τάσης.

Όσον αφορά το μόνιμο πληθυσμό που χρησιμοποιήθηκε στη μελέτη «Ανά

πτυξη ΣΔΑ νήσου Λέσβου

1988-2008»

(μελέτη

1988)

και δεδομένου ότι οι ε

κτιμήσεις του ογκομετρικού ρυθμού παραγωγής απορριμμάτων σε επίπεδο ΟΤΑ έγιναν το

1987,

ήταν απαραίτητος ο υπολογισμός του πληθυσμού το εν λόγω έτος. Για τον υπολογισμό του μόνιμου πληθυσμού του έτους γίνεται η υπόθεση, ότι ακολουθεί γραμμική τάση φθίνουσας μορφής και χρησιμοποιή

θηκαν οι πληθυσμοί από στοιχεία των απογραφών

1981

και

1991,

όπως φαί

νεται στο διάγραμμα

2.4.

Ο μόνιμος πληθυσμός για το έτος

1987

είναι

87.731

κάτοικοι, ενώ ο πληθυσμός που είχε υπολογιστεί τότε με την πυραμιδική μέ

θοδο ήταν

87.852

(ασήμαντη απόκλιση).

(18)

Γραμμική τάση πληθυσμού

89000

88500 ... ...._ ¹

~ ι.

~ 88000 b 87500

~ l

φ

~ ⁸⁷⁰⁰⁰ ^~

t

ι:: 86500 86000

198 1 1987 1991

Έτος

Διάγραμμα

2.4:

Υπολογισμός του μόνιμου πληθυσμού της Λέσβου για το

1987

με γραμμική τάση από τα έτη

1981

και

1991 2.3.1.3

Εποχιακός πληθυσμός

Ο εποχιακός πληθυσμός του νησιού (τουρίστες), που κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού μεταβάλλει σημαντικά την παραγωγή των απορριμμάτων στη Λέσβο, εκτιμήθηκε με τη χρήση ερωτηματολογίων [Χαλβαδάκης κ.α.

1988 &

ΕΔΑ

1991 , 1997].

Η εκτίμηση του τουριστικού πληθυσμού που χρησιμοποιή

θηκε στη μελέτη

1988

φαίνεται στον πίνακα Β.8 [Παράρτημα Β]

Επειδή τα στοιχεία που αφορούν τον τουριστικό πληθυσμό βασίζονται σε ε

κτιμήσεις των προέδρων και γραμματέων των ΟΤΑ, οι οποίες είναι υποκειμε

νικές και μπορεί να έχουν μεγάλο περιθώριο σφάλματος, αναπτύχθηκε μια μέθοδος υπολογισμού του, βάσει επίσημων στοιχείων, όπως ο αριθμός των ξενοδοχείων, των κλινών και της πληρότητά τους κατά την τουριστική περίοδο και ο αριθμός των κλινών ενοικιαζόμενων δωματίων για όλη τη Λέσβο [πίνα

κας Β.9, Παράρτημα Β] [ΕΤΝΑ,

1998].

Από στοιχεία της απογραφής του

1991

για τον αριθμό των κατοικούμενων και κενών κατοικιών [ΕΣΥΕ,

1991]

και από μελέτη που καθορίζει τα χαρακτηριστι

κά και τη συμπεριφορά των τουριστών της Λέσβου [ΕΣΥΕ,

1995],

υπολογίζε

ται η μέγιστη οικιστική χωρητικότητα, η οποία με βάση τη μεθοδολογία που αναλύεται στο παράρτημα βρέθηκε

160.950

άτομα [πίνακας Β.10, Παράρτημα Β], ενώ ο ελάχιστος υπολογίστηκε

66.417

άτομα [πίνακας Β.11, Παράρτημα Β]. Σύμφωνα με τη μέθοδο αυτή υπολογίζεται ο αριθμός των επισκεπτών που διαμένουν στις κλίνες (ένας για καθεμία) και όσον αφορά τις κατοικίες όπου δεν υπάρχουν στοιχεία των κλινών τους, εκτιμάται ο μέσος όρος επισκεπτών που διαμένουν σε αυτές. Παρατηρείται ότι ο ελάχιστος τουριστικός πληθυσμός όπως υπολογίστηκε με την παραπάνω μέθοδο, δηλαδή βάση των κατοικιών και των κλινών, είναι μεγαλύτερος από το συνολικό τουριστικό πληθυσμό που δηλώθηκε στα ερωτηματολόγια για το

1988 (64.075).

Αυτό μπορεί να είναι α

ποτέλεσμα των υποκειμενικών και προσεγγιστικών απαντήσεων που έδωσαν οι υπεύθυνοι στα ερωτηματολόγια, καθώς και ένα ποσοστό λάθους που είναι λογικό να υπάρχει στην παραπάνω μέθοδο. Βέβαια υπολογίστηκε η πληθυ

σμιακή φέρουσα ικανότητα για όλους τους ΟΤ Α, ενώ η μελέτη του

1988

είχε εξαιρέσει μερικούς (από τους

73

ΟΤΑ δεν περιείχε

9,

ποσοστό

12,3%,

πλη θυσμιακό ποσοστό

3,2%).

(19)

2.3.1.4

Συνολικός- ισοδύναμος πληθυσμός

Για τον υπολογισμό του Ρυθμού Παραγωγής Απορριμμάτων στη μελέτη

1988

θεωρήθηκε ένας σταθερός αριθμός συνολικού πληθυσμού για όλο το έτος με την αντίστοιχη ΜΠΑ του. Για το σκοπό αυτό, έγινε χρήση του ισοδύναμου πληθυσμού, δηλαδή του συνολικού πληθυσμού αν αναχθεί σε σταθερό αριθ

μό για ένα έτος. Συγκεκριμένα για το έτος

1987

και τους ΟΤΑ που χρησιμο

ποιήθηκαν στη μελέτη, ο μόνιμος πληθυσμός είναι

82.890,

ο μέγιστος συνολι

κός πληθυσμός στην περίοδο αιχμής είναι

146.965,

ενώ ο ισοδύναμος πλη

θυσμός είναι

100.180

κάτοικοι. Ο υπολογισμός του ισοδύναμου πληθυσμού γίνεται με τον εξής τύπο:

όπου

Ρ

1

είναι ο ισοδύναμος πληθυσμός Ρμ είναι ο μόνιμος πληθυσμός,

Ρε είναι ο τουριστικός πληθυσμός και

Τ είναι η τουριστική περίοδος σε μήνες, ενώ

το

12

αντιπροσωπεύει τη διάρκεια του έτους σε μήνες.

Δηλαδή ο μόνιμος πληθυσμός αποτελεί τον ελάχιστο αριθμό κατοίκων στο νησί, το άθροισμα του τουριστικού και του μόνιμου αντιπροσωπεύει το μέγι

στο και ο ισοδύναμος είναι η εκτίμηση ενός σταθερού μέσου όρου σε ένα έτος.

Ωστόσο τόσο ο πληθυσμός όσο και η ΜΠΑ δεν είναι σταθερά, αλλά ακολου

θούν και αυτά χωροχρονικές διακυμάνσεις ως ρυθμοί [Χαλβαδάκης,

1993]:

Όπου,

Π είναι η παραγωγή των απορριμμάτων σε κιλά, Ρ είναι ο πληθυσμός,

Πο η μοναδιαία παραγωγή απορριμμάτων (ΜΠΑ) σε κιλά ανά άτομο ανά ημέ

ρα και

d/dt

εκφράζει το ρυθμό του μεγέθους.

2.3.1.5

Εποχιακή διακύμανση πληθυσμού

Στις μελέτες που πραγματοποιήθηκαν, γίνεται η υπόθεση ότι ο συνολικός πληθυσμός είναι σταθερός κατά τη διάρκεια του έτους (ισοδύναμος πληθυ

σμός), ώστε να γίνεται εφικτός ο υπολογισμός της παραγωγής. Στην πραγμα

τικότητα όμως ο συνολικός πληθυσμός και ιδιαίτερα ο τουριστικός που πα

ρευρίσκεται στο νησί για συγκεκριμένες περιόδους, παρουσιάζει αυξομειώ

σεις.

(20)

2.3.1.5.1

Διακίνηση επιβατών (αφίξεις

-

αναχωρήσεις)

Για τον υπολογισμό της κίνησης του εποχιακού πληθυσμού χρησιμοποιείται η καταγραφή εισόδων και εξόδων από το νησί (λιμάνι

-

αεροδρόμιο), όπως φαίνεται στο διάγραμμα

2.5.

Η διαφορά των εξόδων από τις εισόδους φαίνεται στο διάγραμμα

2.6.

Η διακύμανση του εποχιακού πληθυσμού στην πορεία ε

νός έτους υπολογίζεται από το άθροισμα της διαφοράς των εισόδων και εξό

δων ενός μήνα με την αντίστοιχη διαφορά του προηγούμενου και έχει τη μορ

φή του διαγράμματος

2. 7:

Αφίξεις και Αναχωρήσεις

120.000

"" 100.000 +--- - - - · - -_ _ __ __ _ _ ..,,,..

~

80.000

+--- - - ---a----~---

~ 60.000

+--- - - -

~

^40.000

20.000 . +:~~~;::4~~::!~==

Ο +---~-~-~-~--~-~-~---~-~

Ιαν. Φεβ. Μ:'.φ. Απρ. Ι\Λάι. Ιούν. Ιούλ. Αύγ. Σεπ. Ο<τ. Νοέ. Δε.κ.

Έrος

...,._Αφίξεις Αναχι.φήσεις

Διάγραμμα

2.5:

Αφίξεις και αναχωρήσεις εποχιακού πληθυσμού στη νήσο Λέσβο κατά τη διάρκεια του έτους

1995,

ακτοπλοϊκώς [ΕΣΥΕ,

1995]

και αερο

πορικώς [ΕΟΤ,

1995]

Καμπύλη Διακίνησης Εποχιακού Πληθυσμού

~ ~=1

~ 10000+----~·---

-α 5000 ....___ _ _

~ -1-~~ Ε ·

^..

-:-=-:: ___________ __::; \ . ~_ z __ __,

-15000 - - -- - - - ---·~

-20000+---.---.-~-.-~-.-~-.---.--~-~-~-~~

ιaν. Φεβ. Μάρ. Απρ. Μάι. ιούν. ιούλ. Αύγ. Σεπ. Οκτ. Νοέ. Δεκ.

Χρόνος σε μήνες

Διάγραμμα

2.6:

Καμπύλη διακίνησης (διαφορά αναχωρήσεων από αφίξεις ανά μήνα) εποχιακού πληθυσμού στη Λέσβο κατά τη διάρκεια του έτους

1995

ακτοπλοϊκώς [ΕΣΥΕ,

1995]

και αεροπορικώς [ΕΟΤ,

1995]

(21)

Αυξομεfωση εποχιακού πληθυσμού

40000

vι 35000

-ο _:i30000 ₂₅₀₀₀+---+ - - - -- - - - -- -- - - _ -__ ....,,_ -_ ~---~~--~-.---=---

_ -_- _

ι ^_J

~ 20000 +----~---"ι<:---~.

i

¹⁵⁰⁰⁰+---..,,,~--___::~-- ~

C' 10000 ---~- _ _ _ _...;~---ι

~ 5oog 4F=~~:::::::.,..,...,:~---"IC~-

-5ooo +---~-~-~-~-..---..---.---.---.~----.,---.

ιaν. Φεβ. Μάρ. Απρ. Μάι. Ιούν. ιούλ. Αύγ.