Τ
εχνολογικόΕ
κπαιδευτικόΙ
δρυμα καλαματαςΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
“ΘΕΣΠΙΣΗ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΩΝ & ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗ ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΙΕιΑ.
ΤΙ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΜΑ Θ Ε ΙΗ ΕΛΛΑΔΑ ΑΠΟ ΤΗ ΒΡΕΤΑΝΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ
: "Σπουδάστριες:
Μαρία Αιονυσοπούλου Κατερίνα Γεωργάκη
Καθηγητής: Κος ΓΙαρασκεΐιόπουλος Λεωνίδας
Απρίλιο», 20( )3
Π Ε ΡΙΕ Χ Ο Μ Ε Ν Α
ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ ... 1
ΠΕΡΙΛΗΨΗ ... 2
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ... 3
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 1. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ... 4
1.1. ΕΑ Α Α ΔΑ ...4
1.2.1. ΜΕΓΑΛΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ... 5
2. ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ ... 7
2.1. ΚΑΠΝΙΣΜΑ ...7
2.2. ΤΡΟΧΑΙΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ ...8
2.3. ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΣΗ...8
2.4. ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ ... 9
3. ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΥΓΕΙΑΣ... 10
3.1. ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ... 10
3.2. ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΒΡΕΤΑΝΙΑΣ ... 13
4. ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ ... 15
ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΩ ΣΤΟ ΘΕΜΑ ΤΟΥ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ...20
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 2. ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΩ ΣΤΟ ΘΕΜΑ ΤΟΥ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ ...20
2.1. ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΚΑΙ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ...20
2.2. ΕΛΛΑΔΑ... 20
2.3. Μ. ΒΡΕΤΑΝΙΑ ... 24
2.4. ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΜΕΤΡΩΝ ...25
2.5. ΜΕΤΡΑ ΠΟΥ ΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΙ ΣΤΗΝ Μ. ΒΡΕΤΑΝΙΑ...26
2.6. ΤΑΚΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ... 31
2.7. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ...34
ΕΡΕΥΝΑ ΠΟΥ ΑΦΟΡΑ ΣΤΑ ΤΡΟΧΑΙΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ 39
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3
3. ΕΡΕΥΝΑ ΠΟΥ ΑΦΟΡΑ ΣΤΑ ΤΡΟΧΑΙΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ... 39
3.1. ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΩΝ ΤΡΟΧΑΙΩΝ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΔΥΟ Χ Ω ΡΕΣ... 39
3.2. ΤΟ ΜΕΓΕΘΟΣ ΤΩΝ ΤΡΟΧΑΙΩΝ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ ...40
3.2.1. ΤΑ ΤΡΟΧΑΙΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ... 40
3.2.2. ΤΡΟΧΑΙΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ ...44
3.3. ΣΥΖΗΤΗΣΕΙΣ ...47
3.3.1. ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ... 47
3.3.2. ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΜΕΕΑΛΗΣ ΒΡΕΤΑΝΙΑΣ ...50
3.4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ... 53
ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΣΗ...58
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 4. ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΣΗ ... 58
4.1. ΙΣΤΟΡΙΚΟ...58
4.1.1. ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ... 58
4.1.2. ΓΕΝΙΚΗ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ...62
4.2. Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ Μ. ΒΡΕΤΑΝΙΑ...66
4.3. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ...68
ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ...74
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 5.1. ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ...74
5.2. ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΝΩ ΣΤΟ ΘΕΜΑ ΤΟΥ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ...78
5.2.1. ΜΕΓΑΛΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ...78
5.2.2. ΕΛΛΑΔΑ... 79
5.3. ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΝΩ ΣΤΑ ΤΡΟΧΑΙΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ...80
5.3.1. ΜΕΓΑΛΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ...80
5.3.2. ΕΛΛΑΔΑ ... 81
5.4. ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΝΩ ΣΤΟ ΘΕΜΑ ΤΗΣ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΣΗΣ ...82
5.4.1. ΜΕΓΑΛΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ ... 82
5.4.2. ΕΛΛΑΔΑ ... 82
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I 84
ΠΙΝΑΚΕΣ ΚΑΙ ΓΡΑΦΗΜΑΤΑ
ΠΙΝΑΚΑΣ 1... 88
ΠΙΝΑΚΑΣ 2... 89
ΠΙΝΑΚΑΣ 3...90
ΠΙΝΑΚΑΣ 4...91
ΓΡΑΦΗΜΑ 1...92
ΓΡΑΦΗΜΑ 2 ...93
ΓΡΑΦΗΜΑ 3 ...94
ΓΡΑΦΗΜΑ 4 ...95
ΓΡΑΦΗΜΑ 5 ...96
ΓΡΑΦΗΜΑ 6 ... 97
ΓΡΑΦΗΜΑ 7 ...98
ΓΡΑΦΗΜΑ 8 ... 99
ΓΡΑΦΗΜΑ 9 ... 100
ΓΡΑΦΗΜΑ 10... 101
ΓΡΑΦΗΜΑ 11... 102
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 103
ΣΧΕΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 106
Σ Υ Ν Τ Ο Μ Ο Γ Ρ Α Φ ΙΕ Σ
Ε .Σ .Υ : ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΓΕΙΑΣ
Ε .Ε : ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ
Κ .Ε .Σ Υ : ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΥΓΕΙΑΣ
Η .Π .Α : ΗΝΩΜΕΝΕΣ ΠΟΛΙΤΕΙΕΣ ΑΜΕΡΙΚΗΣ
Π .Ο .Υ : ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΥΓΕΙΑΣ
L S H T M : LONDON SCHOOL OF HYGIENE AND TROPICAL MEDICINE
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Σκοπός της έρευνας αυτής είναι να συγκρίνει ομοιότητες και διαφορές ανάμεσα στο σύστημα υγείας της Μεγάλης Βρετανίας με αυτό της Ελλάδος όσον αφορά τη Δημόσια Υγεία. Τα δεδομένα συγκεντρώθηκαν με ερωτηματολόγια, από τη βάση δεδομένων Medline και από άλλες ηλεκτρονικές πηγές. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα αποδείχθηκε πως παρά το γεγονός ότι και οι δύο χώρες είχαν δώσει προτεραιότητα στο τι θα πρέπει να γίνει, μόνο η Μεγάλη Βρετανία, στη πραγματικότητα, έθεσε στόχους και διαμόρφωσε το απαραίτητο νομοθετικό πλαίσιο για να επιτύχει το σκοπό της.
Η Ελλάδα παρέμεινε στη διαδικασία διερεύνησης και ερευνών πάνω στα δεδομένα της υγείας και της επίλυσης των σχετικών θεμάτων χωρίς, ωστόσο, αυτό να επιφέρει κάποιο σημαντικό αποτέλεσμα. Το σύστημα υγείας στη Μεγάλη Βρετανία φάνηκε πιο οργανωμένο μιας και κάθε τομέας επικεντρωνόταν σε συγκεκριμένα εμφανιζόμενα προβλήματα.
Στην Ελλάδα ο Υπουργός Υγείας και Πρόνοιας διευθύνει όλες τις ενέργειες χρησιμοποιώντας πολιτική που λειτουργεί ως κινητήριος δύναμη για την εγκατάσταση νόμων που αφορά θέματα επείγουσας ανάγκης για τη Δημόσια Υγεία. Παραδείγματα διατύπωσης νόμων φαίνονται στις τρεις παρακάτω έρευνες: για το κάπνισμα, την ανοσοποίηση και τα τροχαία ατυχήματα στον πληθυσμό της Μεγάλης Βρετανίας και της Ελλάδας. Το συμπέρασμα ήταν ότι δεν μπορούν όλοι οι νόμοι να μεταφερθούν από την Μεγάλη Βρετανία στην Ελλάδα.
Αυτές οι δύο χώρες διαφέρουν, όχι μόνο στο πολιτικό τους σύστημα, αλλά ακόμα και στη κατάσταση υγείας των πολιτών, τα έθιμα και τη συμπεριφορά τους: οι ίδιοι «κανόνες» δεν μπορούν να ταιριάζουν και στις δύο χώρες. Αυτό που θα μπορούσε να γίνει στην Ελλάδα είναι να επιτευχθεί μια συνεργασία ανάμεσα στα υπεύθυνα σώματα και τους Υπουργούς, να επικεντρωθούν, δηλαδή, στις προτεινόμενες προτεραιότητες και να δραστηριοποιηθούν με περισσότερη οργάνωση για την εφαρμογή των πολιτικών Δημόσιας Υγείας.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Ο πληθυσμός κάθε χώρας έχει τη δική του δομή, που καθορίζεται από τη στάση συμπεριφοράς, τα «πιστεύω», τον πλούτο και την κατάσταση υγείας του συνόλου. Επίσης, κάθε χώρα οφείλει να αντιμετωπίζει τα δικά της προβλήματα και να θέτει ανάλογες προτεραιότητες, καθώς και να πραγματεύεται τα παραπάνω με τον κατάλληλο τρόπο.
Ωστόσο, το παράδοξο είναι πως παρόλο που στα περισσότερα κράτη εμφανίζονται τα ίδια προβλήματα, οι πολιτικές που εφαρμόζουν για την αντιμετώπιση τους ποικίλουν αρκετά. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι διάφορες κοινωνίες δεν αντεπεξέρχονται με τον ίδιο τρόπο στα ίδια μέτρα. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Δημόσια Υγεία. Η διαδικασία σύνταξης νόμων που αφορούν την υγεία ακολουθεί ένα συγκεκριμένο πρότυπο που τροποποιείται ελάχιστα ανάλογα με τις συνθήκες.
Το περιβάλλον επηρεάζει με ποικίλους τρόπους τον πληθυσμό μιας χώρας, γεγονός που δημιουργεί αυτόματα τη «ζήτηση» για την εφαρμογή μέτρων. Με τη κατάλληλη υποστήριξη άλλων πολιτικών μερών και επαρκών πηγών, όλα αυτά αποτελούν όπλο για την διαμόρφωση πολιτικής. Μετά τις τελικές αποφάσεις και την ανάλογη δράση που έχει αναληφθεί, τα αποτελέσματα μετρώνται και εκτιμώνται. Αυτό θα αποτελέσει τη βάση για τις οποιεσδήποτε τροποποιήσεις στην ήδη υπάρχουσα πολιτική (Barker, 1996). Η παρούσα μελέτη συγκρίνει ομοιότητες και διαφορές της πολιτικής που ακολουθείται από την Ελλάδα με αυτή της Μεγάλης Βρετανίας όσον αφορά στη Δημόσια Υγεία. Τα θέματα του καπνίσματος, των τροχαίων ατυχημάτων και της ανοσοποίησης τέθηκαν υπό μελέτη για να αποδειχθεί με ποιες διαδικασίες μπορεί να επιτευχθεί ένα θετικό αποτέλεσμα και γιατί αυτές είναι οι κατάλληλες.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
1. Ο Ρ Γ Α Ν Ω Σ Η Σ Υ Σ Τ Η Μ Α Τ Ω Ν Υ Γ Ε ΙΑ Σ
1.1. ΕΛΛΑΔΑ
Στην Ελλάδα η κυβέρνηση ελέγχει τους περισσότερους κλάδους και τα Υπουργεία. Το Υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας είναι αυτό που προσφέρει τις υπηρεσίες του για την υγειονομική περίθαλψη (παράρτημα 1). Μαζί με το Υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας συνεργάζονται και τα άλλα υπουργεία, που είναι επίσης υπεύθυνα για την περίθαλψη των πολιτών. Το προαναφερθέν υπουργείο θεωρείται ανεξάρτητο, όμως κάποιες άλλες υπηρεσίες, όπως είναι τα ασφαλιστικά ιδρύματα, συνδέονται άμεσα με αυτό (πιν. 1).
Το Ελληνικό Σύστημα Υγείας είναι εξαιρετικά οργανωμένο και ρυθμισμένο (Εραφείο Οργανισμού Παγκόσμιας Υγείας, Κοπεγχάγη 1996). Το Κεντρικό Επιστημονικό Συμβούλιο Υγείας (ΚΕΣΥ) ιδρύθηκε για να συμβουλεύει το Υπουργείο Υγείας πάνω σε θέματα πολιτικής που πρέπει να ακολουθεί και ερευνών που πρέπει να διεξάγονται. Συνήθως όμως, οι πολιτικοί είναι αυτοί που θέτουν τους κανόνες και τις προτεραιότητες, μιας και η ίδια η κυβέρνηση δε θέτει κανένα στόχο.
Αποτέλεσμα αυτού είναι να μην λαμβάνονται υπόψιν αντικειμενικά κριτήρια για την εφαρμογή κανονισμών και να μην λαμβάνονται μέτρα για το ανάλογο οικονομικό κόστος. Όλα μαζί, το ΚΕΣΥ με τους γιατρούς, την Εκκλησία και τους ασθενείς, τις φαρμακευτικές βιομηχανίες, τις διαθέσιμες πηγές, τα ιδρύματα και τα συγκεκριμένα επείγοντα ζητήματα που αφορούν την υγεία, παίζουν ένα δραστικό ρόλο στις αποφάσεις για την διαμόρφωση νόμων. Ωστόσο, το
ελληνικό Σύστημα Υγείας έχει χρηματοδοτηθεί εξαιρετικά για να ικανοποιήσει το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού (Υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας, 1999) (γράφημα 1).
Το ΚΕΣΥ αντιμετωπίζει το πρόβλημα της έλλειψης μόνιμου προσωπικού, πράγμα που σημαίνει ότι δεν έχουν εφαρμοστεί έως τώρα κάποια μακροπρόθεσμα σχέδια. Το Ελληνικό Σύστημα Υγείας βασίζεται στην υποδιαίρεση περιφερειακών και νομαρχιακών συμβουλίων μέσα στη χώρα. Οι περιφερειάρχες είναι υπεύθυνοι να σχεδιάσουν και να συνεργαστούν για την περιφερειακή ανάπτυξη της χώρας, ενώ τα νομαρχιακά συμβούλια σχετίζονται με τη διανομή του προϋπολογισμού στα νοσοκομεία και τους ευεργέτες του ΕΣΥ, καταφέρνοντας την επίβλεψη των υπηρεσιών υγείας αλλά και τη χρηματοδότηση τους καθώς και τη διεκπεραίωση εργασιών που αφορούν τόσο τη δημόσια υγεία όσο και το ίδιο το περιβάλλον.
1.2. ΜΕΓΑΛΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ
Στο Ηνωμένο Βασίλειο οι προτεραιότητες για την Υγειονομική Περίθαλψη αναπτύσσονται πρώτα από την κυβέρνηση και ύστερα περνούν στις τοπικές αρχές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της διαδικασίας είναι οι προτεραιότητες και οι στόχοι που τίθενται από τις Τοπικές και Περιφερειακές Υγειονομικές Αρχές.
Στη Μεγάλη Βρετανία το Υπουργείο Υγείας είναι υπεύθυνο για τις πολιτικές υγείας συμπεριλαμβανομένης και της Δημόσιας Υγείας (πιν.2). Ο Διευθυντής του Γραφείου Υγείας υποστηρίζει το Υπουργείο και είναι υπεύθυνος για το συντονισμό και τη παροχή στη Κυβέρνηση επαγγελματικών συμβουλών πάνω σε θέματα Υγείας.
Μέσα στο Υπουργείο Υγείας υπάγεται και ο Διευθυντής του Εθνικού Συστήματος Υγείας που είναι υπεύθυνος για τη διαμόρφωση νόμων, τη δημιουργία προτεραιοτήτων και την επίβλεψη του ΕΣΥ. Εξειδικευμένες αρχές και συμβούλια που αφορούν την Υγεία έχουν ενσωματωθεί στο ΕΣΥ, όπως είναι το Επιστημονικό Εργαστήριο Δημόσιας Υγείας, η Εταιρία Διατροφικών Συνηθειών και η Εταιρία Είροστασίας Περιβάλλοντος ( θ ’ Brien).
Υπάρχουν και άλλα μη κυβερνητικά σώματα που επηρεάζουν τους νόμους της Δημόσιας Υγείας όπως είναι η ένωση εμπόρων και άλλα σωματεία που αντιπροσωπεύουν τα συμφέροντα των ιατρών, εθελοντικών οργανισμών ή ακόμα και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης.
Στοιχεία για τη Δημόσια Υγεία δημοσιοποιούνται κάθε χρόνο και βοηθούν στο να σχηματίζονται στατιστικά στοιχεία που αφορούν τη θνησιμότητα, αποφευκτούς θανάτους και το προσδόκιμο επιβίωσης του πληθυσμού.
Ο Προσωπικός Ιατρός με τη βοήθεια της Ένωσης Επίβλεψης Υγείας έχουν αναλάβει την παρακολούθηση της κατάστασης υγείας του πληθυσμού (O’Brien). Εξειδικευμένες οργανώσεις που αφορούν τα δικαιώματα συγκεκριμένων ομάδων, όπως είναι οι ηλικιωμένοι, οι γιατροί και διάφορες φυλές, παίζουν κάποιο ρόλο στη διαμόρφωση πολιτικής. Οι αναφορές «Η Υγεία του Κράτους» (1992) και «Το Υγιέστερο Κράτος μας» (1998) προσφέρουν πληροφορίες για το γενικό επίπεδο της υγείας του πληθυσμού αλλά και άλλες περισσότερες πληροφορίες που αφορούν διαθέσιμες πηγές.
Το Υπουργείο Υγείας δημοσιεύει στόχους για την μείωση ασθενειών που μπορούν να προληφθούν, θεραπεύοντας έτσι τα άτομα γρήγορα και αποτελεσματικά με βάση τις ανάγκες τους. Επίσης, καθιστά ικανούς τους ανθρώπους, που δεν έχουν τη δυνατότητα να ζουν φυσιολογικά, να το επιτύχουν όσο το δυνατό περισσότερο γίνεται, αλλά και βοηθάει στο
μέγιστο στην ομαλή ανάπτυξη των παιδιών των οικογενειών αυτών στο κοινωνικό σύνολο ( θ ’ Brien).
Η κυβέρνηση έχει τεθεί υπεύθυνη για την επίτευξη των προτεραιοτήτων. Για την ώρα οι ασθένειες - κλειδιά στις οποίες καταβάλλονται μεγάλες προσπάθειες είναι η καρδιακή ασθένεια της στεφανιαίας και το εγκεφαλικό, οι διάφοροι τύποι καρκίνου, η φρενοβλάβεια και τα ατυχήματα. Η παρακολούθηση αυτής της διαδικασίας χρησιμεύει στη μείωση των ασθενειών, τη βελτίωση του γενικού επιπέδου υγείας, καθώς επίσης και τη βελτίωση της υγείας αυτών που βρίσκονται σε χειρότερη κατάσταση.
2. ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΚ Ο Τ Ω Ν Μ Ε Λ Ε Τ Ω Ν
2.1. ΚΑΠΝΙΣΜΑ
Τα ποσοστά κατανάλωσης του καπνού ποικίλουν στις χώρες της Ε.Ε., βρίσκοντας την Ελλάδα στις πρώτες θέσεις της λίστας. Οι στρατηγικές που ακολουθούνται για τη μείωση των καπνιστών συσχετίζονται με τα οικονομικά, νομοθετικά και εκπαιδευτικά μέτρα που παίρνονται από χώρα σε χώρα. Οι εκστρατείες που γίνονται για τη μείωση κατανάλωσης του καπνού επικεντρώνονται στις αρνητικές επιδράσεις που συνεπάγεται το κάπνισμα για τον καθένα ξεχωριστά.
Όλα τα μέτρα ισχύουν τόσο στην Ελλάδα όσο και στη Μεγάλη Βρετανία, όμως επιδρούν διαφορετικά στον πληθυσμό των χωρών αυτών. Η κατανάλωση του καπνού στην Ελλάδα έχει σημειώσει δραματική αύξηση από το 1965 έως το 1982 γεγονός που συνδέεται άμεσα με το κόστος στην υγεία των πολιτών: εξαιτίας της κατανάλωσης τσιγάρων έχουν αυξηθεί όσο ποτέ
οι πιθανότητες για καρκίνο του πνεύμονα και του αναπνευστικού συστήματος, της ισχαιμίας και της χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας (Η Υγεία του Ελληνικού Πληθυσμού, 1992).
2.2. ΤΡΟΧΑΙΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ
Τα τροχαία ατυχήματα αποτελούν άλλη μια αιτία θανάτου για τις περισσότερες χώρες. Τα εκπαιδευτικά προγράμματα, οι συνεχείς δοκιμές οχημάτων, οι κώδικες οδικής κυκλοφορίας, τα βελτιωμένα οδικά συστήματα και τα όρια ταχύτητας είναι μερικοί από τους κανονισμούς που χρησιμοποιούνται για την παρεμπόδιση και την μείωση των ατυχημάτων (Abel - Smith 1995).
Ωστόσο, κάποια από αυτά τα μέτρα θεωρούνται ότι ενθάρρυναν τους οδηγούς να ριψοκινδυνέψουν κατά ένα μεγάλο βαθμό. Τακτικές περιλαμβάνουν αυστηρότερους νόμους ακολουθούνται στη Μεγάλη Βρετανία με πολύ θετικά αποτελέσματα.
2.3. ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΣΗ
Τα τελευταία χρόνια, οι δύο από τους κλάδους στους οποίους δίνεται προσοχή είναι η πρόληψη και η προώθηση του ζητήματος της υγείας. Σε κάποιες περιπτώσεις απαιτείται συγκεκριμένη παρέμβαση (εμβολιασμοί και εξέταση), ενώ σε άλλες χρειάζεται δραστική και γρήγορη επέμβαση, έτσι ώστε να μπορεί ο καθένας να αντεπεξέλθει σε προβλήματα υγείας τεράστιας σημασίας (κάπνισμα και AIDS).
Τα εμβόλια κατά μεταδοτικών ασθενειών παρέχονται σε όλες τις χώρες της Ε.Ε. Όλοι εμβολιάζονται για να αποφύγουν τη πολιομυελίτιδα, τον τέτανο και τη διφθερίτιδα. Οι περισσότεροι, επίσης, κάνουν εμβόλιο κατά του κοκίτη, της ερυθράς, της ιλαράς και της
αιμοφιλίας B (Abel-Smith και άλλοι, 1995). Παρ’ ότι οι εμβολιασμοί κατά των παιδικών ασθενειών έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, οι μειονότητες στην Ελλάδα, όπως είναι οι πρόσφυγες ακόμα δεν τους έχουν λάβει.
2.4. ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ
Ένας σημαντικός παράγοντας για την υγεία του πληθυσμού είναι η πρόσβαση των ατόμων στις υγειονομικές υπηρεσίες, οι οποίες με τη σειρά τους θα πρέπει να εξετάζουν και να εκτιμούν τις ανάγκες του πληθυσμού, εκτιμώντας δηλαδή και εξετάζοντας τις αντιδράσεις σε ότι αφορά την επανάκτηση της υγείας (ποιότητα ζωής) από κάποια συγκεκριμένη ιατρική επέμβαση (Holland, 1996).
Ωστόσο, η δημόσια υγεία αντιμετωπίζει ορισμένα προβλήματα, εκ των οποίων συμπεριλαμβάνονται το χρονικό διάστημα που χρειάζεται για να εμφανιστεί η ασθένεια, η αντίληψη του ρίσκου που παίρνεται όταν εξετάζονται οι κίνδυνοι για τη Δημόσια Υγεία και η ευθύνη που αναλαμβάνουν οι γιατροί, έτσι ώστε να διατηρούν καλές σχέσεις με τους συναδέλφους τους, ώστε να μπορούν, δηλαδή, να εξετάζουν και να ελέγχουν ότι φέρει σε κίνδυνο τη Δημόσια Υγεία.
Οι εργασίες που πρέπει να γίνουν από τους ιθύνοντες της Δημόσιας Υγείας είναι να χρησιμοποιούν επιδημιολογικές μεθόδους, έτσι ώστε να καθορίζουν τις ανάγκες για την υγεία του πληθυσμού, να αναγνωρίζουν περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς κινδύνους, να ερευνούν τους λόγους και τις αιτίες κάποιας ασθένειας, να παρέχουν ιατρικές συμβουλές, να συμμετέχουν στην ανάπτυξη και τη χρήση των κανονισμών, να αναλαμβάνουν την επίβλεψη και τέλος να εκτιμούν τις εφαρμογές αυτές και τα αποτελέσματα.
Στη Μεγάλη Βρετανία η Κυβέρνηση έχει θέσει δύο στόχους: να βελτιώσει την κατάσταση υγείας του πληθυσμού σε γενικό επίπεδο και να βελτιώσει την υγεία των μειονοτήτων που υπάρχουν στην κοινωνία. Στα πεδία δράσης συμπεριλαμβάνονται σχολεία, χώροι εργασίας καθώς και γειτονιές που θα πληρούν όλες τις συνθήκες υγιεινής (Υπουργείο Υγείας, 5/2/98). Η Υγειονομική Υπηρεσία, μέσω του Εθνικού Συστήματος Υγείας, πρέπει να παρέχει ίσες και επαρκείς αποδοχές στον καθένα ξεχωριστά, όπως επίσης και να προσφέρει μια ευρύτερη σειρά υπηρεσιών για όλους ( Holland, 1995).
Η Δημόσια Υγεία είναι ένας κλάδος που χρειάζεται εκσυγχρονισμό μιας και υπάρχει έλλειψη ορθών ιατρικών φακέλων και αξιολόγηση μέτρων έτσι ώστε να είναι αποτελεσματικότερη η ιατρική περίθαλψη.
Στην Ελλάδα η Δημόσια Υγεία πρέπει να βελτιωθεί ούτως ώστε να καλυτερεύσει η υγεία ολόκληρου του πληθυσμού γενικά, να αναγνωριστούν οι ανάγκες που έχουν οι πολίτες, αλλά και να εντοπιστούν οι κίνδυνοι που διατρέχουν, να τεθούν υπό έλεγχο μεταδιδόμενες και μη μεταδιδόμενες ασθένειες, να τεθούν προτεραιότητες, να εστιαστεί η προσοχή στην πρόληψη και τη προώθηση της υγείας και να εκτιμηθούν τα αποτελέσματα (εκδόσεις Πετρίδου και άλλοι, 1999).
3. Κ Α Τ Α Σ Τ Α Σ Η Υ Γ Ε ΙΑ Σ
3.1 ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
Ορισμένα δεδομένα που αφορούν την κατάσταση υγείας του Ελληνικού πληθυσμού φαίνονται στην αναφορά που εκδόθηκε το 1992 από το Υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας. Δύο από τους δείκτες που μας πληροφορούν για την κατάσταση της υγείας των πολιτών είναι οι δέκτες
νοσηρότητας και θνησιμότητας. Σύμφωνα με αυτή την αναφορά και τα δημογραφικά στοιχεία, δεν έχουν καταγραφεί επακριβώς όλοι οι θάνατοι των νεογνών παρά το γεγονός ότι οι γεννήσεις νεκρών εμβρύων έχουν μειωθεί σε όλη τη χώρα (Καφάτος και άλλοι, 1998).
Αυτό συνεπάγεται ότι οι περισσότερες γεννήσεις λαμβάνουν χώρα, πλέον, στα νοσοκομεία και όχι στα σπίτια, και ότι η προγεννητική και μαιευτική περίθαλψη σημειώνουν πρόοδο. Επίσης, το ποσοστό θνησιμότητας των βρεφών μειώνεται, κάτι που θα μπορούσε να αποδοθεί στη βελτίωση των κοινωνικών, οικονομικών και υγειονομικών μέτρων. Αυτό το ποσοστό, βέβαια, θα μπορούσε να μειωθεί ακόμα περισσότερο με την καλύτερη οργάνωση της προγεννητικής περίθαλψης, την πρόνοια των ιατρικών υπηρεσιών και με ένα εξειδικευμένο προσωπικό (Η Υγεία του Ελληνικού Πληθυσμού, 1992).
Σε γενικό επίπεδο θνησιμότητας η Ελλάδα χάνει έδαφος σε σχέση με τα υπόλοιπα κράτη της Ε.Ε (γράφημά. 1). Το 1984, το ποσοστό θνησιμότητας των ανδρών ήταν κατά 40% μεγαλύτερο από αυτό των γυναικών και αυτό θα φτάσει στο 50% έως το 2004 (Η Υγεία του Ελληνικού Πληθυσμού, 1992). Οι κυριότερες αιτίες θανάτου είναι τα τροχαία ατυχήματα, καρδιαγγειακές παθήσεις, κακοήθεις όγκοι και ασθένειες του αναπνευστικού συστήματος παρόλο που η Ελλάδα βρίσκεται σε χαμηλότερη θέση αναλογικά με τα άλλα κράτη της Ε.Ε (γράφημα 2).
Το ποσοστό θανάτου που προκαλείται από μεταδιδόμενες ασθένειες έχει μειωθεί σημαντικά.
Η Ελλάδα έχει τον δεύτερο χαμηλότερο δείκτη θνησιμότητας για καρκίνο στους άνδρες και τον χαμηλότερο για τις γυναίκες. Από το 1961, όμως, το ποσοστό θανάτου που προκαλείται από τον καρκίνο έχει σημειώσει μια σταθερή αύξηση: όσο αφορά τον καρκίνο του πνεύμονα για τους άντρες και τον καρκίνο του μαστού για τις γυναίκες (Κογκεβίνας και άλλοι, 1993). Οι πέντε πιο κοινοί τύποι καρκίνου που υφίστανται οι άντρες είναι του πνεύμονα, του στομάχου,
του προστάτη, της κύστεως και του εντέρου. Οι αντίστοιχοι πέντε για τις γυναίκες είναι του μαστού, του στομάχου, του πνεύμονα, του εντέρου και της μήτρας.
Οι πρόωροι θάνατοι των αντρών, κυρίως, οφείλονται: στα τροχαία ατυχήματα, στην ισχαιμική καρδιοπάθεια και στον καρκίνο του πνεύμονα. Αντίστοιχα για τις γυναίκες είναι τα τροχαία ατυχήματα, ο καρκίνος του μαστού και εγκεφαλοαγγειακές παθήσεις (Η Υγεία του Ελληνικού Πληθυσμού, 1992).
Αιτιολογικοί παράγοντες για την παραπάνω αύξηση μπορούν να αποδοθούν στο κάπνισμα, το μεταβολισμό και τις διατροφικές συνήθειες. Για το λόγο αυτό χρειάζονται εφόδια για την παρεμπόδιση και τον έλεγχο τους. Η υγεία του πληθυσμού εξαρτάται από τις «αρχές», παράγοντες, δηλαδή, του φυσικού, χημικού και του ψυχοκοινωνικού περιβάλλοντος, καθώς επίσης και από τις υγειονομικές υπηρεσίες. Οι περισσότερες, ωστόσο, περιπτώσεις μπορούν να αποφευχθούν με την αλλαγή του τρόπου ζωής των ατόμων.
Ο άλλος δείκτης με τον οποίο εκτιμάται η φυσική κατάσταση του πληθυσμού είναι η νοσηρότητα, που συνεπάγεται την καταμέτρηση της συχνότητας εμφάνισης των διαφόρων ασθενειών.
Οι κύριες αιτίες για τις οποίες νοσηλεύονται οι πολίτες της Ελλάδας είναι οι κυκλοφοριακές και γαστροεντερικές παθήσεις, πληγές ή δηλητηριασμοί καθώς και παθήσεις του αναπνευστικού συστήματος (Η Υγεία του Ελληνικού Πληθυσμού, 1992).
Αυτά που καθορίζει το status της υγείας των πολιτών είναι η κουλτούρα καθώς και η πολιτιστικές τους συνήθειες (Καφάτος κα, 1998). Η Ελλάδα ακολουθεί τη Μεσογειακή δίαιτα, με την οποία έχει αποδειχθεί, πως έχει ευεργετικές επιδράσεις στα άτομα που την ακολουθούν.
Όμως, τα τελευταία 30 χρόνια, έχουν σημειωθεί κάποιες ουσιαστικές αλλαγές στη διατροφή, όπως είναι η αυξημένη κατανάλωση ζάχαρης και λίπους, αλλά και η μείωση κατανάλωσης χορταρικών και δημητριακών (Καφάτος κα, 1998).
Αλλαγές έχουν παρατηρηθεί και στην συμπεριφορά των ατόμων απέναντι στη κατανάλωση αλκοόλ και καπνού. Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ αποτελεί απειλή για τη Δημόσια Υγεία μιας και δεν επηρεάζει μόνο την σωματική και πνευματική υγειά αλλά αποτελεί και αιτία των τροχαίων ατυχημάτων.
Παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν σοβαρά την κατάσταση υγείας του πληθυσμού, είναι και αυτοί που σχετίζονται με το περιβάλλον με κυριότερο την μόλυνση του αέρα. Για τα επόμενα 5 χρόνια έχουν τεθεί κάποιοι στόχοι, ώστε να μειωθούν οι παθήσεις που προέρχονται από το περιβάλλον, μέσω της συνεργασίας μεταξύ των υπουργείων, κατά την οποία μπορούν να ερευνήσουν τις περαιτέρω επιπτώσεις της μόλυνσης για την υγεία των ανθρώπων και να καθορίσουν κάποια ασφαλή όρια χρησιμοποιώντας τα ελληνικά δεδομένα (Η Υγεία του Ελληνικού Πληθυσμού, 1992).
Πρέπει να συγκεντρωθούν αρκετές και ουσιαστικές πληροφορίες ούτως ώστε το κοινό να έχει επαρκή πληροφόρηση και να εκτιμάται κατά πόσο αποτελεσματικά είναι τα μέτρα που χρειάζονται για να ελεγχθεί η μόλυνση του αέρα.
3.2. ΠΛΗΘΥΣΜ ΟΣ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΒΡΕΤΑΝΙΑΣ
Σύμφωνα με τη στρατηγική της κυβέρνησης για τη Δημόσια Υγεία, αναγνωρίζεται ότι αυτό που αρρωσταίνει στο μυαλό και το σώμα τους πολίτες είναι η φτώχεια, δηλαδή η φτωχή
στέγαση, οι χαμηλοί μισθοί, η ανεργία, η μόλυνση και η εγκληματικότητα. (Υπουργείο Υγείας, 5/2/98).
To Green Paper που δημοσιεύτηκε για την Δημόσια Υγεία υποδεικνύει ότι σκοπός της Κυβέρνησης είναι να βελτιώσει την κατάσταση υγείας όλων των πολιτών με το να αυξάνει τη διάρκεια ζωής τους και να μπορούν να ζουν χωρίς να ασθενούν όπως επίσης και να βελτιώσουν τη ζωή αυτών που βρίσκονται σε χειρότερη κατάσταση μειώνοντας ταυτόχρονα το χάσμα που υπάρχει ανάμεσα στους περισσότερο και λιγότερο, όσον αφορά στην υγεία, ευεργετημένους (Υπουργείο Υγείας, 5/2/98).
Αυτοί στόχοι μπορούν να επιτευχθούν με την ανάληψη δράσης στα σχολεία, τους χώρους εργασίας και τις γειτονιές και με την οργάνωση των κλάδων που αφορούν την υγεία, τη βελτίωση των προγραμμάτων υγείας και τα κέντρα υγιεινής ζωής.
Οι ανισότητες στην υγεία είναι ένα ζήτημα που χρειάζεται πολύ προσπάθεια και μελέτη για να βελτιωθεί το επίπεδο υγείας του πληθυσμού (Εθνική Στατιστική Υπηρεσία, 1997). Το προσδόκιμο επιβίωσης των αντρών που βρίσκονται στο χαμηλότερο κοινωνικό στρώμα είναι κατά πέντε χρόνια μικρότερο απ’ ότι αυτών που βρίσκονται στα υψηλά στρώματα. Αντίστοιχα για τις γυναίκες είναι κατά τρία χρόνια.
Τα ποσοστά θνησιμότητας αυτών που βρίσκονται στα χαμηλά κοινωνικά στρώματα είναι: των αντρών τρεις φορές μεγαλύτερα, ενώ των γυναικών μιάμιση φορά. Οι κυριότερες αιτίες θανάτου για τους άντρες είναι παθήσεις του κυκλοφοριακού συστήματος πρώτον και δεύτερον ο καρκίνος (ειδικά ο καρκίνος του πνεύμονα) ενώ άλλη μια αιτία αφορά εξωτερικούς παράγοντες όπως είναι οι τραυματισμοί και η δηλητηρίαση (Εθνική Στατιστική Υπηρεσία, 1997).
Η ισχαιμική καρδιοπάθεια, ο καρκίνος και το εγκεφαλικό είναι οι κυριότερες παθήσεις των ατόμων που βρίσκονται στις χαμηλότερες κοινωνικές τάξεις. Τα παιδία των χαμηλών εισοδηματικά τάξεων έχουν τέσσερις φορές παραπάνω πιθανότητες να πεθάνουν από κάποιο ατύχημα από αυτά των ανώτερων τάξεων (Townsend και άλλοι, 1992). Η μόνη κατάσταση που ακολουθεί το ακριβώς αντίθετο μοτίβο είναι ο καρκίνος του μαστού, κατά τον οποίο οι γυναίκες των ανώτερα κοινωνικών τάξεων υπερέχουν από αυτές των αντίστοιχων κατώτερων.
Η αναφορά Acheson συστήνει να δοθεί μεγαλύτερο ενδιαφέρον στις γυναίκες που είναι έτοιμες ηλικιακά να κυοφορήσουν, στα παιδιά, τους ηλικιωμένους και στις μειονότητες. Τα κυριότερα σημεία της αναφοράς έχουν στόχο να προωθήσουν την καλύτερη υγεία μέσω υγιεινότερης διατροφής, πιο ασφαλών δρόμων, ασφαλέστερων χορών εργασίας και παιχνιδότοπων, μέσω της γυμναστικής, της καλύτερης σεξουαλικής υγείας, καθώς επίσης μέσω της εξάλειψης διακρίσεων που αφορούν τη φυλή και το φύλο των ατόμων, της ασφαλέστερης στέγασης και του περιβάλλοντος και τέλος μέσω της αγωγής και της παιδείας.
4. Υ Λ ΙΚ Α Κ Α Ι Μ Ε Θ Ο Δ Ο Ι
Γι’ αυτή την εργασία συγκεντρώθηκε σχετικό υλικό μέσω έρευνας από ηλεκτρονικές πηγές και διαφόρων συνεντεύξεων. Η εργασία διεξήχθη με την βοήθεια του καθηγητή Jylius Weinberg, Διευθυντή των Προγραμμάτων Επιδημιολογίας και Δημόσιας Υγείας στο Επιστημονικό Εργαστήρι Δημόσιας Υγείας με έδρα το London School of Economics.
Για την εισαγωγή :
Έγινε έρευνα στη σελίδα του διαδικτύου του Υπουργείου Υγείας (http//:www.doh.gov.uk) και βρέθηκε κάποια βιβλιογραφία που αφορά εφημερίδες και εκδόσεις για ζητήματα της Δημόσιας
Υγείας (Το υγιέστερο κράτος μας, 5/2/98, και η Στρατηγική που ακολουθεί η Κυβέρνηση μας για τη Δημόσια Υγεία) έγινε έρευνα, ακόμη, στα στοιχεία που δίνουν η Medline και η King’s Fund χρησιμοποιώντας τους παρακάτω όρους :
Πολιτική της Μεγάλης Βρετανίας για τη Δημόσια Υγεία.
Πολιτική της Ελλάδας για τη Δημόσια Υγεία
Πολιτικές για την αντιμετώπιση των ανισοτήτων στην Υγεία Προληπτικά μέτρα Υγείας της Μεγάλης Βρετανίας.
Προληπτικά μέτρα Υγείας της Ελλάδας.
Πολιτική προώθησης της Υγείας.
Πήραμε συνέντευξη από τον Καθηγητή της Οικονομικής Σχολής του Λονδίνου του Τμήματος Υγείας Walter Holland, Επίτιμου Καθηγητή της Ιατρικής και με την επίσκεψή μας αυτή απεκτήθησαν πληροφορίες που αφορούν εξολοκλήρου την πολιτική που ακολουθείται από την Μ. Βρετανία όσον αφορά στη Δημόσια Υγεία.
Επίσης πήραμε συνέντευξη από τον Διευθυντή της Οικονομικής Σχολής του Λονδίνου του τμήματος Υγείας κ. Ηλία Μόσσιαλο με σκοπό να αποκομίσουμε κάποιες γενικές πληροφορίες για την αντίστοιχη πολιτική που ακολουθούν η Ελλάδα και η Μεγάλη Βρετανία.
Επισκεφτήκαμε στην Αθήνα το Υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας και πήραμε συνέντευξη από τον κ. Λαναρά, που είναι μέλος της Ομάδας Υποστήριξης Σχεδιασμού και Ανάλυσης του ανωτέρω Υπουργείου, ώστε να έχουμε μια γενική ιδέα για την κυβερνητική οργάνωση όσον αφορά στη διαμόρφωση της πολιτικής και των προτεραιοτήτων του συστήματος υγείας.
Για τη μελέτη του ζητήματος του καπνίσματος :
Έγινε έρευνα στη βάση δεδομένων Medline χρησιμοποιώντας τους παρακάτω όρους : πολιτική που ακολουθείται για το κάπνισμα από την Ελλάδα
πολιτική που ακολουθείται για το κάπνισμα από τη Μεγάλη Βρετανία, πολιτική που ακολουθείται για την καταπολέμηση του καπνίσματος
Τα άρθρα που ευρέθησαν ανακτήθηκαν από την βιβλιοθήκη LSHTM
Στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Υγείας στο διαδίκτυο, βρέθηκε ένα διαβουλευτικό κείμενο με τίτλο «Το κάπνισμα Σκοτώνει»(10/10/98).
Το Μάιο του 1999, διεξήχθη στην Αθήνα ένα συνέδριο που βασιζόταν σε αντικαπνιστικές εκστρατείες.
Μια από τις έρευνες που παρουσιάστηκαν ήταν αυτή της 4ης Παιδοψυχιατρικής κλινικής υπό την επίβλεψη του Dr Ρούσσου σε συνεργασία με το νοσοκομείο Ευαγγελισμός και το Ινστιτούτο «Θώραξ». Επικοινωνήσαμε με το Dr Fransis, που είναι παιδοψυχίατρος στο Ινστιτούτο «Θώραξ» και μέσω αυτού έπειτα με την δις Κατσάνη, που είναι ψυχολόγος στο ανωτέρω ινστιτούτο και με βοήθησαν να εντοπίσουμε τα υπόλοιπα άρθρα που έχουν γραφεί για το κάπνισμα.
Για τη μελέτη του ζητήματος της ανοσοποίησης :
Έγινε έρευνα στα στοιχεία που δίνουν η Medline και King’s Fund στο Λονδίνο χρησιμοποιώντας τους παρακάτω όρους:
πολιτική που ακολουθείται για την ανοσοποίηση
πολιτική που ακολουθείται για την ανοσοποίηση από την ερυθρά και μελετήθηκαν τα άρθρα απο το LSHTM.
Μελετώντας την ιστοσελίδα του Υπουργείου Υγείας, βρέθηκαν κάποια σχετικά άρθρα που αφορούν την πολιτική που ακολουθείται για την ανοσοποίηση.
Στην Ελλάδα επισκεφθήκαμε το Παιδιατρικό Ινστιτούτο της Αθήνας, όπου συναντήσαμε και συζητήσαμε με τον κο Παναγιωτόπουλο, Διευθυντή του Προγράμματος Δημόσιας Υγείας στο Παιδιατρικό Ινστιτούτο, ο οποίος με τη σειρά του μας βοήθησε να βρεθούν άρθρα που αφορούν την κατάσταση της ανοσοποίησης του ελληνικού πληθυσμού.
Για την έρευνα του ζητήματος των τροχαίων ατυχημάτων:
Έγινε έρευνα στη βάση δεδομένων Medline χρησιμοποιώντας τον όρο «πολιτική που ακολουθείται για το ζήτημα των τροχαίων ατυχημάτων».
Βρήκαμε στο διαδίκτυο την ιστοσελίδα του Κέντρου Πληροφοριών (http://www.nds.coi.gov.uk) και όλα τα άρθρα του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Μεταφορών.
Επισκεφτήκαμε την Ιατρική Σχολή Αθηνών, όπου διεξαγόταν μια τεράστια έρευνα πάνω στο θέμα των τροχαίων ατυχημάτων, υπό την επίβλεψη του καθηγητή Επιδημιολογίας του Πανεπιστημίου Harvard και του Ιατρικού Πανεπιστημίου Αθηνών, καθώς και της καθηγήτριας Επιδημιολογίας της Ιατρικής Σχολής Αθηνών. Συναντήσαμε την Δις Μαραγκάκη, επισκέπτρια του Κέντρου Ερευνών και Πρόληψης των Τροχαίων Ατυχημάτων, η οποία μας βοήθησε να βρεθούν σχετικά άρθρα που αφορούν το συγκεκριμένο ζήτημα.
ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΩ ΣΤΟ ΘΕΜΑ ΤΟΥ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2
2. Ε Ρ Ε Υ Ν Α Π Α Ν Ω ΣΤ Ο Θ Ε Μ Α Τ Ο Υ Κ Α Π Ν ΙΣ Μ Α Τ Ο Σ
2.1. ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΚΑΙ ΓΕΓΟΝΟΤΑ
Το κάπνισμα αποτελεί ένα σύγχρονο πρόβλημα από το οποίο διακυβεύεται η Δημόσια Υγεία και γι’ αυτό το λόγο έχει την ιδιαίτερη προσοχή της Κυβέρνησης. Αυτή η συνήθεια που πριν μερικές δεκαετίες ήταν της μόδας, τη σημερινή εποχή θεωρείται τεράστιος κίνδυνος για την υγεία και κοινωνικά απαράδεκτη συμπεριφορά, που όμως αρκετοί αρνούνται να τη σταματήσουν. Αυτό που προκαλεί αναστάτωση είναι ότι ενώ οι μεγάλοι σε ηλικία έχουν αρχίσει να το σταματούν, μεγαλύτεροι αριθμοί νέων ή ακόμα χειρότερα παιδιών ξεκινούν το κάπνισμα.
2.2 ΕΛΑΑΔΑ
Το κάπνισμα για την Ελλάδα είναι κυριότερη αιτία θανάτου απ’ ότι τα τροχαία ατυχήματα, το αλκοόλ, τα ναρκωτικά, οι ανθρωποκτονίες και οι αυτοκτονίες (Ρούσσος, 1998). Είναι το πιο επικίνδυνο καταναλωτικό προϊόν το οποίο στην ουσία σκοτώνει τον χρήστη, όπως αναγράφεται και πάνω στα πακέτα.
Το κάπνισμα ευθύνεται για το 90% των περιπτώσεων του καρκίνου του πνεύμονα. Καπνιστές που δεν πεθαίνουν από το κάπνισμα αντιμετωπίζουν άλλου είδους προβλήματα υγείας όπως είναι οι καρδιαγγειακές παθήσεις. Τα παιδιά που γεννιούνται από μητέρες που καπνίζουν
συνήθως είναι αρκετά αδύνατα. Το ποσοστό του φαινομένου του καπνίσματος για τους εφήβους ολοένα και αυξάνεται συνεχώς Ένας στους δύο από αυτούς πεθαίνει από αυτή τη συνήθεια (Ρούσσος, 1998).
Από τη στιγμή που οι ενήλικες ξεκίνησαν να σταματούν το κάπνισμα, οι εμπορικές εκστρατείες στοχέυσαν τα νεότερα άτομα, ακόμη και τα παιδιά. Τα επιδημιολογικά στοιχεία δείχνουν ότι από εκείνους που κατέληξαν να είναι συστηματικοί καπνιστές, όλοι είχαν ξεκινήσει να καπνίζουν πριν το δέκατο όγδοο έτος της ηλικίας τους. Η αποτυχία των προγραμμάτων να βοηθήσουν τα άτομα που θέλουν να κόψουν το κάπνισμα αποδεικνύει ότι με την πρόληψη θα μπορούσε να μειωθεί το κάπνισμα.
Σκοπός της μελέτης αυτής είναι να βρεθούν και να προταθούν τρόποι με τους οποίους η δύναμη της πρόληψης θα μπορούσε να είναι πιο αποτελεσματική.
Ο αριθμός των νέων ατόμων που ξεκινούν το κάπνισμα αυξάνεται δραματικά (γραφημαδ) και ειδικότερα για τα νεαρά κορίτσια. Η διαφήμιση είναι ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες που ευθύνονται για την αύξηση αυτή.
Σκοπός της μελέτης που διεξήχθη στην 4η Παιδοψυχιατρική Κλινική ήταν να συγκεντρώσει στοιχεία για τον πληθυσμό των παιδιών και των εφήβων (περίπου από 8 έως 18 ετών) της Ελλάδας, αναλύοντας παράγοντες που προδιαθέτουν για το κάπνισμα, εστιάζοντας την προσοχή στις συμπεριφορές των ατόμων που καπνίζουν, την επίδραση που έχει στην ικανότητα προσαρμογής και της ψυχοπαθολογικής κατάστασης των παιδιών και να χρησιμοποιηθούν αυτά τα πορίσματα, ούτως ώστε να αποτραπεί εξ αρχής το ξεκίνημα του καπνίσματος από τα νεαρά άτομα.
Τα ευρήματα αυτής της έρευνας έδειξαν πως η αγορά τσιγάρων για τους ανήλικους συνεχώς αυξάνεται ενώ παράλληλα μειώνεται ο χρόνος για να παρθούν πρωτοβουλίες. Επίσης ,φάνηκε ότι το κάπνισμα για τα νεαρά κορίτσια αυξάνεται εξίσου. Έχει εκτιμηθεί ότι στην Ελλάδα το 30% των κοριτσιών που πηγαίνουν γυμνάσιο καπνίζουν.
Το κάπνισμα είναι η σημαντικότερη αιτία για τον καρκίνου του πνεύμονα (Η Υγεία του Ελληνικού Πληθυσμού, 1992). Ο καρκίνος του πνεύμονα αποτελεί την πιο κοινή αιτία θανάτου από καρκίνο για τους άντρες ενώ για τις γυναίκες έρχεται τρίτος. Από το 1987 το ποσοστό του καρκίνο του πνεύμονα που πλήττει τις γυναίκες έχει σημειώσει αύξηση σε σύγκριση με άλλους τύπους καρκίνου, γεγονός που οφείλεται απολύτως στο κάπνισμα (Η Υγεία του Ελληνικού Πληθυσμού, 1992).
Σε ένα συνέδριο, που έλαβε χώρα στην Αθήνα το 1996 και συμπεριλάμβανε άτομα από διάφορα κοινωνικά στρώματα, υποστηρίχτηκε η αναγκαιότητα να ερευνηθούν οι παράγοντες που συμβάλλουν στο ξεκίνημα του καπνίσματος σε νεαρή ηλικία, ο ρόλος των διαφημίσεων όσον αφορά στο κάπνισμα και η αναγκαιότητα των προληπτικών μέτρων ώστε να επιτευχθεί περιορισμός του αριθμού των καπνιζόντων, θέματα στα οποία η Ελλάδα χωλαίνει (Ελληνική Αντικαπνιστική Εταιρία, 1996).
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Unicef 3.5 εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο εξαιτίας του καπνίσματος. Το 1996, μετρήθηκε ότι στην Ελλάδα το 46% των αντρών και το 28% των γυναικών ήταν καπνιστές. Τα αντίστοιχα ποσοστά για την Μεγάλη Βρετανία ήταν 28% άντρες και 26% γυναίκες.
Στην Ελλάδα το ποσοστό των ανήλικων καπνιστών μπορεί να φτάσει το 46%. Στο γράφημα 4 φαίνεται ότι η Ελλάδα κατέχει τη δεύτερη υψηλότερη θέση ενηλίκων καπνιστών σε όλη την
Ευρώπη (Η Υγεία του Ελληνικού Πληθυσμού, 1992). Το 28% των νεαρών κοριτσιών και το 46% των νεαρών αγοριών ξεκινούν το κάπνισμα από την ηλικία των 15 ετών. Μαζί με τη αύξηση του αριθμού των νεαρών καπνιστριών, παρατηρείται και ο αριθμός γέννησης λιπόβαρων βρεφών από ανήλικες μητέρες (Η Υγεία του Ελληνικού Πληθυσμού, 1992).
Το 1978 ξεκίνησε μια αυστηρότατη αντικαπνιστική εκστρατεία με υπεύθυνο το Δοξιάδη.
Όμως, εξαιτίας άγνωστων αιτιών ,αυτή η εκστρατεία σταμάτησε το 1983 (Σταυρινός, 1987).
Για να επιτευχθούν οι στόχοι αυτής της εκστρατείας χρησιμοποιήθηκαν εντατικά τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Τα αποτελέσματα του 1978 ήταν απογοητευτικά μιας και το ποσοστό κατανάλωσης του καπνού ήταν παρόμοιο με τα προηγούμενα χρόνια. Το 1979, όμως, σημειώθηκε μια τεράστια μείωση από 6% έως 0% (γράφημα 5).
Η ετήσια αύξηση της κατανάλωσης καπνού έπεσε από 6% έως σχεδόν 0%. Αυτή η εκστρατεία, λοιπόν, αποτέλεσε ορόσημο για τον περιορισμό και την εξάλειψη των διαφημίσεων του καπνού με τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, ενώ κατάφερε να προωθήσει την υγειονομική εκπαίδευση, μια άποψη που θεωρείται υπεύθυνη για την μείωση της κατανάλωσης καπνού στη Μεγάλη Βρετανία.
Σε μία έρευνα που έγινε για την ανατίμηση των πακέτων τσιγάρων εκτιμήθηκε ότι μόνο το 1%
των συστηματικών καπνιστών θα σταματήσουν το κάπνισμα στο άμεσο μέλλον, ενώ το 1.4 % θα το κάνει σε περισσότερο χρόνο (Σταυρινός, 1987). Αυτό που θεώρησε ότι θα επέφερε μεγαλύτερα αποτελέσματα ήταν η υγειονομική εκπαίδευση αλλά και οι προειδοποιήσεις σε ότι αφορά την υγεία. Παρά τα χαμηλά νούμερα η αντικαπνιστική εκστρατεία κατάφερε να πείσει 10.5% από τους 1500 συστηματικούς καπνιστές ηλικίας 15-64 ετών να κόψουν το κάπνισμα (Δοξιάδης και άλλοι, 1985).
2.3 ΜΕΓΑΛΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ
Η κατανάλωση τσιγάρων θα μπορούσε να περιοριστεί περισσότερο με τη εφαρμογή νομοθεσίας η οποία θα μπορούσε να ελέγχει τις διαφημίσεις παρά με την υγειονομική εκπαίδευση. Ωστόσο, αυτό που χρειάζεται πιο πολύ είναι ένα πρόγραμμα γενικού περιεχομένου (Calnan,1984).
Πρόσφατα, το Υπουργείο Υγείας της Μεγάλης Βρετανίας εξέδωσε το White Paper με θέμα
«Το Κάπνισμα Σκοτώνει» υποδεικνύοντας αυστηρότατες μορφές δράσης που απαιτούνται για τον περιορισμό του καπνίσματος και της διαφήμισης του. (Υπουργείο Υγείας, 10/10/98).
Εξαιρετική σημασία θα πρέπει να δοθεί στην υποστήριξη των μητέρων και των παιδιών. ΓV άλλη μια φορά αποδεικνύεται ότι η πιο αποτελεσματική ενέργεια για τον περιορισμό αυτής της συνήθειας είναι να σταματήσει η διαφήμιση του τσιγάρου.
Το Υπουργείο Υγείας εξέδωσε το 1998 μια κυβερνητική εφημερίδα με τίτλο «Το Κάπνισμα Σκοτώνει». Σε αυτήν εκτιμήθηκε ότι 120.000 άνθρωποι πεθαίνουν από το κάπνισμα στη Μεγάλη Βρετανία κάθε χρόνο και ότι οι ασθένειες που σχετίζονται με το κάπνισμα στοιχίζουν στο ΕΣΥ 1.7 δις λίρες το χρόνο.
Το παθητικό κάπνισμα επίσης επιφέρει αρνητικά αποτελέσματα για την υγεία. Η συνήθεια και οι παθήσεις του καπνίσματος σχετίζονται απόλυτα με τις κατώτερες κοινωνικές τάξεις. Το 70% των ενήλικων συστηματικών καπνιστών δηλώνουν ότι θέλουν να κόψουν το κάπνισμα (Υπουργείο Υγείας, 10/2/98).
Το κάπνισμα θεωρείται κυριότερος παράγοντας θανάτου και δυσλειτουργιών στη Μεγάλη Βρετανία (Detels και άλλοι, 1997). Το κάπνισμα παλαιότερα ήταν συνήθεια των αντρών, όμως
αυτό τον αιώνα, ο αριθμός των γυναικών που καπνίζουν έχει αυξηθεί αρκετά. Τα αποτελέσματα αυτού του πορίσματος συγκλίνουν με την αναλογία αντρών και γυναικών καπνιστών, όπου οι άντρες φαίνονται να ελαττώνουν το κάπνισμα ενώ αντίθετα οι γυναίκες να το αυξάνουν ή να μένουν στάσιμες (ϋείείε κ.α, 1997).
Στη Μεγάλη Βρετανία, η κυβέρνηση αναγνώρισε τρεις τρόπους στρατηγικής για την αντιμετώπιση του καπνίσματος. Το πρώτο βήμα είναι η πρόληψη γι’ αυτούς που δεν έχουν ξεκινήσει το κάπνισμα, δίνοντας έμφαση στην απόφαση των ατόμων να μην θέλουν να το ξεκινήσουν. Δεύτερον με την πρόληψη ενθαρρύνονται αυτοί που έχουν ήδη ξεκινήσει να καπνίζουν, έτσι ώστε να το σταματήσουν ή τουλάχιστον να το ελαττώσουν. Το τρίτο βήμα αφορά την ιατρική περίθαλψη αυτών που έχουν αναπτύξει νοσήματα εξαιτίας του καπνίσματος (ϋείεΐβ κ.α, 1997).
Αυτού του είδους οι στρατηγικές έχουν ήδη τεθεί σε εφαρμογή, έως ένα βαθμό, στη Μεγάλη Βρετανία. Έχουν παρατηρηθεί περιορισμοί των διαφημίσεων τσιγάρων, απαγόρευση πώλησης τσιγάρων σε ανηλίκους, υγειονομική εκπαίδευση στα σχολεία και στις κοινότητες, χώροι μη καπνιστών και τέλος πιέσεις κατά των μέσων μαζικής ενημέρωσης να αλλάξουν τα ήδη υπάρχοντα πρότυπα.
2.4. ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΜΕΤΡΩΝ
Σύμφωνα με τις παραπάνω πληροφορίες, είναι σαφές ότι το κάπνισμα αποτελεί τεράστιο κίνδυνο για την υγεία του πληθυσμού και των δύο χωρών και ειδικότερα για τα παιδιά στα οποία εμφανίζεται ως επιδημία. Η Αγγλική Κυβέρνηση έχει θέσει ως στόχο να αντιμετωπίσει το πρόβλημα κι έτσι διαμόρφωσε αυστηρά περιοριστικά μέτρα κατά του καπνίσματος σε