Α.Τ.Ε.Ι ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ
ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ
Τ Μ Η Μ Α ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΑΚΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ
ΚΑΙ ΑΝΘΟΚΟΜΙΑΣ
ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
"ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΧΡΥΣΑΝΘΕΜΟΥ”
ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΠΑΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΣΠΟΥΔΑΣΤΕΣ: Α ΙΚΑ ΤΕΡΙΝΗ ΓΚΙΩΝΗ - ΚΑΡΥΣΤΙΝΟ Σ Μ ΙΧΑ Η Λ
ΚΑΛΑΜΑΤΑ 20 11
ΣΤΕΓ(ΘΕΚΑ)
Περιεχόμενα
Τ Ε I Κ Α Λ Α Μ Α Τ Α ! ΤΜΗΜΑ
ΕΧΛΟΧΕΟΝ Α ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ!
Πρόλογος 3
1. Ιστορική αναδρομή 4
2. Ταξινομική περιγραφή 6
3. Βοτανική και μορφολογική περιγραφή 7
4. Είδη του γένους Chrysanthemum 8
5. Κατηγορίες ανθέων 10
6. Ταξινόμηση ποικιλιών 14
7. Ποικιλίες του Chrysanthemum morifolium 15
8. Χρήσεις του Χρυσανθέμου 26
9. Συστήματα καλλιέργειας του χρυσανθέμου στο θερμοκήπιο 30 9.1. Τρόποι παραγωγής πολλαπλασιαστικού υλικού 31
9.1.1. Σπόρος 31
9.1.2. Παραφυάδες 32
9.1.3. Μοσχεύματα 33
9.1.4. Ιστοκαλλιέργεια 37
9.2. Προετοιμασία και λίπανση εδάφους θερμοκηπίου 39
9.3 Απολύμανση 42
9.3.1. Χημική απολύμανσης εδάφους 42
9.3.2. Απολύμανση με ατμό 43
9.4. Μεταφύτευση 45
9.5. Άρδευση 46
9.6. Κορυφολόγημα 47
9.7. Υποστύλωση 49
9.8. Φυτορρυθμιστικές ουσίες 50
9.9. Συγκομιδή 52
9.10. Τυποποίηση 54
9.11. Υδροπονική καλλιέργεια για παραγωγή δρεπτών ανθέων 55 χρυσανθέμου
9.12. Παραγωγή χρυσανθέμων όλο το χρόνο 57
10. Παράγοντες που επηρεάζουν την καλλιέργεια στο θερμοκήπιο 59
10.1. Υλικά κάλυψης θερμοκηπίου 59
10.2. Είδη λαμπτήρων παροχής τεχνητού φωτισμού στο 62 θερμοκήπιο
10.3. Φωτισμός 64
10.4. Συσκότιση 65
10.5. Διοξείδιο του άνθρακα C 02 66
10.6. Θερμοκρασία 67
11. Φυτοπροστασία 70
11.1. Ασθένειες του χρυσανθέμου 70
11.1.1. Ασκοχύτωση 70
11.1.2. Βοτρύτης 72
11.1.3. Ωίδιο 73
11.1.4. Αλτερναρίωση 74
11.1.5. Προσβολή ριζών και λαιμού 75
11.1.6. Σκληρωτίαση 77
11.1.7. Αδροφουζαρίωση 78
11.1.8. Βερτισιλλίωση 79
11.1.9. Καστανή σκωρίαση 80
11.1.10. Λευκή σκωρίαση 80
11.1.11. Σεπτορίωση 81
11.1.12. Βακτηριακή Νέκρωση 82
11.1.13. Βακτηριακή Κηλίδωση 83
11.1.14. Όγκος του λαιμού 83
11.1.15. Βακτηρίωση της εντεριώνης 84
11.1.16. Ιώσεις 85
11.2. Ζωικοί εχθροί του Χρυσανθέμου 87
11.2.1. Myzus persicae (Sulzer) (Homoptera, Aphididae) 87 11.2.2. Macrosiphoniella sanborni (Gillette) (Homoptera, 87 Aphididae)
11.2.3. Bemisia tabaci (Gennadius) (Homoptera, Aleyrodidae) 88 11.2.4. Trialeurodes vaporariorum (Westwood) (Homoptera, 89 Aleyrodidae)
11.2.5. Corythucha marmorata (Uhler) (Hemiptera, Tingidae) 90 11.2.6. Trips tabaci (Lindeman) (Thysanoptera, Thripidae) 90 11.2.7. Frankliniella occidentalis (Pergande) (Thysanoptera, 91 Thripidae)
11.2.8. Liriomyza trifolii (de Meijere) (Díptera, Agromyzidae) 92 11.2.9. Phytomyza syngenesiae (Hardy) (Díptera, Agromyzidae) 93 11.2.10. Rhopalomyia chrysanthemi (Ahlberg) (Díptera, 94 Cecidomyüdae)
11.2.11. Helicoverpa armígera (Huebner) (Lepidoptera, 94 Noctuidae)
11.2.12. Ostrinia nubilalis (Huebner) (Lepidoptera, Pyralidae) 95 11.2.13. Tetranychus urticae (Koch) (Acarea: Tetranychidae) 96 11.2.14. Phytonemus pallidus (Banks) (Acari, Tarsonemidae) 97 11.2.15. Polyphagotarsonemus latus (Banks) (Acari, 97 Tarsonemidae)
Βιβλιογραφία 99
Πρόλογος
Το Χρυσάνθεμο ανήκει στο γένος Chrysanthemum, της οικογένειας Asteraceae και τάξης Asterales ή Compositae. Στην παγκόσμια αγορά είναι το δεύτερο πιο σημαντικό οικονομικό ανθοκομικό είδος μετά το τριαντάφυλλο.
Καλλιεργείται τόσο στην ύπαιθρο, όσο και μέσα σε θερμοκήπια, για την παραγωγή θρεπτών ανθέων και γλαστρικών φυτών. Επιπλέον με την πλούσια συλλογή από της ποικιλίες που έχει, χρησιμοποιείται και στην αρχιτεκτονική τοπίου για την διαμόρφωση εξωτερικών χώρων. Τέλος από το χρυσάνθεμο παράγονται αιθέρια ελαία και οι φυσικές πυρεθρίνες οι οποίες είναι οργανικές ενώσεις που παρουσιάζουν εντομοτοξικές και ακαρεοτοξικές ιδιότητες.
Στο πρώτο μέρος παρουσιάζεται η ταξινομική, βοτανική και μορφολογική περιγραφή του φυτού. Επιπλέον αναφέρονται τα είδη του χρυσανθέμου καθώς και μερικές ποικιλίες. Τέλος αναφέρονται τα προϊόντα και υποπροϊόντα που προκύπτουν από την καλλιέργεια του. Στο δεύτερο μέρος γίνεται μια βιβλιογραφική ανασκόπηση σχετικά με τις καλλιεργητικές τεχνικές που εφαρμόζονται στην καλλιέργεια χρυσανθέμου στο θερμοκήπιο για την παραγωγή θρεπτών ανθέων. Αυτές περιλαμβάνουν την παραγωγή του πολλαπλασιαστικού υλικού, την προετοιμασία του εδάφους, καθώς και τις διάφορες εργασίες που πραγματοποιούνται μέχρι και την συγκομιδή των ανθέων, καθώς και τους τρόπους τυποποίησης τους.
Στην συνέχεια περιγράφονται οι βιοτικοί παράγοντες (θερμοκρασία, φως, διοξείδιο του άνθρακα) που επηρεάζουν την καλλιέργεια στο θερμοκήπιο, καθώς και διάφοροι τρόποι με τους οποίους μπορούν να ελεγχθούν. Τέλος αναφέρονται οι κυριότεροι ζωικοί εχθροί και ασθένειες της καλλιέργειας, καθώς και τα μέσα που εφαρμόζονται για την καταπολέμηση τους.
1. Ιστορική αναδρομή
Το χρυσάνθεμο καλλιεργήθηκε αρχικά στην Κίνα ως βότανο και περιγράφεται στα κείμενα από το 15ο αιώνας π.Χ. Οι Κινέζοι ποιητές έγραφαν στοίχους για το χρυσάνθεμο ενώ απεικονίζονταν στην κινέζικη αγγειοπλαστική Ο μύθος λέει ότι θεωρούνταν το βότανο που είχε «τη δύναμη της ζωής». Οι βρασμένες ρίζες του χρησιμοποιούνταν ως θεραπεία για τον πονοκέφαλο, ενώ από φύλλα του παρασκευάζονταν ένα ποτό που το έπιναν σε εορταστικές εκδηλώσεις. Ο Κομφούκιος μάλιστα γράφει στο 500 π.Χ. για την καλλιέργεια του χρυσανθέμου στην Κίνα, αναφέροντας το ως « χρυσή δόξα».
Πρόκειται ίσως για το Chrysanthemum indicum, μια μικρή και απλή κίτρινη μαργαρίτα, που εμφανίζεται σήμερα στους κήπους σε μεγάλο μέγεθος. Το αρχαίο κινεζικό όνομα για το χρυσάνθεμο είναι «Chu». Η κινεζική πόλη Chu- Hsien (που σημαίνει η «πόλη των χρυσάνθεμων») ονομάστηκε έτσι για να τιμήσει το λουλούδι (Smith,1984).
Εικόνα 1. Χρυσάνθεμα σε πορσελάνινο αγγείο
Γύρω στο 8° αιώνα μ.Χ., το χρυσάνθεμο εμφανίστηκε στην Ιαπωνία και τον 9° διάφορες ποικιλίες χρυσανθέμων κοσμούσαν τους αυτοκρατορικούς κήπους. Τόσο μεγάλη ήταν η αγάπη των Ιαπώνων για το λουλούδι που υιοθετήθηκε ως οικόσημο και επίσημη σφραγίδα του Αυτοκράτορα. Για το γεγονός αυτό το «αυτοκρατορικό αξίωμα του χρυσάνθεμου» είναι η υψηλότερη διάκριση της ιπποσύνης. Επιπλέον όρισαν μια ημέρα του χρόνου ως ημέρα του χρυσανθέμου και γιορτή ευτυχίας. Το χρυσάνθεμο κατά την
διάρκεια του 12° αιώνα διακοσμούσε τα ξίφη των πολεμιστών. Έτσι το 1910 το χρυσάνθεμο πιστοποιήθηκε το εθνικό λουλούδι της Ιαπωνίας (5ηιΚΙτ,1984).
Εικόνα 2. Το παράσημο του χρυσανθέμου
Το γεγονός είναι ότι οι Κινέζοι είχαν μια πρωτοποριακή εργασία στα είδη του χρυσανθέμου, ενώ οι Ιάπωνες έκαναν μια πολύ εντυπωσιακή και πρωτότυπη εργασία στον υβριδισμό για πολλές εκατονταετίες, βελτιώνοντας σημαντικά τις καλλιεργούμενες ποικιλίες.
Το χρυσάνθεμο εισήχθη αρχικά στο δυτικό κόσμο κατά τη διάρκεια του 17ου αιώνα. Στην Ευρώπη εισήχθη στην Ολλανδία το 1688 από έναν Ολλανδό έμπορο, αλλά δεν ευδοκίμησε. Το 1753 ο Karl Linnaeus, διάσημος σουηδικός βοτανολόγος, συνδύασε τις ελληνικές λέξεις chrysos, που σημαίνει το χρυσό με το anthemon, που σημαίνει το λουλούδι για να περιγράφει το λουλούδι (National Chrysanthemum Society usa, 2003).
To 1789, εισάγονται στη Γαλλία από τον Pierre Blancard, έμπορο και θαλασσοπόρο από τη Μασσαλία, 3 Κινεζικές ποικιλίες, μια λευκή, μια λιλά και μια μωβ με το όνομα «Old Purple» που ήταν και η μόνη που επέζησε. Το 1827, ο σπόρος παρήχθη επιτυχώς στην Ευρώπη από έναν συνταξιούχο Γάλλο ανώτερο υπάλληλο, τον καπετάνιο Bernet και δεδομένου ότι πολλές προηγούμενες προσπάθειες και από τους αγγλικούς και γαλλικούς κηπουρούς είχαν αποτύχει, αυτή η ημερομηνία είναι μεγάλης ιστορικής σπουδαιότητας στον κόσμο χρυσάνθεμων στην Ευρώπη (Smith, 1984).
Στην Αγγλία εισήχθησαν οι πρώτες ποικιλίες το 1795, αλλά ιστορικοί σταθμοί είναι το 1843 και ιδίως το 1861, όταν ο Άγγλος εξερευνητής Robert Fortune, επισκέπτεται έπειτα από εντολή της Βασιλικής Κηποκομικής Εταιρίας του Λονδίνου την Κίνα και την Ιαπωνία, από όπου και φέρνει νέες ποικιλίες με άνθη μεγάλου μεγέθους, μεγάλης ποικιλίας χρωματισμών και διακοσμητικών σχημάτων, δημιούργημα κυρίως, χιλιετούς εργασίας των Ιαπώνων ανθοκόμων (Κανταρτζή, 1992).
Τα Χρυσάνθεμα εισήχθησαν στις Ηνωμένες Πολιτείες κατά τη διάρκεια των αποικιακών χρόνων και η ποικιλία William Penn, ήταν ένα νέο σπορόφυτο, παρουσιάστηκε στη φυτοκομική κοινωνία της Πενσυλβανίας το 1841.
Επιπλέον από το 1860 άρχισαν να καλλιεργούνται εκτός από την ύπαιθρο και σε θερμοκήπια. Μια ενδιαφέρουσα αντίθεση στα θετικά συναισθήματα που πολλοί Αμερικανοί έχουν για το χρυσάνθεμου (χαρίζεται στα ποδοσφαιρικά παιχνίδια, εγκαίνια σπιτιού και άλλες γιορταστικές εκδηλώσεις), είναι ότι σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες το χρυσάνθεμο είναι γνωστό ως λουλούδι θανάτου. Στις χώρες όπως το Βέλγιο και η Αυστρία, το χρυσάνθεμο χρησιμοποιείται σχεδόν αποκλειστικά ως μνημείο στους τάφους (National Chrysanthemum Society usa, 2003).
2. Ταξινομική περιγραφή
Τα Χρυσάνθεμα ανήκουν στο γένος Chrysanthemum, της οικογένειας Asteraceae και τάξης Asterales ή Compositae. Η οικογένεια Asteraceae είναι η μεγαλύτερη όσον αφορά στον αριθμό των ανθοκομικών ειδών που περιλαμβάνει. Σύμφωνα με το Βασιλικό Βοτανικό Κήπο (Royal Botanical Garden) του Kew η οικογένεια Asteraceae περιλαμβάνει περισσότερα από 1.600 γένη και περίπου 23.000 είδη (Hind, et at. 1995). Τα Asteraceae ανήκουν στα αγγειόσπερμα, την πιο εξελιγμένη μορφή του φυτικού κόσμου, και αφθονούν ιδιαιτέρως σε ξηρές περιοχές, όπως η Μεσογειακή λεκάνη, η Μεσημβρινή Αφρική, η Νότια Αυστραλία, το Μεξικό, το Ν.Δ. τμήμα των Η.Π.Α.
και στις άνυδρες περιοχές της Ν. Αμερικής όπου μάλιστα φαίνεται ότι πρωτοεμφανίστηκαν (Bremer, 1994). Τα φυτά της οικογένειας αυτής είναι σε θέση να συνθέσουν και να αποθηκεύσουν σε υψηλές συγκεντρώσεις οργανικά συστατικά, λίγο ή πολύ τοξικά.
Όσον αφορά στην εκμετάλλευση των ειδών της οικογένειας Asteraceae, επικεντρώνεται στους τομείς της φαρμακευτικής, με είδη τα οποία παράγουν φαρμακευτικές ουσίες και χρησιμοποιούνται ως βότανα (π.χ. καλέντουλα, χαμομήλι, εχινάντσια κ.α.), της παραγωγικής ανθοκομίας, με καλλωπιστικά είδη όπως η ντάλια, το χρυσάνθεμο, η ζέρμπερα, το άστερ, η γαϊλάρδια κ.π.α.) και της φυτοπροστασία για την παραγωγή εντομοαπωθητικών ουσιών (π.χ. είδη του γένους Chrysanthemum, Tanacetum, Pulicaria).
3. Βοτανική και μορφολογική περιγραφή
Το χαρακτηριστικό των ειδών της οικογένειας Asteraceae είναι η σύνθετη δομή του άνθους τους. Ένα «άνθος» φυτού της παραπάνω οικογένειας αριθμεί στην πραγματικότητα πολλές εκατοντάδες ανθών, ομαδοποιημένων σε μια ταξιανθία που αποκαλείται κεφάλιο, που συχνά εκλαμβάνεται σαν ένα μοναδικό άνθος. Κάθε τέτοιο «άνθος» της οικογένειας Asteraceae περιλαμβάνει δύο τύπους «ανθέων»: αυτά που βρίσκονται στο κέντρο της ταξιανθίας και έχουν σωληνόμορφο σχήμα και αυτά που διατάσσονται περιμετρικά αυτού, έχοντας σχήμα γλωσσιδίου. Τα πρώτα καλούνται σωληνοειδή ανθίδια και τα δευτέρα γλωσσοειδή ανθίδια (Wagner, et al. 1990, Γιαννοπολίτης, 2003).
Τα σωληνοειδή ανθίδια αποτελούν, καθένα από αυτά, ένα ξεχωριστό άνθος το οποίο μετά τη γονιμοποίησή του θα δώσει τον σπόρο. Χαρακτηριστικό γνώρισμα του σπόρου είναι ότι φέρει πάππο (μια κατασκευή πτήσης του σπό
ρου με τη βοήθεια του αέρα σε μεγάλες αποστάσεις) ο οποίος είναι αποτέλεσμα της μετατροπής του κάλυκα του κάθε ανθιδίου σε τρίχα. Η κάθε τρίχα μετατρέπεται σε πάππο. Ο σπόρος που παράγεται από τη γονιμοποίηση του ανθιδίου (από έντομα ή από τον αέρα) είναι αχαίνιο (Γιαννοπολίτης, 2003).
Το χρυσάνθεμο είναι φυτό ζωηρής βλάστησης, με στελέχη μάλλον ξυλώδη που μπορούν να φθάσουν και να ξεπεράσουν το μήκος του ενός μέτρου. Το ύψος του φυτού κυμαίνεται από 25-125 cm και εξαρτάται κυρίως από την ποικιλία, δευτερευόντως δε από τις εδαφοκλιματικές συνθήκες και τις συνθήκες καλλιέργειας. Τα φύλλα είναι μεγάλα, μήκους 8-10cm και πλάτους 6-8cm. έλλοβα, παχιά λεία ή χνοώδη, ωραίου πράσινου χρώματος, που τον
χειμώνα σε ορισμένες ποικιλίες μπορεί να εξελιχθεί σε ροδοκόκκινο έως κοκκινοκαφέ. Έχει πλούσιο ριζικό σύστημα με το οποίο εκμεταλλεύεται πολύ καλά την υγρασία του εδάφους. Την άνοιξη το φυτό παράγει άφθονους νέους βλαστούς (παραφυάδες) με τους οποίους πολλαπλασιάζεται εύκολα (Κανταρτζή, 1992).
4. Είδη του γένους Chrysanthemum
Το γένος Chrysanthemum, όπως γίνεται αποδεκτό από τους βοτανολόγους, περιλαμβάνει πολλά διαφορετικά ανθοκομικά είδη όσον αφορά στη γενική εμφάνιση. Σχεδόν 120 είδη καλλιεργούνται στο Βόρειο Ημισφαίριο.
Μερικά ενδεικτικά είδη αναγράφονται στον Πίνακα 1 (GRIN, 2001).
Η διαφοροποίηση των ειδών ξεκινά από το ογκώδες σφαιρικό και θεαματικό Χρυσάνθεμο του φθινοπώρου για να καταλήξει στην κοινή κίτρινη μαργαρίτα του αγρού, γιατί και αυτή είναι ένα χρυσάνθεμο, όπως χρυσάνθεμο είναι και ένα είδος χαμομηλιού. Όλα τα είδη, οι ποικιλίες και οι τύποι χρυσανθέμων που ανήκουν στο ίδιο γένος έχουν κοινό χαρακτηριστικό τη μορφή του ανθούς. Αυτό είναι ένα σύνολο μικρών ανθέων πάνω σε ένα φυτικό κεφάλι (ανθοδόχη), στην περίπτωση των μεγάλων χρυσανθέμων του φθινοπώρου, ή μπορεί να βρίσκεται πάνω σε ένα μικρό ή μεγαλύτερο φυτικό δίσκο, όπως στην περίπτωση της κοινής μαργαρίτας (Ζαχαροπούλου, 1999).
Το δημοφιλέστερο καλλιεργούμενο είδος του γένους Chrysanthemum είναι το υβρίδιο Chrysanthemum morifolium το οποίο προήλθε από την διασταύρωση των ειδών Chrysanthemum indicum και Chrysanthemum sinesea και από το οποίο προέρχονται οι περισσότερες ποικιλίες που καλλιεργούνται σήμερα για εμπορική χρήση κυρίως για την παραγωγή δρεπτών ανθέων (Smith, 1984).
Είναι φυτό πολυετές, ζωηρής βλάστησης με ημιξυλώδεις βλαστούς που φτάνουν το 1 - 1.5 m. Τα φύλλα του είναι αρκετά μεγάλα και σχιστά, λοβωτά με τη γνωστή οσμή και απλή προστριβή τους. Τα άνθη είναι σύνθετα αποτελούμενα από γλωσσοειδή ανθίδια περιφερειακά και σωληνοειδή ανθίδια στο κέντρο. Στα ανθίδια παράγεται ο σπόρος ο οποίος φέρει πάππο και έχει την τάση να σχηματίζει πολλές ρίζες (Δάρρας, 2008).
Πίνακας 1. Διαφορά είδη του γένους Chrysanthemum ___________ Είδος__________
Chrysanthemum aphrodite______
Chrysanthemum arcticum______
Chrysanthemum argyrophyllum Chrysanthemum arisanense Chrysanthemum boreale_______
Chrysanthemum carinatum_____
Chrysanthemum chalchingolicum Chrysanthemum chanetii_______
Chrysanthemum cinerariaefolium Chrysanthemum coronarium Chrysanthemum crassum______
Chrysanthemum frutescens_____
Chrysanthemum glabriusculum Chrysanthemum hypargyrum Chrysanthemum indicum_______
Chrysanthemum japonense_____
Chrysanthemum japonicum_____
Chrysanthemum lavandulifolium Chrysanthemum leucanthemum Chrysanthemum mawii________
Chrysanthemum maximowiczii Chrysanthemum maximum_____
Chrysanthemum mongolicum Chrysanthemum morifolium_____
Chrysanthemum morii_________
Chrysanthemum okiense_______
Chrysanthemum oreastrum_____
Chrysanthemum ornatum______
Chrysanthemum pacificum_____
Chrysanthemum potentilloides Chrysanthemum segetum______
Chrysanthemum shiwogiku_____
Chrysanthemum sinuatum______
Chrysanthemum tricolor_______
Chrysanthemum vestitum______
Chrysanthemum weyrichii______
Chrysanthemum yoshinaganthum Chrysanthemum zawadskii_____
Εικόνα 3. Chrysanthemum pacificum
Εικόνα 4. Chrysanthemum segetum
Εκτός από το Chrysanthemum morifolium το οποίο καλλιεργείτε σε ευρεία κλίμακα και προέρχεται από υβριδισμό άλλα γνωστά είδη είναι (GRIN, 2001, Ζαχαροπούλου, 1999).
Chrysanthemum carinatun Είναι απλή έγχρωμη μαργαρίτα με διάφορα χρώματα (μοβ, κίτρινο, καφέ, λευκό, κόκκινο). Φύλλα πολύ σχιστά, λεπτά. Ο ποδίσκος του άνθους είναι αρκετά μακρύς. Πολλαπλασιάζεται με σπόρο την άνοιξη. Ανθίζει αργά το καλοκαίρι.
Chrysanthemum leucanthemum Είναι μεγάλη λευκή μαργαρίτα με κίτρινο κέντρο που ανθίζει το καλοκαίρι.
Chrysanthemum segetum Είναι η κίτρινη απλή μαργαρίτα των αγρών που καλλιεργείται στους κήπους, ως βελτιωμένη. Ανθίζει αργά το καλοκαίρι.
Chrysanthemum coronarium Έχει απλά κίτρινα άνθη και λευκά με μια ζώνη υπόλευκη στο κέντρο. Πολλαπλασιάζεται με σπόρο την άνοιξη και ανθίζει αργά το καλοκαίρι.
Chrysanthemum maximum Είναι μαργαρίτα με μεγάλο ανθός με χρώμα λευκό και κέντρο κίτρινο.
Chrysanthemum tricolor Είναι ένα είδος χρυσάνθεμου που ανθίζει την άνοιξη με τρίχρωμες μαργαρίτες ή και διαφόρων χρωμάτων. Είναι θεαματικό άνθος, με στέλεχος υψηλό.
Chrysanthemum frutescens Είναι η Ανθεμίς που συναντάμε συχνά στους κήπους. Είναι θάμνος με μεγάλη ανάπτυξη και πάρα πολλές, μάλλον μικρές, άσπρες μαργαρίτες.
5. Κατηγορίες ανθέων
Με βάση τη μορφολογία του άνθους χωρίζονται σε μικρανθή ή spray και μεγανθή ή standard. Οι ποικιλίες οι οποίες φέρουν μεγάλο αριθμό μικρών ανθέων ανά ανθικό στέλεχος ονομάζονται μικρανθής (spray). Στην κατηγορία αυτή δεν αφαιρούνται οι πλάγιοι οφθαλμοί ή αφαιρούνται κάποιοι μόνο. Ο επάκριος όμως οφθαλμός αφαιρείται. Οι ποικιλίες οι οποίες φέρουν ένα μεγάλης διαμέτρου άνθος ανά ανθικό στέλεχος ονομάζονται μεγανθής (standard). Τα φυτά αναπτύσσονται ως μονοστέλεχα ή αλλιώς κορφολογούνται και δημιουργούνται έτσι 2 ή 3 στελέχη. Όλοι οι πλάγιοι οφθαλμοί αφαιρούνται και αφήνετε μονάχα ο επάκριος. Τα λουλούδια έχουν κεφαλή με διάμετρο 10-15 cm και το μήκος του στελέχους είναι 60-100 cm.
Η Εθνική Εταιρία Χρυσανθέμων της Αμερικής (National Chrysanthemum Society usa) με βάση τον τύπο ή το σχήμα των ανθέων κατατάσσει τα χρυσάνθεμα σε 13 κατηγορίες (National Chrysanthemum Society usa, 2003).
Irregular Incurve Τα ανώτερα και κεντρικά πέταλα είναι γυρισμένα προς τον άξονα του άνθους, ενώ τα κατώτερα παρουσιάζουν μια ανώμαλη εμφάνιση.
Reflex Τα πέταλα στρέφονται προς τα κάτω και είναι παρόμοια με φτέρωμα πουλιών. Οι κορυφές αυτών των ανθών είναι κάπως ισιωμένες.
Regular Incurve Τα πέταλα είναι γυρισμένα προς τον άξονα του άνθους και δίνουν σε αυτό σφαιρικό σχήμα.
Decorative Τα πέταλα είναι κοντά και δημιουργούν την εντύπωση ενός δισκοειδούς άνθους. Όπως και στις τρεις προηγούμενες κατηγορίες ο άξονας του άνθους δεν πρέπει να φαίνεται. Τα ανώτερα πέταλα τείνουν να καμπυλώσουν, αλλά τα χαμηλότερα είναι γενικά πιο ακανόνιστα.
Intermediate Incurve Τα κεντρικά πέταλα στερεύονται προς τα μέσα και τα περιφερειακά προς τα έξω.
Pompon Πολύ μικρά άνθη σαν μικρές σφαίρες με πέταλα πυκνά και κοντά.
Single and Semi-Double Είναι μαργαρίτα με έναν κεντρικό δίσκο και μια ή περισσότερες σειρές ακτινωτών πετάλων.
Anemone Είναι σαν τον προηγούμενο τύπο αλλά με κεντρικά άνθη πιο μεγάλα και συνεπώς πιο ανυψωμένοι δίσκο.
Spoon Είναι σαν τον τύπο Semi-double αλλά τα ακτινωτά πέταλα είναι όπως τα κουτάλια στις άκρες.
Ο κεντρικός δίσκος είναι στρογγυλός και ορατός.
Quill Τα πέταλα είναι σωληνοειδή με τις άκρες ανοιχτές. Η άνθιση είναι πλήρως διπλή χωρίς το ανοικτό κέντρο.
Spider Τα πέταλα είναι νηματοειδή, γλωσσοειδή ή σωληνοειδή σαν ακτίνες.
Brush and Thistle Τα πέταλα είναι σωληνοειδή και λεπτά και είναι παράλληλα με τον μίσχο και μοιάζουν με «βούρτσα». Στην ίδια κατηγορία κατατάσσονται και τα χρυσάνθεμα των οποίων τα πέταλα είναι σωληνοειδή και λεπτά αλλά στρίβονται και «πέφτουν».
Unclassified Στην κατηγορία αυτή κατατάσσονται τα χρυσάνθεμα των οποίων τα άνθη δεν ανήκουν σε καμιά από τις παραπάνω κατηγορίες.
Με βάση το μέγεθος των ανθέων χωρίζονται στις εξής κατηγορίες (Κανταρτζή, 1992). :
1. Άνθη μεγάλα, διαμέτρου μεγαλύτερης των 10cm 2. Άνθη μέσου μεγέθους, διαμέτρου 5-10cm
3. Άνθη μικρά, διαμέτρου μικρότερης των 5cm
6. Ταξινόμηση ποικιλιών
Σε πολλές χιλιάδες φθάνουν οι ποικιλίες του χρυσανθέμου που έχουν καλλιεργηθεί μέχρι σήμερα, συνέχεια δε δημιουργούνται νέες, ώστε η συστηματική τους κατάταξη να είναι πολύ δύσκολη. Παρόλα αυτά έχουν προταθεί διάφοροι τρόποι ταξινόμησης των ποικιλιών. Οι σημαντικότεροι είναι α) Με βάση το χρώμα των ανθέων β) Με βάση την εποχή άνθησης γ) Με βάση την αντίδραση στη φωτοπερίοδο δ) Με βάση την εμπορική χρήση.
Οι κατηγορίες στις οποίες χωρίζονται οι ποικιλίες σύμφωνά με το χρώμα των ανθέων, συμβολίζονται με τα αρχικά του χρώματος στο αγγλικό αλφάβητο (Κανταρτζή, 1992).
Πίνακας 2. Κατηγορίες χρυσανθέμου με βάση το χρώμα των ανθέων
1 Λευκό W White
2 Κρεμ C Cream
3 Ανοιχτό κίτρινο LY Light Yellow
4 Κίτρινο Y Yellow
5 Βαθύ κίτρινο DY Deep Yellow 6 Ανοιχτό ρόδινο LP Light Pink
7 Ρόδινο P Pink
8 Βαθύ ρόδινο DP Deep Pink
9 Ανοιχτό σολωμού LS Light Salmon
10 Σολωμού S Salmon
11 Βαθύ σολωμού DS Deep Salmon
12 Ανοιχτό ορείχαλκου LB Light Bronze
13 Ορείχαλκου B Bronze
14 Βαθύ ορείχαλκου DB Deep Bronze 15 Ανοιχτό κόκκινο LR Light Red
16 Κόκκινο R Red
17 Βαθύ κόκκινο DR Deep Red 18 Ανοιχτό πορφυρό LPu Light Purple
19 Πορφυρό Pu Purple
20 Βαθύ πορφυρό DPu Deep Purple 21 Αλλά χρώματα
Η Βρετανική Εθνική Εταιρία Χρυσανθέμων (National Chrysanthemum Society ®) χωρίζει τις ποικίλες σε 30 κατηγορίες με βάση την εποχή άνθησης ως ακολούθως (National Chrysanthemum Society, 2010).
1. Περιλαμβάνονται οι κατηγορίες 1-12, με ποικιλίες όψιμης άνθησης, που ανθίζουν μετά τον Οκτώβριο, δηλαδή ποικιλίες που καλλιεργούνται κυρίως στο θερμοκήπιο
2. Εδώ ανήκουν οι κατηγορίες 13-19, με ποικιλίες που ανθίζουν τον Οκτώβριο
3. Περιλαμβάνονται οι κατηγορίες 23-30, με ποικιλίες πρώιμης άνθισης που ανθίζουν νωρίτερα από τον Οκτώβριο
Μια άλλη κατάταξη γίνεται με βάση την αντίδραση στη φωτοπερίοδο. Στην κατηγορία αυτή κατατάσσονται οι ποικιλίες ανάλογα με τον αριθμό εβδομάδων από την έναρξη μικρής ημέρας μέχρι την άνθηση, που κυμαίνεται από 6-15 εβδομάδες. Έτσι, με την εφαρμογή προγραμμάτων άνθησης, έχουμε άνθη χρυσανθέμων όλο το χρόνο.
Με βάση την εμπορική χρήση οι ποικιλίες μπορεί να χωριστούν σε τρεις κατηγορίες (Κανταρτζή, 1992).
1. Ποικιλίες για κομμένα άνθη. Δίνουν άνθη μεγάλου ή μέτριου μεγέθους, με ανθικά στελέχη μήκους 60-120cm, που χρησιμοποιούνται για εσωτερική διακόσμηση, γιατί τοποθετούμενα σε ανθοδοχεία διατηρούνται για πολλές ημέρες. Διακρίνονται σε ποικιλίες που δίνουν περισσότερα άνθη ανά ανθικό στέλεχος, δηλαδή δεν αναιρούνται οι πλάγιοι οφθαλμοί και σε ποικιλίες που έχουν μόνο ένα μεγάλο άνθος ανά ανθικό στέλεχος.
2. Ποικιλίες για φυτοδοχεία και ζαρντινιέρες. Έχουν ύψος 30-40cm, σπανιότερα δε 50cm, διακλαδίζονται λίγο ή πολύ, οπότε ανάλογα με την ποικιλία δίνουν 5-10 ή 30-40 άνθη.
3. Ποικιλίες για τον κήπο, με μικρά απλά ή διπλά άνθη, που είναι ανθεκτικές στις δυσμενείς καιρικές συνθήκες και παράγουν άφθονα και μικρά άνθη.
7. Ποικιλίες του Chrysanthemum morifolium
Όπως προαναφέρθηκε οι ποικιλίες των χρυσανθέμων φθάνουν σε πολλές χιλιάδες Αυτός ο μεγάλος αριθμός των ποικιλιών οφείλεται στην εμπορική σημασία που έχει αποκτήσει το χρυσάνθεμο τα τελευταία χρόνια σε ολόκληρο τον κόσμο καθώς και στην δυνατότητα χρησιμοποίησης του για πολλούς σκοπούς (για δρεπτά άνθη, για γλαστρικά φυτά, για φυτά κήπου). Επιπλέον οφείλεται στην εντατική εργασία διαλογής και υβριδισμού από του γενετιστές.
Παρακάτω αναφέρονται ενδεικτικά μερικές εμπορικές ποικιλίες (Κανταρτζή, 1992, Dave's Garden, 2001):
1. «Adrea», ύψος 30-45cm, με άνθη πορτοκαλί, κεραμίδι και ορειχάλκινου χρώματος, κατάλληλη ποικιλία για τον κήπο. Χρειάζεται τακτικό πότισμα και το pH πρέπει να κυμαίνεται από 6,1 μέχρι 7,8. Για καλή ανάπτυξη χρειάζεται πλήρη φωτισμό. Ανθίζει τέλος καλοκαιριού αρχές φθινοπώρου.
2. «Autumm Glory», υβρίδιο Fi, ύψους 25-30cm που σκεπάζεται όλο το φυτό από ημίδιπλα άνθη, διαμέτρου 4-5cm όλων των χρωματισμών. Ιδεώδης ποικιλία για φυτοδοχεία.
Εικόνα 5. Ποικιλία «Adrea»
3. «Barbara», ύψος 30-45cm, με άνθη χρώματος ροζ και βιολετί κατάλληλη ποικιλία για τον κήπο. Δεν χρειάζεται τακτικό πότισμα και το pH πρέπει να κυμαίνεται από 6,1 μέχρι 7,8. Για καλή ανάπτυξη χρειάζεται πλήρη φωτισμό.
Ανθίζει τέλος καλοκαιριού αρχές φθινοπώρου.
4. «Bravo» ύψος 15-30cm, με άνθη χρώματος κόκκινο κατάλληλη ποικιλία για δρεπτά άνθη. Δεν χρειάζεται τακτικό πότισμα και το pH πρέπει να κυμαίνεται από 6,1 μέχρι 7,8. Για καλή ανάπτυξη χρειάζεται πλήρη φωτισμό. Ανθίζει τέλος καλοκαιριού αρχές φθινοπώρου
5 «Brandi» ύψος 15-30cm, με άνθη χρώματος κόκκινο κατάλληλη για τον κήπο και για κομμένα άνθη. Δεν χρειάζεται τακτικό πότισμα και το pH πρέπει να κυμαίνεται από 6,1 μέχρι 7,8. Για καλή ανάπτυξη χρειάζεται πλήρη φωτισμό. Ανθίζει τέλος καλοκαιριού αρχές και μέσα φθινοπώρου
Εικόνα 6. noiKiAia«Barbara»
6. «Brigitte» ύψος 15-30cm, με άνθη χρώματος λευκά και κρεμ, κατάλληλη για παραγωγή δρεπτών ανθέων. Δεν χρειάζεται τακτικό πότισμα και το ρΗ πρέπει να κυμαίνεται από 6,1 μέχρι 7,8. Για καλή ανάπτυξη χρειάζεται πλήρη φωτισμό. Ανθίζει μέσα φθινοπώρου αρχές χειμώνα.
Εικόνα 7. Ποικιλία «Brigitte»
7. «Camille» ύψος 15-30cm, με άνθη χρώματος πορτοκαλί, καφετί, ορειχάλκινα κατάλληλη για παραγωγή δρεπτών ανθέων. Δεν χρειάζεται τακτικό πότισμα και το ρΗ πρέπει να κυμαίνεται από 6,1 μέχρι 7,8. Για καλή ανάπτυξη χρειάζεται πλήρη φωτισμό. Ανθίζει μέσα καλοκαιριού, αρχές και μέσα φθινοπώρου.
8. «Cecilia» ύψος 15-30cm, με άνθη χρώματος ροζ, βιολετί, κατάλληλη για παραγωγή δρεπτών ανθέων. Δεν χρειάζεται τακτικό πότισμα και το ρΗ πρέπει να κυμαίνεται από 6,1 μέχρι 7,8. Για καλή ανάπτυξη χρειάζεται πλήρη
φωτισμό. Ανθίζει μέσα και τέλος καλοκαιριού και αρχές και μέσα φθινοπώρου.
Εικόνα 8. Ποικιλία «Cecilia»
9. «Darlene» ύψος 15-30cm, με άνθη χρώματος ροζ, βιολετη, μωβ.
Κατάλληλη ποικίλα για διακοσμιτικό φυτό εσωτερικού χώρου. Δεν χρειάζεται τακτικό πότισμα και το pH πρέπει να κυμαίνεται από 6,1 μέχρι 7,8. Για καλή ανάπτυξη χρειάζεται πλήρη φωτισμό. Ανθίζει τέλος καλοκαιριού αρχές φθινοπώρου.
10. «Diana» ύψος 30-45cm, με άνθη χρώματος κίτρινα, κατάλληλη ποικιλία για τον κήπο και για κομμένα άνθη. Δεν χρειάζεται τακτικό πότισμα και το pH πρέπει να κυμαίνεται από 6,1 μέχρι 7,8. Για καλή ανάπτυξη χρειάζεται πλήρη φωτισμό. Ανθίζει τέλος καλοκαιριού αρχές και μέσα φθινοπώρου.
Εικόνα 9. Ποικιλία «Darlene»
11. «Donna» ύψος 30-45cm, με άνθη χρώματος κίτρινα, κατάλληλη ποικιλία για τον κήπο και για κομμένα άνθη. Δεν χρειάζεται τακτικό πότισμα και το pH πρέπει να κυμαίνεται από 6,1 μέχρι 7,8. Για καλή ανάπτυξη χρειάζεται πλήρη φωτισμό. Ανθίζει τέλος καλοκαιριού αρχές φθινοπώρου.
12. «Elena» ύψος 30-45cm, με άνθη χρώματος κίτρινα, κατάλληλη ποικιλία για τον κήπο και για κομμένα άνθη. Δεν χρειάζεται τακτικό πότισμα και το pH πρέπει να κυμαίνεται από 6,1 μέχρι 7,8. Για καλή ανάπτυξη χρειάζεται πλήρη φωτισμό. Ανθίζει τέλος καλοκαιριού αρχές φθινοπώρου.
13. «Eriso» ύψους 50cm περίπου συμπαγής, με ημίδιπλα άνθη διαμέτρου 5cm όλων των χρωματισμών.
14. «Fanfare» υβρίδιο Fi, ύψους 60cm περίπου με διπλά ή ημίδιπλα άνθη, διαμέτρου 8-9cm, κίτρινου, πορτοκαλί και κόκκινου χρωματισμού, κατάλληλα για κομμένα άνθη.
Εικόνα 10. Ποικιλία «Donna»
15. «Festive Ursula» ύψος 15-30cm, με άνθη χρώματος πορτοκαλί, κεραμίδι, ορειχάλκινα, κατάλληλη ποικιλία για τον κήπο και για κομμένα άνθη. Δεν χρειάζεται τακτικό πότισμα και το pH πρέπει να κυμαίνεται από 6,1 μέχρι 7,8.
Εικόνα 11. Ποικιλία «Fiona»
16. «Fiona» ύψος 30-45cm, με άνθη χρώματος βερικοκί, κατάλληλη ποικιλία για τον κήπο και για κομμένα άνθη. Δεν χρειάζεται τακτικό πότισμα και το pH πρέπει να κυμαίνεται από 6,1 μέχρι 7,8. Για καλή ανάπτυξη χρειάζεται πλήρη φωτισμό. Ανθίζει τέλος καλοκαιριού αρχές και μέσα φθινοπώρου.
Εικόνα 12. Ποικιλία «Flashy Gretchen»
17. «Flashy Gretchen» ύψος 30-45cm, με άνθη χρώματος πορτοκαλί, κόκκινα κεραμίδι, κατάλληλη ποικιλία για τον κήπο και για κομμένα άνθη. Δεν χρειάζεται τακτικό πότισμα και το pH πρέπει να κυμαίνεται από 6,1 μέχρι 7,8.
Για καλή ανάπτυξη χρειάζεται πλήρη φωτισμό. Ανθίζει μέσα φθινοπώρου αρχές χειμώνα.
18. «Florist’s Football» ύψους 60cm περίπου με ημίδιπλα και διπλά άνθη, διαμέτρου 15cm, κίτρινου, πορτοκαλί, κεραμίδι χρώματος, κατάλληλη για κομμένα άνθη.
19. «Gloud 9», ύψος 20-25cm, με λευκά περιφερειακά ανθίδια και λευκοκίτρινα κεντρικά, διαμέτρου 11cm περίπου
Εικόνα 13. Ποικιλία «Golden Marilyn»
20. «Golden Marilyn», ύψος 45-60cm, με άνθη κίτρινα και πορτοκαλί, κατάλληλη ποικιλία για τον κήπο και για κομμένα άνθη. Δεν χρειάζεται τακτικό πότισμα και το pH πρέπει να κυμαίνεται από 6,1 μέχρι 7,8. Για καλή ανάπτυξη χρειάζεται πλήρη φωτισμό. Ανθίζει μέσα φθινοπώρου αρχές χειμώνα
Εικόνα 14. Ποικιλία «Harmony»
21. «Golden Dream» υβρίδιο ύψους 25-30cm με άφθονα βαθυκίτρινα έως χρυσαφένια άνθη, διαμέτρου 4-5cm, που σκεπάζουν όλο το φυτό, κατάλληλη για φυτοδοχεια.
22. «Harmony» ύψος 45-60cm, με άνθη κίτρινα και πορτοκαλί, κόκκινα.
Κατάλληλη ποικιλία για τον κήπο. Δεν χρειάζεται τακτικό πότισμα και το pH πρέπει να κυμαίνεται από 6,1 μέχρι 7,8. Για καλή ανάπτυξη χρειάζεται πλήρη φωτισμό. Ανθίζει τέλος καλοκαιριού αρχές φθινοπώρου.
Εικόνα 15. Ποικιλία «Hot Salsa»
23. «Hot Salsa» ύψος 30-45cm, με άνθη χρώματος κόκκινα, κατάλληλη ποικιλία για τον κήπο και για κομμένα άνθη. Δεν χρειάζεται τακτικό πότισμα και το pH πρέπει να κυμαίνεται από 6,1 μέχρι 7,8. Για καλή ανάπτυξη
χρειάζεται πλήρη φωτισμό. Ανθίζει μέσα και τέλος φθινοπώρου, αρχές χειμώνα .
Εικόνα 16. Ποικιλία «Kristi»
24. «Jillian» ύψος 30-45cm, με άνθη χρώματος ροζ, βιολετί, κατάλληλη ποικιλία για τον κήπο και για κομμένα άνθη. Δεν χρειάζεται τακτικό πότισμα και το pH πρέπει να κυμαίνεται από 6,1 μέχρι 7,8. Για καλή ανάπτυξη χρειάζεται πλήρη φωτισμό. Ανθίζει τέλος καλοκαιριού αρχές φθινοπώρου.
25. «Kristi» ύψος 30-45cm, με άνθη χρώματος κίτρινα, κατάλληλη ποικιλία για τον κήπο και για κομμένα άνθη. Δεν χρειάζεται τακτικό πότισμα και το pH πρέπει να κυμαίνεται από 6,1 μέχρι 7,8. Για καλή ανάπτυξη χρειάζεται πλήρη φωτισμό. Ανθίζει μέσα φθινοπώρου αρχές χειμώνα.
Εικόνα 17. Ποικιλία «Linda»
26.«Linda» ύψος 30-45cm, με άνθη χρώματος λευκά, κατάλληλη ποικιλία για τον κήπο και για κομμένα άνθη. Δεν χρειάζεται τακτικό πότισμα και το ρΗ
πρέπει να κυμαίνεται από 6,1 μέχρι 7,8. Για καλή ανάπτυξη χρειάζεται πλήρη φωτισμό. Ανθίζει μέσα φθινοπώρου αρχές χειμώνα.
Εικόνα 18. Ποικιλία «Miranda»
27. «Mary» ύψος 30-45cm, με άνθη χρώματος κίτρινα, κατάλληλη ποικιλία για τον κήπο και για κομμένα άνθη. Δεν χρειάζεται τακτικό πότισμα και το pH πρέπει να κυμαίνεται από 6,1 μέχρι 7,8. Για καλή ανάπτυξη χρειάζεται πλήρη φωτισμό. Ανθίζει μέσα φθινοπώρου αρχές χειμώνα.
28. «Miranda» ύψος 30-45cm, με άνθη χρώματος πορτοκάλι, καφετί, οριχάλκινου. Κατάλληλη ποικιλία για τον κήπο και για κομμένα άνθη. Δεν χρειάζεται τακτικό πότισμα και το pH πρέπει να κυμαίνεται από 6,1 μέχρι 7,8.
Για καλή ανάπτυξη χρειάζεται πλήρη φωτισμό. Ανθίζει μέσα φθινοπώρου αρχές χειμώνα.
Εικόνα 19. Ποικιλία «Monica»
29. «Monica» ύψος 60-90cm, με άνθη χρώματος κίτρινα, κατάλληλη ποικιλία για τον κήπο και για κομμένα άνθη. Δεν χρειάζεται τακτικό πότισμα και το pH πρέπει να κυμαίνεται από 6,1 μέχρι 7,8. Για καλή ανάπτυξη χρειάζεται πλήρη φωτισμό. Ανθίζει μέσα φθινοπώρου αρχές χειμώνα.
Εικόνα 20. Ποικιλία «Nicole»
30. «Nicole» ύψος 15-30cm, με άνθη χρώματος λευκά, κατάλληλη ποικιλία για τον κήπο και για κομμένα άνθη. Δεν χρειάζεται τακτικό πότισμα και το pH πρέπει να κυμαίνεται από 6,1 μέχρι 7,8. Για καλή ανάπτυξη χρειάζεται πλήρη φωτισμό. Ανθίζει μέσα και τέλος καλοκαιριού, αρχές φθινοπώρου.
31. «Okra» ύψος 30-45cm, με άνθη χρώματος κίτρινα, κατάλληλη ποικιλία για τον κήπο και για κομμένα άνθη. Δεν χρειάζεται τακτικό πότισμα και το pH πρέπει να κυμαίνεται από 6,1 μέχρι 7,8. Για καλή ανάπτυξη χρειάζεται πλήρη φωτισμό. Ανθίζει μέσα φθινοπώρου αρχές χειμώνα.
Εικόνα 21. Ποικιλία «Okra»
32. «Olivia» ύψος 15-30cm, με άνθη χρώματος πορτοκαλί, ορειχάλκινα κατάλληλη ποικιλία για τον κήπο και για κομμένα άνθη. Δεν χρειάζεται τακτικό πότισμα και το pH πρέπει να κυμαίνεται από 6,1 μέχρι 7,8. Για καλή ανάπτυξη χρειάζεται πλήρη φωτισμό. Ανθίζει μέσα φθινοπώρου αρχές χειμώνα.
33. «Pam» ύψος 15-30cm, με άνθη χρώματος ροζ, καφετί, βερικοκί.
Κατάλληλη ποικιλία για τον κήπο και για κομμένα άνθη. Δεν χρειάζεται τακτικό πότισμα και το pH πρέπει να κυμαίνεται από 6,1 μέχρι 7,8. Για καλή ανάπτυξη χρειάζεται πλήρη φωτισμό. Ανθίζει τέλος καλοκαιριού αρχές και μέσα φθινοπώρου.
Εικόνα 22. Ποικιλία «Pam»
34. «Redcoat» με ζωηρά φυτά, ανθεκτικά στις χαμηλές θερμοκρασίες και άνθη ζωηρού κόκκινου χρωματισμού, κατάλληλη ποικιλία για κομμένα άνθη και για τον κήπο.
35. «Soft Cheryl» ύψος 15-30cm, με άνθη χρώματος ροζ και μωβ. Κατάλληλη ποικιλία για τον κήπο και για κομμένα άνθη. Δεν χρειάζεται τακτικό πότισμα και το pH πρέπει να κυμαίνεται από 6,1 μέχρι 7,8. Για καλή ανάπτυξη χρειάζεται πλήρη φωτισμό. Ανθίζει μέσα φθινοπώρου αρχές χειμώνα.
Εικόνα 23. Ποικιλία «Soft Cheryl»
36. «Sparkling Cheryl» ύψος 15-30cm, με άνθη χρώματος κίτρινα. Κατάλληλη ποικιλία για τον κήπο και για κομμένα άνθη. Δεν χρειάζεται τακτικό πότισμα και το pH πρέπει να κυμαίνεται από 6,1 μέχρι 7,8. Για καλή ανάπτυξη χρειάζεται πλήρη φωτισμό. Ανθίζει τέλος καλοκαιριού αρχές μέσα και τέλος φθινοπώρου καθώς και αρχές χειμώνα.
37. «Super Jet» υβρίδιο Fi, ύψους 60cm, με διπλά άνθη, υψηλής ποιότητας διαμέτρου 7-8cm, όλων σχεδόν των χρωματισμών, δηλαδή λευκού, κίτρινου, ορειχάλκου, ρόδινου, κόκκινου, κ. α..
38. «Tasha» ύψος 15-30cm, με άνθη χρώματος πορτοκαλί, ορειχάλκινο.
Κατάλληλη ποικιλία για τον κήπο και για κομμένα άνθη. Δεν χρειάζεται τακτικό πότισμα και το pH πρέπει να κυμαίνεται από 6,1 μέχρι 7,8. Για καλή ανάπτυξη χρειάζεται πλήρη φωτισμό. Ανθίζει αρχές και μέσα φθινοπώρου, αρχές χειμώνα.
39. «Tiffany» ύψος 15-30cm, με άνθη χρώματος λευκά. Κατάλληλη ποικιλία για τον κήπο και για κομμένα άνθη. Δεν χρειάζεται τακτικό πότισμα και το pH πρέπει να κυμαίνεται από 6,1 μέχρι 7,8. Για καλή ανάπτυξη χρειάζεται πλήρη φωτισμό. Ανθίζει τέλη καλοκαιριού αρχές φθινοπώρου.
Εικόνα 24. Ποικιλία «Tiffany»
40. «Yellow Cloud» με ημίδιπλα άνθη εντυπωσιακού κίτρινου χρώματος κατάλληλη για τον κήπο και για κομμένα άνθη.
41. «Vanna» ύψος 15-30cm, με άνθη χρώματος λευκά. Κατάλληλη ποικιλία για τον κήπο και για κομμένα άνθη. Δεν χρειάζεται τακτικό πότισμα και το pH πρέπει να κυμαίνεται από 6,1 μέχρι 7,8. Για καλή ανάπτυξη χρειάζεται πλήρη φωτισμό. Ανθίζει τέλη καλοκαιριού αρχές φθινοπώρου.
8. Χρήσεις του Χρυσανθέμου
Το χρυσάνθεμο εξαιτίας των πολλών ποικιλιών που διαθέτει και την ποικιλία μεγεθών και χρωμάτων με μονά ή διπλά άνθη, έχει μεγάλη εμπορική αξία. Χρησιμοποιούνται σε φυτοδοχεία, σε παρτέρια είτε μεμονωμένα είτε σε ομάδες, σε βραχόκηπους, σε γλάστρες, καθώς επίσης για δρεπτά άνθη σε ανθοδέσμες. Χρησιμοποιείτε ευρύτατα για τον καλλωπισμό διαφόρων χώρων όπως σπίτια, αίθουσες εκδηλώσεων, εκθέσεων, εξωτερικών χώρων.
Χαρίζεται στα ποδοσφαιρικά παιχνίδια, εγκαίνια σπιτιού και άλλες
γιορταστικές εκδηλώσεις. Σε κάποιες χώρες όπως το Βέλγιο και η Αυστρία, το χρυσάνθεμο χρησιμοποιείται σχεδόν αποκλειστικά ως μνημείο στους τάφους.
Στην παγκόσμια αγορά είναι το δεύτερο πιο σημαντικό οικονομικό ανθοκομικό είδος μετά το τριαντάφυλλο. Στην Ιαπωνία τις τελευταίες δεκαετίες η παραγωγή του έχει υπερδιπλασιαστεί ως αποτέλεσμα τις βελτίωσης του τρόπου διαβίωσης με το χρυσάνθεμο να καταλαμβάνει το 35% της αγοράς δρεπτών ανθέων (Boase, et al. 1997). Η Ιαπωνία είναι η πρώτη χώρα παραγωγός (2 δισεκατομμύρια δρεπτά άνθη), ακολουθεί η Ολλανδία (800 εκατομμύρια), η Κολομβία (600 εκατομμύρια), η Ιταλία (500 εκατομμύρια) και τις ΗΠΑ (300 εκατομμύρια) (Flowers and Plants Association, 2001).
Εικόνα 25. Χρυσάνθεμα σε γλάστρα
Τα χρυσάνθεμα έχουν μεγάλη καλλωπιστική αξία καθώς δίνουν χρώμα σε μια περίοδο όπου δεν υπάρχουν πολλά ανθισμένα φυτά. Ανθίζουν στα τέλη του Οκτώβρη αλλά παραμένουν ανθισμένα για μεγάλη χρονική περίοδο έτσι ώστε να προκαλούν τις αισθήσεις μας μέσα στο φθινόπωρο.
Εικόνα 26. Ανθοδέσμες από δρεπτά Χρυσάνθεμα
Στην Ελληνική αγορά είναι από τα πιο εμπορικά άνθη μαζί με τα τριαντάφυλλα, τα λίλιουμ, τις ζέρμπερες, και τα γαρίφαλα. Επειδή όμως η παραγωγή δρεπτών ανθέων από ελληνικές επιχείρησης είναι μικρή η αγορά του στηρίζεται κυρίως στις εισαγωγές από την Ολλανδία. Έτσι για το χρονικό διάστημα 1990 μέχρι 1999 το χρυσάνθεμο ήταν το πρώτο σε ποσότητα εισαγόμενο ανθοκομικό είδος. Το έτος 2003 η συνολική έκταση στην οποία καλλιεργούνταν το χρυσάνθεμο ανήλθε στα 383 στρέμματα από τα οποία τα 199 ήταν υπαίθρια καλλιέργεια και τα 184 στρέμματα, θερμοκηπιακές καλλιέργειες. Τα τελευταία χρόνια όμως παρουσιάζει αύξηση η καλλιέργεια του χρυσανθέμου, κυρίως σε θερμοκηπιακές εγκαταστάσεις (Δάρρας, 2008).
Εικόνα 27. Ανθοταξία χρυσανθέμων σε εκθεσιακό χώρο
Επιπλέον με την πλούσια συλλογή από της ποικιλίες που έχει, χρησιμοποιείται και στην Αρχιτεκτονική τοπίου για την διαμόρφωση εξωτερικών χώρων. Οι ποικιλίες ζωηρής και υψηλής ανάπτυξης μπορούν να φυτευτούν μπροστά από κτίρια για να δημιουργήσουν τα άνθη τους χρωματικές εναρμονίσεις ή ζωηρές αντιθέσεις με τους χρωματισμούς κτιρίων.
Εικόνα 28. Χρυσάνθεμα σε βραχόκηπο
Οι χαμηλές συμπαγείς και πολύανθες ποικιλίες, είναι κατάλληλες για φυτοδοχεία και ζαρντινιέρες, προκειμένου να διακοσμήσουν εξωτερικούς χώρους κτιρίων, όπως ταράτσες, εξώστες και παράθυρα ή ακόμη και εσωτερικούς χώρους.
Από το χρυσάνθεμο, τόσο από τα φύλλα του όσο και από τα άνθη, παράγεται τσάι με φαρμακευτικές ιδιότητες. Είναι γνωστό για την ευεξία που προσφέρει στην διάρκεια του κρυολογήματος και την ικανότητα του να απαλύνει το λαιμό. Βοηθάει στην καθαρότερη όραση καθώς συνδέεται άμεσα με την αποτοξίνωση του συκωτιού που ελέγχει τα μάτια και πολλά συναισθήματα (θυμό, άγχος). Τα άνθη του χρυσάνθεμου χρησιμοποιούνται περισσότερες από μία φορές για να δώσουν το ρόφημα τους με ελαφρύτερο αποτέλεσμα. Με απόσταξη από τα άνθη του χρυσάνθεμου μπορούμε να πάρουμε και αιθέριο έλαιο το οποίο χρησιμοποιείτε στην αρωματοθεραπία (Paul and Leiser, 1968).
Εικόνα 29. Χρυσάνθεμα σε διαμόρφωση κήπου.
Επιπλέον το χρυσάνθεμο χρησιμοποιείται σε καθυστέρηση της περιόδου και σε ακανόνιστη περίοδο. Οι σπόροι χρησιμοποιούνται ενάντια στα εντερικά παράσιτα. Προκαλεί συσπάσεις της μήτρας, γι' αυτό και κινητοποιεί την περίοδο σε περίπτωση αρρυθμίας.
Τέλος από το χρυσάνθεμο παράγονται και οι φυσικές πυρεθρίνες. Είναι οργανικές ενώσεις που περιέχονται στα άνθη και λιγότερο στα στελέχη των φυτών και παρουσιάζουν εντομοτοξικές και ακαρεοτοξικές ιδιότητες. Για την παραγωγή των φυσικών πυρεθρινών, χρησιμοποιείται κυρίως το είδος Chrysanthemum dnerariaefolium, που είναι γνωστό και ως πύρεθρο
(ργτθΐίπυπι) και δευτερευόντως τα συγγενικά είδη Ο. Γ ο ε β υ η η και Ο. ο θ Γ η β υ η η .
Η περιεκτικότητα των ανθέων του πύρεθρου σε πυρεθρίνες ανέρχονται συνολικά σε 0,5-1,5% και παραλαμβάνονται με εκχύλιση των ανθέων με κάποιο οργανικό διαλύτη με προσρόφηση σε ενεργό άνθρακα και με δεύτερη στη συνέχεια εκχύλιση με νιτρομεθάνιο (Ζιώγας και Μαρκόγλου, 2010).
9. Συστήματα καλλιέργειας του χρυσανθέμου στο θερμοκήπιο
Το χρυσάνθεμο για την παραγωγή θρεπτών ανθέων μπορεί να καλλιεργηθεί είτε στην ύπαιθρο είτε στο θερμοκήπιο, όμως η αξία των παραγόμενων δρεπτών ανθέων στις υπαίθριες καλλιέργειες είναι χαμηλότερη σε σύγκριση με αυτά που παράγονται στο θερμοκήπιο. Η υπαίθρια καλλιέργεια ενώ έχει το μεγάλο πλεονέκτημα ότι δεν χρειάζεται πολύ εξειδικευμένες γνώσεις, πολύπλοκα καλλιεργητικά μέσα ή ελεγχόμενες συνθήκες καλλιέργειας και κατά συνεπεία όχι μεγάλες καλλιεργητικές δαπάνες, έχει το μειονέκτημα ότι πολλές φορές η παραγωγή συμπίπτει σε εποχές με μεγάλη προσφορά στο εμπόριο του συγκεκριμένου είδους ή σε εποχές με μειωμένη ζήτηση ή τέλος, σε περιόδους που υπάρχει ταυτόχρονη προσφορά πολλών άλλων ειδών. Τα άνθη του χρυσανθέμου μπορεί να παραχθούν στην ύπαιθρο μόνον κατά το φθινόπωρο, δεδομένου ότι μόνον τότε επικρατούν η κατάλληλη φωτοπερίοδος και οι κατάλληλες θερμοκρασίες.
Σε αντίθεση στο θερμοκήπιο μπορούμε να έχουμε παραγωγή όλο τον χρόνο ή μπορεί να γίνει κλιμάκωση της παραγωγής, σε περιπτώσεις που δεν προβλέπεται ζήτηση για ένα διάστημα, γιατί έχουμε την δυνατότητα τροποποίησης ή ρύθμισης πολλών από τους παράγοντες του περιβάλλοντος που επιδρούν στην ανάπτυξη του φυτού.
Το θερμοκήπιο είναι μια κατασκευή η οποία καλύπτεται με διαφανές υλικό και ανάλογα με τον εξοπλισμό που διαθέτει έχει τα εξής πλεονεκτήματα (Μαυρογιαννόπουλου, 2001):
1. Αποφεύγονται ζημιές από αέρα, βροχή, χιόνι και χαλάζι
2. Παρέχεται η δυνατότητα ρύθμισης των παραγόντων του περιβάλλοντος της κόμης των φυτών, όπως: της ακτινοβολίας, της θερμοκρασίας, της υγρασίας και του διοξειδίου του άνθρακα, με αρκετή ακρίβεια.