Η καλλιέργεια της αραχίδας στο νομό Μεσσηνίας

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΧΟΛΗ: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ

ΤΜΗΜΑ: ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Η ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΗΣ ΑΡΑΧΙΔΑΣ ΣΤΟΝ ΝΟΜΟ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ

ΣΠΟΥΑΑΣΤΡΙΑ: ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΕΠΙΒΑΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: κ. ΚΟΤΣΙΡΑΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ

ΚΑΛΑΜΑΤΑ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2011

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ

Ευχαριστώ θερμά τον κ. Αλεξανδρόπουλο Νίκο, γεωπόνο, για την βοήθεια του ως προς την συγκέντρωση του κατάλληλου υλικού που αφορά το φυτό και για τις πρακτικές πληροφορίες που αφορούν την καλλιεργητική τεχνική αυτού. Επίσης ευχαριστώ το τμήμα της βιβλιοθήκης του ΤΕΙ Καλαμάτας καθώς και το προσωπικό αυτού, για την βοήθεια του ως προς την συγκέντρωση του βιβλιογραφικού υλικού.

Τέλος ευχαριστώ τον κ. Κότσιρα Αναστάσιο υπεύθυνο καθηγητή της πτυχιακής μου μελέτης για την καθοδήγηση του, προς την σωστή και όσο το δυνατόν αρτιότερη ανάπτυξη του θέματος.

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Μια από τις πλέον αναπτυσσόμενες κατηγορίες φυτικών ειδών σε παγκόσμιο επίπεδο είναι τα λεγάμενα ελαιούχα ή ελαιοπαραγωγικά φυτά (ηλίανθος, σόγια, ελαιοκράβη, αραχίδα κ.α.). Η υψηλή διατροφική τους αξία αλλά κυρίως η παραγωγή εναλλακτικών μορφών ενέργειας (βιοντίζελ) είναι οι κύριες αιτίες, που επιλέγονται ως εναλλακτικές καλλιέργειες. Οι καλλιέργειες αυτές μπορούν να αντικαταστήσουν παλαιότερες, οι οποίες δεν είναι οικονομικά προσοδοφόρες για την εκάστοτε χώρα. Η κοινή αγροτική πολιτική της χώρας μας συμβαδίζει με την ιδέα αυτή. Σε περιοχές λοιπόν όπως ο Νομός Μεσσηνίας που ευνοείται η ανάπτυξη τέτοιων φυτών είναι ακόμα πιο εύκολη η εφαρμογή της. Στην παρούσα πτυχιακή εργασία γίνεται αναφορά στην καλλιέργεια αραχίδας στον Νομό Μεσσηνίας. Πρόκειται για ένα φυτό που συνδυάζει τα παραπάνω χαρακτηριστικά και το οποίο ήδη από το 1961 καλλιεργείται στον Νομό Μεσσηνίας. Βέβαια η καλλιέργεια αυτή, τα τελευταία χρόνια έχει μειωθεί αισθητά, καθώς η εγχώρια παραγωγή δεν μπορεί να ανταγωνιστεί την ανεξέλεγκτες εισαγωγές από την Κίνα, που έχουν σαφώς μικρότερο κόστος. Σ’

αυτό προστίθενται η έλλειψη συντονισμένης και ομαδικής συνεργασίας των παραγωγών για την προώθηση του προϊόντος και η ξεπερασμένη τεχνολογία που χρησιμοποιείται σε επίπεδο παραγωγής και επεξεργασίας του φιστικιού.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ...σελ. 1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ... 2 - 3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 4

ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Ο ΝΟΜΟΣ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ ΚΑΙ Η ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΗΣ ΑΡΑΧΙΔΑΣ...5 1.1. ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ ΚΑΙ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ Ν.

ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ... 5 - 6 1.2. ΕΔΑΦΟΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΤΟΥ Ν. ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ...6 - 8 1.3. ΓΕΩΡΓΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΤΟΥ Ν. ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ...8 - 10 1.4. ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΤΗΣ

ΑΡΑΧΙΔΑΣ...1 0 -1 4 ΛΕΥΤΕΡΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Η ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΗΣ ΑΡΑΧΙΔΑΣ...15 2.1 ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΦΥΤΟΥ... 16 - 23 2.2 ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΤΟΥ ΦΥΤΟΥ...23 - 27 2.3 ΟΜΑΔΕΣ ΚΑΙ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΑΡΑΧΙΔΑΣ...27 - 31 2.4 ΕΔΑΦΟΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ... 31 2.5 ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΤΙΚΗ ΤΕΧΝΙΚΗ... 31

2.5.1 Αμειψισπορά... 3 1 -3 2 2.5.2 Προετοιμασία του εδάφους πριν την σπορά...32 2.5.3 Σπορά... 3 2 -3 7 2.5.4 Αρδευση... 3 7 -3 8 2.5.5 Λίπανση... ,3 8 -4 0 2.6 ΣΥΓΚΟΜΙΔΗ ΚΑΙ ΑΠΟΔΌΣΕΙΣ...41 - 45

ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΦΥΤΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΦΥΤΩΝ ΑΡΑΧΙΔΑΣ...46 3.1. ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΖΙΖΑΝΙΩΝ... 4 6 -5 1

3.2. ΖΩΙΚΟΙ ΕΧΘΡΟΙ ΚΑΙ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥΣ... 51 - 52 3.2.1. Έντομά φυλλώματος... 52 - 56 3.2.2. έντομα εδάφους... 56 - 58 3.2.3. Έντομά αποθήκης...5 8 -6 1 3.2.4. Νηματώδεις και Ακάρεα...61 - 64 3.3. ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥΣ... 6 4 -6 5

3.3.1. Μυκητολογικές ασθένειες... 6 5 - 6 8 3.3.2. Βακτηριολογικές ασθένειες... 68 - 69 3.3.3. Ιολογικές ασθένειες... 6 9 - 7 0

ΤΕΤΑΡΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ, ΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΡΑΧΙΔΑΣ... 71 4.1. ΞΗΡΑΝΣΗ ΚΑΙ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ... 71 - 73 4.2. ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΑΡΑΧΙΔΑΣ... 7 3 -7 5 4.2.1. Παραγωγή ολόκληρων λοβών... 7 5 - 7 7 4.2.2. Παραγωγή σπόρων αραχίδας...78 - 81 4.2.3. Παραγωγή αραχιδέλαιου... 81 - 85 4.2.4. Παραπροϊόντα και υποπροϊόντα αραχίδας... 8 5 - 8 6 ΕΠΙΛΟΓΟΣ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ...87 - 88 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 89 - 92

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ο νομός Μεσσηνίας χαρακτηρίζεται ως αγροτική περιοχή, ο οποίος διαθέτει μεγάλες και εύφορες εκτάσεις καλλιεργήσιμης γης. Βέβαια και στην περιοχή αυτή παρατηρείται, όπως και στην υπόλοιπη αγροτική Ελλάδα, ο μικροτεμαχισμός του γεωργικού κλήρου. Από πλευράς κλίματος και εδάφους αν και παρατηρούνται ιδιομορφίες σε γενικές γραμμές είναι εύκρατο - μεσογειακό (ήπιους χειμώνες, θερμά καλοκαίρια).

Ο συνδυασμός αυτός, δηλαδή, το ευνοϊκό κλίμα και εύφορο έδαφος συμβάλλει μαζί με διάφορους άλλους λόγους στην δυνατότητα καλλιέργειας πολλών και διαφορετικών φυτικών ειδών, καθ’ όλη την διάρκεια του έτους, στην περιοχή μας.

Οι σημαντικότερες καλλιέργειες είναι η ελιά (είτε για την παραγωγή ελαιολάδου, είτε για βρώσιμη κατανάλωση), η πατάτα (με φθινοπωρινή και θερινή παραγωγή), τα σύκα (που πωλούνται ως ξηρά σύκα), τα εσπεριδοειδή (πορτοκάλια, μανταρίνια, λεμόνια), το αμπέλι (που παράγεται για επιτραπέζια κατανάλωση, για σταφίδα ή για οινοποιητικούς λόγους), τα σιτηρά (κυρίως μαλακό - σκληρό σιτάρι, αραβόσιτος).

Πέραν όμως των παραπάνω δυναμικών καλλιεργειών, που αποτελούν το κύριο αγροτικό εισόδημα για τους παραγωγούς της περιοχής, υπάρχουν και άλλα αγροτικά προϊόντα μικρότερης έκτασης και οικονομικής σημασίας όπως τα διάφορα κηπευτικά (τομάτα, μελιτζάνα, πεπόνι, καρπούζι, φασολάκι χλωρό), τα ξηρά φασόλια, το αράπικο φιστίκι κ.α.. Τα φυτά επιλέγονται για αμειψισπορά, για τον μικρό βιολογικό τους κύκλο, για τις μικρές απαιτήσεις τους σε καλλιεργητικές φροντίδες κ.α.

Η αραχίδα, κατά κόσμο αράπικο φιστίκι, που είναι μια απ* αυτές τις καλλιέργειες άρχισε να καλλιεργείται στην χώρα μας από την περιοχή της Μεσσηνίας, περίπου μισό αιώνα πριν. Ο κύριος λόγος είναι ότι οι περιβαλλοντολογικές συνθήκες της περιοχής εναρμονίζονται με τις οικολογικές απαιτήσεις του φυτού. Επίσης είναι εύκολο στην καλλιέργεια του και έχει πολλαπλές χρήσεις, ενώ μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για την αμειψισπορά σιτηρών.

Στα κεφάλαια που ακολουθούν γίνεται μια συνοπτική παρουσίαση του Ν.

Μεσσηνίας ως αγροτική περιοχή. Δίνεται μια περιγραφή της αραχίδας ως φυτό και των καλλιεργητικών παραμέτρων που την αφορούν. Τέλος θα γίνει προσπάθεια για την περιγραφή των διάφορων σταδίων μεταποίησης και επεξεργασίας των καρπών της αραχίδας.

ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Ο ΝΟΜΟΣ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ ΚΑΙ Η ΚΑΛΑ ΙΕΡΓΕΙΑ ΤΗΣ ΑΡΑΧΙΔΑΣ

Ο Ν. Μεσσηνίας βρίσκεται στο νοτιοδυτικό άκρο της Πελοπόννησου. Έχει έκταση 2.991 τετραγωνικά χιλιόμετρα και πληθυσμό 166.000 χιλιάδες κατοίκους, περίπου, σύμφωνα με στοιχεία από την απογράφη του 2001. Αν και έχει μια μικρή βιομηχανία, την πρωτεύουσα θέση στην οικονομία της περιοχής καταλαμβάνει ο αγροτικός τομέας. Τα κύρια αγροτικά προϊόντα του νομού είναι το ελαιόλαδο, οι βρώσιμες ελιές, η σταφίδα, τα σύκα, τα εσπεριδοειδή και τα κηπευτικά. Η αραχίδα κατείχε μια αξιόλογη θέση στο σύνολο της αγροτικής παραγωγής κατά το παρελθόν.

Βέβαια τα τελευταία χρόνια παρουσιάζει μια πτώση στην παραγωγή, η οποία όμως μπορεί να ανατραπεί τις επόμενες δεκαετίες. Στο κεφάλαιο που ακολουθεί γίνεται μια συνοπτική παρουσίαση των εδαφοκλιματικών και γεωργοοικονομικών συνθηκών της περιοχής. Δίνονται επίσης διάφορα στατιστικά στοιχεία, παρουσιάζονται προβλήματα και προοπτικές εξέλιξης που αφορούν την καλλιέργεια της αραχίδας.

1.1. ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ ΚΑΙ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Ν. ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ

Ο νομός Μεσσηνίας όπως προαναφέραμε, βρίσκεται νοτιοδυτικά της Πελοποννήσου. Αποτελεί τον 4° σε έκταση νομό της Πελοποννήσου και τον 18° στο σύνολο των νομών της Ελλάδος. Πρωτεύουσα του νομού είναι η Καλαμάτα.

Εικόνα 1.1: Χάρτης του Ν. Μεσσηνίας.

Συνορεύει με στους νομούς Ηλείας, Λακωνίας και Αρκαδίας, ενώ βρέχεται από το Ιόνιο πέλαγος και τον Μεσσηνιακό κόλπο. Μπορεί να διαχωριστεί σε τέσσερις μεγάλες επαρχίες και πιο συγκεκριμένα την επαρχία της Μεσσηνίας, της Τριφυλίας, της Καλαμάτας και της Πυλίας. Η συνολικής έκταση του νομού είναι 2991 τετραγωνικά χιλιόμετρα και η κατανομή απεικονίζεται στον ακόλουθο πίνακα:

Πίνακας 1.1: Κατανομή της συνολικής έκτασης του νομού Μεσσηνίας

ΕΚΤΑΣΗ ΣΤΡΕΜΜΑΤΑ ΠΟΣΟΣΤΟ %

Καλλιεργήσιμη έκταση 1302,9 43,5

Δασική έκταση 675,3 22,7

Βοσκότοποι (δημόσιοι & ιδιωτικοί) 776,8 26

Εκτάσεις οικισμών (κτήρια, δρόμοι κ.α.) 102 3,4

Εκτάσεις καλυπτόμενες από νερό 55,5 1,8

Λοιπές εκτάσεις 78,7 2,6

Σύνολο 2990,9 100 %

Πηγή: Ε.Σ.Υ.Ε. (2005)

Από τον πίνακα 1.1 διαπιστώνουμε ότι το μεγαλύτερο ποσοστό της συνολικής έκτασης του Ν. Μεσσηνίας είναι καλλιεργήσιμη. Αυτό δικαιολογεί και το γεγονός ότι το 55 % περίπου του συνολικού πλυθησμού της είναι αγροτικός. Στον παρακάτω πίνακα δίνεται η κατανομή του μεσσηνιακού πληθυσμού.

Πίνακας 1.2: Κατανομή του μεσσηνιακού πληθυσμού.

ΠΑΗΘΥΣΜΟΣ ΠΟΣΟΣΤΟ %

Αστικός 47.641 28,5

Ημιαστικός 26.705 16

Αγροτικός 92.618 55,5

Σύνολο 166.964 100 %

Πηγή: Ε.Σ.Υ.Ε. (απογραφή 2001)

1.2. ΕΔΑΦΟΚΑΙΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΤΟΥ Ν. ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ

Η Μεσσηνία παρουσιάζει ιδιομορφίες προς τις κλιματολογικές συνθήκες, αλλά σε γενικές γραμμές χαρακτηρίζεται από εύκρατο κλίμα. Πιο συγκεκριμένα ο χειμώνας δεν είναι ιδιαίτερα βαρύς, η άνοιξη είναι θερμή και υγρή, ενώ το καλοκαίρι είναι

θερμό και ξηρό. Για τον λόγο αυτό και ευνοούνται οι πρώιμες και υπερ-πρώιμες καλλιέργειες όψιμων λαχανικών ή κηπευτικών αλλά και καλλιέργειες τροπικών και υποτροπικών φυτών.

Το μέσο ετήσιο θερμοκρασιακό εύρος κυμαίνεται μεταξύ των 13 - 19° C. Η χαμηλότερη μέση θερμοκρασία της περιοχής σημειώνεται τον μήνα Ιανουάριο (11°

0). Οι βροχοπτώσεις είναι αρκετές κατά την διάρκεια του έτος, ενώ το μεγαλύτερο μέρος τους παρατηρείται τον χειμώνα. Το μέσο ετήσιο ύψος βροχών είναι 800 - 1500 χιλιοστά. Οι παγετοί είναι σπάνιοι, παρατηρούνται τον Ιανουάριο - Φεβρουάριο - Μάρτιο και σημειώνονται κυρίως σε περιοχές με μεγάλο υψόμετρο. Οι χιονοπτώσεις είναι ελάχιστες. Τέλος η Μεσσηνία χαρακτηρίζεται από μεγάλη ηλιοφάνεια καθ’ όλη την διάρκεια του έτους. Έχει περίπου 2.900 ώρες ηλιοφάνειας και είναι η τρίτη περιοχή στην Ελλάδα σε συνολικό αριθμό ωρών ηλιοφάνειας σε ετήσια βάση. Το γεγονός αυτό επηρεάζει όχι μόνο την ποσότητα αλλά και την ποιότητα των παραγόμενων προϊόντων.

Στον πίνακα που ακολουθεί δίνονται η μέση θερμοκρασία, ατμοσφαιρική υγρασία, η ηλιοφάνεια και οι βροχοπτώσεις για κάθε μήνα του έτους σύμφωνα με την Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία της Ελλάδος.

Πίνακας 1.3: Μετεωρολογικά στοιχεία του Ν. Μεσσηνίας για τα έτη 2001 - 2005.

ΜΗΝΑΣ

ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Μ Ε Σ Η Θ Ε Ρ ­

Μ Ο Κ Ρ Α Σ ΙΑ 0 €

Μ Ε Σ Η ΥΕΡΑΣΙΑ %

Η Α ΙΟ Φ Α Ν Ε ΙΑ Σ Ε Ω Ρ Ε Σ

Β Ρ Ο Χ Ο Π Τ Ω Σ Ε ΙΣ Σ Ε ιηηι

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 10,8 73 192 60,4

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 13 81 186 51,8

ΜΑΡΤΙΟΣ 11 69 258 40,4

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 11,9 70 220 109,8

ΜΑΙΟΣ 18,9 60 361 15,6

ΙΟΥΝΙΟΣ 25,1 61 343 5

ΙΟΥΛΙΟΣ 26,6 60 359 7,5

ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 25,9 62 287 9,9

ΣΕΜΠΤΕΒΡΙΟΣ 23,2 67 242 20,3

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 18,9 72 199 61

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 14,9 79 140 109,1

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 11,2 84 93 278,3

Πηγή: Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία

Από πλευράς εδαφολογίας ο Ν. Μεσσηνίας διακρίνεται σε τρεις κατηγορίες σε πεδινές, ημιορεινές και ορεινές εκτάσεις. Οι πεδινές περιοχές είναι συνολικής έκτασης 1.080, οι ορεινές 1.130 και οι ημιορεινές 805 χιλιάδων στρεμμάτων περίπου.

Αυτός είναι ένας ακόμη λόγος που το οικολογικό περιβάλλον της Μεσσηνίας επιτρέπει την ευδοκίμηση μεγάλου αριθμού διαφορετικών καλλιεργειών.

Η σύσταση των εδαφών διαφοροποιείται, βέβαια, ανάλογα με το υψόμετρο, την χρήση, την περιοχή κ.α.. Για παράδειγμα στις παράκτιες εκτάσεις της περιοχής το έδαφος είναι ελαφρύ, κοκκώδες με μεγάλη στραγγιστική ικανότητα και πολλές φορές έχει υψηλή περιεκτικότητα σε άλατα. Σε πιο ορεινές περιοχές τα εδάφη είναι πιο βαριά και συνεκτικά.

Σύμφωνα με στοιχεία της Διεύθυνσης Γεωργίας τα εδάφη της περιοχής έχουν ρΗ που κυμαίνεται σε γενικές γραμμές μεταξύ του 5,5 - 7,5. Η περιεκτικότητα τους σε άζωτο θεωρείται καλή έως μέτρια και σε φώσφορο ικανοποιητική.

1.3. ΓΕΩΡΓΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΤΟΥ Ν. ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ

Η περιοχή της Μεσσηνίας χαρακτηρίζεται ως αγροτική περιοχή, καθώς έχει υψηλό ποσοστό καλλιεργούμενων εκτάσεων και το μεγαλύτερο μέρος του πλυθησμού της ασχολείται με τον πρωτογενή τομέα παραγωγής. Στον πίνακα που ακολουθεί δίνεται η κατανομή του συνόλου της καλλιεργήσιμης έκτασης ανά είδος καλλιέργειας αλλά και τις εκτάσεις αγραναπαύσεως.

Πίνακας 1.4: Κατανομή της καλλιεργήσιμης έκτασης του νομού Μεσσηνίας

ΕΙΔΟΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΣΤΡΕΜΜΑΤΑ ΠΟΣΟΣΤΟ %

Αγρανάπαυση 146.444 11

Δενδρώδεις καλλιέργειες 780.682 59

Αμπέλια - σταφίδα 127.678 10

Αροτραίες καλλιέργειες 177.891 14

Κηπευτικά 56.613 4,2

Λοιπές καλλιέργειες 23874 1,8

Σύνολο 1.313.182 100 %

Πηγή: Διεύθυνση γεωργίας Ν. Μεσσηνίας.

Όπως διαπιστώνουμε το μεγαλύτερο μέρος των καλλιεργούμενων εκτάσεων καταλαμβάνουν οι δενδροκομικές καλλιέργειες μέσα στις οποίες την πρώτη θέση κατέχει η ελιά (ελαιοπαραγωγικές ή βρώσιμες) ακολουθούν τα εσπεριδοειδή, τα σύκα κ.λ.π..

Πιο συγκεκριμένα η παραγωγή των γεωργικών προϊόντων που παράγονται στην Μεσσηνία δίνονται στον ακόλουθο πίνακα. Θα πρέπει να τονιστεί ότι τα στοιχεία που δίνονται στον παρακάτω πίνακα ενδέχεται να έχουν αποκλήσεις καθώς δεν έχει γίνει επίσημη και ολοκληρωμένη καταγραφή των στοιχείων.

Πίνακας 1.5: Γεωργική παραγωγή του Ν. Μεσσηνίας κατά 2000 - 2001.

Ε Κ Τ Α Σ Η Σ Ε Π Α Ρ Α Γ Ω Γ Η Σ Ε ΕΙΔΟΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ Σ Τ Ρ Ε Μ Μ Α Τ Α ΤΟ Π Ο ΥΣ

2000 2001 2000 2001

Σιτάρι (σκληρό - μαλακό) 4.700 4.700 175 175

Αραβόσιτος 17.000 14.600 10.250 12.000

Ρύζι 300 420 150 210

Πατάτα 16.000 18.000 41.600 41.00

Τομάτες 3.640 3.500 20.500 20.600

Φασόλι χλωρό 3.000 3.000 2.500 2.400

Αγγούρι 230 250 3.660 3.330

Αγκινάρα 300 300 100 150

Πεπόνι 130 250 350 700

Καρπούζι 450 450 1.540 1550

Σταφίδα 31.600 31.600 11.000 11.080

Σταφύλι (επιτραπέζιο,

οινοποιήσιμο) 17.245 17.700 20.350 21.120

1 Ελιά (ελαιόλαδο -βρώσιμες) 587.000 626.000 44.300 46.500

Λεμόνια 1.700 1.700 4.300 3.900

Πορτοκάλια 6.100 6.100 11.000 11.900

Μανταρινιά 1.000 950 1.600 1.550

Grepe Fruit 530 530 600 600

Σύκα ξηρά 1.000 1.100 2.500 3.000

Αραχίδα

... ... .

1.800 2.000 4.500 5.000

Πηγή: Διεύθυνση γεωργίας Ν. Μεσσηνίας

Από τον παραπάνω πίνακα διαπιστώνουμε ότι η καλλιέργεια της αραχίδας αν και δεν έρχεται στις πρώτες θέσεις, ως προς την παραγωγή της, στον νομό μας δεν

μπορεί να χαρακτηριστεί και ως αμελητέας σημασίας για το σύνολο του αγροτικού εισοδήματος.

1.4. ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΑΑΙΕΡΓΕΙΑ ΤΗΣ ΑΡΑΧΙΔΑΣ

Η αραχίδα χαρακτηρίζεται, από πολλούς, ως ένα από τα σπουδαιότερα ελαιοπαραγωγικά φυτά στον κόσμο με περιεκτικότητα του καρπού σε λάδι να κυμαίνεται στο 48%. Καλλιεργείται σε διάφορες περιοχές ανά τον κόσμο και σήμερα καταλαμβάνει συνολική έκταση πάνω από 200 εκατομμύρια στρέμματα, ενώ η παραγωγή της ανέρχεται στους 30 εκατομμύρια τόνους περίπου ετησίως.

Η Κίνα και η Ινδία θεωρούνται οι κυριότερες χώρες παραγωγής των αράπικων φιστικιών, ενώ ακολουθούν οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Νιγηρία κ.λπ.. Στο πίνακα που ακολουθεί δίνεται η παραγωγή της εκάστοτε χώρα για το έτος 2008 - 2009 σύμφωνα με στοιχεία του διεθνή οργανισμού στατιστικής (FAO).

Πίνακας 1.6: Παγκόσμια παραγωγή αραχίδας (σε τόνους) το έτος 2008-2009.

ΧΩΡΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ Σ Ε

Ε Κ Α Τ Ο Μ Μ Υ Ρ ΙΑ Τ Ο Ν Ο Υ Σ

Κίνα 14.300.000

Ινδία 6.250.000

Ηνωμένες Πολιτείες 2.340.000

Νιγηρία 1.550.000

Ινδονησία 1.250.000

Μιανμάρ 1.000.000

Σουδάν 850.000

Σενεγάλη 710.000

Αργεντινή 580.000

Βιετνάμ 500.000

Λοιπές χώρες 220.000

ΣΥΝΟΛΟ 29.550.00

Πηγή: FAO (2008-2009).

Στο γράφημα που ακολουθεί δίνεται το ποσοστό που καταλαμβάνει κάθε χώρα στο σύνολο της παραγωγής των αράπικων φιστικιών το καλλιεργητικό έτος 2008-2009 σύμφωνα με στοιχεία του FAO.

Γρόφημα 1: Παγκόσμια παραγωγή αραχίδας

2ο/ο2%2% 1%

49%

□ Κίνα

□ Ινδία ΗΗΠΑ

□ Νιγηρία Β Ινδονησία Β Μιανμάρ

□ Σουδάν Β Σενεγάλη

□ Αργεντινή θ Βιετνάμ

□ Αοιπές χώρες

Από το παραπάνω γράφημα διαπιστώνουμε ότι η Κίνα και η Ινδία καλύπτουν περίπου τα % της συνολικής παραγωγής της αραχίδας σε παγκόσμιο επίπεδο. Βέβαια οι χώρες αυτές εξάγουν μόλις 4 - 10 % της παραγωγής τους, καθώς το σύνολο σχεδόν της συγκομιδής χρησιμοποιείται, μετά από κατάλληλη επεξεργασία για την παραγωγή βιο-πετρελαίου. Το πετρέλαιο αυτό, χρησιμοποιείται για την κάλυψη μέρους των αναγκών ενέργειας σε εγχώριο επίπεδο.

Από πλευράς εμπορίου το μεγαλύτερο μέρος των εξαγωγών έχουν οι Ηνωμένες Πολιτείες και ακολουθούν η Αργεντινή, το Σουδάν κ.α.. Το μεγαλύτερο μέρος εισαγωγών έχει η Ευρωπαϊκή Ένωση, που έρχεται πρώτη στην κατανάλωση των προϊόντων και υποπροϊόντων του φιστικιού. Αξίζει να σημειωθεί επίσης ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν παράγει καθόλου σχεδόν αράπικο φιστίκι και περίπου το 78%

των εισαγωγών της προέρχεται από Ηνωμένες Πολιτείες και Καναδά.

Σε εγχώριο επίπεδο η καλλιέργεια της αραχίδας άρχισε από την δεκαετία 60, εισαγόμενη από Ν. Αμερική, στην περιοχή της Μεσσηνίας. Αργότερα επεκτάθηκε στους νομούς Ηλείας και Σερρών. Στον πίνακα που ακολουθεί δίνεται η εξέλιξη της καλλιέργειας από το 1961 μέχρι σήμερα.

Πίνακας 1.7: Η εξέλιξη της καλλιέργειας της αραχίδας στην Ελλάδα.

ΕΤΟΣ ΕΚΤΑ ΣΗ

(Στρέμματα)

ΠΑΡΑΓΩΓΗ (Τόνοι)

ΣΤΡΕΜ Μ Α Τ ΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ

ΑΚΑΘ. ΑΞΙΑ ΠΑΡΑΓΩ ΓΗΣ (Σε

χιλ-δρχ.)

1961 22.380 4.641 207 31.466

1962 26.459 6.093 230 47.404

1963 28.197 6.051 215 49.860

1964 26.729 5.777 216 55.690

1965 26.983 6.190 229 64.562

1966 26.633 6.068 228 65.716

1967 28.580 6.721 235 71.511

1968 32.259 7.297 226 72.459

1969 37.785 8.073 214 82.990

1970 34.295 8.963 261 120.015

1971 41.960 11.974 285 134.348

1972 41.690 9.928 238 121.419

1973 35.500 8.337 235 159.070

1974 30.420 7.482 246 177.623

1975 31.530 8.306 263 208.231

1976 34.340 8.999 262 294.447

1977 32.650 8.256 253 246.772

1978 34.800 10.230 294 336.056

1979 42.500 12.805 301 494.273

1980 40.000 12.120 303 468.317

1981 25.650 8.600 335 405.060

1982 26.775 8.260 308 664.517

1983 29.802 10.588 355 806.488

1984 25.090 7.536 300 690.900

1985 31.675 10.104 319 905.520

1986 30.829 10.297 334 1.063.886

1987 31.980 9.915 310 967.803

1988 23.235 8.674 373 1.063.817

1989 24.465 7.508 307 1.048.868

1990 21.420 6.816 318 1.039.440

1991 14.439 5.098 353 913.460

1992 10.270 3.329 324 489.230

1993 6.423 2.050 319 314.060

1994 6.083 1.955 321 362.809

1995 5.210 1.929 370 356.865

1996 5.630 2.153 382 688.960

1997 4.668 1.702 365 471.284

1998 3.173 1.295 408 323.750

1999 3.015 1.098 363 288.806

2000 3.025 1.098 363 307.440

2001 5340 1.862 349 1.359 €

2002 5.104 1.760 345 1.302 €

2003 1.930 232 120

Δ εν υπάρχουν επίσημα καταχωρημένα

στοιχεία.

2004 2.330 297 127

2005 2.030 777 383

2006 1.714 801 467

2007 1.919 908 473

2008 1.899 902 475

2009 1.865 901 483

Πηγή: Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων.

Μελετώντας τον παραπάνω πίνακα διαπιστώνουμε ότι υπάρχουν συνεχής και μεγάλες διακυμάνσεις στην πορεία εξέλιξης της καλλιέργειας. Ένα απτό παράδειγμα είναι τα έτη 1980 - 1981, όπου η καλλιέργεια από την μία χρονιά στην άλλη συρρικνώθηκε σχεδόν στο μισό. Το 1979 ήταν η χρόνια με την μεγαλύτερη στρεμματική έκταση της καλλιέργειας. Ενώ το έτος 1987 αρχίζει να συρρικνώνετε η καλλιέργεια και σήμερα ουσιαστικά να έχει εγκαταλειφθεί.

Βέβαια, το μόνο θετικό που προκύπτει από τον πίνακα 1.7 είναι ότι η μέση στρεμματική απόδοση της καλλιέργειας αυξανόταν συνεχώς, για να φτάσει σήμερα να είναι υπερδιπλάσια της αρχικής. Στο γράφημα 2 δίνεται μια συνοπτική εξέλιξη της παραγωγής για την χώρας μας ανά δεκαετία.

Γρόφημα 2: Συνολική έκταση παραγωγής της αραχίδας ανά δεκαετία.

Μελετώντας το παραπάνω διάγραμμα σε συνδυασμό με τον πίνακα 1.7 διαπιστώνουμε ότι η καλλιέργεια της αραχίδας την δεκαετία 1961 - 1970 είχε μια συνεχής ανοδική εξέλιξη, ως προς την παραγωγής. Την αμέσως επόμενη δεκαετία (1971 - 1980) η αραχίδα καταλαμβάνει την μεγαλύτερη θέση από πλευράς στρεμματικής έκτασης στην χώρα μας. Την δεκαετία 1981-1990 η καλλιέργεια αρχίζει και συρρικνώνετε για να φτάσει την δεκαετία του 90 να έχει ελαχιστοποιηθεί στο Ά. Την τελευταία δεκαετία (2001 -2009) η αραχίδα καλλιεργείτε σε πολύ μικρή έκταση και ουσιαστικά τείνει να εξαλειφθεί τελείως από την χώρα μας, ως καλλιεργούμενο είδος.

Όπως προαναφέραμε οι κυριότεροι νομοί καλλιέργειας της αραχίδας για την χώρα μας είναι ο Νομός Ηλείας, Μεσσηνίας και Σερρών. Παλαιότερα είχε καλλιεργηθεί και σε μικρή έκταση στην Κρήτη και σε ορισμένες παράκτιες περιοχές την Αττικής. Το 2002 -2003 στον Ν. Μεσσηνίας καλλιεργούνταν περίπου 870 στρέμματα. Στο γράφημα που ακολουθεί δίνεται η κατανομή των εκτάσεων της αραχίδας στους νομούς τις Ελλάδας.

Γρόφημα 3: Κατανομή των εκτάσεων της αραχίδας το έτος 2002 - 2003 στην Ελλάδα.

Από το παραπάνω γράφημα διαπιστώνουμε ότι ο μεγαλύτερος όγκος της καλλιέργειας συγκεντρώνεται στον Ν. Ηλείας με ποσοστό 67 %. Ενώ χαρακτηριστικό είναι ότι πέραν των τριών που αναφέραμε η καλλιέργεια της αραχίδας είναι σχεδόν ανύπαρκτη στην υπόλοιπη Ελλάδα.

ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Η αραχίδα είναι φυτό τροπικών και υποτροπικών περιοχών, μονοετές με μικρό βιολογικό κύκλο. Χώρα καταγωγής του θεωρείται η Νότια Αμερική. Η ιστορία του φυτού φτάνει μέχρι το 2.000 - 3.000 π.Χ., όπου υπάρχουν ενδείξεις ότι καλλιεργούνταν στο Περού. Οι Ίνκας, από πολλούς ερευνητές, θεωρούνται ως ο λαός που «ευθύνεται» για την διάδοση του φυτού. Στο νέο κόσμο έγινε γνωστό από τους Ισπανούς και κυρίως τους Πορτογάλους μετά των Β' Παγκόσμιο πόλεμο. Το όνομα του το οφείλει στην ανυπαρξία ραφής (α - ράχις) στο λοβό του φυτού.

Η αραχίδα έχει υψηλή διατροφική αξία για τον άνθρωπο και τα ζώα, ενώ χρησιμοποιείται και στην φαρμακοβιομηχανία καθώς, θεωρείται (σύμφωνα με νεότερους ερευνητές) πως έχει και θεραπευτικές ιδιότητες. Στην ανθρώπινη διατροφή χρησιμοποιείται είτε στην φυσική του μορφή (φιστίκια), είτε με την παραγωγή λαδιού (αραχιδέλαιο). Βέβαια η κατανάλωση τους θα πρέπει να γίνεται με προσοχή, καθώς έρευνες έχουν δείξει ότι το 0,4 - 0,6 % του πλυθησμού είναι αλλεργικό στην πρωτεΐνη των φιστικιών. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το ανοσοποιητικό σύστημα ορισμένων ανθρώπων αντιδρά λανθασμένα στην πρωτεΐνη των φιστικιών, προκαλώντας ποικίλα και διαφορετικής σοβαρότητας συμπτώματα. Αξίζει να σημειωθεί ότι με στοιχεία του υπουργείου υγείας της Αγγλίας περίπου 26.000 χιλιάδες άνθρωποι διαγνώστηκαν με αλλεργία στα φιστίκια στην διάρκεια ενός έτους.

Τα υπέργεια μέρη του φυτού στελέχη και φύλλα και το αλεύρι που απομένει μετά την επεξεργασία των καρπών για την παραγωγή λαδιού χρησιμοποιείται ως ζωοτροφή. Τέλος οι καρποί της αραχίδας μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή βιοκαυσίμων (βιοντίζελ).

2.1 ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΦΥΤΟΥ

Εικόνα 2.1: Τυπικό φυτό αραχίδας

Η αραχίδα είναι ποώδες, μονοετές φυτό και ανήκει στην οικογένεια των ψυχανθών. Στην συνέχεια δίνονται τα μορφολογικά χαρακτηριστικά του φυτού.

> Ριζικό σύστημα

Η αραχίδα έχει κεντρική πασσαλώδη ρίζα με πλούσια διακλάδωση στα πλάγια. Το μήκος της κυμαίνεται από 0,9 - 2 τη, ανάλογα με τον τύπο του εδάφους, τη διαθέσιμη υγρασία και την ποικιλία. Καθώς το φυτό αναπτύσσεται, δημιουργούνται πολυάριθμες μικρές ρίζες από τον κόμβο του υποκοτυλίου και από τους υπέργειους βλαστούς, που έρχονται σε επαφή με το έδαφος. Ένα εκτεταμένο δίκτυο πλάγιων ριζών αναπτύσσεται αρχικά σε βάθος 10 -25 ογπ, το οποίο αργότερα εισχωρεί και στα βαθύτερα στρώματα του εδάφους. Το υποκοτύλιο είναι λευκό και εύκολα διακριτό στα πρώτα στάδια αναπτύξεως του στο έδαφος. Ένα όμως, μήνα περίπου μετά το φύτρωμα του σπόρου δεν μπορεί να διακριθεί από την κύρια ρίζα.

Ον ρίζες της αραχίδας είναι λεπτές και δεν φέρουν ριζικά τριχίδια. Έτσι η απορρόφηση νερού, θρεπτικών στοιχείων και η είσοδος των βακτηρίων για τον σχηματισμό των φυματίων, όπως συμβαίνει στα ψυχανθή, γίνεται απ’ ευθείας από τους εξωτερικούς ιστούς της ρίζας ή από τους γυνοφόρους και τους λοβούς. Από την κύρια και τις πλάγιες ρίζες σχηματίζονται άφθονα μικρά σφαιρικά φυμάτια, σκούρου καφέ χρώματος.

Εικόνα 2.2: Τυπικό ριζικό σύστημα αραχίδας.

Εικόνα 2.3: Το ριζικό σύστημα της αραχίδας με ευδιάκριτα τα φυμάτια.

> Στέλεγος

Στα αρχικά στάδια ανάπτυξης του φυτού, οι βλαστοί είναι γωνιώδεις, συμπαγείς, ενώ αργότερα τείνουν να γίνουν κυλινδρικοί με κενό χώρο στο κέντρο. Όλος ο βλαστός καλύπτεται από τρίχες σε κανονικές σειρές διάταξης. Το χρώμα τους μπορεί να είναι κόκκινο, ροζ και πράσινο, ανάλογα με την έκθεση τους στο φως και την ποικιλία. Η αραχίδα έχει κεντρικό βλαστό, εύκολα διακριτό, ο οποίος περιβάλλεται από πλήθος πλάγιους (βλαστούς). Προέρχεται από την ανάπτυξη του ακραίου

οφθαλμού του υποκοτυλίου, μπορεί να είναι όρθιος ή πλαγιαστός ανάλογα την ποικιλία και το μήκος του κυμαίνεται από 12 έως 65 έτη. Οι πλάγιοι βλαστοί είναι όρθιοι ή έρποντες. Το μήκος, το μέγεθος ανάπτυξης τους, καθώς επίσης και το χρονικό σημείο που σταματούν να αναπτύσσονται οι βλαστοί είναι χαρακτηριστικό κάθε ποικιλίας.

Εικόνα 2.4: Φυτά αραχίδας με πλήρη βλαστική ανάπτυξη.

Εικόνα 2.5: Ευδιάκριτα τριχίδια του βλαστού.

> Φύλλα

Τα φύλλα του φυτού είναι σύνθετα και αποτελούνται από δύο ζεύγη φυλλαρίων.

Περιστασιακά μπορούν να εμφανιστούν επιπλέον φυλλάρια. Φέρουν μικρού μεγέθους μίσχο και εκφύονται εναλλάξ επί του βλαστού σε σπειροειδή διάταξη. Τα φυλλάρια είναι αντίθετα και έχουν αντωειδές σχήμα, ενώ το μέγεθος τους εξαρτάται

από την ποικιλία. Φέρουν ριχίδια, το μέγεθος και το αριθμός τους διαφοροποιούνται ανάλογα την ποικιλία, όπως και το χρώμα των φύλλων. Το πέμπτο φύλλο που συχνά εμφανίζεται, παρατηρείται πάνω σ’ ένα λευκό μίσχο και ευθύγραμμα επί του φύλλου.

Εικόνα 2.6: Αριστερά τυπικό φύλλο αραχίδας & δεξιά φύλλο με πέμπτο φυλλάριο.

> Ανθος

Τα άνθη της αραχίδας είναι μικρά και εκφύονται στις μασχάλες των φύλλων.

Φέρονται σε ομάδες τριών ή περισσοτέρων ανθέων κατά ταξιανθίες. Ορισμένα άνθη μπορούν να σχηματιστούν και κάτω από το έδαφος. Το χρώμα τους είναι συνήθως κίτρινο, αλλά ανάλογα την ποικιλία μπορεί να είναι από λευκό έως βαθύ πορτοκαλί.

Το φυτό έχει πλούσια ανθοφορία, αλλά μόνο το 10-20 % επί του συνολικού ποσοστού των ανθέων εξελίσσεται σε ώριμους καρπούς. Η αυτογονιμοποίηση είναι ο κύριο τρόπος γονιμοποίησης του φυτού.

Εικόνα 2.7: Ανθος αραχίδας

Εικόνα 2.8: Τα άνθη της αραχίδας τοποθετημένα πάνω στο βλαστό.

> Γυνοφόρος

Η αραχίδα είναι το μοναδικό καλλιεργούμενο φυτό το οποίο σχηματίζει άνθη πάνω από την επιφάνεια του εδάφους και παράγει καρπούς μέσα σ’ αυτό. Μετά την γονιμοποίηση όλα τα μέρη του άνθους πέφτουν εκτός της ωοθήκης. Μερικές μέρες αργότερα η βάση του υπέρου επιμηκύνεται και δημιουργεί ένα όργανο (σαν βλαστό), το οποίο εισέρχεται στο έδαφος σε βάθος 5-7 ετη. Το όργανο αυτό ονομάζεται γυνοφόρος, γιατί στην άκρη του φέρει το γονιμοποιημένο ωάριο.

Οι γυνοφόροι μετά την είσοδο τους στο έδαφος χάνουν τον θετικό γεωτροπισμό τους και αναπτύσσονται οριζόντια. Οι γυνοφόροι του αναπτύσσονται σε ύψος άνω των 15 ετη πάνω από την επιφάνεια του εδάφους δεν καταφέρνουν να εισχωρήσουν στο έδαφος. Το χρώμα των γυνοφόρων στο υπέργειο τμήμα επηρεάζεται κυρίως από το ηλιακό φως,. Έτσι, το ίδιο φυτό μπορεί να έχει γυνοφόρους διαφορετικής απόχρωσης. Οι γυνοφόροι φέρουν μικρές λευκές τρίχες, οι οποίες πέφτουν πριν την ωρίμανση των καρπών. Το μήκος του ποικίλει, ενώ το πάχος τους είναι συνήθως 1 - 2 ηιηι.

Εικόνα 2.9: Είσοδος γυνοφόρων στο έδαφος.

Εικόνα 2.10: Γυνοφόροι σε διαφορετικά στάδια ανάπτυξης.

> Λοβός

Ο καρπός της αραχίδας είναι λοβός και περιέχει 1 - 3 σπέρματα, ενώ σπανιότερα μπορεί να φτάσει τα 6. Ο αριθμός των λοβών ανά φυτό κυμαίνεται από 50 έως 100.

Το κέλυφος του λοβού δεν φέρει ραφή (ή ράχις), γι’ αυτό και παίρνει ανώμαλο σχήμα. Το κέλυφος παρουσιάζει εξωτερικές δικτυώσεις και συσφίξεις μεταξύ των σπερμάτων. Οι συσφίξεις επηρεάζουν το μέγεθος των σπόρων. Το κέλυφος, το οποίο φτάνει πάχος μέχρι 2 πιτη, διακρίνεται σε τρία στρώματα. Το εξωτερικό στρώμα είναι σπογγώδες, το μεσαίο ινώδες και το εσωτερικό περγαμηνώδες. Το χρώμα του ποικίλει ανάλογα με τον τύπο του εδάφους και τις καλλιεργητικές συνθήκες. Ο λοβός καταλήγει σ’ ένα ράμφος το μέγεθος του οποίου ποικίλει ανάλογα την ποικιλία. Το μέγεθος των λοβών εξαρτάται από την ποικιλία, τις κλιματικές και καλλιεργητικές συνθήκες, αλλά σε γενικές γραμμές φτάνει το μήκος των 8 ογπ και διάμετρο 2,7 επί.

Η εμφάνιση των λοβών επί των φυτών σχετίζεται άμεσα με το είδος της ποικιλίας. Σε έρπουσες ποικιλίες οι λοβοί σχηματίζονται σε σχετικά μεγάλη επιφάνεια γύρω από

την βάση του φυτού. Στις όρθιες ποικιλίες οι λοβοί είναι συγκεντρωμένοι στη βάση του λαιμού.

Εικόνα 2.11: Τυπικοί λοβοί αραχίδας

Εικόνα 2.12:: Λοβοί αραχίδας με τέσσερα σπέρματα.

> Σπόρος

Ο σπόρος της αραχίδας αποτελείται από το έμβρυο και το πολύ λεπτό περίβλημα.

Το έμβρυο αποτελείται από δύο κοτυληδόνες χρώματος συνήθως κρεμ. Ο σπόρος έχει συνήθως σφαιρικό ή κυλινδρικό ή διαγώνια πεπλατυσμένο σχήμα. Το μήκος του κυμαίνεται από 7 -21 ιώγπ και η διάμετρος του 5 - 1 3 ηιπι. Το βάρος του μπορεί να φτάσει έως τα 2,38 §.

Εικόνα 2.13: Δεξιά σπέρματα αραχίδας με το λεπτό περίβλημα και αριστερά σπέρματα χωρίς περίβλημα και χωριστά οι δύο κοτυληδόνες του.

Ο σπόρος της αραχίδας είναι πλούσιος σε λάδι και βιταμίνες. Η χημική του σύσταση είναι η ακόλουθη.

Πίνακας 2.2: Σύσταση των ξερών φιστικιών Τα 100 g ξερά φ ισ τίκ ια π ερ ιέχουν

Ενέργεια: 561 kcal

Λίπος: 48%

Μονοακόρεστα λίπη: 49% των ολικών λιπαρών Πολυακόρεστα λιπαρά οξέα: 29% των ολικών λιπαρών

Υδατάνθρακες: 8,3 g

Φυτικές ίνες: 10,9g

Πρωτεΐνες: 26,0 g

Νερό 10g

Πηγη: 2005)ΗΐΙρ://\ννν\ν.realt5000.com.ua/news/utf/el/1640402/

Βιταμίνες στα φιστίκια:

• Βιταμίνη Β1 (θειαμίνη) - 0,7 ιπμ

• Βιταμίνη Β2 (Ριβοφλαβίνη) - 0.1 ιυμ

• Η νιασίνη (βιταμίνη Β3 ή βιταμίνη ΡΡ) - 13,2 πιμ

• Βιταμίνη Ο (ασκορβικό οξύ) - 5 πιμ

Μακροστοιχεία και ιχνοστοιχεία στα φιστίκια:

Κάλιο - 650 mg

Ασβέστιο - 75 mg Μαγνήσιο - 180 mg

Νάτριο - 22 mg

Φωσφόρου - 350 mg Σίδηρος - 5,0 mg

2.2 ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΤΟΥ ΦΥΤΟΥ

Η αραχίδα είναι ετήσιο φυτό και ο βιολογικός του κύκλος ολοκληρώνεται σε

διάστημα 4 - 5 μηνών από την σπορά. Η ανάπτυξη του αρχίζει με την έκπτυξη των

κοτυληδόνων (εικόνα 2.11) από έδαφος και την ανάπτυξη των ριζών. Τις δύο πρώτες εβδομάδες οι πλάγιες ρίζες που αρχικά αναπτύσσονται σε βάθος μόλις 20 έτη από την επιφάνεια του εδάφους «πεθαίνουν», ενώ το ριζικό σύστημα του φυτού μετακινείται στα κατώτερα στρώματα του εδάφους. Το μέγιστο μήκος των ριζών παρατηρείται σε διάστημα 2 - 4 εβδομάδων μετά την σπορά. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η ανάπτυξη του ριζικού συστήματος της αραχίδας είναι ταχύτατη. Φυτά ηλικίας μόλις 10 ημερών έχουν μήκος ριζών 30 ετη και σε ηλικία 30 ημερών το μήκος ξεπερνά τα 50 ετη (Παπακώστα - Τασοπούλου Δ, 2005).

Εικόνα 2.14: Αρχικό στάδιο έκπτυξης του βλαστού της αραχίδας.

Αφού εκπτυχθούν οι κοτυληδόνες, η ανάπτυξη του υπέργειου φυτού είναι ταχύτατη και σε διάστημα έξι εβδομάδων παρατηρείται κλείσιμο των γραμμών φύτευσης (Εικόνα 2.15). Στην συνέχεια και μέχρι την περίοδο που αναπτύσσονται οι καρποί η ανάπτυξη του φυλλώματος είναι σταθερή και πιο αργή. Η ταχύτητα της πρώτης ανάπτυξης του φυλλώματος εξαρτάται από. την ποικιλία. (Παπακώστα - Τασοπούλου Δ, 2005)

Εικόνα 2.15: Νεαρό φυτό αραχίδας, λίγο μετά την έκπτυξη του από το έδαφος.

Εικόνα 2.16: Φυτά αραχίδας σε πλήρης ανάπτυξη του φυλλώματος.

Η άνθηση διαρκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα που φτάνει έως και τις 60 ημέρες σε ποικιλίες με μεγάλο βιολογικό κύκλο. Τα γόνιμα άνθη εμφανίζονται κυρίως 5 με 11 εβδομάδες μετά την σπορά, ανάλογα με τον βιολογικό κύκλο της ποικιλίας και την διάρκεια της βλαστικής περιόδου της περιοχής. Τα πρώτα άνθη που σχηματίζονται δίνουν μεγαλύτερη αναλογία καρπών. Συνήθως η άνθηση διακρίνεται σε τέσσερα στάδια. Στο Γ στάδιο παράγονται πολύ λίγα άνθη, στο 2° στάδιο παρατηρείται ταχεία ανάπτυξη ανθέων, στο 3° στάδιο η άνθηση φτάνει στο μέγιστο και στο 4° στάδιο η παραγωγή ανθέων μειώνεται. Βέβαια θα πρέπει να τονιστεί ότι συνήθως πολύ λίγα άνθη δίνουν καρπούς, αν αυτά σχηματιστούν μετά το μέγιστο της άνθησης. Στην αραχίδα παρατηρείται υπερπαραγωγή ανθέων, γιατί από τα παραγόμενα άνθη το 40

% περίπου δεν αναπτύσσονται σωστά, το όλο 35 -40 % των ανθέων θα σχηματίσουν γυνοφόρους που δεν θα εξελιχθούν σε λοβούς και μόλις το 10 -20 % θα παράγουν καρπούς.

Σε μια ταξιανθία τα άνθη δεν ανοίγουν όλα μαζί, αλλά σε διάστημα δυο - τριών ημερών. Όταν το άνθος ανοίξει μέσα στην πρώτη μέρα γίνεται η επικονίαση και δύο μέρες αργότερα η γονιμοποίηση. Αρχικά το έμβρυο αναπτύσσεται μέχρι το στάδιο των 8 - 1 0 κυττάρων και στην συνέχεια σταματά η ανάπτυξη του για 10 με 15 ημέρες. Το χρονικό διάστημα αυτό απαιτείται για να γίνει η επιμήκυνση της βάσης του ωαρίου και οι γυροφόροι να εισέλθουν στο έδαφος. Η επιμήκυνση του γυνοφόρου σταματά δύο μέρες μετά την είσοδο του στο έδαφος. Στην συνέχεια έχουμε ταχεία ανάπτυξη του εμβρύου που σχηματίζεται σε λοβό. (Παπακώστα - Τασοπούλου Δ, 2005)

Εικόνα 2.17: Είσοδος γυνοφόρων στο έδαφος.

Εικόνα 2.18: Γυνοφόροι αραχίδας σε διάφορα στάδια αναπτύξεως.

Αρχικά με την ανάπτυξη του λοβού γίνεται παράλληλα και ο σχηματισμός του σπόρου. Στην συνέχεια όμως ενώ ο λοβός έχει πάρει το μέγιστο του μεγέθους του, ο σπόρος συνεχίζει να αναπτύσσεται. Επομένως αν υπάρχει κακή ανάπτυξη του λοβού θα υπάρχει και περιορισμός στην ανάπτυξη των σπόρων. Η ανάπτυξη των σπόρων διακρίνεται σε τρεις φάσεις:

Την ταχεία ανάπτυξη τόσο του χλωρού, όσο και ξηρού βάρους των σπόρων. Στο στάδιο αυτό η ανάπτυξη οφείλεται στην διαίρεση των κυττάρων. Στο τέλος της φάσης όλες οι βασικές δομές του σπόρου έχουν δημιουργηθεί αν και δεν είναι πλήρως διαφοροποιημένες.

Την συγκέντρωση προϊόντων φωτοσύνθεσης στον σπόρο, με συνήθως σταθερή ταχύτητα αύξησης της ξηράς ουσίας και μείωση της περιεκτικότητας (του σπόρου) σε υγρασία. Η απώλεια της υγρασία οφείλεται στην αυξημένη αναλογία αδιάλυτων προϊόντων που

τοποθετούνται στον αποθηκευτικό ιστό. Στο στάδιο αυτό γίνεται διάκριση των κυττάρων και στο τέλους του σταδίου, που θεωρείται ως η φυσιολογική ωρίμανση, ο σπόρος έχει πάρει το μέγιστο ξηρό βάρος.

Στην τρίτη και τελευταία φάση ο σπόρος χάνει την υγρασία και ωριμάζει.

Συνήθως παρατηρείται και μικρή μεταβολή στην ξηρά ουσία.

2.3 ΟΜΑΔΕΣ ΚΑΙ ΠΟΙΚΙΑΙΕΣ ΑΡΑΧΙΔΑΣ

Η αραχίδα ανήκει στην οικογένεια Leguminosae και στο είδος Arachis και το πιο διαδεδομένο είδος είναι το Arachis hypogaea. Διακρίνεται σε δύο υποείδη ανάλογα με τον τύπο διακλαδώσεων, την παρουσία ή όχι ανθέων στον κύριο βλαστό και την τοποθέτηση των ταξιανθιών και βλαστών στις διακλαδώσεις πρώτης τάξης. Τα είδη αυτά περιλαμβάνουν τέσσερις βασικές βοτανικές ποικιλίες (πίνακας 2.1)

Πίνακας 2.1: Γενική υποδιαίρεση του είδους και υποείδη και ποικιλίες.

A ra c h is h ypogaea Χ α ρα κ τη ρ ισ τικ ά

subsp h ypogaea Χωρίς ανθοφόρους στον κεντρικό βλαστό Συμποδική διακλάδωση

var h ypogaea (τύπος Virginia) Διακλαδώσεις κοντές Λιγότερο χνουδωτό Δύο σπόροι ανά λοβό

var. hirsute (τύπος peruvian Μικρός κεντρικός βλαστός & διακλαδώσεις

rummer) Περισσότερο χνουδωτή

Τρεις ή περισσότεροι σπόροι ανά λοβό subup fa stig ia ta Ανθοφόροι οφθαλμοί στον κεντρικό βλαστό

Μονοποδική διακλάδωση var. fa stig ia ta (τύπος Valencia) Περιορισμένες διακλαδώσεις

Τρεις ή περισσότεροι σπόροι ανά λοβό var. vu lgaris (τύπος Spanish) Βραχυκλάδια

Δύο σπόροι ανά λοβό Πηγή: Παπακώστα - Τασοπούλου, 2005

Θα πρέπει να τονιστεί, επίσης, ότι και στους δύο τύπους οι δύο πρώτες πρωτεύουσες διακλαδώσεις εκφύονται από την μασχάλη των κοτυληδόνων του νεαρού φυτού, ενώ δύο ή και περισσότερες διακλαδώσεις εκφύονται και από τους