Η επεξεργασία των δεδομένων έγινε με το οικονομετρικό πακέτο SPSS 17.0 Σημαντικοί όροι : e-banking, Τράπεζα , χρήστης e-banking, Ηλεκτρονικό Εμπόριο (3)iii Abstract The present study presents a general theoretical framework regarding the knowledge, attitudes and perceptions of customers, in relation the use of banking transactions through electronic systems

ΣΧΟΛΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ

«ΤΡΑΠΕΖΙΚΗ»

ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Η ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΤΙΣ ΤΡΑΠΕΖΙΚΕΣ ΣΥΝΑΛΛΑΓΕΣ

ΠΑΠΑΣΤΑΘΗΣ ΖΑΧΑΡΙΑΣ

Επιβλέπων καθηγητής:

ΣΤΑΜΑΤΑΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ

ΠΑΤΡΑ Μάιος, 2018

ii

Περίληψη

Στην παρούσα μελέτη παρουσιάζεται ένα γενικό θεωρητικό πλαίσιο σχετικά με τη γνώση, τις στάσεις και τις αντιλήψεις των πελατών απέναντι στην χρήση των τραπεζικών συναλλαγών μέσα από τα ηλεκτρονικά συστήματα. Η εργασία αποτελείται από δύο μέρη, το θεωρητικό και το ερευνητικό. Στο θεωρητικό μέρος, γίνεται εκτενής αναφορά στον ορισμό της Ηλεκτρονικής τραπεζικής, στις υπηρεσίες, καθώς και στα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της. Επιπλέον , αναλύονται οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζουν οι χρήστες του e-banking και γίνεται εκτενής αναφορά στο πλαίσιο που καθορίζει την ασφάλεια των συναλλαγών. Για το δεύτερο κομμάτι, το ερευνητικό χρησιμοποιήθηκε ερωτηματολόγιο συνολικά 17 ερωτήσεων, με τυχαίο δείγμα συμμετεχόντων και ανεξάρτητα μόρφωσης και επαγγέλματος και ηλικίας.

Τέλος θα ακολουθήσει ο σχολιασμός και παρουσίαση των αποτελεσμάτων καθώς και τα συμπεράσματα που προέκυψαν.

Η επεξεργασία των δεδομένων έγινε με το οικονομετρικό πακέτο SPSS 17.0

Σημαντικοί όροι : e-banking, Τράπεζα , χρήστης e-banking, Ηλεκτρονικό Εμπόριο

iii

Abstract

The present study presents a general theoretical framework regarding the knowledge, attitudes and perceptions of customers, in relation the use of banking transactions through electronic systems. The thesis consists two parts, the theoretical and the research. In the theoretical part, an extensive reference is made to the definition of e- banking, services, as well as its advantages and disadvantages. In addition, the risks faced by e-banking users are analyzed and extensive reference is made to the context that determines the security of transactions. For the second part, the research we present a questionnaire of 17 questions in total, with a random sample of participants, regardless of education, occupation and age.

At the end, follows a presentation of the results, as well as the conclusions that have been drawn. The data was processed using the SPSS 17.0 econometric package

Important terms: e-banking, Bank, e-banking user, e-

iv

Περιεχόμενα

Περίληψη ... ii

Abstract ... iii

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1:Εισαγωγή ... 1

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Το τραπεζικό Σύστημα ... 4

2.1Η έννοια του Τραπεζικού συστήματος... 4

2.2 Χαρακτηριστικά Τραπεζικού Συστήματος ... 4

2.3 Το Τραπεζικό Σύστημα στην Ελλάδα ... 7

2.4 Τραπεζικοί κίνδυνοι και η γνώση της αποτίμησής του ... 11

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: Ηλεκτρονική Τραπεζική(E-banking) ... 14

3.1 Ορισμός ... 14

3.2 Ιστορική Αναδρομή ... 15

3.3Είδη e-banking ... 17

3.3.1 internetbanking ... 17

3.3.2 MobileBanking ... 20

3.3.3PhoneBanking ... 21

3.3.4Αυτόματες Ταμειολογιστικές Μηχανές (AutomatedTellerMachines, ATMs) ... 21

3.3.5 Ηλεκτρονικές Συσκευές Μεταφοράς Κεφαλαίων στα Σημεία Πώλησης (ElectronicFundsTransfer- PointOfSales, EFT/POS) ... 22

3.4 Πλεονεκτήματα – Μειονεκτήματα Ηλεκτρονικής Τραπεζικής ... 22

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: Κίνδυνοι και Ασφάλεια Ηλεκτρονικής Τραπεζικής(E-banking) ... 26

4.1 Κίνδυνοι Συναλλαγών ... 26

4.1.1 Απάτη στο Διαδίκτυο ... 26

4.1.2 Απάτη στα ΑΤΜ ... 29

4.2 Ασφάλεια και Τρόποι Προστασίας των Συναλλαγών ... 30

4.2.1 Ταυτοποίηση Τράπεζας ... 31

4.2.2 Ταυτοποίηση χρήστη ... 31

4.2.3 Διασφάλιση Ασφαλούς Μεταφοράς Δεδομένων. ... 32

v

4.2.4 Επιπλέον δικλείδες ασφαλείας ... 34

4.2.4 Ενέργειες του Χρήστη ... 34

4.3 Νομοθετικό πλαίσιο ... 35

4.3.1 Τραπεζική Νομοθεσία ... 36

4.3.2 Θεσμικό Πλαίσιο ... 37

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: Ηλεκτρονικό Εμπόριο – Τραπεζικές Συναλλαγές Μέσω Διαδικτύου ... 38

5.1 Ορισμός Ηλεκτρονικού Εμπορίου ... 38

5.2 Κατηγορίες Ηλεκτρονικού Εμπορίου ... 39

5.3 Εφαρμογές του Ηλεκτρονικού Εμπορίου ... 40

5.4 Η ηλεκτρονική τραπεζική κατά τη διάρκεια των ελέγχων κεφαλαίων (capitalcontrols) ... 41

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ (ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ) – ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ... 44

6.1 Σκοπός Έρευνας ... 44

6.2 Ερευνητικές Υποθέσεις ... 44

6.3 Μεθοδολογικό Εργαλείο ... 44

6.4 Περιγραφική Ανάλυση ... 45

6.5 Αποτελέσματα ... 59

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 : ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ... 62

Βιβλιογραφία ... 65

Παράρτημα ……….………68

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1:Εισαγωγή

Τα τελευταία χρόνια βλέπουμε το διαδίκτυο να εξελίσσεται σε ένα πολύ ισχυρό εμπορικό µέσο σε όλους τους επαγγελματικούς κλάδους. Η εξέλιξη αυτή της νέας τεχνολογίας δεν άφησε ανεπηρέαστες τις τραπεζικές συναλλαγές οι οποίες γίνονται πλέον µε πιο αυτοματοποιημένο τρόπο σε μικρό χρονικό διάστημα αλλά και µε αρκετά χαμηλότερο κόστος για τις τράπεζες αλλά και για τους πελάτες τους.

Διανύουμε πλέον την εποχή της ψηφιακής οικονόμας η οποία παρέχει τεράστιες δυνατότητες σχεδόν σε όλες τις οικονομικές αλλά και κοινωνικές δραστηριότητες. Η αρχή έγινε με τις πιστωτικές κάρτες, γεγονός που έφερε επανάσταση στις τραπεζικές συναλλαγές και την πραγματοποίηση των πρώτων συναλλαγών και ηλεκτρονικού εμπορίου με τη χρήση του internet. Σήμερα πλέον έχει μπει για τα καλά στη ζωή μας το e-banking,το οποίο μετέφερε την τράπεζα στο σπίτι μας μέσω του ηλεκτρονικού υπολογιστή και την ολοκλήρωση των τραπεζικών συναλλαγών µε την χρήση ηλεκτρονικών μέσων.

Ο παραδοσιακός τρόπος των τραπεζικών εργασιών πλέον τείνει να εξαλειφθεί. Οι τραπεζικές εργασίες βασίζονται στην πληροφορική τεχνολογία με τη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών και του internet.Το βασικό πλεονέκτημα των τραπεζών που χρησιμοποιούν το e-bankingείναι η εφαρμογή νέων και καινοτόμων προγραμμάτων που είναι ειδικά σχεδιασμένα για τους πελάτες τους είτε είναι πολίτες είτε επιχειρήσεις σε συνδυασμό όμως και με την άριστη ασφάλεια των συναλλαγών.

Ωστόσο, ένα ερώτημα που τίθεται σχετικά με την χρήση της ηλεκτρονικής τραπεζικής αφορά την ασφάλεια των συναλλαγών και το πόσο η αντίληψη των καταναλωτών σχετικά με αυτήν, επηρεάζει τη χρήση της.

Με την παρούσα εργασία θα προσπαθήσουμε να παρουσιάσουμε την στάση και την αντίληψη του κόσμου απέναντι στην Ηλεκτρονική Τραπεζική. Θα κάνουμε αναφορά στον ορισμό της Ηλεκτρονικής τραπεζικής, στις υπηρεσίες που προσφέρει και τι δυνατότητες πραγματικά έχει , καθώς και στα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα για τους χρήστες της όσο και για τα ίδια τα Τραπεζικά Ιδρύματα.

Επίσης, θα αναλύσουμε τους κίνδυνους που μπορεί να αντιμετωπίσουν οι χρήστες του e-banking. Θα εξετάσουμε σε ποιό βαθμό οι πελάτες των τραπεζών είναι αρκετά

2 εξοικειωμένοι και καλά πληροφορημένοι σχετικά με αυτές τις νέες τεχνολογίες αν είναι σε θέση να αναγνωρίσουν και να αποφύγουν τυχόν απάτες και αν πραγματικά μπορούν να αλλάξουν σε μεγάλο βαθμό την καθημερινότητα τους. Θα δούμε την εξοικονόμηση χρόνου και χρήματος που μπορεί να τους προσφέρει και θα γίνει εκτενέστερη αναφορά στο πλαίσιο που καθορίζει την ασφάλεια των συναλλαγών.

1.1 Μεθοδολογική Προσέγγιση

Η συγκεκριμένη εργασία αποτελείται από δύο μέρη, το θεωρητικό και το ερευνητικό και οι πληροφορίες συγκεντρωθήκαν τόσο από πρωτογενή όσο και από τον δευτερογενή τομέα. Τα πρωτογενή στοιχεία συλλέχθηκαν με την χρήση ερωτηματολογίων όπου και αναλύθηκαν βοηθώντας μας να βγάλουμε χρήσιμα συμπεράσματα. Το ερευνητικό αυτό μέρος στοχεύει στη μελέτη των απόψεων των πελατών σχετικά με τη χρήση του e-banking και την ασφάλεια που διέπει τις συναλλαγές. Τα δευτερογενή στοιχεία συλλέχθηκαν από ακαδημαϊκά βιβλία σχετικά με το θέμα και παλαιότερα δημοσιευμένα άρθρα. Πολλά στοιχεία επίσης συγκεντρώθηκαν από παλαιότερες μελέτες και έρευνες πάνω στο συγκεκριμένο αντικείμενο. Επίσης σημαντική ήταν η συλλογή στοιχείων από την Ελληνική Ένωση Τραπεζών. Στο θεωρητικό μέρος γίνεται εκτενής αναφορά στον ορισμό της Ηλεκτρονικής τραπεζικής, στις δυνατότητες, στα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα αλλά και στους κίνδυνους που αντιμετωπίζουν οι χρήστες της.

1.2 Δομή Εργασίας

Στην προσπάθεια να αναπτύξουμε το θέμα για τις νέες τεχνολογίες στις τραπεζικές συναλλαγές αλλά και η ασφάλεια των συναλλασσόμενων, ξεκινάει η εργασία με ένα κεφάλαιο όπου αναφερόμαστε γενικά στις τράπεζες και τον τρόπο λειτουργίας τους σήμερα, τις εργασίες που εκτελούν αλλά και τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν.

Στη συνέχεια αναλύεται η έννοια του e-banking , πως και πότε ξεκίνησε , τα είδη αλλά και οι λειτουργίες τους. Αναφέρονται τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα, αλλά και οι κίνδυνοι.

Σε ξεχωριστό κεφάλαιο περιγράφονται οι κίνδυνοι και οι απειλές για τις ηλεκτρονικές συναλλαγές. Πως επιτυγχάνεται η προστασία των συναλλασσόμενων

3 αλλά και τι μέτρα πρέπει να λαμβάνει ο ίδιος ο χρήστης για να προστατευτεί. Το θεσμικό πλαίσιο προστασίας των καταναλωτών αλλά και τα προβλήματα που υπάρχουν στην προσπάθεια προστασίας των συναλλαγών.

Θα αναφερθούμε επίσης γενικά στο ηλεκτρονικό εμπόριο και τα είδη των συναλλαγών που μπορούν να γίνουν στο διαδίκτυο. Θα αναφερθούμε στα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα αλλά και την γενικότερη αύξηση των ηλεκτρονικών πληρωμών μετά την επιβολή των capital controls

Ακολουθεί ένα κεφάλαιο όπου παρουσιάζεται η έρευνα που πραγματοποιήθηκε μέσω των ερωτηματολογίων και στατιστική η επεξεργασία που διενεργήθηκε καθώς και τα αποτελέσματα της.

Τέλος σε ένα τελευταίο κεφάλαιο παρουσιάζονται τα συμπεράσματα που προέκυψαν από την πραγματοποίηση της συγκεκριμένης της εργασίας και οι προτάσεις.

4

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Το τραπεζικό Σύστημα

2.1Η έννοια του Τραπεζικού συστήματος

Ο μηχανισμός μέσω του οποίου πραγματοποιείτε η μεταφορά του πλεονάσματος των οικονομικών πόρων από τις πλεονασματικές οικονομικές μονάδες στις ελλειμματικές είναι το χρηματοοικονομικό σύστημα με πυρήνα του τον τραπεζικό τομέα. Η αποτελεσματική λειτουργία του εξαρτάται από την ανάπτυξη τόσο του οικονομικού συστήματος γενικότερα, όσο και του χρηματοπιστωτικού συστήματος.

Ένας απλά διατυπωμένος ορισμός του τι είναι Τράπεζα περιλαμβάνεται στη μελέτη του Ι. Παπαδάκη το 2004 για την Ένωση Ελληνικών Τραπεζών. «Τράπεζα είναι ένας οργανισμός του οποίου η τρέχουσα δραστηριότητα συνίσταται στην αποδοχή καταθέσεων του κοινού και στη χορήγηση δανείων». Ο ρόλος των τραπεζών στις μέρες μας είναι ιδιαίτερα σημαντικός, και πλέον πέρα από τη βασική τους λειτουργία έχουν πολλαπλές δραστηριότητες , όπως τη λειτουργία του συστήματος πληρωμών, τη διαχείριση κινδύνων, επεξεργασία πληροφοριών, παρακολούθηση οφειλετών.

Πλέον οι τράπεζες είναι σύνθετοι οργανισμοί παροχής χρηματοοικονομικών υπηρεσιών. Μέσω της διαμεσολάβησης της μια τράπεζα δίνει ουσιαστικά την δυνατότητα στους αποταμιευτές να χορηγούν δάνεια με το μικρότερο δυνατό κόστος, καθώς παρακάμπτεται η ατέλεια των αγορών εξαιτίας του κόστους διενέργειας συναλλαγών και του κόστους πληροφόρησης. Ενώ ταυτόχρονα διευρύνουν τις οικονομίες κλίμακας και φάσματος.

2.2 Χαρακτηριστικά Τραπεζικού Συστήματος

Το τραπεζικό σύστημα αποτελεί την καρδιά του χρηματοπιστωτικού συστήματος μιας χώρας. Σε αυτό εμπεριέχονται όλοι οι οργανισμοί που κατέχουν τον ρόλο του διαμεσολαβητή ανάμεσα σε αποταμιευτές και πιστούχους, δημιουργόντας τον μετασχηματισμό της ρευστότητας. Το τραπεζικό σύστημα συμβάλει στην τόνωση της εγχώριας ζήτησης, την χρηματοδότηση δυναμικών κλάδων της οικονομίας και καινοτόμων επενδυτικών πρωτοβουλιών και κατ’ επέκταση συμβάλλει στην

5 ανάπτυξη της εθνικής οικονομίας. Η αποτελεσματικότητα του εξαρτάται από την παράλληλη ύπαρξη αξιόπιστου θεσμικού πλαισίου το οποίο ρυθμίζει την εύρυθμη λειτουργία της κοινωνίας σε οικονομικό επίπεδο και στηρίζει όλες τις αναπτυξιακές διαδικασίες. Το σύστημα αυτό αποτελείται από την κεντρική τράπεζα της χώρας αλλά και τις υπόλοιπες εμπορικές τράπεζες. Η Κεντρική τράπεζα έχει το ρόλο του συντονιστή όλων των εγχώριων τραπεζών όσον αφορά την γενική πολιτική τους και έχει την ευθύνη του ελέγχου των εμπορικών τραπεζών¹.

Αναλυτικότερα η κεντρική τράπεζα:

 Οριοθετεί τα επιτόκια των τραπεζών καθορίζοντας το επιτοκίου δανεισμού της, θέτοντας έτσι κατευθυντήριες γραμμές για τις υπόλοιπες τράπεζες.

 Ελέγχει αλλά και μεταβάλλει την προσφορά εγχώριου χρήματος, με την έκδοση και την ρευστοποίηση ομολόγων ή με την εκτύπωση χρήματος σε επιθυμητά επίπεδα, σε αντιστοιχία με την εξέλιξη μακροοικονομικών μεγεθών της οικονομίας. Αυτό σημαίνει ότι η κεντρική τράπεζα είναι ένα από τα βασικά όργανα δημοσιονομικής πολιτικής.

 Διεξάγει έρευνες και μελέτες σχετικά με τον ιδιωτικό και επιχειρηματικό δανεισμό, με την στατιστική επεξεργασία των ευρημάτων και την διεξαγωγή πορισμάτων για την πορεία της οικονομίας του κράτους.

 Έχει την αρμοδιότητα του τραπεζίτη της κυβέρνησης, που σημαίνει πως εγγυάται ότι η κυβέρνηση θα μπορεί να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της όταν αντιμετωπίσει δημοσιονομικό έλλειμμα.

Οι εμπορικές τράπεζες συμμετέχουν στο χρηματοπιστωτικό σύστημα με σκοπό την ικανοποίηση των συναλλαγματικών αναγκών των καταναλωτών. Διαχειρίζονται με ορθολογικό τρόπο τα επίπεδα συναλλαγματικών διαθέσιμων κεφαλαίων, είτε επειδή επιδιώκουν το άριστο, είτε επειδή τους το επέβαλλε η κεντρική τράπεζα.

Αναλυτικότερα οι εμπορικές τράπεζες:

 Λειτουργούν ως μεσολαβητές μεταξύ των αποταμιευτών και των επενδυτών

 Επηρεάζουν την προσφορά του χρήματος.

1https://el.wikipedia.org/wiki/

6

 Είναι υποχρεωμένοι να κρατούν ένα ποσοστό, που καθορίζεται από την κεντρική τράπεζα, των καταθέσεων σε ρευστά διαθέσιμα και δανείζουν το υπόλοιπο τους.

Οι βασικές τραπεζικές εργασίες είναι :

 Άντληση κεφαλαίων από καταθέτες

 Χορήγηση δανείων σε δανειολήπτες και

 Διενέργεια μεσολαβητικών εργασιών Οι καταθέσεις διακρίνονται σε:

 Καταθέσεις Προθεσμίας

 Καταθέσεις Όψεως

 Καταθέσεις Ταμιευτηρίου

 Καταθέσεις από άλλες Τράπεζες εσωτερικού - εξωτερικού Οι χορηγήσεις διακρίνονται σε

 Προεξοφλήσεις αξιών

 Χορηγήσεις εγγυημένες με επιταγές – γραμμάτια εισπρακτέα

 Χορηγήσεις εγγυημένες με εμπορεύματα

 Χορηγήσεις εγγυημένες με φορτωτικές

 Χορηγήσεις εγγυημένες με χρεόγραφα

 Χορηγήσεις εγγυημένες με εμπράγματες ασφάλειες

 Χορηγήσεις σε άλλες Τράπεζες εσωτερικού – εξωτερικού Οι μεσολαβητικές εργασίες διακρίνονται σε

 Αναδοχή εταιριών για εισαγωγή σε Χρηματιστήριο (Αθηνών,

 εξωτερικού)

 Εργασίες κίνησης κεφαλαίων (εμβάσματα, εισαγωγές – εξαγωγές) 46

 Είσπραξη αξιών (factoring)

 Αγοραπωλησίες χρεογράφων για λογαριασμό τρίτων

 Φύλαξη τίτλων (θυρίδες)

 Εγγυητικές επιστολές

7

 Συνάλλαγμα

2.3 Το Τραπεζικό Σύστημα στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα το τραπεζικό σύστημα αποτελεί το βασικότερο εργαλείο για την άσκηση οικονομικής πολιτικής , όπως και σε όλες τις χώρες της Ευρωζώνης άλλωστε, αφού το χρηματοπιστωτικό σύστημα είναι τραπεζοκεντρικό (bank-based). Οι τράπεζες έχουν την δυνατότητα να μεταβάλλουν την προσφορά και ζήτηση χρήματος στην οικονομία, να επιδρούν στις αγοραστικές δυνάμεις, καθώς και να ενοποιούν τις παραγωγικές διαδικασίες.

Οι ελληνικές τράπεζες παρέχουν ένα ευρύ φάσμα υπηρεσιών στην εθνική οικονομία.

Στο πλαίσιο άσκησης της διαμεσολαβητικής λειτουργίας τους προσφέρουν στους αποταμιευτές αρκετές επιλογές για την διαχείριση του χαρτοφυλακίου τους, ενώ παράλληλα προσφέρουν αρκετές και ποικίλες ευκαιρίες χρηματοδότησης στους δανειζόμενους συμβάλλοντας έτσι στον εκσυγχρονισμό και την ανάπτυξη είτε πρόκειται για ιδιώτες είτε για επιχειρήσεις. Στο πλαίσιο του συστήματος πληρωμών παρέχουν στην ελληνική οικονομία μείωση στο κόστος είσπραξης των απαιτήσεων.

Προσφέρουν υπηρεσίες που είναι αξιόπιστες και εναρμονισμένες με τις κοινοτικές οδηγίες για την προστασία του πολίτη και δημιουργούν έτσι συνθήκες ασφάλειας και διαφάνειας στην οικονομική πραγματικότητα.

8 Οι τράπεζες είναι πλέον ένα από τα δομικά στοιχεία της οικονομίας και μέσω των λειτουργιών τους συμμετέχουν ενεργά, στηρίζοντας τους φορείς της αναπτυξιακής διαδικασίας. Το πρώτο πιστωτικό ίδρυμα που ιδρύθηκε και λειτούργησε στην Ελλάδα ήταν η Ιονική Τράπεζα (1834) και ακολούθησε η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, η οποία ιδρύθηκε το 1841. Έκτοτε και μέχρι σήμερα, οι Τράπεζες από ανταλλάκτες και εκδότες χρημάτων έχουν εξελιχθεί στους σπουδαιότερους συλλέκτες και διανομείς των χρηματοοικονομικών πληροφοριών στο οικονομικό σύστημα. Ο τραπεζικός κλάδος της χώρας καθ’ όλη την διάρκεια της λειτουργιάς του, πριν εκδηλωθεί η κρίση στη Ελλάδα, παρουσίαζε αξιόλογη πορεία εντός και εκτός των συνόρων της χώρας. Η δημοσιονομική κρίση που εκδηλώνεται στη Ελλάδα επηρέασε σε μεγάλο βαθμό το τραπεζικό σύστημα, αναγκάζοντας τις τράπεζες να λάβουν δραστικά μέτρα όπως η αύξηση κεφαλαίων, η πώληση υποκαταστημάτων στο εξωτερικό κλπ., για να μπορέσουν ανταπεξέλθουν στις δύσκολες αυτές συνθήκες που δημιουργήθηκαν.

Η διεθνή χρηματοπιστωτική κρίση δεν επηρέασε σε μεγάλο βαθμό το Ελληνικό τραπεζικό σύστημα , διότι δεν είχε επενδύσει στα τοξικά και υψηλού ρίσκου προϊόντα που ευθύνονται για το ξέσπασμα της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης και για την κατάρρευση πολλών τραπεζών στις ΗΠΑ και στη Ευρώπη. Επίσης τα τελευταία χρόνια δεν παρουσίαζε ενεργή παρουσία στην διεθνή κερδοσκοπία. Τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα της χώρας είχαν κυρίως επικεντρωθεί στην χρηματοδότηση της ελληνικής οικονομίας και των υποδομών. Στο σημείο αυτό είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι οι Ελληνικές τράπεζες δεν είχαν λόγο να επενδύσουν σε τέτοιου είδους ομόλογα, καθώς οι περισσότερες εξ αυτών παρουσίαζαν αρκετά μεγάλη πρόοδο κατά την περίοδο εκείνη, επεκτείνοντας μάλιστα τις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες σε αρκετές χώρες της Νοτιανατολικής Ευρώπης, και στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων.

Παρά την κρίση που αντιμετώπιζε η παγκόσμια οικονομία, συμφώνα με την Ελληνική Ένωση Τραπεζών κατά την διάρκεια των ετών 2008 – 2010, σημειώθηκε μια εντυπωσιακή αύξηση των ελληνικών πιστωτικών ιδρυμάτων στο εξωτερικό. Σε πολλές χώρες των Βαλκανίων (Αλβανία, Ρουμανία, Βουλγαρία, Σερβία, ΠΓΔΜ) η παρουσία των ελληνικών τραπεζών στην αγορά είναι αρκετά έντονη και σε κάποιες από αυτές προσεγγίζει ή υπερβαίνει το 20% του εγχώριου χρηματοπιστωτικού συστήματος.

9 Η οικονομική κρίση που ξέσπασε στην χώρα έφερε το τραπεζικό σύστημα της Ελλάδος στην δύσκολη θέση να αντιμετωπίσει σημαντικά προβλήματα, όπως απλήρωτα ή καθυστερούμενα δάνεια, το υψηλό κόστος καταθέσεων, την μείωση της ζήτησης για χρηματοπιστωτικά προϊόντα και υπηρεσίες, τη μεγάλη αύξηση του κόστους χρηματοδότησης των τραπεζών, χαμηλή αξιοπιστία και έλλειψη εμπιστοσύνης από τους πελάτες τους.

Η γενικότερη δυσμενή οικονομική κατάσταση στην οποία βρισκόταν η ελληνική οικονομία, η έλλειψη πληροφόρησης των πολιτών αλλά και η αβεβαιότητα για την αντιμετώπιση του Ελληνικού προβλήματος, οδήγησαν τους Έλληνες και ξένους επενδυτές και πολίτες να αποσύρουν τα κεφάλαια τους από την χώρα. Αυτό οδήγησε στη να δημιουργηθούν σημαντικές διαταραχές στο εγχώριο τραπεζικό σύστημα και κατ’ επέκταση και γενικότερα στην Ελληνική οικονομία.

Η δραστηριότητα των ελληνικών τραπεζών στη Νοτιοανατολική Ευρώπη επικεντρώνεται πλέον σε τρεις χώρες, στη Ρουμανία, στην Κύπρο και στη Βουλγαρία ως συνέπεια της αποεπένδυσης της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος από την Τουρκία.

Το ενεργητικό των ελληνικών τραπεζικών ομίλων στις χώρες της ΝΑ Ευρώπης ανήλθε σε 34,3 δισεκ. ευρώ τον Ιούνιο του 2016, αυξημένο κατά 1,8% σε σχέση με το Δεκέμβριο του 2015, και αποτελεί το 11% του ενεργητικού των ελληνικών τραπεζών σε ενοποιημένη βάση.²

ΠΙΝΑΚΑΣ 1: ΠΙΣΤΩΤΙΚΩΝ ΙΔΡΥΜΑΤΩΝ ΠΟΥ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΒΑΣΕΙ ΤΟΥ Ν. 4261/2014, ΟΔΗΓΙΑ 2013/36/ΕΕ (ΜΑΡΤΙΟΣ 2017)³

Κωδικός Αριθμός

Όνομα Πιστωτικού Ιδρύματος 011 ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ Α.Ε.

014 ΑΛΦΑ ΤΡΑΠΕΖΑ Α.Ε.

016 ATTICA BANK, ΑΝΩΝΥΜΗ ΤΡΑΠΕΖΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ 017 ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ Α.Ε.

026 ΤΡΑΠΕΖΑ EUROBANK ERGASIAS Α.Ε.

034 ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΕΛΛΑΔΟΣ Α.Ε.

056 AEGEAN BALTIC BANK Α.Τ.Ε.

057 CREDICOM CONSUMER FINANCE ΤΡΑΠΕΖΑΑ.Ε.

2https://www.hba.gr/Statistics/List?type=GreeceBrief

3http://www.bankofgreece.gr/Pages/el/Supervision/default.aspx

10 069 ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΧΑΝΙΩΝ ΣΥΝ.Π.Ε.

075 ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΗΠΕΙΡΟΥ ΣΥΝ.ΠΕ.

087 ΠΑΓΚΡΗΤΙΑ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΣΥΝ.ΠΕ.

088 ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ Ν. ΕΒΡΟΥ ΣΥΝ.Π.Ε.

089 ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ ΣΥΝ.Π.Ε.

091 ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΣΥΝ.Π.Ε.

094 ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΙΕΡΙΑΣ - ΟΛΥΜΠΙΑΚΗ ΠΙΣΤΗ ΣΥΝ.Π.Ε.

095 ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΔΡΑΜΑΣ ΣΥΝ.Π.Ε.

099 ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΣΕΡΡΩΝ ΣΥΝ.Π.Ε.

ΠΙΝΑΚΑΣ 2:Υποκαταστήματα Πιστωτικών Ιδρυμάτων με Έδρα σε Κράτος Μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης που Λειτουργούν με "κοινοτικό διαβατήριο" (Ν. 4261/2014, Οδηγία 2013/36/ΕΕ)

Κωδικός Αριθμός

Όνομα Πιστωτικού Ιδρύματος 039 BNP PARIBAS SECURITIES SERVICES 040 FCA BANK GmbH

059 OPEL BANK GmbH 061 FCE BANK. plc 071 HSBC FRANCE

072 UNICREDIT BANK A.G.

073 ΤΡΑΠΕΖΑ ΚΥΠΡΟΥ ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΛΤΔ * 084 CITIBANK EUROPE PLC (CEP)

102 VOLKSWAGEN BANK GmbH 105 BMW AUSTRIA BANK GmbH 111 DEUTSCHE BANK AG 114 FIMBANK PLC.

115 HSH NORDBANK AG

116 PROCREDIT BANK (BULGARIA) EAD 117 DVB BANK SE

118 EFG BANK (LUXEMBOURG) S.A 119 ABN AMRO BANK N.V

Επίσης στην Ελλάδα λειτουργούν 4 Υποκαταστήματα Πιστωτικών Ιδρυμάτων με Έδρα σε Χώρα Εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης

11

2.4 Τραπεζικοί κίνδυνοι και η γνώση της αποτίμησής του

Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζουν οι χρηματοοικονομικοί οργανισμοί και ως επί το πλείστον οι τράπεζες υπολογίζονται συνήθως με περίπλοκες μεθόδους. Παρότι η κάλυψη των κινδύνων δεν είναι ομοιόμορφη, υπάρχουν κίνδυνοι που δεν υπολογίζονται επακριβώς κατά το σχεδιασμό της πολιτικής των τραπεζικών ιδρυμάτων.⁴

Η προσέγγιση αυτή γίνεται κατά γενική ομολογία από τη βάση προς τα πάνω (bottom-upapproach). Μεταξύ αυτών των κινδύνων που μετρούνται είναι οι πιστωτικοί και οι επιχειρησιακοί ή αλλιώς λειτουργικοί κίνδυνοι, ενώ αυτοί που σπάνια αποτιμώνται είναι οι κίνδυνοι της αγοράς αλλά και οι συσσωρευμένοι κίνδυνοι, το σύνολο δηλαδή των κινδύνων ανά επιχειρηματική μονάδα και συνολικά για την επιχείρηση.

Οι διοικήσεις των τραπεζών χρησιμοποιούν την αποτίμηση κινδύνου, με σκοπό να διαμορφώσουν τις ελάχιστες απαιτήσεις σε κεφάλαια ανά τύπο κινδύνου και στο σύνολο. Αυτό είναι ισοδύναμο σε αξία με την υπόθεση της ομοιομορφίας μεταξύ των διαφορετικών τύπων κινδύνου, η οποία θεωρείται από πολλούς ειδικούς ως μη ρεαλιστική, ακόμη και υπό ειδικές συνθήκες αγοράς.

Ο πιστωτικός κίνδυνος είναι εκείνος που αναφέρεται στην αδυναμία αποπληρωμής δανειακών κεφαλαίων από τους χρηματοδοτούμενους ,είτε πρόκειται για επιχειρήσεις είτε για ιδιώτες, ενός τραπεζικού ιδρύματος. Η εν λόγω αδυναμία, αν αναφέρεται σε ένα μικρό μέρος του χαρτοφυλακίου μιας τράπεζας, αποτελεί φενάκη η οποία μπορεί να ζημιώσει , ανεξαρτήτως μεγέθους κάθε οργανισμό. Οι τράπεζες επιδιώκουν μια ποιοτική ανασκόπηση των επιδόσεων διαφορετικών κατηγοριών δανειοληπτών, με σκοπό να περιορίσουν στο ελάχιστο ή και να εκμηδενίσουν τον κινδύνου αυτό. Για αυτό το λόγο τα ιδρύματα προβαίνουν, σε εύλογα χρονικά διαστήματα, στην επαναξιολόγηση της διασποράς του δανειακού τους χαρτοφυλακίου και τη ενδελεχή παρακολούθηση των διαφόρων τύπων κινδύνων

4Διαχείριση Τραπεζικών και Χρηματοοικονομικών ΚινδύνωνΣυλλιγάρδος Γεώργιος Σχοινιωτάκης Νικόλαος

12 Ο κίνδυνος επιτοκίου αφορά το μέγεθος των διακυμάνσεων των επιτοκίων και το περιθώριο κέρδους μιας τράπεζας. Οι μεταβολές στα επιτόκια αγοράς έχουν ισχυρή επίδραση στο περιθώριο των εσόδων. Η αύξηση των επιτοκίων μπορεί οδηγήσει στη μείωση του περιθωρίου κέρδους μιας τράπεζας στην περίπτωση που η δομή των στοιχείων του ενεργητικού και παθητικού της είναι τέτοια αναλογία ώστε τα έξοδα που προέρχονται από τόκους στα δανειακά κεφάλαια να αυξάνονται πιο γρήγορα από τα αντίστοιχα έσοδα που προέρχονται από αυτούς. Ο επιτοκιακός κίνδυνος μετριέται συνήθως από τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα εβδομαδιαίως, χρησιμοποιώντας διάφορες τεχνικές που υπαγορεύουν τη χρήση ή μη των δημοσιευμένων ετήσιων ισολογισμών τους. Το κύριο όμως σημείο της ανάλυσης έγκειται στην ωφέλεια από την εφαρμογή πρακτικών προσομοίωσης του επιτοκιακού κινδύνου στη βάση των προβλέψεων των μελλοντικών ταμειακών τους ροών.

Ο κίνδυνος που υφίσταται από τη ρευστότητα της αγοράς και του ανταγωνισμού μεταξύ των τραπεζών καλείται κίνδυνος της αγοράς. Αλλαγές στα επιτόκια της αγοράς μετατοπίζουν τη δημόσια ζήτηση για τραπεζικές υπηρεσίες και δημιουργούν μεταβολές στη ζήτηση του χρήματος, ενώ αλλάζουν το επίπεδο των επενδύσεων ή της αποταμίευσης που παρατηρείται στην κοινωνία και την οικονομία. Μεγαλύτερη ευαισθησία στις κινήσεις της αγοράς έχουν τα ομόλογα και οι τιμές μετοχών του χρηματιστηρίου που επηρεάζονται άμεσα και μπορούν να μειωθούν ξαφνικά, καθώς οι τιμές της αγοράς πραγματοποιούν κίνηση ενάντια σε έναν τραπεζικό οργανισμό.

Ο κίνδυνος έλλειψης ρευστών διαθεσίμων για την κάλυψη ταμειακών αναγκών ενός χρηματοπιστωτικού οργανισμού καλείται κίνδυνος ρευστότητας. Οι τραπεζίτες ενδιαφέρονται για την κάλυψη του κινδύνου έλλειψης μετρητών του οργανισμού τους, λόγω και του περιορισμού της δανειοληπτικής τους ικανότητας από τη διατραπεζική αγορά, για να μπορέσουν να καλύψουν διάφορες ανάγκες. Κύριες πηγές ζήτησης ρευστών διαθεσίμων είναι οι αναλήψεις μετρητών, η ζήτηση κάθε μορφής δανειακών κεφαλαίων, αλλά και διάφορες άλλες ανάγκες που απαιτούν μετρητά για την εξυπηρέτησή τους. Ένας χρηματοπιστωτικός οργανισμός για να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο της ρευστότητας, μπορεί, για να καλύψει άμεσες ταμειακές του ανάγκες να αναγκαστεί να δανειστεί επειγόντως κεφάλαια με υπερβολικό κόστος χρήματος, μειώνοντας ακόμη και τα κέρδη του. Στην πραγματικότητα βέβαια λίγα τραπεζικά

13 ιδρύματα μπορούν να παρουσιάσουν έλλειψη μετρητών, λόγω της ευκολίας εξεύρεσης δανειακών διαθεσίμων από άλλες τράπεζες.

Στοιχείο κλειδί για την ελαχιστοποίηση του εν λόγω κινδύνου παραμένει η ορθή διαχείριση των διαθεσίμων των τραπεζικών οργανισμών, καθώς και η ορθολογική πρόβλεψη των αναγκών των τραπεζών σε ρευστά διαθέσιμα.

Ο συναλλαγματικός κίνδυνος μετά την υιοθέτηση του κοινού νομίσματος στις ευρωπαϊκές χώρες του πυρήνα του ευρώ εξαλείφθηκε για τις συναλλαγές μεταξύ χωρών μελών της Ευρώπης, αλλά συνεχίζει να υφίσταται στις οικονομικές σχέσεις μεταξύ της Ευρώπης με τρίτες χώρες. Γενικώς, ο συγκεκριμένος κίνδυνος, που καλείται και εμπορικός κίνδυνος, παρακολουθείται σε πραγματικό χρόνο με αυστηρά όρια και ιδιαίτερη προσοχή.

Οι τράπεζες οφείλουν να επιλέξουν τα κατάλληλα επίπεδα για κάθε κίνδυνο και να συνθέσουν το «βέλτιστο χαρτοφυλάκιο» συσσωρευμένου κινδύνου που είναι διατεθειμένες να αναλάβουν. Τα ανώτερα στελέχη των τραπεζών παρουσιάζουν συνήθως πλήθος αναφορών για διαφορετικούς δυνητικούς κινδύνους, όπως συγκεκριμένες πιστοδοτήσεις πελατών, καθώς και σύνθετες περιγραφικές περιλήψεις για επιλεγμένους κινδύνους της αγοράς, χωρίς όμως να παρουσιάζονται με κοινό τρόπο και να ποσοτικοποιούνται επαρκώς. Σε οργανωτικό επίπεδο η συνολική διαχείριση του κινδύνου κεντροποιείται και περιορίζεται με τη σύσταση και μόνο μιας επιτροπής που είναι αρμόδια για τη διαχείριση κινδύνων.⁵

Πέρα από τους βασικούς τύπους τραπεζικού κινδύνου υφίστανται επιπλέον μορφές, όπως ο επιχειρησιακός κίνδυνος και οι δυσλειτουργίες των μηχανογραφικών τους συστημάτων. Υπάρχουν ακόμη και κίνδυνοι άλλης μορφής, εξίσου σημαντικοί σε σχέση με τους γενικούς, όπως νομικής, ρυθμιστικής, πελατειακής και περιβαλλοντικής φύσης, από μέρους των τραπεζών διατίθεται σημαντικός χρόνος αλλά και πόροι για την αντιμετώπισή τους, προστατεύοντας και διατηρώντας έτσι τα ονόματα και τη φήμη της «πελατειακής τους πίστης» από την υποβάθμιση κι εν γένει την απαξίωση της υπόληψης του πελατειακού τους κοινού σε αυτές, οι κίνδυνοι αυτής της μορφής ωστόσο δεν υποεκτιμούνται από τις διοικήσεις των τραπεζών.

5Μέθοδοι Εκτίμησης Τραπεζικών Κινδύνων: Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, Χρήστος Μ. Λεμονάκης

14

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3

Ηλεκτρονική Τραπεζική(E-banking)

3.1 Ορισμός

Σύμφωνα με την Ελληνική Ένωση Τραπεζών, ως Ηλεκτρονική Τραπεζική νοείται οποιαδήποτε πραγματοποίηση εμπορικής συναλλαγής μεταξύ μίας τράπεζας και των πελατών της μέσω ηλεκτρονικών δικτύων και οδηγεί στην πώληση τραπεζικών προϊόντων ή υπηρεσιών. (Γιώργος Ν.Γιαννόπουλος,2003:97)

Η Ηλεκτρονική τραπεζική αναφέρεται στις δυνατότητες αλλά και τις εφαρμογές που μπορεί να προσφέρει η τεχνολογία για την συνεχόμενη και άμεση διασύνδεση της πελατείας των τραπεζών με όλες τις υπηρεσίες και τα προϊόντα του τραπεζικού συστήματος. Έχει ως σκοπό την ύπαρξη ενός 24ωρου εναλλακτικού δικτύου εξυπηρέτησης , ανεξάρτητος τοποθεσίας των συναλλασσόμενων. Το internet αποτελεί ένα στρατηγικό κανάλι μέσα από το οποίο παρέχονται σύνθετα τραπεζικά προϊόντα καθώς και χρηματοοικονομικές υπηρεσίες υψηλών προδιαγραφών με βελτιωμένη ποιότητα και με χαμηλότερο κόστος από τις παραδοσιακές συναλλαγές.

Οι τράπεζες έχουν αρχίσει να αλλάζουν τον παραδοσιακό τρόπο λειτουργίας τους, παρατηρείται η τάση τα παραδοσιακά τραπεζικά καταστήματα να εξελιχθούν σε κέντρα συμβουλευτικών υπηρεσιών παρά σε σημεία πραγματοποίησης παραδοσιακών συναλλαγών.To e-banking συμβάλει στην αύξηση της παραγωγικότητας των τραπεζών αλλά και στην μείωση του κόστους λειτουργίας τους γι’ αυτό και προσπαθούν να προσφέρουν υψηλής ποιότητας on-lineεξυπηρέτησης ώστε να παραμένει ανταγωνιστική να αυξήσει την πελατεία της και κατά συνέπεια τα κέρδη της.

Η on-lineεξυπηρέτηση είναι δυσκολότερη και πολυπλοκότερη σε σχέση με την πρόσωπο με πρόσωπο εξυπηρέτηση και μια τράπεζα καλείτε να βρει την ισορροπία ανάμεσα στην αποδοτικότητα του e-banking αλλά και στην ανθρώπινη επαφή ώστε να οι πελάτες της να παραμείνουν σε αυτήν αλλά και να την συστήσουν σε άλλους (loyalty effect). Αυτός ο συνδυασμός λοιπόν , η παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών, η προσωπική επαφή αλλά και η υψηλή ποιότητα αποτελεί την βάση πάνω

15 στην οποία στηρίζεται και λειτουργεί το e-banking (Δημήτρης Γεωργόπουλος, 2003:57)

3.2 Ιστορική Αναδρομή

Η ίδια η φύση των τραπεζών, το εύρος των παρεχόμενων υπηρεσιών και προϊόντων καθώς και η πολυπλοκότητά τους, η ανάγκη των πελατών τους για άμεσηκαι αποτελεσματικής εξυπηρέτηση και η παγκοσμιοποίηση των συναλλαγών, οδήγησαν στη δημιουργία της ηλεκτρονική τραπεζικής.

Κατά την δεκαετία του 1960 στις ΗΠΑ, ο τεχνολογικός οργανισμός ARPA (Advanced Research Project Agency)ως αποτέλεσμα της ερευνητικής του δραστηριότητας δημιούργησε το ARPAnet, η εξέλιξη του οποίου οδήγησε στο σημερινό Internet. Στα μέσα της δεκαετίας του 1980 αναπτύχθηκε το home banking από τις αμερικάνικες τράπεζες που ήταν προπομπός του e-banking. Το home banking, που στη συνέχεια εφαρμόστηκε σε παγκόσμιο επίπεδο, παρείχε την δυνατότητα στους πελάτες των τραπεζών να πραγματοποιούν αρκετές τραπεζικές συναλλαγές από το σπίτι, με τη χρήση ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή. Στην αρχή το home banking προοριζόταν για τους πιο εύπορους και απαιτητικούς πελάτες, όμως οι απαιτήσεις των πελατών που αυξάνονταν συνεχώς και το αυξανόμενο για τις τράπεζες κόστος δημιουργίας και συντήρησης ιδιωτικών δικτύων, οδήγησαν σε σύντομο τερματισμό του κύκλου ζωής του home banking και στην λογική εξέλιξη του, από τη δεκαετία του 1990 και μετά, σε internet banking και γενικά του e-banking⁶.

Το Internet, παρείχε ως ανοιχτό σύστημα, τη δυνατότητα στις τράπεζες να μειώσουν το κόστος τους αλλά και να διευρύνουν την πελατειακή τους βάση. Οι πρώτες απόπειρες χρήσης e-banking έγιναν στη Μ. Βρετανία από την NBS (Nottingham Building Society) το 1983 προσπαθώντας να προσφέρει υπηρεσίες από απόσταση και αν και σε πολύ προκαταρτικό στάδιο αποτέλεσε την βάση πάνω στην οποία στηρίχτηκαν όλες οι πλατφόρμες της ηλεκτρονικής τραπεζικής. Στις ΗΠΑ από τα μέσα της δεκαετίας του 1980εμφανίστηκαν τα πρώτα μηχανήματα ATMs (Automatic Teller Machines), τα οποία παρείχαν τη δυνατότητα αναλήψεων και καταθέσεων μετρητών χωρίς να απαιτείτε η χρήση οικιακών δικτύων. Τα ATMs και οι πιστωτικές κάρτες αρχικά στις ΗΠΑ και στη συνέχεια σε παγκόσμιο επίπεδο

6https://el.wikipedia.org/wiki/ARPANET

16 αναπτύχθηκαν με γοργούς ρυθμούς, ενώ λόγω της ραγδαίας εξέλιξης του internet, άρχισαν να εισέρχονται οι ηλεκτρονικές συναλλαγές στην πραγματοποίηση των τραπεζικών συναλλαγών⁷.

Τον Οκτώβριο του 1985 στις ΗΠΑ λειτουργεί η Security First Network Bank, η πρώτη ηλεκτρονική τράπεζα , η οποία δεν διαθέτει δίκτυο καταστημάτων αλλά εξυπηρετούσε τους πελάτες της αποκλειστικά μέσω διαδικτύου. Με την πάροδο των χρόνων άρχισε να παρατηρείτε μία αύξηση στην λειτουργία των διαδικτυακών τραπεζών και μείωση στον αριθμό των παραδοσιακών καταστημάτων. Οι διαδικτυακές τράπεζες δεν μπορούσαν να καλύπτουν ορισμένες ανάγκες των πελατών τους λόγω της φύσης τους, οι οποίοι ήταν αναγκασμένοι να καταφύγουν σε παραδοσιακές τράπεζες για την κάλυψή τους. Από την άλλη, οι παραδοσιακές τράπεζες άρχισαν να αναπτύσσουν εναλλακτικά δίκτυα όπως αυτά των διαδικτυακών τραπεζών. Έτσι δε άργησε να επισημανθεί η αναγκαιότητα ύπαρξης παραδοσιακού και ηλεκτρονικού τρόπου λειτουργίας και η δημιουργία οργανισμών που θα χρησιμοποιούν σε συνδυασμό και τους δύο τρόπους . (Αλέξανδρος Α. Τσάμης 2003:23-24)

Τον Νοέμβριο του 1993 στις ΗΠΑ, η Stanford Federal Credit Union πραγματοποίησε τις πρώτες τέσσερις συναλλαγές μέσω του διαδικτύου , ενώ το 1994 δημιουργήθηκε το πρώτο χρηματοπιστωτικό ίδρυμα προσέφερε συναλλαγές on- lineμέσω της ιστοσελίδας του. Χρησιμοποιήθηκε λογισμικό ηλεκτρονικής τραπεζικής, το Microsoft Money, το οποίο δημιουργήθηκε από την Microsoft το 1994 και εφαρμόστηκε αργότερα σε πολλές τράπεζες. Γενικότερα από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 οι πιστωτικές κάρτες απέκτησαν πολύ μεγάλη δυναμική, ενώ ταυτόχρονα αυξάνονταν οι απαιτήσεις των πελατών για διενέργεια διαδικτυακών τραπεζικών συναλλαγών. Στην πορεία, η ανάπτυξη προϊόντων e-banking που ακολούθησε ήταν και εξακολουθεί ακόμη και σήμερα να είναι ραγδαία. Οι απαιτήσεις της εποχής ,η ταχύτητα, και η αμεσότητα που παρέχει το διαδίκτυο, το χαμηλό κόστος και το υψηλό επίπεδο των προϊόντων, καθιστούν το e-banking πολύ σημαντικό παράγοντα για την εύρυθμη λειτουργία των σύγχρονων τραπεζών.

7https://wealthhow.com/history-of-internet-banking

17

3.3Είδη e-banking

Η τραπεζική πλέον έχει αρχίσει να αφήνει πίσω την παραδοσιακή της μορφή και την άμεση επαφή με τον πελάτη και προσφέρει σε αυτόν τη δυνατότητα να πραγματοποιεί τις περισσότερες τραπεζικές του συναλλαγές εξ’ αποστάσεως.

Υπάρχουν πολλές μορφές παρεχόμενων υπηρεσιών ηλεκτρονικής τραπεζικής, έτσι ο όρος e-banking περιλαμβάνει τα ακόλουθα είδη.

3.3.1 internet banking

Το internet banking δίνει στους χρήστες του τη δυνατότητα να πραγματοποιούν τραπεζικές συναλλαγές μέσω του προσωπικού ή οποιουδήποτε άλλου υπολογιστή που μπορεί να έχει πρόσβαση στο διαδίκτυο, με τη χρήση των προσωπικών τους κωδικών πρόσβασης. Ο ενδιαφερόμενος μπορεί να αποκτήσει κωδικούς πρόσβασης με μια απλή διαδικασία απευθυνόμενος σε οποιοδήποτε τραπεζικό κατάστημα της τράπεζας του ενδιαφέροντος τους και να υποβάλει σχετικό αίτημα προσκομίζοντας όλα τα δικαιολογητικά που είναι απαραίτητα, όπως έγγραφα ταυτοποίησης, οικονομικά στοιχεία κλπ. Τα δεδομένα στη συνέχεια, επεξεργάζονται από τους αρμόδιους υπάλληλους της τράπεζας και εφόσον ο πελάτης πληροί τις προϋποθέσεις υπογράφει τη σχετική σύμβαση, ώστε να ολοκληρωθεί η διαδικασία. Η σύμβαση περιλαμβάνει τους όρους διενέργειας συναλλαγών και το θεσμικό και νομικό πλαίσιο χρήσης διαδικτυακών συναλλαγών. Ύστερα παραλαμβάνει τον κωδικό ταυτότητας χρήστη UserID ή εναλλακτικά προσωπικό κωδικό αναγνώρισης PIN (Personal Identification Number), μέσω των οποίων πλέον μπορεί να αποκτήσει πρόσβαση στην ηλεκτρονική πλατφόρμα της τράπεζάς του. Στη συνέχεια , γίνεται ενεργοποίηση του κωδικού πρόσβασης του χρηστή από τον αρμόδιο υπάλληλο της τράπεζας, τον οποίο παραδίδει στον χρήστη και τον ενημερώνει σχετικά με τη χρήση της on line πλατφόρμας συναλλαγών της τράπεζας προσκομίζοντας σχετικό εγχειρίδιο χρήσης καθώς και για θέματα ασφάλειας των ηλεκτρονικών συναλλαγών.

Όταν ο χρήστης επιθυμεί να πραγματοποιήσει μια συναλλαγή, θα πρέπει αρχικά να μπει στην ιστοσελίδα της τράπεζάς του και να πληκτρολογήσει τους προσωπικούς του κωδικούς πρόσβασης οι οποίοι αποτελούνται εκτός του Username

18 και από ένα Password της επιλογής του, έτσι ώστε να εισέλθει στην ηλεκτρονική πλατφόρμα συναλλαγών,. Έτσι, κάθε φορά που επιθυμεί να συνδεθεί στο internet banking, πραγματοποιείται πιστοποίηση εξουσιοδοτημένου χρήστη και αναλόγως του επιτρέπεται ή όχι η είσοδος. Σε πολλές περιπτώσει ο χρήστης παραλαμβάνει από συνεργαζόμενο τραπεζικό κατάστημα μαζί με τους κωδικούς του και μια συσκευή ηλεκτρονικού κλειδάριθμου (ecode), η οποία με το πάτημα ενός κουμπιού παράγει ηλεκτρονικούς κωδικούς μιας χρήσης και μπορεί η χρήση της να απαιτείται είτε κατά την είσοδο στην ηλεκτρονική πλατφόρμα, είτε για τη διενέργεια συναλλαγών για μεγαλύτερη ασφάλεια. Οι υπηρεσίες στις οποίες έχουν πρόσβαση οι χρήστες internet banking χωρίζονται σε τέσσερις κατηγορίες και είναι η διενέργεια οικονομικών συναλλαγών, άντλησης πληροφοριών, υποβολής αιτήσεων, λοιπές υπηρεσίες.

(Πέτρος Α. Καρέκλης,2003:50-51)

1. Οι οικονομικές συναλλαγές που μπορούν να πραγματοποιηθούν μέσω internet banking είναι όσες σχεδόν γίνονται και στα γκισέ των τραπεζών. Αναλυτικότερα, μπορούν να πραγματοποιηθούν μεταφορές κεφαλαίων προς λογαριασμούς του ίδιου ή κάποιου τρίτου, εμβάσματα σε εγχώριους λογαριασμούς άλλων τραπεζών ή εξωτερικού μέσω SWIFT, πληρωμές πιστωτικών καρτών ή δανείων ίδιου ή τρίτου προσώπου, πληρωμές βεβαιωμένων οφειλών δημοσίου και λογαριασμών ΔΕΚΟ, λογαριασμών εταιρειών τηλεπικοινωνιών, ασφαλιστικών κλπ, συνδρομών, δημιουργία πάγιων εντολών για πληρωμές λογαριασμών και δανείων. Οι επιχειρήσεις που χρησιμοποιούν το internet banking έχουν κάποιες επιπλέον δυνατότητες , όπως να πληρώνουν διαδικτυακά τις μισθοδοσίες του προσωπικού, τις εργοδοτικές εισφορές, το ΦΠΑ κλπ. Ποιο συγκεκριμένα οι οικονομικές συναλλαγές είναι οι εξής:

 Μεταφορές κεφαλαίων σε λογαριασμούς του ιδίου ή τρίτου

 Πληρωμές δανείων και πιστωτικών καρτών ιδίας ή άλλης τράπεζας

 Εμβάσματα εσωτερικού μέσω διατραπεζικού συστήματος DIASTRANSFERκαι εμβάσματα εξωτερικού με μορφή SWIFT

 Πληρωμές δημοσίου με το διατραπεζικό σύστημα DIASDEBITόπως φόρο εισοδήματος, τέλη κυκλοφορίας, ΦΠΑ, εργοδοτικές εισφορές ΙΚΑ, Ο.Α.Ε.Ε., πάγιες εντολές πληρωμής ΔΕΚΟ , όπως ΔΕΗ,ΟΤΕ, ΕΥΔΑΠ κτλ.

 Πληρωμές κινητής τηλεφωνίας, συνδρομών, ασφαλίστρων και πληρωμές λοιπών εταιρειών