ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ
ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ
ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΜΟΝΑΔΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ
ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
ΘΕΜΑ: «ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΧΡΗΣΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΗ ΛΕΜΕΣΟ»
ΠΑΛΙΑΤΣΗ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΚΑΙ
ΒΡΥΩΝΗΣ ΑΡΙΣΤΟΣ
Υπεύθυνος Καθηγητής: κ. Καστανιώτη Αικατερίνη
Καλαμάτα 2009
Πρόλογος
Η εκπόνηση της εργασίας αυτής γίνεται στα πλαίσια της ανάθεσης της πτυχιακής μου εργασίας με τον τίτλο «Ικανοποίηση χρηστών Υπηρεσιών Υγείας στην Κύπρο», από την κ. Καστανιώτη Αικατερίνη.
Ανατρέχοντας τα στοιχεία που βρήκα από τις βιβλιογραφικές μου πηγές και από το διαδίκτυο αποφάσισα την πτυχιακή μου εργασία να την χωρίσω σε τρία μέρη:
1° μέρος: έξη κεφάλαια. Στο πρώτο αναφέρω στοιχεία για τους ορισμούς της υγείας και της ποιότητας ζωής γιατί η ικανοποίηση των χρηστών υγείας είναι άμεσα συνυφασμένη με την υγεία γενικά και την ποιότητα της ζωής. Στο δεύτερο κεφάλαιο τονίζω την σπουδαιότητα των σχέσεων ιατρών - νοσηλευτών και ασθενών η οποία είναι μία σχέση από την οποία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό η υγεία των πολιτών. Στο τρίτο κεφάλαιο παραθέτω στοιχεία για την Κύπρο η οποία τελεί υπό ιδιόμορφο καθεστώς για το σύστημα υγείας που υπάρχει και για το καινούργιο που έχει κατατεθεί (ΓΕΣΥ). Στο τέταρτο και πέμπτο κεφάλαιο ασχολούμαι με την ικανοποίηση χρηστών υγείας. Στο τέταρτο βάσει στοιχείων που υπάρχουν και έχουν και δημοσιευτεί και στο πέμπτο διατυπώνω συμπεράσματα βάσει ενός ερωτηματολογίου (20 ερωτήσεων) που έχει διατεθεί σε 200 ενήλικα άτομα. Κλείνω την εργασία μου με το έκτο κεφάλαιο στο οποίο θέτω τα συμπεράσματα και τον επίλογο της εργασίας μου. Στο Παράρτημα θεώρησα σκόπιμο να θέσω στοιχεία για τα νοσοκομεία και τις κλινικές στην Κύπρο καθώς και στοιχεία για την ευρωπαϊκή κάρτα υγείας των φοιτητών η οποία αποτελεί ένα σημαντικό βοήθημα για τους φοιτητές από την Κύπρο.
Σκοπός
Στόχος της παρούσας εργασίας είναι βάσει βιβλιογραφικών στοιχείων, του διαδικτύου και των αποτελεσμάτων μίας έρευνας η οποία έχει γίνει βάσει ενός ερωτηματολογίου ( με 20 ερωτήσεις) που έχει δοθεί σε 200 ενήλικα άτομα στην Κύπρο, να βρεθεί ο βαθμός ικανοποίησης χρηστών υγείας στην Κύπρο.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΕΡΟΣ 1°
ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ 9
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1°
1. ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ 10
1.1. Ποιότητα ζωής 10
1.1.1. Εισαγωγή 10
1.1.2. Συστήματα μέτρησης της Ποιότητας Ζωής 10
1.2. Δημόσια Υγεία 12
1.2.1. Τι ονομάζουμε Δημόσια Υγεία 12
1.2.2. Διασαφήνιση ιατρικών όρων βάσει τ?/ς κυπριακής
νομοθεσίας 12
1.2.3. Ποιότητα ζωής στον τομέα υγείας 13
1.2.4. Η ποιότητα των Υπηρεσιών Υγείας 14
1.2.5. Εφαρμογή Προτύπων Συστημάτων Διαχείρισης 14 1.2.6. Υγεία και υγειονομική περίθαλψη στ7/ν Ευρωπαϊκή Ένωση 16
1.2.7. Κύρια αποστολή των νοσοκομείων 17
1.2.8. Η ποιότητα ζωής των ασθενών στα νοσοκομεία 17 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2°
2. Η ΣΠΟΥΔΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΑΜΦΙΔΡΟΜΗΣ ΣΧΕΣΗΣ ΓΙΑΤΡΩΝ -
ΑΣΘΕΝΩΝ - ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ 18
2.1. Εισαγωγή 18
2.2 Επικοινωνία Ιατρού - ασθενούς 19
2.3. Η Ανάγκη καθοδήγησης σε δύσκολες αποφάσεις και στήριξη της
ελπίδας 20
ΜΕΡΟΣ 2°
ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΧΡΗΣΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ (Θεωρητικό μέρος) 21
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1° 22
1 .Η ΚΥΠΡΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΓΕΙΑΣ 22
1.1. Εισαγωγή 22
1.2. Πως λειτουργεί το Σύστημα υγείας στην Κύπρο 22
1.2.1. Το επίπεδο υγείας στην Κύπρο 23
1.2.2. Ή Νοσοκομειακή περίθαλψη 23
1.2.3. Η Ιατρική Περίθαλψη
1.2.3.1. Ποιοι δικαιούνται δωρεάν ιατροφαρμακευτική 24
περίθαλψη 25
1.2.4. Η σπουδαιότΐ]τα του Συστήματος Υγείας 25 1.2.4.1. Γενικό Σύστημα Υγείας (
ΓΕΣΥ
), 261.3. Δωρειάν μεταφορά ασθενών 27
1.4. Ηλεκτρονικά αρχεία ασθενών στα νοσοκομεία 28
1.5. Η πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Υγεία 30 1.5.1. Ευρωπαϊκή κάρτα ασφάλισης ασθένειας
1.5.2. Σύμφωνα με έκθεση Τ7/ς Ευρωπαϊκής Ένωσης το σύστημα 31 υγείας της Κύπρου υπολειτουργεί
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2° 33
2. ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΧΡΗΣΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ 33
2.1. Εισαγωγή 33
2.2. Οι χρήστες επιζητούν ποιοτική φροντίδα υγείας 34
2.3. Κλινικά λάθη 34
2.3.1. Αύξηση περιστατικών αμέλειας 37
2.3.2. Κυπριακή νομολογία για αμέλεια ιατρών
ΜΕΡΟΣ 3° 38
ΜΕΤΡΗΣΗ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΧΡΗΣΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1°
1. ΜΕΤΡΗΣΗ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΧΡΗΣΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ 39 ΒΑΣΕΙ ΕΡΕΥΝΑΣ
1.1. Η ποιότητα στις Υπηρεσίες Υγείας και η Ικανοποίηση του Χρήστη 39 είναι στενά συνυφασμένες έννοιες
1.2. Η μέτρηση της ικανοποίησης των ασθενών αποτελεί ένα οικονομικό 39
«εργαλείο» έρευνας αγοράς στον υγειονομικό τομέα.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2° 40
2. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 40
2.1. Εισαγωγή - Πρόλογος 41
2.2. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 41
2.2.1. Μέθοδος Έρευνας 41
2.2.2. Περιοχή της έρευνας 41
2.2.3. Στόχος της έρευνας 41
2.2.4. Εκλογή μεθόδου συγκέντρωσης στοιχείων 41
2.2.5. Επιλογή του δείγματος 42
2.2. ό.Δειγματολη ψία. 42
2.2.7. Μέθοδος δειγματοληψίας 42
2.2.8. Α ιανεμηθέν ερωτΐ]ματολόγιο
44 1° ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ «Ικανοποίηση των χρηστών υγείας στην Κύπρο» 48
ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ 1ου ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ 65
2° ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ Ικανοποίηση εργαζομένων 68
ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ 2ου ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ 84
2.3. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΩΝ 84
2.3.1. Γενικό Συμπέρασμα 1ου Ερωτΐ]ματολογίου 85 2.3.2. Γενικό Συμπέρασμα 2ου Ερ ω τη μ ατολο γιου 87 2.3.3. Συμπερ άσμα τα από τη σύγκριση δύο ερωτΐ]ματολογίων
88
ΜΕΡΟΣ 4° 89
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΕΠΙΛΟΓΟΣ 90
ΠΗΓΕΣ 92
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Στην εποχή μας λόγω της επιμήκυνσης του προσδόκιμου ζωής και της ελάττωσης των θανατηφόρων μεταδοτικών νόσων, η ιατρική απομακρύνεται από το παράδειγμα της οξείας νόσου και πηγαίνει σ’ αυτό της χρόνιας ασθένειας. Αυτό απαιτεί ουσιαστικά μία νέου τύπου διαχείριση, μια και η ασθένεια είναι συχνά μία συνιστώσα της ζωής όπου η θέση και η σχέση του γιατρού και των συστημάτων Υγείας ως προς την αρρώστια και τον ασθενή μπαίνουν σε νέα φάση. Ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, η νέα τεχνολογία, και οι υποδομές υγείας σε συνδυασμό με το κοινό αίσθημα οδήγησαν σε μια αξιοσημείωτη ωρίμανση στον τομέα της ιατρικής .
Η υγεία αποτελεί προτεραιότητα για τους όλους τους Ευρωπαίους και, κατά συνέπεια και για την Κύπρο η οποία από το 2004 είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Οι Κύπριοι όπως και όλοι μας επιθυμούν να προστατεύονται από τις ασθένειες και τα νοσήματα και να εργάζονται σε ασφαλές και υγιεινό περιβάλλον.
Επίσης όταν ταξιδεύουν στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης να έχουν πρόσβαση σε αξιόπιστη και υψηλού επιπέδου υγειονομική περίθαλψη1.
Η ποιότητα όμως των υπηρεσιών υγείας στην Κύπρο είναι ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα που παρόλο οι παρεμβάσεις του υλοποιούνται με πρόθεση το όφελος του ατόμου και της κοινωνίας γενικότερα, εντούτοις μερικές φορές προκαλούνται πολλά προβλήματα τα οποία ταλαιπωρούν τους Κυπρίους πολίτες.
Οι συνεχείς εξελίξεις στον τομέα της υγείας σε συνδυασμό με την αλματώδη αύξηση των επενδύσεων, την προοδευτική επικράτηση σε μεγάλο βαθμό των νέων τεχνολογιών, την αύξηση των πόρων - ανθρωπίνων και υλικών- οδηγούν αναπόδραστα σε προβληματισμό για το γεγονός ότι το σύστημα υγείας είναι ικανό να προσφέρει τις υπηρεσίες που πρέπει στους χρήστες του 1 2
1 Healthier Together in the European Union 2 Παυλάκης A. (1992)
ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1°
1. ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ 1.1. Ποιότητα ζωής
1.1.1. Εισαγωγή
Η Ποιότητα Ζωής, όπως ορίζεται, εκτιμάται και χρησιμοποιείται στην επιστημονική και ιατρική έρευνα είναι αδιαμφισβήτητα μια πολυδιάστατη, ευμετάβλητη, και υποκειμενική έννοια η οποία δύσκολα μπορεί να οριστεί και να μετρηθεί.
Οι πρώτες αναφορές στην Ποιότητα της Ζωής έχουν γίνει από τον Πλάτωνα ο οποίος περιγράφει ότι ο Σωκράτης συζητούσε για την ποιότητα της ζωής συγκρίνοντας την με την ποσότητα.
Ο Young το 1983 όρισε την ποιότητα της ζωής ως «ο
βαθμός της ικανοποίησης σύμφωνα με τις παρούσες συνθήκες ζωής, έτσι όπως την αντιλαμβάνεται ο ίδιος ο άνθρωπος
»2,.1.1.2. Συστήματα μέτρησης τν/ς Ποιότητας Ζωής
Ανάλογα με τη στρατηγική και τους στόχους της μέτρησης της Ποιότητας Ζωής χρησιμοποιείται κάποιο από το πολλά συστήματα ή «εργαλεία» μέτρησης που είναι διαθέσιμα στη διεθνή βιβλιογραφία.
Μερικά από τα συστήματα μέτρησης που μπορούν να χρησιμοποιηθούν είναι3 4:
1. Κατά προσέγγιση δείκτες: Είναι δείκτες που έχουν θετική ή αρνητική συσχέτιση με την ποιότητα ζωής και η μέτρησή τους οδηγεί σε κάποια συμπεράσματα σχετικά με την Ποιότητα Ζωής. Τέτοιοι δείκτες είναι η απασχόληση, οι ημέρες νοσηλείας σε νοσοκομείο, η σεξουαλική λειτουργία ή δυσλειτουργία, η αϋπνία.
2. «Προφίλ Υγείας» (Health Profiles): Είναι συστήματα μέτρησης της κατάστασης της υγείας (health status) ενός πληθυσμού. Περιλαμβάνουν ένα σύστημα περιγραφής της κατάστασης υγείας και ένα σύστημα απόδοσης αξίας στην περιγραφή αυτή. Εδώ ανήκουν γνωστά συστήματα μέτρησης όπως το Προφίλ Υγείας που 3 ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ www.psnrenal.gr/old/periodiko/29/anemia/piotita.htm - 10k -
4 ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ www.psnrenal.gr/old/periodiko/29/anemia/piotita.htm - 10k -
δημιουργήθηκε στο Nottingham της Αγγλίας, Nottingham Health Profile (ΝΗΡ), το Sickness Impact Profile (SIP) και το δημοφιλέστατο ερωτηματολόγιο SF-36 (Short Form Questionnaire-36) που δημιουργήθηκε στη Βοστώνη το 1992 από τους Ware και Shelboume.
Τα συστήματα αυτά μπορούν να συγκρίνουν πληθυσμούς ασθενών με το γενικό πληθυσμό και πληθυσμούς ασθενών μεταξύ τους, δε δίνουν όμως στοιχεία για επιμέρους προβλήματα που αφορούν το κάθε νόσημα. Αποτελούνται όλα από ερωτηματολόγια που απαντώνται από τον υπό μελέτη πληθυσμό και αντίστοιχες κλίμακες αξιολόγησης και αντιστοίχησης βαρών στις απαντήσεις. Η απάντηση των ερωτηματολογίων μπορεί να γίνει είτε παρουσία ειδικού ο οποίος και κάνει τις ερωτήσεις, είτε από τον ασθενή μόνο του στο σπίτι, είτε τηλεφωνικά.
Ειδικότερα το SF-36 αποτελείται από 36 ερωτήσεις που κατηγοριοποιούνται σε 8 θεματικές κλίμακες: σωματικές λειτουργίες, κοινωνικές λειτουργίες, πόνος, γενική ψυχική υγεία, περιορισμοί ρόλου λόγω σωματικών προβλημάτων, περιορισμοί ρόλου λόγω ψυχολογικών προβλημάτων, ζωτικότητα - ζωντάνια και γενική αντίληψη για την υγεία. Οι απαντήσεις στις ερωτήσεις αξιολογούνται σε κλίμακα από το 1 εώς το 5 όπου το 1 είναι χειρότερη ποιότητα και το 5 καλύτερη.
To SF - 36 εφαρμόζεται σήμερα στον τομέα των χρονιών νοσημάτων όπως η ΧΝΑ γιατί καταγράφει ένα ευρύ φάσμα προβλημάτων της σχετιζόμενης με την υγεία Ποιότητα Ζωής, με τρόπο σχετικά σύντομο και είναι εύκολο στη χρήση του. Επίσης το SF-36 καλύπτει θετικές αλλά και αρνητικές πλευρές της υγείας, γεγονός που θεωρείται σημαντικό πλεονέκτημα για ένα σύστημα αξιολόγησης της Ποιότητας Ζωής.
3. Εξειδικευμένα εργαλεία που έχουν αναπτυχθεί ειδικά για συγκεκριμένα νοσήματα όπως καρδιαγγειακά, πνευμονοπάθειες, νεοπλάσματα, αρθρίτιδες του τελικού σταδίου νεφρική νόσος ή για ειδικούς πληθυσμούς όπως οι ηλικιωμένοι ή για ειδικούς πληθυσμούς όπως η σεξουαλική λειτουργία ή για συγκεκριμένες καταστάσεις και προβλήματα. Τα εξειδικευμένα αυτά εργαλεία εστιάζουν στο θέμα που εξετάζουν με ειδικές ερωτήσεις, δεν επιτρέπουν όμως συγκρίσεις μεταξύ του υπό εξέταση πληθυσμού και άλλων ομάδων, ή συγκρίσεις μεταξύ καταστάσεων ή νοσημάτων.
4. Τέλος, από την οικονομική θεωρία μας έρχονται τα συστήματα μέτρησης που ονομάζονται δείκτες ωφέλειας (utility measures), ή QUALY (Quality Adjusted Life Years). Τα συστήματα αυτά επιχειρούν να εκτιμήσουν την οικονομική
ωφέλεια που έχει η κοινωνία από τη χρησιμοποίηση ή μη συγκεκριμένων υπηρεσιών υγείας και να ωθήσουν σε μια ορθολογική κατανομή των πόρων μέσα στο σύστημα υγείας5.
1.2. Δημόσια Υγεία
1.2.1. Τι ονομάζουμε Δημόσια Υγεία
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO) ορίζεται ότι υγεία δεν είναι απλώς η απουσία νόσου ή αναπηρίας, αλλά η κατάσταση πλήρους φυσικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας.
Ο όρος Δημόσια Υγεία επεκτείνεται πέρα από ένα στενό βιοϊατρικό μοντέλο φροντίδας, σε ένα άλλο στο οποίο δίδεται έμφαση η προαγωγή της υγείας καθώς και η πρόληψη της ασθένειας και ακόμη η αποδοτικότητα και η αποτελεσματικότητα του6.
Η μεγαλύτερη διακίνηση των ανθρώπων που εργάζονται και ζουν σε χώρες εκτός από τη δική τους μπορεί να κάνει πιο προφανείς τις διαφορές των επιπέδων υπηρεσιών υγείας και να προβάλλουν απαιτήσεις για μεγαλύτερη σύγκλιση των υπηρεσιών υγείας και της κοινωνικής πολιτικής7.
1.2.2. Διασαφήνιση ιατρικών όρων βάσει τι/ς κυπριακής νομοθεσίας
1. «ασθενής» σημαίνει φυσικό πρόσωπο το οποίο πάσχει από οποιαδήποτε ασθένεια ή πάθηση ή κάθε πρόσωπο το οποίο ζητά ή στο οποίο παρέχεται φροντίδα υγείας
2. «υπηρεσίες υγείας» σημαίνει κάθε μορφή υπηρεσία υγείας του δημόσιου ή του ιδιωτικού τομέα που παρέχεται σε πρόσωπο υπό την ιδιότητά του ως ασθενή.
3. «φροντίδα υγείας» σημαίνει κάθε μορφή ιατρικής, οδοντιατρικής, παραϊατρικής, εργαστηριακής, φαρμακευτικής ή νοσηλευτικής υπηρεσίας για πρόληψη, διάγνωση, θεραπεία ή προαγωγή της υγείας, περιλαμβανομένης και της ψυχικής.
4. η ιατρική πράξη κατά τεκμήριο είναι νόμιμη.
5 ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ www.psnrenaI.gr/old/periodiko/29/anemia/piotita.htm - 10k - 6 artemis.cslab.ntua.gr/Dienst/UI/L0/Download/arternis.ntua.ece/PT2004-0001 7 Τσελέπη X. (2000)
5. Το δικαίωμα θεραπείας Κάθε ασθενής έχει δικαίωμα καλής ποιότητας φροντίδας υγείας, η οποία να χαρακτηρίζεται τόσο από υψηλά τεχνικά επίπεδα όσο και από την ανθρώπινη σχέση μεταξύ του ασθενούς και του παρέχοντοςο
1.2.3. Ποιότητα ζωής στον τομέα υγείας
Στην προσπάθεια όμως να περιοριστεί το εύρος της έννοιας «Ποιότητα Ζωής»
ώστε να μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην επιστημονική έρευνα, όλοι οι μελετητές επικεντρώνονται στον Τομέα της Υγείας, δηλαδή αναφέρονται στη συσχετιζόμενη με την υγεία ποιότητα ζωής (health related quality o f life).
Ως συσχετιζόμενη με την υγεία ποιότητα ζωής γενικά αναγνωρίζεται «η απάντηση του ατόμου στην επίδραση που έχει η νόσος πάνω στη σωματική, ψυχολογική και κοινωνική διάσταση της ζωής του, απάντηση η οποία επηρεάζει το βαθμό στον οποίο μπορεί το άτομο να νιώθει ικανοποίηση με τις συνθήκες της ζωής του».
Στην έννοια της συσχετιζόμενης με την υγεία ποιότητας ζωής περιλαμβάνονται όροι όπως η λειτουργική ικανότητα, η κατάσταση υγείας, το ευ ζειν και η λειτουργική κατάσταση του ατόμου (functional ability, health status, well being, functional status).
Γενικά θεωρούμε ότι η ποιότητα ζωής είναι μια πολυπαραγοντική έννοια με τουλάχιστον τρεις κύριες διαστάσεις ή παράγοντες8 9.
1. Τη σωματική διάσταση που περιλαμβάνει την αντίληψη του εαυτού ως υγιούς ή ασθενούς, την προσωπική βαθμολόγηση της δυσκολίας με τις καθημερινές δραστηριότητες, την ικανοποίηση με την υγεία και τις νύχτες νοσηλείας του ασθενούς στο νοσοκομείο,
2. τη συναισθηματική διάσταση που περιλαμβάνει τον αυτοσεβασμό, την ευτυχία, την ικανοποίηση από τη ζωή και
3. την κοινωνική διάσταση που περιλαμβάνει τη συζυγική και κοινωνική προσαρμογή και την επαγγελματική προσαρμογή.
8 Κωσταγιόλας Π., Καϊτελίδου Δ., Χατζοπούλου Μ. (2007)
9 ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ www.psnrenal.gr/old/periodiko/29/anemia/piotita.htm - 10k -
1.2.4. Η ποιότητα των Υπηρεσιών Υγείας
Η ποιότητα είναι έννοια επίκαιρη, σύνθετη, αλλά και συναρπαστική, καθώς ενσωματώνει με επιστημονικό τρόπο τις πραγματικές κοινωνικές και οικονομικές απαιτήσεις, όπως προσδιορίζονται κάθε φορά ως προς το χώρο και το χρόνο10 11.
Όσο το βιοτικό επίπεδο μιας χώρας βελτιώνεται, αυξάνονται οι απαιτήσεις για ποιότητα στις υπηρεσίες, ενώ παράλληλα εντείνονται και οι πιέσεις για τη συνεχή βελτίωση της ποιότητάς τους.11
«Ποιότητα είναι όλα τα χαρακτηριστικά ενός προϊόντος ή υπηρεσίας, τα οποία απαιτούνται από τους χρήστες»
Ο ορισμός αυτός έχει υιοθετηθεί από τον Διεθνή Οργανισμό Προτύπων (International Standards Organisation) και χρησιμοποιείται για κάθε είδους υπηρεσίες.
Οι Υπηρεσίες Υγείας δεν εξαιρούνται από τους γενικούς κανόνες που αφορούν τις υπηρεσίες και την παροχή τους. Ασφαλώς και υπάρχουν ιδιαιτερότητες.
Αυτές όμως μας οδηγούν στο ασφαλές συμπέρασμα ότι οι υπηρεσίες Υγείας έχουν και πρόσθετους ηθικούς, δεοντολογικούς, κοινωνικούς και νομικούς λόγους, να είναι αποδεκτής και εγγυημένης ποιότητας.
Η ποιότητα των υπηρεσιών καθορίζεται πάντοτε από ορισμένες ιδιότητες που έχουν ή πρέπει να έχουν. Με την προϋπόθεση ότι οι υπηρεσίες είναι έχουν σχεδιαστεί κατάλληλα, οι πλέον σημαντικές είναι:
• η διαθεσιμότητά τους και η πρόσβαση σε αυτές
• η αποδοχή τους
• η δυνατότητα χρήσεώς τους, σε σχέση με τις δαπάνες που συνεπάγονται
• η δυνατότητα ελέγχου12
1.2.5. Εφαρμογή Προτύπων Συστημάτων Διαχείρισης
Στη σύγχρονη εποχή, η ποιότητα στην υγεία δεν αφορά μόνο ένα γιατρό και μια σωστή διάγνωση, αλλά αγγίζει οποιονδήποτε και οτιδήποτε συμβάλλει στην λειτουργία ενός νοσοκομείου, κλινικής ή άλλης υπηρεσίας παροχής υγείας, είτε πρόκειται για διοίκηση, νοσηλευτές, γιατρούς, μάγειρες, προμηθευτές είτε για
10 Σωτηρίου Δ., (2006) 11 Σωτηρίου Δ., (2006) 12 Σωτηρίου Δ., (2006)
ιατροτεχνολογικό ή άλλο εξοπλισμό, εγκαταστάσεις κλπ. Όλοι αυτοί οι παράγοντες έχουν, άμεσα ή έμμεσα, μερίδιο ευθύνης στην σωστή αποτελεσματική και αποδοτική οργάνωση και λειτουργία των υπηρεσιών υγείας.
Είναι γ ι’ αυτό το λόγο που η εφαρμογή προτύπων συστημάτων διαχείρισης όπως είναι π.χ.: το CYS EN ISO 9001 για την ποιότητα, το CYS EN ISO 22000 για την ασφάλεια τροφίμων (HACCP) και το CYS EN ISO 14001 για το περιβάλλον, δεν είναι πλέον πρότυπα που αφορούν μόνο βιομηχανίες και επιχειρήσεις, αλλά αφορούν άμεσα και τον τομέα της υγείας. Όλο και περισσότερες υπηρεσίες υγείας στην Ευρώπη και την Αμερική εφαρμόζουν τα πρότυπα αυτά.
Η ανάγκη για συνεχή βελτίωση στον τομέα της υγείας είναι δεδομένη. Τα πιο πάνω πρότυπα αποτελούν χρήσιμα εργαλεία για την υλοποίηση του στόχου αυτού, είναι πρότυπα διεθνώς αναγνωρισμένα και η σωστή εφαρμογή τους έχει σημαντικά πλεονεκτήματα π.χ. την προώθηση της συνεχούς βελτίωσης μέσω πελατοκεντρικής προσέγγισης και της προσέγγισης διεργασίας, την βελτίωση της επικοινωνίας σε όλα τα επίπεδα του οργανισμού, την βελτίωση υπεργολάβων και προμηθευτών καθώς και την καλύτερη διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού και πόρων.
Επιπλέον συμβάλλει στην καλύτερη παρακολούθηση των οικονομικών και διοικητικών στόχων του οργανισμού, στην καλύτερη διαχείριση παραπόνων, στην αύξηση της ικανοποίησης ασθενών και προσωπικού, στη μείωση λαθών και κόστους, την αύξηση της κερδοφορίας και την βελτίωση της εικόνας και της φήμης του οργανισμού.
Για να βοηθήσει στο θέμα αυτό, ο Διεθνής Οργανισμός Τυποποίησης (ISO) έχει εκδώσει το έγγραφο: IWA 1:2005 Συστήματα Διαχείρισης Ποιότητας - Οδηγός για την Βελτίωση των Διεργασιών σε Οργανισμούς Παροχής Ιατρικών Υπηρεσιών.
Επίσης η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Τυποποίησης (CEN) έχει πρόσφατα εκδώσει την τεχνική προδιαγραφή: CEN/TS 15224:2006 Υπηρεσίες Υγείας - Συστήματα Διαχείρισης Ποιότητας - Οδηγός για την εφαρμογή του EN ISO 9001:2000.
Παράλληλα η CEN έχει εκδώσει τα τελευταία χρόνια εκατοντάδες εναρμονισμένα πρότυπα τα οποία υποστηρίζουν την εφαρμογή των τριών Ευρωπαϊκών Οδηγιών Νέας Προσέγγισης που σχετίζονται με τον τομέα της υγείας (93/42/ΕΕ, 98/79/ΕΕ και 90/385/ΕΕ). Τα πρότυπα αυτά καλύπτουν δεκάδες θέματα όπως θέματα αποστείρωσης, ενέσιμων υλικών, νοσοκομειακού και εργαστηριακού εξοπλισμού, θέματα ιατρικής πληροφορικής και άλλα13.
1.2.6..Υγεία και υγειονομική περίθαλψη στΐ]ν Ευρωπαϊκή Ένωση
Η υγεία είναι μια πολύτιμη αξία που επηρεάζει τις καθημερινές ζωές των ανθρώπων, κι ως εκ τούτου αποτελεί σημαντική προτεραιότητα για τους Ευρωπαίους.
Το υγιεινό περιβάλλον είναι ζωτικής σημασίας για την προσωπική και την επαγγελματική μας ανάπτυξη, και οι πολίτες της ΕΕ γίνονται ολοένα πιο απαιτητικοί σε σχέση με την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία και την παροχή υψηλής ποιότητας υπηρεσιών υγειονομικής περίθαλψης. Ζητούν ταχεία και εύκολη πρόσβαση σε ιατρική περίθαλψη όταν ταξιδεύουν ανά την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι πολιτικές της ΕΕ σε θέματα υγείας αποσκοπούν στην κάλυψη αυτών των αναγκών.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αναπτύξει μια συντονισμένη προσέγγιση της πολιτικής υγείας, υλοποιώντας σειρά πρωτοβουλιών που συμπληρώνουν τις δράσεις των εθνικών δημόσιων αρχών. Οι κοινές δράσεις και στόχοι της Ένωσης ενσωματώνονται στα προγράμματα και τις στρατηγικές της ΕΕ για την υγεία.
Το τρέχον κοινοτικό πρόγραμμα για τη δημόσια υγεία εργάζεται προς την κατεύθυνση της βελτίωσης της ικανότητας της ΕΕ να ανταποκρίνεται σε διασυνοριακές απειλές κατά της υγείας, καθώς και της βελτίωσης της ενημέρωσης και των γνώσεων σχετικά με τις τελευταίες εξελίξεις στον κλάδο της δημόσιας υγείας. Στη φάση του σχεδιασμού της βρίσκεται μια νέα στρατηγική στον τομέα της προστασίας της υγείας και των καταναλωτών, η οποία υπογραμμίζει περαιτέρω την ανάγκη βελτίωσης της ασφάλειας της υγείας των πολιτών και διάχυσης γνώσεων σε θέματα υγείας.14
13 Δημοσθένους Έλενα
14 ec.europa.eu/eures/main.jsp?catId=8594&acro=living&lang=el&parentId...CY&living= - 7 5 k -
1.2.7. Κύρια αποστολή των νοσοκομείων
Σύμφωνα με την παγκόσμια οργάνωση υγείας η ευρύτερη έννοια της υγείας δηλώνει την πλήρη φυσική, ψυχική και κοινωνική ευεξία και όχι μόνο την έλλειψη νόσου ή αναπηρίας. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής, εργασίας και κοινωνικής δράσης δημιουργεί νέα δεδομένα για τον σημερινό άνθρωπο. Έτσι,
ποιότητα ζωής, ευ ζην, θετική στάση,
είναι έννοιες που σήμερα αποκτούν νέες διαστάσεις.Κύρια αποστολή των νοσοκομείων είναι η οργανωμένη παροχή ποιοτικών υπηρεσιών υγείας γενικής ιατρικής (πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας περίθαλψης), στα πλαίσια της ισότητας στην πρόσβαση και τη χρησιμοποίηση των υπηρεσιών του, δεδομένου ότι η υγεία αποτελεί αγαθό συνταγματικά θεσμοθετημένο και προστατευόμενο.
Η διαμόρφωση όσο το δυνατόν φιλικότερου περιβάλλοντος, η άμεση και ποιοτική εξυπηρέτηση, η ενημέρωση και ο σεβασμός στις ανάγκες των πολιτών πρέπει επίσης να ανήκουν στις πρώτες προτεραιότητες του Νοσοκομείου15.
1.2.8. Η ποιότητα ζωής των ασθενών στα νοσοκομεία
Η ποιότητα ζωής των ασθενών σε ένα νοσοκομείο εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις κοινωνικές παροχές, οι οποίες περιλαμβάνουν τους τομείς υπηρεσιών, υποδομών και προνομίων. Επηρεάζεται σημαντικά από το περιβάλλον μέσα στο οποίο βιώνουν την καθημερινότητά τους και πολύ συχνά οι περιβάλλουσες συνθήκες εάν δεν είναι προσεγμένες και μελετημένες σύμφωνα με τις ανάγκες τους, προσλαμβάνουν τη μορφή χρόνιων αγχογόνων παραγόντων.
Η αλληλεπίδραση ατόμου και περιβάλλοντος μπορεί να γίνει καθοριστικός παράγοντας για την ψυχική υγεία του ασθενή και επομένως στην αποτελεσματική αντιμετώπιση της αρρώστιας του.
Η ψυχολογική του ευεξία η αυτοεκτίμηση, η έλλειψη άγχους, η πνευματική ευεξία, τα υλικά αγαθά, οι διαπροσωπικές σχέσεις με το προσωπικό του νοσοκομείου, η λειτουργικότητα του περιβάλλοντος, η βελτίωση ικανοτήτων και σχέσεων είναι οι καθοριστικοί παράγοντες οι οποίοι συντελούν στην ανόρθωση της υγείας του16.
15 Τσελέπη X. (2000) 16 Σιγάλας 1(1999)
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2°
2. Η ΣΠΟΥΔΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΑΜΦΙΔΡΟΜΗΣ ΣΧΕΣΗΣ ΓΙΑΤΡΩΝ - ΑΣΘΕΝΩΝ - ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ
2.1. Εισαγωγή
Η Νοσηλευτική είναι ένα υπεύθυνο και κοινωνικό έργο που αποβλέπει στη διατήρηση της υγείας, στην πρόληψη της ασθένειας, τη νοσηλεία των ασθενών, την αποκατάσταση και προαγωγή της υγείας του ατόμου, της οικογένειας και της κοινωνίας. Είναι προσφορά υπηρεσίας προς τον άνθρωπο, σε πολλά στάδια υγείας και ασθένειας καθ’ όλη την πορεία της ζωής του, από τη σύλληψη και τη γέννηση, μέχρι τα γηρατειά και το θάνατο. Προσφέρεται πάντα σε κλίμα συνεργασίας, διαλόγου, αγάπης και επικοινωνίας17 18.
Έ νας από τους σημαντικότερους σκοπούς της Νοσηλευτικής είναι η επίτευξη του αισθήματος της ασφάλειας, της ευχαρίστησης, της σιγουριάς και της ικανοποίησης του ασθενούς. Δίνοντας έμφαση στην ικανοποίηση του ασθενούς, είναι ένας πολύ σημαντικός δείκτης αποτελεσματικότητας της ποιότητας της Νοσηλευτικής φροντίδας που παρέχεται στον ασθενή. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα κάποιων ερευνών, η ικανοποίηση δεν είναι απλώς μέτρο αποτελέσματος της ποιότητας, αλλά σκοπός της φροντίδας υγείας που επηρεάζει άλλους σκοπούς και αποτελέσματα.
Υπάρχουν αρκετοί λόγοι που επιβάλουν τη μέτρηση της ικανοποίησης των ασθενών από την παρεχόμενη φροντίδα. Αρχικά με βάση αυτήν αξιολογούνται οι προσφερόμενες υπηρεσίες, ενώ σύμφωνα με κάποιους ερευνητές, ή ικανοποίηση των ασθενών είναι σημαντική πηγή πληροφοριών για την ποιοτική βελτίωση της φροντίδας. Παράλληλα, άλλοι ερευνητές πιστεύουν, ότι η μέτρηση της ικανοποίησης των ασθενών, μπορεί να χρησιμοποιηθεί με επιτυχία στην προώθηση των υπηρεσιών
' ί ο
υγείας .
Η ικανοποίηση των ασθενών από τις Νοσηλευτικές υπηρεσίες αποκτά ιδιαίτερη σημασία, εφόσον το Νοσηλευτικό προσωπικό συνιστά την πλειοψηφία των επαγγελματιών υγείας και βρίσκεται συνεχώς στο πλευρό των ασθενών, προκειμένου να ικανοποιήσει τις ανάγκες τους19.
17 nefeli.lib.teicrete.gr/browse/seyp/nos/2003/Gabriil/document.tkl - 2 2 ^ 18 Τσελέπης X. (2000).
19 nefeli.lib.teicrete.gr/browse/seyp/nos/2003/Gabriil/document.tkl - 2 2 ^
2.2
Επικοινωνία Ιατρού - ασθενούςΗ φύση της ιατρικής διαμορφώνει με τρόπο αποφασιστικό τη σχέση μεταξύ του γιατρού και του ασθενούς του και απαιτεί έναν ιδιαίτερο βαθμό εμπιστοσύνης από την πλευρά του ασθενούς και, αντιστοίχως, όχι μόνο δεοντολογικά ορθής αλλά και επικοινωνιακά ολοκληρωμένης συμπεριφοράς εκ μέρους του γιατρού20.
Και γιατί λέμε επικοινωνιακά ολοκληρωμένης; Γιατί η επικοινωνιακή νότα αφορά την αμφίδρομη σχέση γιατρού-ασθενούς και διαπραγματεύεται ψυχικά κομμάτια και γεγονότα αναπτυγμένα σε έναν ενδιάμεσο χώρο, που μέσα από την αφήγηση είτε με δυο λέξεις είτε με εκτενείς προτάσεις θα καταστήσει μεταλλακτικά εσωτερικεύσιμη την εμπειρία.
Η καλή επικοινωνία με τους ασθενείς είναι εξαιρετικά σημαντική στην ιατρική πρακτική. Αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της σχέσης γιατρού-ασθενούς. Η ανοικτή, ειλικρινής επικοινωνία οικοδομεί εμπιστοσύνη και προάγει τη θεραπευτική διαδικασία. Έ χει θετική επίδραση στη συμπεριφορά του ασθενούς, στην πορεία της υγείας του, την αίσθηση ικανοποίησης του ασθενούς και συχνά μειώνει τις περιπτώσεις λαθών στην εξάσκηση του επαγγέλματος.
Για τους γιατρούς, η καλή επικοινωνία με τους ασθενείς μπορεί επίσης να αυξήσει την ικανοποίηση που λαμβάνουν από το επάγγελμά τους, να βελτιώσει την εικόνα τους στο πλαίσιο της κοινότητας, και να τους προσφέρει ανταγωνιστικό οικονομικό πλεονέκτημα στην άσκηση του επαγγέλματος τους σε πρώτη ανάγνωση.
Σε δεύτερη όπως είναι γνωστό, η συναισθηματική εμπλοκή αποτελεί παράγοντα ωρίμανσης, καθώς η ικανότητα του ανθρώπου να έχει σχέσεις και να δημιουργεί δεσμούς όπως αυτοί αντιστοιχούν στον προσωπικό και επαγγελματικό τομέα προστατεύει από σύγχρονα φαινόμενα, όπως η κατάθλιψη. Φαινόμενα τα οποία συχνά δεν είναι εύκολα διακριτά γιατί σαγηνευτικά μεταμφιέζονται πίσω από κοινωνικές εκδραματίσεις21.
Οι αυξημένες ανάγκες ιατρικής περίθαλψης στις μέρες μας συνήθως μειώνουν τον χρόνο που έχουν οι γιατροί στη διάθεσή τους για την παρακολούθηση όλο και περισσότερων ασθενών. Παρότι οι χρονικοί περιορισμοί δυσχεραίνουν την αποτελεσματική επικοινωνία, ο ποιοτικός χρόνος που αφιερώνει ο γιατρός στον
20 Μεϊμάρης Μ., (2008).
21 Τσελέττης X. (2000).
ασθενή εξακολουθεί να έχει πολύ μεγάλη σημασία. Για το λόγο αυτό, οι δεξιότητες που συνδέονται με την αποτελεσματική επικοινωνία με επίκεντρο τον ασθενή είναι ουσιαστικής σημασίας. Οι δεξιότητες αυτές μπορούν να εφαρμοστούν στην πράξη γρήγορα και με επιτυχία στο πλαίσιο της συνήθους επαφής με τον ασθενή22 23.
2.3. Η Ανάγκη καθοδήγησης σε δύσκολες αποφάσεις και στήριξη της ελπίδας
Η επικοινωνία μεταξύ ιατρών και ασθενών επηρεάζει τη λήψη αποφάσεων των ασθενών. Οι ασθενείς που δεν έχουν κατανοήσει πλήρως ή σωστά την ασθένειά τους μπορεί να λάβουν αποφάσεις βασιζόμενοι σε μη ρεαλιστικές υποθέσεις. Τέλος, οι επικοινωνιακές δεξιότητες του γιατρού μπορούν να βοηθήσουν στη διατήρηση της ελπίδας του ασθενούς. Η συζήτηση γύρω από την ελπίδα αποτελεί λυδία λίθο για γιατρούς και ασθενείς, και η ελπίδα ήταν η πιο σημαντική συναισθηματική ανάγκη που αναγνωρίστηκε σε σχετική μελέτη από μια ομάδα εστίασης ασθενών με καρκίνο.
Το πώς διαμορφώνεται η ελπίδα μπορεί να λειτουργήσει ως χρήσιμο εργαλείο στο ρεπερτόριο των επικοινωνιακών δεξιοτήτων ενός γιατρού.
Η προσεκτική και με ενσυναίσθηση ακρόαση της αφήγησης του ασθενούς μέσα από το λόγο και το σύμπτωμα είναι αφορμή για ανακατασκευή, για μεν τον ασθενή σε επίπεδο σωματικό και ψυχικό από τα χέρια του γιατρού, για δε τον γιατρό σε επίπεδο ψυχικής επεξεργασίας με τη στηρικτική του παρουσία, που μέσα της κρύβει τη συμφιλίωση της παντοδυναμίας με την αβεβαιότητα και την ατέλεια.
Και απέναντι σε αυτά τα θέματα είμαστε όλοι μαζί. Δεν μπορούμε να τους λέμε «εσείς και τα προβλήματά σας». Αντίθετα, πρέπει να μιλάμε για «μας και τα προβλήματά μας», γιατί η ζωή όλων μας, η ύπαρξή μας, θα είναι πάντα στενά συνδεδεμένη με το θάνατο, ο έρωτας με την απώλεια, η ελευθερία με το φόβο και το μεγάλωμα με τον αποχωρισμό .
22 Μεϊμάρης Μ., (2008).
23 Μεϊμάρης Μ., (2008).
ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΧΡΗΣΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
(Θεωρητικό μέρος)
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1°
1.Η ΚΥΠΡΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΓΕΙΑΣ 1.1. Εισαγωγή
Το 2004 η Κυπριακή Δημοκρατία εντάχθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με ένα τμήμα του εδάφους να βρίσκεται υπό Τουρκική κατοχή. Αυτό σημαίνει ότι το κοινοτικό κεκτημένο εφαρμόζεται μόνο στο ελεύθερο μέρος της Κύπρου. Δηλαδή, η συμφωνία ένταξης καλύπτει την ένταξη ολόκληρης της Κύπρου, αλλά υπάρχει πρόνοια ώστε το κοινοτικό κεκτημένο να εφαρμόζεται μόνο στις ελεύθερες περιοχές, διότι αυτές είναι που ελέγχει η κυπριακή κυβέρνηση. Η μη εφαρμογή του κοινοτικού κεκτημένου στο βόρειο τρίτο του νησιού έχει γεωγραφική ισχύ και όχι κοινωνική, και η Τουρκική μειονότητα της Κύπρου απολαμβάνει όλα τα δικαιώματα της ένταξης.
Πως λειτουργεί το Σύστημα υγείας στην Κύπρο 1.2.1. Το επίπεδο υγείας στην Κύπρο
Το επίπεδο υγείας του Κυπριακού πληθυσμού συγκρίνεται ευνοϊκά με αυτό των αναπτυγμένων χωρών. Όπως φαίνεται από τα δημογραφικά χαρακτηριστικά η προσδοκώμενη διάρκεια ζωής είναι στα ίδια επίπεδα με εκείνη πιο αναπτυγμένων χωρών, η μητρική θνησιμότητα κυμαίνεται γύρω στο μηδέν, ενώ το ποσοστό βρεφικής θνησιμότητας είναι ελάχιστα ψηλότερο.
Στην επίτευξη του ψηλού επιπέδου υγείας συνέτειναν τόσο η ανάπτυξη των Υπηρεσιών Υγείας όσο και το ψηλό βιοτικό επίπεδο. Στην Κύπρο υπάρχουν άριστες συνθήκες διαβίωσης. Η κατάλληλη επεξεργασία του πόσιμου νερού, οι άριστες κλιματολογικές συνθήκες, το καλό συγκοινωνιακό δίκτυο είναι μερικοί από τους παράγοντες που συνέτειναν στην επίτευξη των ψηλών δεικτών υγείας του Κυπριακού πληθυσμού.
Οι κύριες αιτίες θανάτου είναι οι ίδιες που μαστίζουν και τις βιομηχανικά αναπτυγμένες χώρες της Ευρώπης. Τα λοιμώδη νοσήματα δεν αποτελούν σήμερα σοβαρό πρόβλημα δημόσιας υγείας στην Κύπρο, ενώ τα καρδιοαγγειακά νοσήματα, ο καρκίνος, τα αυτοκινητιστικά και άλλα ατυχήματα αποτελούν τις κύριες αιτίες θανάτου του πληθυσμού.
1.2.2. Η Νοσοκομειακή περίθαλψη
Η Νοσοκομειακή περίθαλψη σήμερα έχει βελτιωθεί και αποκεντρωθεί. Όλες οι επαρχίες έχουν αποκτήσει καινούργια νοσοκομεία, ενώ έχει περατωθεί η ανέγερση του Νέου Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας και Αμμοχώστου.
Η τριτοβάθμια ιατρική περίθαλψη αναπτύχθηκε σε τέτοιο βαθμό που πολλά περιστατικά τα οποία αποστέλλονταν προηγούμενα στο εξωτερικό για θεραπεία, σήμερα θεραπεύονται στην Κύπρο. Η μεταμόσχευση νεφρών, η εγχείρηση ανοιχτής καρδιάς, ο καθετηριασμός και οι νευροχειρουργικές επεμβάσεις είναι σήμερα επεμβάσεις ρουτίνας.
Ο ιδιωτικός τομέας ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης καλύπτει με επιτυχία το 50% τόσο της πρωτοβάθμιας ιατρικής όσο και της δευτεροβάθμιας και συνέβαλε καθοριστικά στην επίτευξη του ψηλού επιπέδου υγείας. Νέες κλινικές ιδρύονται στον ιδιωτικό τομέα ενώ παράλληλα αυξάνεται και ο αριθμός των νέων Γιατρών και Οδοντιάτρων που εγγράφονται στα αντίστοιχα μητρώα.
Ο εθελοντικός τομέας παρέχει με ουσιαστικό τρόπο, αξιόλογα προγράμματα και υπηρεσίες, στον τομέα της υγείας για εξυπηρέτηση των ασθενών. Αυτά περιλαμβάνουν ανακουφιστική και μακροχρόνια φροντίδα/φαρμακευτική περίθαλψη, διαγνωστικές και κλινικές υπηρεσίες, κτλ24.
1.2.3. Η Ιατρική Περίθαλ.ψη
Η ιατρική περίθαλψη στην Κύπρο παρέχεται από τις Κυβερνητικές Ιατρικές Υπηρεσίες και τον ιατρικό ιδιωτικό τομέα. Οι Κυβερνητικές Ιατρικές Υπηρεσίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν από οποιοδήποτε επιλέξει να νοσηλευτεί σε Δημόσιο Ιατρικό Ίδρυμα.
Σε ορισμένες ομάδες ατόμων η περίθαλψη παρέχεται δωρεάν ή με μειωμένο κόστος από Κυβερνητικές Ιατρικές Υπηρεσίες. Οι ενδιαφερόμενοι προτρέπονται να επικοινωνούν με το Υπουργείο Υγείας για περαιτέρω πληροφορίες.
Η επείγουσα φροντίδα παρέχεται δωρεάν σε όλα τα άτομα, που προσέρχονται στα Τμήματα Ατυχημάτων και Επειγόντων Περιστατικών των Κυβερνητικών Νοσοκομείων. Η κάθε πόλη έχει το δικό της Νοσοκομείο το οποίο διαθέτει Τμήμα Ατυχημάτων και Επειγόντων Περιστατικών.
24 ww.etyk.org.cy/trapezikos/2000/ethniko_sxedio_ugeias.htm - 126k -
Τα άτομα τα οποία απευθύνονταν στον ιδιωτικό τομέα καταβάλλουν οι ίδιοι τα έξοδα. Ορισμένες πληθυσμιακές ομάδες καλύπτονται από ταμεία συντεχνιών ή εργοδοτών. Τα ταμεία αυτά παρέχουν πλήρη ή μερική κάλυψη των ιατρικών εξόδων των μελών τους. Ο ιδιωτικός τομέας αποτελείται από ένα μεγάλο αριθμό ιατρών με ιδιωτικά ιατρεία.
Επίσης, στις πόλεις λειτουργούν πολυκλινικές όπου παρέχεται μεγάλο φάσμα ιατρικών υπηρεσιών από ένα μεγάλο αριθμό ιατρών όλων των ειδικοτήτων (συμπεριλαμβανομένων οδοντίατρων, οφθαλμίατρων), αλλά και άλλων σχετικών υπηρεσιών όπως χημεία, ακτινολογικά κέντρα, κλπ).
Σήμερα όλες οι επαρχίες έχουν αποκτήσει καινούργια νοσοκομεία με το πιο πρόσφατο αυτό της Λευκωσίας. Τα τελευταία χρόνια κυρίως, έχει αναπτυχθεί σημαντικά η τριτοβάθμια ιατρική στην Κύπρο με αποτέλεσμα περιστατικά τα οποία αποστέλλονταν παλιά στο εξωτερικό για θεραπεία, σήμερα να θεραπεύονται στην Κύπρο. Λόγω του μεγέθους της χώρας η πρόσβαση στα ιατρικά κέντρα είναι εύκολη και γρήγορη.
Οι Ευρωπαίοι Πολίτες οι οποίοι βρίσκονται προσωρινά στη Κυπριακή Δημοκρατία έχουν δικαίωμα σε ιατρικά αναγκαίες παροχές στα Κρατικά νοσηλευτήρια, εφόσον είναι κάτοχοι της Ευρωπαϊκής Κάρτας Ασφάλειας Ασθένειας.
Το δικαίωμα απολαμβάνουν και τα μέλη της οικογένειας του κατόχου της Κάρτας25.
1.2.3.1. Ποιοι δικαιούνται δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη
Δικαίωμα δωρεάν νοσηλείας έχουν Κύπριοι και Ευρωπαίοι πολίτες μόνιμοι κάτοικοι Κύπρου, οι αιτητές πολιτικού ασύλου, οι πολίτες τρίτων χωρών που προέρχονται από μια άλλη ευρωπαϊκή χώρα. Ενώ οι υπόλοιποι πολίτες τρίτων χωρών πρέπει να έχουν ιδιωτική ασφάλιση ή να καταβάλουν νοσήλια.
Δικαιούχοι κάρτας νοσηλείας Α (δωρεάν) είναι άτομα των οποίων το εισόδημα δεν υπερβαίνει τις 15.400 ευρώ ετησίως ή οικογένειες το εισόδημα των οποίων δεν ξεπερνά 30.754 ευρώ το χρόνο. Στο ποσό αυτό προστίθενται 1.708 για κάθε εξαρτώμενο τέκνο26.
Κάρτα νοσηλείας Β ’ (καταβάλλουν το 50% του κόστους της περίθαλψης) δικαιούνται άτομα των οποίων το εισόδημα είναι πέραν των 15.400 ευρώ και δεν
25 υΓορα.6υ.ίηά6υΓ68^αίη.)5ρ?οαΙΙά=8759&α(>π)=Ηνίι^&Πη§=6ΐ&ραΓ6ηΙΙ(1...0Υ&Ηνίη^ - 651ς-
26 alithia.com.cy/alithia_v2/front-
υπερβαίνει 20.500 ευρώ και οικογένειες των οποίων το εισόδημα δεν ξεπερνά 37. 500 ευρώ το χρόνο, συν 1.708 για κάθε εξαρτώμενο τέκνο.
Δωρεάν νοσηλείας δικαιούνται οι υπουργοί, βουλευτές, φοιτητές, δημόσιοι υπάλληλοι, οι Τουρκοκύπριοι και ομάδες ασθενών.
Το 2007 συνολικά 668.825 άτομα, ή ποσοστό 85% του πληθυσμού δικαιούνταν δωρεάν ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και διευκρίνισε πως από το συνολικό αριθμό των δικαιούχων δωρεάν ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, μόνο οι 469.812 είναι δικαιούχοι που αξιολογήθηκαν με εισοδηματικά κριτήρια.
Το 2007 οι δικαιούχοι κάρτας νοσηλείας Β ' ήταν 16.117. Θα πρέπει να αναφέρουμε ότι το 85% του πληθυσμού της Κύπρου δεν καταβάλλει νοσήλια αλλά οι πρόσφυγες, συμπεριλαμβανομένου και οι συνταξιούχοι πρόσφυγες υποχρεώνονται να πληρώνουν τα φάρμακά τους και την ενδονοσοκομειακή νοσηλεία27.
1.2.4, Η σπουδαιότΐ]τα του Συστιμιατος Υγείας
Αναμφίβολα η υγεία αποτελεί το ύψιστο αγαθό και η διασφάλισή του συνιστά την κορυφαία υποχρέωση της οργανωμένης πολιτείας προς τους πολίτες της.
Η Οργάνωση των υπηρεσιών υγείας μιας χώρας, οι θεσμοί που αναφέρονται στην παροχή υγείας στο λαό και γενικά κάθε μέτρο που αφορά την προαγωγή της υγείας υποδηλώνουν το επίπεδο και την κατεύθυνση του πολιτισμού της χώρας αυτής.
Για τη διασφάλιση της υγείας του κοινωνικού συνόλου οφείλουν να ενδιαφέρονται, τόσο το επίσημο κράτος, όσο και τα οργανωμένα σύνολα και οι πολίτες σαν άτομα.
Προβάλλει κατ' ακολουθία η αναζήτηση της κατάλληλης πολιτικής για την εφαρμογή σύγχρονου και αποτελεσματικού συστήματος υγείας που θα ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες του κύπριου πολίτη για αξιοπρεπείς και υψηλού επιπέδου υπηρεσίες πρόληψης, φροντίδας και περίθαλψης.
1.2.4.1. Γενικό Σύστΐ]μα Υγείας ( ΓΕΣΥ),
Στις 20 Απριλίου 2001, η Βουλή των Αντιπροσώπων ψήφισε νόμο για την εισαγωγή του Γενικού Συστήματος Υγείας ( ΓΕΣΥ ), το οποίο θα παρέχει απευθείας δωρεάν ιατρική περίθαλψη. Όραμα του ΓΕΣΥ είναι η δημιουργία ενός συστήματος
27 alithia.com.cy/alithia_v2/front-
υγείας που να έχει ως επίκεντρο των άνθρωπο, να προσφέρει καθολική κάλυψη να είναι άμεσα και ισότημα προσβάσιμο σε όσους το χρειάζονται να είναι δίκαιο και αξιόπιστο και να παρέχει στον πολίτη υψηλό επίπεδο ιατροφαρμακευτικής αγωγής.
Το ΓΕΣΥ θα καλύπτει κάθε πολίτη της Δημοκρατίας. Η εφαρμογή του ΓΕΣΥ και η διαχείριση του Ταμείου του είναι ευθύνη του Οργανισμού Ασφάλισης Υγείας, που είναι νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου. Ο Οργανισμός, διοικείται από δεκαμελές Διοικητικό Συμβούλιο, και όταν λειτουργήσει θα αγοράζει υπηρεσίες υγείας από την κυβέρνηση και από τα ιδιωτικά ιατρικά ιδρύματα.
Για την επιτυχία της εισαγωγής του ΓΕΣΥ απαραίτητη προϋπόθεση είναι η αναδιοργάνωση του δημόσιου τομέα υγείας στο επιτελικό και επιχειρησιακό επίπεδο.
Για το σκοπό αυτό το Υπουργείο Υγείας προχώρησε στην εκπόνηση μελετών για την αναδιοργάνωση του Υπουργείου Υγείας και των Τμημάτων του. Στις μελέτες προβλέπεται η δημιουργία των κατάλληλων δομών και διαδικασιών για να μπορεί το Υπουργείο να εκτελεί τον στρατηγικό και επιτελικό του ρόλο.
Παράλληλα προωθείται η αυτονόμηση των δημόσιων νοσηλευτηρίων για να μπορέσουν να αντέξουν στον ανταγωνισμό που θα επέλθει με την εισαγωγή του ΓΕΣΥ. Το Υπουργείο Υγείας έχει ετοιμάσει νομοσχέδιο για την αυτονόμηση των νοσοκομείων. Στο νομοσχέδιο προβλέπεται η μετατροπή των νοσοκομείων σε νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου. Επίσης στο νομοσχέδιο προβλέπεται η αναβάθμιση της όλης διεύθυνσης των νοσοκομείων με τη δημιουργία των κατάλληλων διευθύνσεων και δομών σε αυτά.
Στα πλαίσια του ΕΣΥ (Εθνικό Σύστημα Υγείς), η διαθεσιμότητα των υπηρεσιών και η πρόσβαση σε αυτές φαίνεται ότι μειώνεται ραγδαία με την αύξηση της απόστασης κατοικίας και εργασίας από τις μεγάλες δευτεροβάθμιες ή τριτοβάθμιες μονάδες. Δυσκολεύεται συχνά από τις καιρικές συνθήκες και από τις δυνατότητες μεταφοράς των ασθενούντων. Η διαθεσιμότητα τους επίσης είναι διαφορετική για τις διάφορες ώρες της ημέρας. Δυσκολεύεται έως και καθίσταται αδύνατη από μια σειρά παραγόντων όπως η πυκνότητα κυκλοφορίας, οι δύσκολες καιρικές συνθήκες, οι μαζικές μετακινήσεις σε περιόδους διακοπών πάσης φύσεως 28
28 Σωτηρίου Δ., (2006)
1.3.Δωρεάν μεταφορά ασθενών
Το Υπουργείο Συγκοινωνιών για εξυπηρέτηση των χρηστών υγείας έκανε επέκταση ειδικών διαδρομών, για τη μεταφορά ασθενών και έτσι εξυπηρετούνται οι κάτοικοι των χωριών της περιοχής του Ακάμα, όπως ο Κάθικας, οι Πάνω Αρόδες, η Ίνεια, η Δρούσεια, η Κρήτου Τέρα, με λεωφορεία τα οποία δύο φορές την εβδομάδα θα μεταφέρουν ασθενείς στο νοσοκομείο της Πόλης Χρυσοχούς και απο τα γύρω χωριά της ορεινής περιοχής Λεμεσού μεταφέρονται καθημερινά στο Γενικό Νοσοκομείο Λεμεσού. Η μεταφορά θα είναι δωρεάν για τους κατόχους κοινωνικής κάρτας, ενώ οποιοσδήποτε άλλος θα καταβάλλει το σχετικό αντίτιμο.
Σημειώνεται ότι υπάρχουν ή