[PENDING] Καλλιεργητικός εκσυγχρονισμός

Α.T.Δ.I. ΠΔΛΟΠΟΝΝΗ΢ΟΤ

΢ΥΟΛΗ ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΑ΢ ΓΔΩΠΟΝΙΑ΢ ΚΑΙ ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΑ΢

ΣΡΟΦΙΜΩΝ ΚΑΙ ΓΙΑΣΡΟΦΗ΢

ΣΔΥΝΟΛΟΓΩΝ ΓΔΟΠΩΝΩΝ

(ΠΡΩΗΝ ΣΜΗΜΑ ΦΤΣΙΚΗ΢ ΠΑΡΑΓΩΓΗ΢ )

ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΔΡΓΑ΢ΙΑ

ΚΑΛΛΙΔΡΓΗΣΙΚΟ΢ ΔΚ΢ΤΓΥΡΟΝΙ΢ΜΟ΢ –

ΔΝΑΛΛΑΚΣΙΚΗ ΓΔΩΡΓΙΑ ΢ΣΗΝ ΠΔΡΙΟΥΗ ΣΗ΢ ΦΘΙΩΣΙΓΑ΢

ΔΙ΢ΗΓΗΣΗ΢: Σ΢ΔΚΟΤΡΑ ΥΑΡΙΚΛΔΙΑ

ΔΠΙΒΛΔΠΩΝ: ΠΑΠΑΓΔΩΡΓΙΟΤ ΑΘΑΝΑ΢ΙΟ΢

ΚΑΛΑΜΑΣΑ ΝΟΔΜΒΡΗΟ΢ 2014

ΔΤΥΑΡΙ΢ΣΙΔ΢

Ζ παξνχζα εξγαζία απνηειεί ηελ Πηπρηαθή Δξγαζία ζηα πιαίζηα ησλ ζπνπδψλ κνπ ζην ηκήκα Φπηηθήο Παξαγσγήο, ηεο ΢ρνιήο Σερλνινγίαο Γεσπνλίαο (΢.ΣΔ.Γ.), ηνπ Α.Σ.Δ.Η.

ΠΔΛΟΠΟΝΝΖ΢ΟΤ.

Οθείισ ζεξκέο επραξηζηίεο ζηνλ θαζεγεηή κνπ ΚΤΡΗΟ ΑΘΑΝΑ΢ΗΟ ΠΑΠΑΓΔΩΡΓΗΟΤ γηα ηελ θαζνδήγεζε θαη ηελ ππνζηήξημε ηνπ θαζ‟ φιε ηελ δηάξθεηα εθπφλεζεο ηεο εξγαζίαο απηήο. Δπίζεο ζέισ λα επραξηζηήζσ ζεξκά ηελ νηθνγέλεηα κνπ γηα ηελ εζηθή θαη νηθνλνκηθή ηεο ζπκπαξάζηαζε.

ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ

΢πληνκνγξαθίεο θαη ζπκβνιηζκνί………...………..5

Καηάινγνο πηλάθσλ...6

Καηάινγνο θσηνγξαθηψλ………..6

Καηάινγνο γξαθεκάησλ…..……….……….7

Καηάινγνο εηθφλσλ………7

Δηζαγσγή………...8

ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1^ο ΓΔΩΡΓΙΚΟ΢ ΣΟΜΔΑ΢ 1.1 Γεληθά ζηνηρεία………..9

1.2 Γεσξγηθή Πνιηηηθή………...10

1.3 Κνηλή Αγξνηηθή Πνιηηηθή………11

1.4 Γεσξγηθφ εηζφδεκα………...12

ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2^ο ΔΚ΢ΤΓΥΡΟΝΙ΢ΜΟ΢ ΚΑΙ ΔΚΜΗΥΑΝΙ΢Η ΓΔΩΡΓΙΑ΢ 2.1 Δθκεράληζε ηεο γεσξγίαο……….14

2.2 Παξαγσγηθφηεηα………...15

2.3 Γεσξγηθά κεραλήκαηα……….….15

2.4 Θεηηθέο θαη αξλεηηθέο επηδξάζεηο………...…..16

2.5 Κίλεηξα Κνηλήο Αγξνηηθήο Πνιηηηθήο………..………...17

ΚΔΦΑΛΑΙΟ 3^ο ΔΝΑΛΛΑΚΣΙΚΗ ΓΔΩΡΓΙΑ 3.1 Δλαιιαθηηθέο κνξθέο γεσξγίαο………19

3.2 Βηνινγηθέο θαιιηέξγεηεο……….…..21

3.3 Βησζηκφηεηα θαη αεηθνξία………22

3.4 Δλεκέξσζε – Δθπαίδεπζε θαιιηεξγεηψλ………23

3.5 Διιεληθά δεδνκέλα………..….24

3.6 Γηεζλή δεδνκέλα……….…..26

3.7 Πηζηνπνίεζε πξντφλησλ ελαιιαθηηθήο γεσξγίαο……….…28

ΚΔΦΑΛΑΙΟ 4^ο Π.Δ. ΦΘΙΩΣΙΓΑ΢ 4.1 Γεληθά ζηνηρεία……….30

4.2 Γεκνγξαθηθά ζηνηρεία………..31

4.3 Γεσκνξθνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά………33

4.4 Γνκή ησλ Καιιηεξγεηψλ………...34

4.5 Γεσξγνί………...…..35

4.6 Νένη αγξφηεο……….36

4.7 Πξνγξάκκαηα εθζπγρξνληζκνχ………37

4.8 Δληαγκέλνη αγξφηεο ζε πξνγξάκκαηα εθζπγρξνληζκνχ………...37

4.9 Δλαιιαθηηθέο θαιιηέξγεηεο……….………..………...38

4.10 Σνπηθνί Αγξνηηθνί ΢πλεηαηξηζκνί…….…….………45

4.11 Απνηειέζκαηα εξεπλψλ………….………….………....46

ΚΔΦΑΛΑΙΟ 5^ο ΝΔΔ΢ ΔΤΚΑΙΡΙΔ΢ 5.1 Γπλαηφηεηεο & Πξννπηηθέο……….…48

5.2 Κιάδνο εμαγσγψλ……….…...49

5.3 ΢εκαληηθφηεηα ρξεκαηνδνηήζεσλ……….….50

ΚΔΦΑΛΑΙΟ 6^ο ΔΠΙΛΟΓΟ΢ 6.1 ΢πκπεξάζκαηα………..…52

6.2 Πξνηάζεηο……….…53

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ………..……….55

΢ΤΝΣΟΜΟΓΡΑΦΙΔ΢ ΚΑΙ ΢ΤΜΒΟΛΙ΢ΜΟΙ Α.Δ.Π………...Αθαζάξηζην Δζληθφ Πξντφλ

ΒΗΠΔ………Βηνκεραληθή Πεξηνρή Δ.Δ………Δπξσπατθή Έλσζε

ΔΚΑΓΔΜ……….Έλσζε Καηαζθεπαζηψλ Γεσξγηθψλ Μεραλεκάησλ Διιάδνο ΔΛ.΢ΣΑΣ……….Διιεληθή ΢ηαηηζηηθή Αξρή

Δ.΢.Τ.Δ………Δζληθή ΢ηαηηζηηθή Τπεξεζία Διιάδαο

ΗΟΒΔ………....Ίδξπκα Οηθνλνκηθψλ & Βηνκεραληθψλ Δξεπλψλ ΚΑΠ……….Κνηλή Αγξνηηθή Πνιηηηθή

Κ.Γ.Π………Κνηλή Γεσξγηθή Πνιηηηθή ΜΜΔ……….Μηθξνκεζαίεο Δπηρεηξήζεηο ΝΑ………Νφηην Αλαηνιηθά

Ο.΢.Γ.Δ……….Οινθιεξσκέλν ΢χζηεκα Γηαρείξηζεο & Διέγρνπ ΠΑ΢ΔΓΔ΢……….Παλειιήληα ΢πλνκνζπνλδία Δλψζεσλ Αγξνηηθψλ

΢πλεηαηξηζκψλ

ΠΓΔ………...Πξνζηαηεπφκελε Γεσγξαθηθή Έλδεημε Π.Δ……….………...Πεξηθεξεηαθή Δλφηεηα

ΣΓ………..Σνπηθφ Γηακέξηζκα

ΦΑΦ……….Φαξκαθεπηηθά Αξσκαηηθά Φπηά ΥΓΓ………...Υξεζηκνπνηνχκελε Γεσξγηθή Γε

ΚΑΣΑΛΟΓΟ΢ ΠΙΝΑΚΩΝ

Πίλαθαο 1.1 Δξγαηηθφ δπλακηθφ ζηνλ αγξνηηθφ ηνκέα………..10

Πίλαθαο 3.1 Καιιηεξγνχκελεο εθηάζεηο κε βηνινγηθή παξαγσγή ζηελ Διιάδα…………...25

Πίλαθαο 3.2 Βηνινγηθέο εθηάζεηο επί ηνπ ζπλφινπ ηεο ρξεζηκνπνηνχκελεο γεσξγηθήο γεο.26 Πίλαθαο 3.3 Υψξεο κε ηε κεγαιχηεξε έθηαζε βηνινγηθήο θαιιηέξγεηαο………..27

Πίλαθαο 4.1 Μφληκνο πιεζπζκφο βάζεη απνγξαθήο 2011……….31

Πίλαθαο 4.2 Καιιηέξγεηεο Ν. Φζηψηηδαο. (Έηνο 2007)………..32

Πίλαθαο 4.3 Αξηζκφο απαζρνινπκέλσλ ζην ζχλνιν ησλ εθκεηαιιεχζεσλ ηνπ Ν. Φζηψηηδαο………..32

Πίλαθαο 4.4 Μνξθσηηθφ επίπεδν πιεζπζκνχ Ν. Φζηψηηδαο (έηνο 2001)………..32

Πίλαθαο 4.5 Καιιηέξγεηεο Ν. Φζηψηηδαο. (Έηνο 2007)………..34

Πίλαθαο 4.6 Δλδεηθηηθέο θαιιηέξγεηεο Ν. Φζηψηηδαο (Έηνο 2002)………....34

Πίλαθαο 4.7 Καηαλνκή ηεο ρξεζηκνπνηνχκελεο γεσξγηθήο έθηαζεο ησλ εθκεηαιιεχζεσλ (εθηάζεηο ζε ρηιηάδεο ζηξέκκαηα)………...………...35

Πίλαθαο 4.8 Γεσξγηθά κεραλήκαηα Ν. Φζηψηηδαο………35

Πίλαθαο 4.9 Πξντφλ ΠΟΠ Φζηψηηδαο………35

Πίλαθαο 4.10 Καιιηέξγεηεο βηνινγηθψλ ρξήζεσλ γεο ηνπ Ννκνχ Φζηψηηδαο…….….……44

Πίλαθαο 4.11 Δθηάζεηο βηνινγηθψλ θαιιηεξγεηψλ Φζηψηηδαο (2001)……….……44

Πίλαθαο 4.12 Δθκεηαιιεχζεηο & Δθηάζεηο βηνινγηθήο θαιιηέξγεηαο Φζηψηηδαο (2007)…...45

ΚΑΣΑΛΟΓΟ΢ ΦΩΣΟΓΡΑΦΙΩΝ Φσηνγξαθία 2.1 Γεσξγηθφο ειθπζηήξαο……….………...……14

Φσηνγξαθίεο 2.2 Δθζέζεηο αγξνηηθψλ κεραλεκάησλ……….16

Φσηνγξαθία 4.1 Ηππνθαέο………..38

Φσηνγξαθία 4.2 Αιφε………39

Φσηνγξαθία 4.3 Βηνθαιιηέξγεηα αξσκαηηθψλ θπηψλ ζην Ννκφ Φζηψηηδαο……….39

Φσηνγξαθία 4.4 Καιιηέξγεηα καληηαξηνχ……….……….……40

Φσηνγξαθία 4.5 Ρνδηά………41

Φσηνγξαθία 4.6 Κηλφα (quinoa)……….…41

Φσηνγξαθία 4.7 Ακπέιηα ζηελ θνηιάδα ηεο Αηαιάληεο………...…42

Φσηνγξαθία 5.1 Παλειιήληα Έθζεζε Λακίαο (ΠΔΛ)………...……49

ΚΑΣΑΛΟΓΟ΢ ΓΡΑΦΗΜΑΣΩΝ

Γξάθεκα 3.1 Βηψζηκε αλάπηπμε (΢ηφρνο ηεο Οδεγίαο 2001/42/ΔΚ)………...….23 Γξάθεκα 4.1 Καηαλνκή πιεζπζκνχ Πεξηθέξεηαο ΢ηεξεάο Διιάδαο………31

ΚΑΣΑΛΟΓΟ΢ ΔΙΚΟΝΩΝ

Δηθφλα 4.1 Γήκνη Π.Δ. Φζηψηηδαο……….…….30 Δηθφλα 4.2 ΢ήκα Αγξνηηθνχ ΢πλεηαηξηζκνχ „‟Stevia Hellas‟‟……….……..46

Διζαγωγή

Ο πξσηνγελήο ηνκέαο απνηειεί θχξην θαη ηζρπξφ θιάδν ηεο νηθνλνκίαο γηα πνιιέο ρψξεο ζε δηεζλέο επίπεδν. Αθφκε θαη ζε πεξηφδνπο θξίζεσλ πνπ ζπλέβεζαλ δηαρξνληθά ζηελ ηζηνξία, απέδεημε πσο κπφξεζε λα επεξεαζηεί ειάρηζηα θαη λα βνεζήζεη αμηφινγα ζηελ επαλαθνξά ησλ αξρηθψλ ηζνξξνπηψλ.

΢ήκεξα εμαθνινπζεί λα απνηειεί βαζηθφ νηθνλνκηθφ θιάδν, αλ θαη ζε πνιιέο ρψξεο έρεη απνδεηρζεί πσο θπξηφηεξνο αληαγσληζηήο ηνπ είλαη ν ηξηηνγελήο ηνκέαο, πνπ ζπγθεληξψλεη ην κεγαιχηεξν ελδηαθέξνλ ησλ πνιηηψλ/ εξγαδνκέλσλ.

Ζ λέα ζχγρξνλε κνξθή ηεο Γεσξγίαο πιένλ έρεη ην φλνκα ελαιιαθηηθή γεσξγία θαη ζρεηίδεηαη άκεζα κε ηελ αεηθνξία θαη ηελ βησζηκφηεηα. Πξφθεηηαη γηα θαιιηέξγεηεο ζηηο νπνίεο εθαξκφδνληαη κέζνδνη απφιπηα θηιηθέο πξνο ην πεξηβάιινλ θαη ηα παξαγφκελα πξντφληα είλαη πςειήο πξνζηηζέκελεο αμίαο. Σα πξντφληα απηά μερσξίδνπλ γηα ηελ πνηφηεηα ηνπο.

Ζ ελαιιαθηηθή γεσξγία δηακνξθψλεη κηα λέα επνρή ζηνλ αγξνηηθφ ηνκέα, πνπ απαηηεί εθζπγρξνληζκφ ζε φια ηα ζηάδηα ηεο παξαγσγηθήο θαη αθνινχζσο κεηαπνηεηηθήο δηαδηθαζίαο. Ο εθζπγρξνληζκφο απηφο δελ αθνξά κφλν ζηηο εθαξκνδφκελεο κεζφδνπο, αιιά θαη ζηε ρξήζε λέσλ κεραλεκάησλ θαη γεληθφηεξα θαιιηεξγεηηθνχ εμνπιηζκνχ.

Ζ Διιάδα είλαη εθ ησλ ρσξψλ απηψλ πνπ εληφπηζαλ ζρεηηθά λσξίο ηα πιενλεθηήκαηα ηεο ελαιιαθηηθήο γεσξγίαο θαη ηηο δεκηνπξγνχκελεο πξννπηηθέο ηεο. Ο πεξηνξηζκέλνο φκσο αξηζκφο ησλ απαζρνινχκελσλ ζηνλ αγξνηηθφ ηνκέα, ε γεληθφηεξε επηθξαηνχζα αληίιεςε γηα ηελ θχξηα ελαζρφιεζε κε ηελ γεσξγία θαη ε ειιηπήο ζηήξημε ηεο πνιηηείαο έδξαζαλ αξλεηηθά ζηελ πνξεία εμέιημεο ηνπ θιάδνπ απηνχ.

Ζ επηθξαηνχζα δηεζλήο νηθνλνκηθή θξίζε θαη ην αλαζθαιέο πεξηβάιινλ θπξίσο ζε πνιηηηθφ θαη νηθνλνκηθφ επίπεδν, νδήγεζαλ ζε κηα ζηξνθή πξνο αμηνπνίεζε επθαηξηψλ πνπ δεκηνπξγνχληαη ζηνλ ηνκέα ηεο Γεσξγίαο.

ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1^ο ΓΔΩΡΓΙΚΟ΢ ΣΟΜΔΑ΢

1.1 Γενικά ζηοισεία

Ωο Γεσξγία νξίδεηαη ην ζχλνιν ησλ αλζξψπηλσλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ ζρεηίδεηαη κε ηελ εθκεηάιιεπζε ηεο θχζεο (έδαθνο, θαιιηέξγεηεο, θηελνηξνθία θαη γεληθφηεξα ην πεξηβάιινλ), γηα ηελ παξαγσγή πξντφλησλ πνπ ζθνπφ έρνπλ ηελ ηθαλνπνίεζε βαζηθψλ αλαγθψλ ηνπ αλζξψπνπ φπσο δηαηξνθή θαη έλδπζε (Εαξκπνχηεο, Γθαθλή, 1992).

Με ηελ άζθεζε ηνπ γεσξγηθνχ επαγγέικαηνο επηηπγράλεηαη ε παξαγσγή ησλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ. Ο θαηάιιεινο ζπλδπαζκφο ησλ ζπληειεζηψλ παξαγσγήο (έδαθνο, εξγαζία, θεθάιαην) θαη ησλ κεζφδσλ επεμεξγαζίαο θαη εκπνξίαο ησλ παξαγφκελσλ γεσξγηθψλ πξντφλησλ βνεζάεη ζηελ επίηεπμε πςεινχ γεσξγηθνχ εηζνδήκαηνο (Εαξκπνχηεο, Γθαθλή, 1992).

Ο γεσξγηθφο ηνκέαο είλαη ζεκαληηθφο θαζψο (Παπαγεσξγίνπ θ.α., 1999):

1) αμηνπνηεί ηνπο δηαζέζηκνπο θπζηθνχο πφξνπο

2) δηαζθαιίδεη ηελ παξαγσγή ηξνθίκσλ πξνο θαηαλάισζε 3) εμαζθαιίδεη πςειφ πνζνζηφ απαζρφιεζεο

4) δηαζθαιίδεη ηελ πεξηβαιινληηθή ηζνξξνπία 5) δεκηνπξγεί επελδπηηθέο επθαηξίεο

6) δεκηνπξγεί απαζρφιεζε ζην δεπηεξνγελή θαη ηξηηνγελή ηνκέα ηεο νηθνλνκίαο 7) ζπκβάιεη ζην δηεζλέο εκπφξην

8) βνεζά ζηελ αλάπηπμε ηεο επηζηεκνληθήο θαη βηνηερλνινγηθήο έξεπλαο

Γηα ηελ Διιάδα ν αγξνηηθφο ηνκέαο ήηαλ αλέθαζελ βαζηθφ δνκηθφ ζηνηρείν ηεο ειιεληθήο θνηλσλίαο θαη ζπλέβαιε θαζνξηζηηθά ζηελ νηθνλνκία θαη αλάπηπμε ζε εζληθφ θαη πεξηθεξεηαθφ επίπεδν (Αιεμηάδεο θ.α., 2007).

Βέβαηα ηα ειιεληθά γεσξγηθά πξντφληα ζπκκεηείραλ ζην Α.Δ.Π. ηεο ρψξαο παξνπζηάδνληαο δηαρξνληθά κηα πησηηθή ηάζε. Σν 1995 απνηεινχζαλ ην 10% εθ ηνπ ζπλνιηθνχ Α.Δ.Π. ηεο ρψξαο, αληίζηνηρα ην 2004 ην 5,7% θαη ην 2006 ην 3,3% βάζεη ζηνηρείσλ ηεο Δ.΢.Τ.Δ. ΢πγθξηηηθά κε άιιεο ρψξεο ην αληίζηνηρν πνζνζηφ ζπκκεηνρήο γηα ην έηνο 2005 αλήιζε ζε: 1% γηα ηελ Γεξκαλία, 3,3 γηα ηελ Ηζπαλία, 2,2 γηα ηελ Γαιιία, 2,3 γηα ηελ Ηηαιία θαη 2,9 γηα ηελ Κχπξν (Αιεμηάδεο θ.α., 2007).

Βάζεη ζηνηρείσλ ηεο EUROSTAT ην εξγαηηθφ δπλακηθφ ζηνλ αγξνηηθφ ηνκέα παξνπζηάδεηαη ζηνλ αθφινπζν πίλαθα 1.1 θαη επηζεκαίλεηαη πσο γηα ηελ Διιάδα απνηειεί πεξίπνπ ην 12% εθ ηεο ζπλνιηθήο απαζρφιεζεο.

Πίλαθαο 1.1 Δξγαηηθφ δπλακηθφ ζηνλ αγξνηηθφ ηνκέα.

2000 2005

Υώπερ Δηήζηεο Μνλάδεο Δξγαζίαο (ζε „000)

Γεξκαλία 685 583

Διιάδα 586 610

Ηζπαλία 1.101 989

Γαιιία 1.028 943

Ηηαιία 1.383 1.159

Κχπξνο 24 22

Οπγγαξία 676 521

Οιιαλδία 220 197

Πνξηνγαιία 503 370

΢νπεδία 77 76

Ζλ. Βαζίιεην 334 299

(Πεγή: EUROSTAT) 1.2 Γεωπγική Πολιηική

Ζ Γεσξγία απνηειεί έλαλ απφ ηνπο βαζηθφηεξνπο παξάγνληεο αλάπηπμεο ησλ θνηλσληψλ θαη ησλ θξαηψλ. Δίλαη έλαο πνιχ ζεκαληηθφο θιάδνο πνπ ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηε δηακφξθσζε ηνπ εζληθνχ πξντφληνο θαη ηεο απαζρφιεζεο, δηακνξθψλνληαο κηα ηζρπξή κεραλή αλάπηπμεο (Εαξκπνχηεο, Γθαθλή, 1992).

Ζ αγξνηηθή πνιηηηθή ζπλνιηθά ζρεδηάδεη ηε ιήςε θαηάιιεισλ κέηξσλ (βάζεη ηεο ππάξρνπζαο θαηάζηαζεο) γηα ηελ επίηεπμε ησλ επηδησθφκελσλ ζηφρσλ. Παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ αγξνηηθή πνιηηηθή είλαη (Παπαγεσξγίνπ θ.α., 1999):

α) ην εδαθνθιηκαηηθφ πεξηβάιινλ

β) ε γεληθή θαηάζηαζε ηνπ γεσξγηθνχ ηνκέα ζην ζχλνιν ηεο νηθνλνκίαο γ) ε αλεπάξθεηα θπζηθψλ πφξσλ

δ) ε αλεπάξθεηα θεθαιαίνπ

ε) ην αλζξψπηλν δπλακηθφ

δ) ην κέγεζνο, ε δνκή θαη ν αξηζκφο ησλ γεσξγηθψλ εθκεηαιιεχζεσλ ε) ην γεσξγηθφ εηζφδεκα

ζ) ε παξαγσγηθφηεηα ζηε γεσξγία

η) ε ελαιιαθηηθή ρξεζηκνπνίεζε ησλ ζπληειεζηψλ παξαγσγήο

θ) νη δηαπξαγκαηεπηηθέο δπλαηφηεηεο ζηηο αγνξέο ησλ γεσξγηθψλ πξντφλησλ ι) νη ζπλεηαηξηζηηθέο νξγαλψζεηο

κ) ε δηάξζξσζε ηεο παξαγσγήο

λ) ε ζρέζε πξνζθνξάο θαη δήηεζεο ησλ γεσξγηθψλ πξντφλησλ

΢εκαληηθφο ζηφρνο ηεο Γεσξγηθήο Πνιηηηθήο είλαη ε αλαδηάξζξσζε ηεο γεσξγηθήο παξαγσγήο, δειαδή ε εκπφδηζε ηεο παξαγσγήο πιενλαζκαηηθψλ πξντφλησλ θαη ε πξνψζεζε ησλ δεηνχκελσλ κε εηδηθέο εληζρχζεηο ζηελ ελαιιαθηηθή γεσξγία (Παπαγεσξγίνπ θ.α., 1999).

Ζ Κνηλή Γεσξγηθή Πνιηηηθή (Κ.Γ.Π.) δηέπεηαη απφ ηηο αξρέο ηεο Δ.Δ., θαζψο πνζνζηφ πςειφηεξν ηνπ 90% ησλ επξσπατθψλ εδαθψλ είλαη γεσξγηθέο εθηάζεηο ή δάζε, αιιά παξάιιεια απνηειεί ην θπξηφηεξν κέζν πνπ θαζνξίδεη θαη δηακνξθψλεη ηελ πνηφηεηα ησλ ηξνθψλ, ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ην ζχλνιν ησλ εκπνξηθψλ ζπλαιιαγψλ¹.

1.3 Κοινή Αγποηική Πολιηική

Με ηελ Κνηλή Αγξνηηθή Πνιηηηθή (Κ.Α.Π.) νξίζηεθε ε εθαξκνδφκελε πνιηηηθή ησλ ρσξψλ ηεο Δ.Δ. γηα ηνλ γεσξγηθφ ηνκέα. Μέζσ ηεο Κ.Α.Π. δηακνξθψζεθαλ θνηλνί ζηφρνη θαη θνηλά κέηξα (Παπαγεσξγίνπ θ.α., 1999).

Οη θπξηφηεξνη ζηφρνη πνπ νξίζηεθαλ κε ηελ θνηλή αγξνηηθή πνιηηηθή ήηαλ (Παπαγεσξγίνπ θ.α., 1999) :

1) αχμεζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο ηεο γεσξγίαο κέζσ ηεο ηερλνινγηθήο αλάπηπμεο, ηεο εμαζθάιηζεο νξζνινγηθήο αλάπηπμεο ηεο γεσξγηθήο παξαγσγήο θαη ηεο άξηζηεο ρξήζεο ησλ ζπληειεζηψλ παξαγσγήο

2) εμαζθάιηζε δίθαηνπ βηνηηθνχ επηπέδνπ ζην γεσξγηθφ πιεζπζκφ 3) ζηαζεξνπνίεζε ησλ αγνξψλ

4) εμαζθάιηζε εθνδηαζκνχ

5) δηαζθάιηζε ινγηθψλ ηηκψλ θαηά ηελ πξνζθνξά αγαζψλ ζηνπο θαηαλαισηέο

1 http://europa.eu/legislation_summaries/agriculture/index_el.htm

Ζ Κ.Α.Π. κε πνηθίιεο νηθνλνκηθέο εληζρχζεηο ζηήξημε θαη εμαθνινπζεί λα ζηεξίδεη ηνπο αγξφηεο ηεο Δ.Δ. ΢πγθεθξηκέλα ην 2011, νη πξνεξρφκελνη πφξνη απφ ηηο εληζρχζεηο ηεο ΚΑΠ γηα ηελ Διιάδα έθηαζαλ ηα 3,092 δηο επξψ, εθ ησλ νπνίσλ ην 76,1% ήηαλ άκεζεο πιεξσκέο ησλ απνζπλδεδεκέλσλ εληζρχζεσλ. Γηα ην ρξνληθφ δηάζηεκα 2007-2011 ν κέζνο φξνο ησλ άκεζσλ πιεξσκψλ έθηαζε ην 79% ησλ ζπλνιηθψλ εληζρχζεσλ ηεο Κ.Α.Π.

(ΠΑ΢ΔΓΔ΢, 2013).

Με ηηο εληζρχζεηο απηέο ζηεξίρζεθαλ ζεκαληηθά νη γεσξγηθέο ζπλαιιαγέο.

Υαξαθηεξηζηηθά ην επίπεδν ησλ εμαγφκελσλ γεσξγηθψλ πξντφλησλ (πεξηιακβάλνληαο ηξνθέο, πνηά, θαπλφ) θαηά ην 2012 αλήιζε ζε 4,55 δηο επξψ, ζεκεηψλνληαο αχμεζε 10,5%

ζπγθξηηηθά κε ην 2011. Βέβαηα θάκςε σο πξνο ηελ αμία παξνπζίαζαλ ην 2012 νη εηζαγσγέο θαηά 4,5% (ΠΑ΢ΔΓΔ΢, 2013).

Πιένλ ε λέα Κ.Α.Π. 2014-2020 έρεη ζέζεη λένπο ζηφρνπο θαη λέεο ζηξαηεγηθέο γηα ηελ επίηεπμε ηνπο. Δθ ησλ θπξηφηεξσλ παξακέηξσλ ηεο είλαη: ε άκεζε ελίζρπζε κηθξνθαιιηεξγεηψλ θαη λέσλ αγξνηψλ, γεληθά ε αλαπξνζαξκνγή ησλ εληζρχζεσλ, ε ζηήξημε νκάδσλ θαη νξγαλψζεσλ παξαγσγψλ πνπ ιεηηνπξγνχλ σο ΜΜΔ, θαζψο θαη ε δηαζθάιηζε ησλ αγξνηηθψλ εηζνδεκάησλ².

Γεληθά ην λέν πιαίζην ηεο Κ.Α.Π. δηακνξθψλεη έλα λέν, πην ζηνρεπκέλν θαζεζηψο, ζηεξίδνληαο ηδηαίηεξα λένπο αγξφηεο γηα ελαιιαθηηθέο κνξθέο γεσξγίαο. Παξάιιεια δίλεη ηελ επθαηξία ζηνπο παξαγσγνχο λα ηζρπξνπνηήζνπλ ηε ζέζε ηνπο ζηελ ππάξρνπζα αγξνδηαηξνθηθή αιπζίδα ζε έλα επξχηεξν πιαίζην νξγαλσκέλσλ παξαγσγψλ, κε δπλαηφηεηεο πξφβιεςεο θαη αληηκεηψπηζεο ησλ θξίζεσλ (ΠΑ΢ΔΓΔ΢, 2013).

Γηα ηελ βειηίσζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο θαη ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ηεο γεσξγίαο, ε Κ.Α.Π. πιένλ δίλεη κεγάιε βαξχηεηα ζηελ θαηλνηνκία θαη ηελ έξεπλα ζρεηηθά κε ηηο γεσξγηθέο εθαξκνγέο (ΠΑ΢ΔΓΔ΢, 2013).

1.4 Γεωπγικό ειζόδημα

Γεσξγηθφ εηζφδεκα είλαη ην εηζφδεκα πνπ πξνθχπηεη απφ ηελ αμηνπνίεζε ησλ παξαγσγηθψλ ζπληειεζηψλ ησλ γεσξγηθψλ εθκεηαιιεχζεσλ. Πξφθεηηαη γηα έλα εηζφδεκα πνπ δελ είλαη ζηαζεξφ, θαζψο επεξεάδεηαη απφ ηηο επηθξαηνχζεο θαηξηθέο ζπλζήθεο θάζε επνρήο θαη ηφπνπ θαη πιήζνο πνιηηηθψλ θαη νηθνλνκηθψλ παξαγφλησλ (αθνινπζνχκελεο πνιηηηθέο, θνξνινγία θ.α.). Δπίζεο ραξαθηεξίδεηαη απφ ζεκαληηθή αληζνθαηαλνκή, θαζψο

2 http://www.agrotypos.gr/index.asp?mod=articles&id=83700

ππάξρνπλ δπλακηθέο εθκεηαιιεχζεηο πνπ πξνζθέξνπλ ηθαλνπνηεηηθά εηζνδήκαηα θαη νξηαθέο εθκεηαιιεχζεηο πνπ ελδείθλπληαη γηα κηθξά εηζνδήκαηα (Παπαγεσξγίνπ θ.α., 1999).

΢ηελ Διιάδα παξά ηελ θαηαγεγξακκέλε βειηίσζε ηνπ γεσξγηθνχ θιάδνπ ηα ηειεπηαία ρξφληα, ην κέζν γεσξγηθφ εηζφδεκα ήηαλ θαη εμαθνινπζεί λα είλαη κηθξφηεξν απφ ην αληίζηνηρν πνπ απνθηάηαη απφ άιινπο ηνκείο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο. Βέβαηα παξά ηε κείσζε ηεο ζπκβνιήο ηνπ ζπλνιηθνχ γεσξγηθνχ εηζνδήκαηνο ζην εζληθφ εηζφδεκα ηεο ρψξαο, ην κέζν γεσξγηθφ εηζφδεκα απμήζεθε κε ηαρχηεξνπο ξπζκνχο απ‟ φηη ην κέζν εηζφδεκα ησλ άιισλ ηνκέσλ θαηά ηε δεθαεηία ηνπ ‟90 (Παπαγεσξγίνπ θ.α., 1999).

Αθνινχζσο ηελ επφκελε δεθαεηία (2000-2009) ζεκεηψζεθε κηα ππνρψξεζε ηεο ηάμεο ηνπ 16,9% ζην εηζφδεκα ησλ Διιήλσλ αγξνηψλ βάζεη ζηνηρείσλ ηεο Eurostat. Ζ κείσζε ήηαλ κεγαιχηεξε απφ ηελ αληίζηνηρε ηεο Δ.Δ. φπνπ ην αγξνηηθφ εηζφδεκα κεηψζεθε θαηά κέζν φξν 11,6%. Γεληθά πησηηθά θηλήζεθε θαη ε απαζρφιεζε ζηνλ αγξνηηθφ ηνκέα ηεο Διιάδαο ζε πνζνζηφ 2,6%. Μεηαμχ ηνπ 2000 - 2009, ε απαζρφιεζε ζηνλ αγξνηηθφ ηνκέα ζηελ ΔΔ-27 επίζεο κεηψζεθε θαηά 25%, πξάγκα πνπ δείρλεη ηελ ζπζρέηηζε ηεο πνξείαο ηνπ αγξνηηθνχ ηνκέα ηεο ρψξαο θαη ηεο Δ.Δ. ΢ηελ Δ.Δ. ησλ 15 παιαηψλ θξαηψλ - κειψλ ε κείσζε ηεο απαζρφιεζεο ήηαλ θαηά 17% θαη θαηά 31% αληίζηνηρα ζηα 12 λέα θξάηε - κέιε πνπ εληάρζεθαλ ην 2004 θαη ην 2007. Σν 2009, ε απαζρφιεζε ζηνλ γεσξγηθφ ηνκέα πεξηειάκβαλε 11,2 εθαη. ζέζεηο πιήξνπο απαζρφιεζεο ζηελ ΔΔ27, απφ ηηο νπνίεο 5,4 εθαη.

ήηαλ ζηελ Δ.Δ. ησλ 15 θαη 5,8 εθαη. ζηα NΚΜ12. Σν εμεηαδφκελν ρξνληθφ δηάζηεκα, ην πξαγκαηηθφ γεσξγηθφ εηζφδεκα αλά εξγαδφκελν ζεκείσζε αχμεζε θαηά κέζν φξν 5% ζηελ ΔΔ27, κε ζεκαληηθέο δηαθνξέο φκσο κεηαμχ ησλ NΚΜ12 (+61%) θαη ηεο Δ.Δ. 15 (-10%)³.

΢χκθσλα κε δεκνζηεπκέλα ζηνηρεία ηνπ ΠΑ΢ΔΓΔ΢, ηα εηζνδήκαηα ησλ αγξνηψλ ηεο Δ.Δ γηα ην έηνο 2013 ήηαλ θαηά κέζν φξν ρακειφηεξα απφ 1,3% ζπγθξηηηθά κε ηνπ 2012, γεγνλφο πνπ αηηηνινγείηαη απφ ηελ αχμεζε ηνπ θφζηνπο ησλ εηζξνψλ. Ζ επηθξαηνχζα θαηάζηαζε ηνπ γεσξγηθνχ εηζνδήκαηνο ραξαθηεξίδεηαη σο εχζξαπζηε θαζψο απμάλεηαη ζπλερψο ην θφζηνο ησλ εηζξνψλ ηαρχηεξα απφ ην επίπεδν ηεο αμίαο ηεο γεσξγηθήο παξαγσγήο (ΠΑ΢ΔΓΔ΢, 2013).

3 http://www.agronews.gr/agora/eboreumata/arthro/57103/

ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2^ο ΔΚ΢ΤΓΥΡΟΝΙ΢ΜΟ΢ ΚΑΙ ΔΚΜΗΥΑΝΙ΢Η ΓΔΩΡΓΙΑ΢

2.1 Δκμησάνιζη ηηρ γεωπγίαρ

H γεσξγηθή εθκεράληζε νξίδεηαη σο ε γεσξγηθή κεραλνπνίεζε πνπ ζρεηίδεηαη κε ηελ ρξήζε θαη εθαξκνγή πξνεγκέλσλ – ηειεπηαίαο ηερλνινγίαο - γεσξγηθψλ κεραλεκάησλ ζηνλ επξχηεξν θιάδν ηεο γεσξγίαο. Παίδεη ζεκαληηθφ ξφιν ζηε βειηίσζε ηεο γεσξγηθήο παξαγσγήο θαη ησλ νηθνλνκηθψλ νθειψλ απφ ην ζχλνιν ησλ γεσξγηθψλ δηαδηθαζηψλ. Ζ εθκεράληζε ηεο γεσξγίαο ζε κεγάιν βαζκφ έρεη ζπλδεζεί κε ηε ρξήζε ησλ γεσξγηθψλ ειθπζηήξσλ.

Ζ ρξήζε κεραληθνχ εμνπιηζκνχ ζηε γεσξγία ζηφρν έρεη: ηελ θαηαπνιέκεζε πνηθίισλ δηδαλίσλ, ηελ ελζσκάησζε επί ηνπ εδάθνπο θπηηθψλ ππνιεηκκάησλ θαη ιηπαζκάησλ, ηελ ηζνπέδσζε αλψκαισλ επηθαλεηψλ, ηελ αλακφριεπζε, ηελ ελίζρπζε ηεο ξηδφζθαηξαο θαη ηελ θαηάιιειε αθνκνίσζε ηνπ λεξνχ.

Βάζεη ζεκεξηλψλ ζηνηρείσλ ηνπ ΗΟΒΔ, πςειφ πνζνζηφ ησλ ειιεληθψλ αγξνηηθψλ κεραλεκάησλ θξίλεηαη „‟γεξαζκέλν‟‟, κε ραξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα ηνπο ειθπζηήξεο, ε κέζε ειηθία ησλ νπνίσλ είλαη 23 εηψλ, ζπγθξηηηθά κε ηηο ππφινηπεο ρψξεο ηεο Δ.Δ. πνπ είλαη 16 εηψλ. Δπίζεο ζεκαληηθφ ζηνηρείν είλαη ε ειιηπήο θαηαγξαθή ζπλνιηθά ησλ ειιεληθψλ αγξνηηθψλ κεραλεκάησλ θαη παξάιιεια ε έιιεηςε ζηαηηζηηθψλ ζηνηρείσλ/ δεδνκέλσλ (ΗΟΒΔ, 2011).

΋πσο ππνζηεξίδεη ν ΗΟΒΔ, βαζηθφο παξάγνληαο πνπ ζπλεηέιεζε ζηε κείσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο, είλαη ε επίηεπμε ρακειήο παξαγσγηθφηεηαο απφ ην ρξεζηκνπνηνχκελν κεραλνινγηθφ εμνπιηζκφ ζηε γεσξγηθή παξαγσγή. Οη ρξεζηκνπνηνχκελνη πεπαιαησκέλνη γεσξγηθνί ειθπζηήξεο δηακνξθψλνπλ πςειφ θφζηνο παξαγσγήο θαη θαηά ζπλέπεηα ρακειή παξαγσγηθφηεηα (ΗΟΒΔ, 2011).

Φσηνγξαθία 2.1 Γεσξγηθφο ειθπζηήξαο

2.2 Παπαγωγικόηηηα

Ζ παξαγσγηθφηεηα ζηνλ ηνκέα ηεο γεσξγίαο είλαη ν φξνο πνπ κεηξάεη ην απνηέιεζκα πνπ επηηπγράλεηαη κε ηε ρξήζε ησλ ζπληειεζηψλ παξαγσγήο. ΢πλεπψο κηα γεσξγηθή εθκεηάιιεπζε θξίλεηαη παξαγσγηθφηεξε απφ κηα άιιε, αλ κε ηε ρξήζε ησλ ίδησλ παξαγσγηθψλ ζπληειεζηψλ επηηπγράλεηαη κεγαιχηεξν νηθνλνκηθφ απνηέιεζκα (Παπαγεσξγίνπ θ.α., 1999).

Παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ παξαγσγηθφηεηα ζηε γεσξγία είλαη: ην κέγεζνο ησλ θαιιηεξγνχκελσλ εθηάζεσλ, ε πνηφηεηα ησλ εθκεηαιιεπφκελσλ εδαθψλ, ν βαζκφο εθκεράληζεο ησλ θαιιηεξγεηψλ, ν βαζκφο εθπαίδεπζεο θαη θαηάξηηζε ησλ απαζρνινχκελσλ θ.α. (Παπαγεσξγίνπ θ.α., 1999).

Ζ γεσξγηθή πξφνδνο επεξεάδεη ηελ ελίζρπζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο ηεο ζπλνιηθήο νηθνλνκίαο. Ζ πςειή γεσξγηθή παξαγσγηθφηεηα επηδξά ζηελ αλάπηπμε ηεο νηθνλνκίαο κε ηνπο αθφινπζνπο ηξφπνπο:

α) ηελ παξνρή πξντφλησλ δηαηξνθήο, πξψησλ πιψλ, θαζψο θαη επθαηξηψλ εξγαζίαο β) ηελ δηακφξθσζε επελδπηηθψλ δπλαηνηήησλ ζε άιινπο ηνκείο ηεο νηθνλνκίαο

γ) ηελ ελίζρπζε ηεο αγνξαζηηθήο δχλακεο ησλ αγξνηψλ θαη ηελ αχμεζε ηεο δήηεζεο πξντφλησλ

δ) ηελ αχμεζε ησλ εμαγσγψλ θαη ζπλεπψο ηνπ μέλνπ ζπλαιιάγκαηνο

2.3 Γεωπγικά μησανήμαηα

Σα γεσξγηθά κεραλήκαηα απνηεινχλ βαζηθφ εμνπιηζκφ ηνπ θιάδνπ ηεο γεσξγίαο. Ζ αγνξά ησλ γεσξγηθψλ κεραλεκάησλ δίλεη κηα ζαθή εηθφλα ησλ ηάζεσλ ζηε γεσξγία.

΢πλνιηθά ζηνλ θιάδν ησλ γεσξγηθψλ κεραλεκάησλ ζηελ Δ.Δ. δξαζηεξηνπνηνχληαη ζήκεξα πεξίπνπ 4.500 θαηαζθεπαζηέο, κε παξαγφκελν θχθιν εξγαζηψλ γηα ην έηνο 2008 πνπ έθηαλε

ηα 28 δηζεθαηνκκχξηα επξψ. ΢ηνλ ελ ιφγσ θιάδν, νη εξγαδφκελνη είλαη 135.000 θαη 125.000 άηνκα αληίζηνηρα ζηε δηαλνκή θαη ζπληήξεζε ηνπο (Ranocchiari, 2011).

Σα θπξηφηεξα είδε ησλ αγξνηηθψλ κεραλεκάησλ είλαη (ΠΑ΢ΔΓΔ΢):

1) ειθπζηήξεο

2) βακβαθνζπιιεθηηθέο θαη θαπλνζπιιεθηηθέο κεραλέο, ηεπηινεμαγσγείο 3) ζεξηδναισληζηηθά κεραλήκαηα

4) πηεζηηθά ζπγθξνηήκαηα 5) αληιεηηθά ζπζηήκαηα 6) γεσηξχπαλα

7) ςεθαζηηθά απηνθηλνχκελα κεραλήκαηα 8) ρνξηνθνπηηθά

Ο ρξεζηκνπνηνχκελνο κεραληθφο εμνπιηζκφο παίδεη θχξην ξφιν ζηε γεσξγία θαη ηελ απφδνζε ηεο, γη‟ απηφ θαη ζπγθεληξψλεη ην ελδηαθέξνλ ησλ απαζρνινχκελσλ ζε απηήλ.

Αμίδεη λα ζεκεησζεί πσο – ζχκθσλα κε ζηνηρεία ηεο ΔΚΑΓΔΜ γηα ην 2012- ζπλνιηθά θαηαηέζεθαλ 7.735 αηηήζεηο χςνπο 670 εθαη. επξψ, εθ ησλ φπνησλ 5.424 γηα ηξαθηέξ, 6.134 γηα παξειθφκελα θαη 4.332 αηηήζεηο έγηλαλ ζρεηηθά κε αξδεπηηθά χςνπο 53 εθαη. επξψ (ΔΚΑΓΔΜ, 2012).

Δηδηθφηεξα ζηελ Διιάδα ζχκθσλα κε ζηνηρεία ηνπ Μπαινπθηζή (2014), ζε θάζε γεσξγηθή εθκεηάιιεπζε αληηζηνηρεί 0,5 ειθπζηήξαο, φηαλ ζηελ Ηηαιία αληηζηνηρνχλ 2, ζηε

΢ινβελία 3,7 θαη ζηελ Ηζπαλία 1,9. Δθ ηνπ ζπλφινπ ησλ ελεξγψλ ειιεληθψλ ειθπζηήξσλ ην 29,3% έρεη ειηθία έσο 15 εηψλ, ην 45,3% είλαη κεηαμχ 26-40 εηψλ θαη πεξίπνπ 2,2% άλσ ησλ 40 εηψλ. Δπίζεο πνζνζηφ άλσ ηνπ 40% δελ δηαζέηεη ηεηξαθίλεζε θαη αλάινγν πνζνζηφ δε δηαζέηεη θακπίλα ή πιαίζην αζθαιείαο (Μπαινπθηζήο, 2014).

΢εκαληηθφ ξφιν ζηελ πιεξνθφξεζε ησλ Διιήλσλ αγξνηψλ ζρεηηθά κε ηελ εμέιημε ηεο ηερλνινγίαο ζε φηη αθνξά ηα αγξνηηθά κεραλήκαηα θαη ηηο ζχγρξνλεο κεζφδνπο θαιιηέξγεηαο, παίδνπλ νη εθζέζεηο πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη αλά ηελ Διιάδα. Ζ κεγαιχηεξε είλαη ε δηεζλήο έθζεζε αγξνηηθψλ κεραλεκάησλ, εμνπιηζκνχ θαη εθνδίσλ AGROTICA πνπ πξαγκαηνπνηείηαη ζηε Θεζζαινλίθε.

Φσηνγξαθίεο 2.2 Δθζέζεηο αγξνηηθψλ κεραλεκάησλ.

2.4 Θεηικέρ και απνηηικέρ επιδπάζειρ

Ο εθζπγρξνληζκφο θαη ε εθκεράληζε ηεο γεσξγίαο ζπλέβαιαλ ζηελ απινπνίεζε ησλ εξγαζηψλ, ζηε κείσζε ηνπ ρξφλνπ εθηέιεζεο ηνπο, ζηε κείσζε ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο ησλ πξντφλησλ θαη ζηελ αχμεζε ηνπ εηζνδήκαηνο ησλ αγξνηψλ. Γηακνξθψζεθαλ έηζη λένη ηξφπνη εθκεηάιιεπζεο πνπ έδσζαλ λέεο δπλαηφηεηεο ζηηο θαιιηεξγεηηθέο εξγαζίεο.

Βάζεη ζηνηρείσλ ηνπ ΗΟΒΔ, γηα θάζε κεκνλσκέλν παξαγσγφ ε αγνξά ελφο θαηλνχξγηνπ γεσξγηθνχ ειθπζηήξα νδεγεί ζε 10% αχμεζε ησλ εζφδσλ ηνπ, κείσζε ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο θαηά 32% θαη παξάιιεια αχμεζε ησλ ζπλνιηθψλ θεξδψλ ηνπ θαηά 21%.

Σαπηφρξνλα επηηπγράλεηαη ζεκαληηθά ρακειφηεξε θαηαλάισζε θαπζίκσλ, κεησκέλεο (ππφ πξνυπνζέζεηο) εθπνκπέο ξχπσλ, πην απνδνηηθή ρξήζε ησλ γεσξγηθψλ εθνδίσλ φπσο ζπφξνη, ιηπάζκαηα θ.α. θαη κεγαιχηεξε αζθάιεηα εξγαζίαο γηα ηνλ ίδην ηνλ ρξήζηε (ΗΟΒΔ, 2011).

Σν πςειφ επίπεδν εθζπγρξνληζκνχ ησλ κεραλεκάησλ νδεγεί ζε αχμεζε ηνπ αγξνηηθνχ εηζνδήκαηνο, θαζψο απαηηεί ιηγφηεξα θαχζηκα, κηθξφηεξν θφζηνο ζπληήξεζεο θαη επηζθεπψλ θαη ιηγφηεξεο εξγαηνψξεο (Βιαράθε, 2014).

Βέβαηα ε είζνδνο ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ ζηε γεσξγία είρε ιηγφηεξεο απαηηήζεηο εξγαηηθνχ δπλακηθνχ, κεηψλνληαο έηζη αηζζεηά ηηο ζέζεηο εξγαζίαο. Έλα κεράλεκα ήηαλ αξθεηφ λα αληηθαηαζηήζεη ηελ ρεηξνλαθηηθή εξγαζία δεθάδσλ εξγαηψλ.

Παξάιιεια ε αχμεζε ηεο ρξήζεο ησλ κεραλεκάησλ ζπλέβαιε θαζνξηζηηθά ζηελ κφιπλζε ηνπ πεξηβάιινληνο. Οη δεκηνπξγνχκελνη εμ‟ απηψλ ξχπνη έδξαζαλ ππέξ ηεο ππνβάζκηζεο ηνπ επξχηεξνπ πεξηβάιινληνο (αηκνζθαηξηθή ξχπαλζε, κφιπλζε πδάησλ θαη εδάθνπο).

2.5 Κίνηηπα Κοινήρ Αγποηικήρ Πολιηικήρ

Οη αγξνηηθέο πεξηνρέο ζηελ επηθξάηεηα ηεο Δ.Δ. απνηεινχλ πεξίπνπ ην 77% θαη απαζρνινχλ πιήξσο 12 εθαη. γεσξγνχο. Ζ Δ.Δ. ζην πιαίζην ζηήξημεο ελφο ζπγθεθξηκέλνπ επξσπατθνχ γεσξγηθνχ κνληέινπ ζηνρεχεη ζηε δηαηήξεζε ησλ αγξνηηθψλ θνηλσληψλ θαη ζηελ αλάδεημε ηεο ππαίζξνπ σο πνιχηηκνπ ζπληειεζηή ηεο επξσπατθήο θιεξνλνκηάο⁴.

Ζ Δ.Δ. ζηεξίδεη κέζσ ηεο ΚΑΠ θαζψο θαη άιισλ πνιηηηθψλ ηφζν ηνπο ήδε αζρνινχκελνπο ζηνλ αγξνηηθφ θιάδν, αιιά θαη κέζσ θηλήηξσλ σζεί λένπο λα αζρνιεζνχλ κε ηνλ πξσηνγελή ηνκέα σο θχξηα απαζρφιεζε.

Οη δαπάλεο ηνπ πξνυπνινγηζκνχ ηεο ΚΑΠ δηαξζξψλνληαη σο εμήο⁴:

1) Δηζνδεκαηηθή ζηήξημε ησλ αγξνηψλ, θαζψο θαη ζηήξημε γηα ηε δηαζθάιηζε ησλ βηψζηκσλ γεσξγηθψλ πξαθηηθψλ.

Έηζη θαηαβάιινληαη εληζρχζεηο κε ηελ πξνυπφζεζε ηεο ηήξεζεο ησλ πξνηχπσλ αζθαιείαο ησλ πξντφλησλ. ΢πλνιηθά ε ρξεκαηνδφηε απφ ηελ Δ.Δ. θηάλεη πεξίπνπ ην 70%

ηνπ πξνυπνινγηζκνχ ηεο ΚΑΠ. ΢πγθεθξηκέλα απφ ηνλ Ηνχλην ηνπ 2013 κε ηε ζρεηηθή κεηαξξχζκηζε, ην 30% ησλ άκεζσλ εληζρχζεσλ ζπλδέεηαη κε ηελ ηήξεζε βηψζηκσλ γεσξγηθψλ πξαθηηθψλ κε ζηφρν ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο.

2) Μέηξα ζηήξημεο ηεο αγνξάο

Πξφθεηηαη γηα πιεξσκέο πνπ ηζνδπλακνχλ πεξίπνπ κε ην 10% ηνπ πξνυπνινγηζκνχ ηεο ΚΑΠ.

3) Μέηξα αγξνηηθήο αλάπηπμεο

Πξφθεηηαη γηα πιεξσκέο πνπ ηζνδπλακνχλ πεξίπνπ κε ην 20% ηνπ πξνυπνινγηζκνχ ηεο ΚΑΠ. θαη ζηφρν έρνπλ λα βνεζήζνπλ ηνπο γεσξγνχο ζηνλ εθζπγρξνληζκφ ησλ θαιιηεξγεηψλ ηνπο θαη ζηελ αχμεζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ηνπο.

Γεληθά ην χςνο ησλ εληζρχζεσλ εμαξηάηαη απφ ηελ πεξηνρή, ηε ρψξα θαη ηελ εθκεηάιιεπζε. Οη εληζρχζεηο φκσο απνηεινχλ ζεκαληηθά θίλεηξα γηα ηα άηνκα πνπ αζρνινχληαη ή ζθέθηνληαη λα αζρνιεζνχλ κε ηνλ πξσηνγελή ηνκέα.

Απφ ην 2014 δηαηίζεληαη λέα θίλεηξα ζην πιαίζην ηεο ΚΑΠ γηα ηε ζηήξημε ησλ ζπιινγηθψλ επελδχζεσλ αιιά θαη ησλ κηθξψλ εθκεηαιιεχζεσλ, ζηε βάζε ηεο θαηλνηνκίαο ζην πεξηβάιινλ ηεο γεσξγίαο.

Μέζσ ησλ άκεζσλ εληζρχζεσλ παξέρεηαη έλα ζηαζεξφ εηζφδεκα ζηνπο αγξφηεο ηεο Δ.Δ. θαη εληζρχεηαη ε καθξνπξφζεζκε βησζηκφηεηα ησλ εθκεηαιιεχζεσλ. Ηδηαίηεξα ζε πεξηφδνπο θξίζεο νη άκεζεο εληζρχζεηο απνηεινχλ ην 60% ηνπ γεσξγηθνχ εηζνδήκαηνο, γεγνλφο πνπ ζπλέβε ζηε ΢νπεδία, ηε Γαλία θαη ηελ Ηξιαλδία ηελ πεξίνδν 2008-2009.

4 http://euroagrotikos.com/index.php/news/16-komision-agrotes-ee

ΚΔΦΑΛΑΙΟ 3^ο ΔΝΑΛΛΑΚΣΙΚΗ ΓΔΩΡΓΙΑ 3.1 Δναλλακηικέρ μοπθέρ γεωπγίαρ

Σα ηειεπηαία ρξφληα ε ηδηαίηεξε ζεκαζία πνπ δφζεθε ζηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο, ηα θαηαγεγξακκέλα πξνβιήκαηα πνπ δεκηνχξγεζε ε ζπκβαηηθή γεσξγία, ε επαηζζεζία θαη ην ελδηαθέξνλ ησλ θαηαλαισηψλ γηα ηελ πνηφηεηα ησλ ηξνθίκσλ θαη νη απαηηήζεηο γηα αιιαγή ησλ γεσξγηθψλ εθκεηαιιεχζεσλ, πξνψζεζαλ ηηο αεηθφξεο κνξθέο ηεο γεσξγίαο (Θενραξφπνπινο, 2013).

Οη αεηθφξεο κνξθέο γεσξγίαο ή ελαιιαθηηθέο κνξθέο γεσξγίαο φπσο θνηλά απνθαινχληαη, ρξεζηκνπνηνχλ θπζηθέο δηαδηθαζίεο θαη ην ζχλνιν ησλ ηνπηθά δηαζέζηκσλ πφξσλ θάζε πεξηνρήο. ΢ηεξίδνπλ ηε βηνπνηθηιφηεηα, ηε ρξήζε ηεο αλαλεψζηκεο ελέξγεηαο, ηελ αλαθχθισζε πνηθίισλ ζξεπηηθψλ ζηνηρείσλ θαη θπζηθά ηνλ πεξηνξηζκφ ηεο ρξήζεο αγξνρεκηθψλ (Γαιαλνπνχινπ, 2004).

Ζ ελαιιαθηηθή γεσξγία ζηεξίδεηαη ζηε ζπκκεηνρή ησλ θπζηθψλ δηεξγαζηψλ ζην ζχλνιν ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο θαη παξάιιεια ζηελ ειαρηζηνπνίεζε ησλ εηζξνψλ πνπ θαηαζηξέθνπλ ην πεξηβάιινλ θαζψο θαη ηελ πγεία αγξνηψλ θαη θαηαλαισηψλ. ΢ήκεξα πινπνηνχληαη δηαξθψο εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ ελαιιαθηηθή - αεηθφξν γεσξγία θαη δηακνξθψλνληαη νη κεραληζκνί πνπ ηελ πξνσζνχλ.

΋πσο ππνζηεξίδεη ν Διεπζεξνρσξηλφο (2010), ε αλάπηπμε ησλ ελαιιαθηηθψλ θαιιηεξγεηψλ ιακβάλεη ππφςε ην θιίκα ηεο πεξηνρήο φπνπ πξφθεηηαη λα θαιιηεξγεζνχλ απηέο, ηηο θιηκαηηθέο κεηαβνιέο θαη ηνπο απαηηνχκελνπο ηξφπνπο άζθεζεο απηνχ ηνπ είδνπο

γεσξγίαο. Οη ελαιιαθηηθέο θαιιηέξγεηεο είλαη ζρεδφλ αθάιππηεο απφ δηάθνξεο θπηνπξνζηαηεπηηθέο νπζίεο. ΢πλνιηθά ηα πξντφληα πνπ παξάγνληαη είλαη πνηνηηθά θαη αζθαιή (πηζηνπνηεκέλα). Ζ απαηηνχκελε πηζηνπνίεζε αθνξά φια ηα ζηάδηα ησλ δηαδηθαζηψλ φπσο: ζπιινγή, ζπζθεπαζία, ηππνπνίεζε, απνζήθεπζε θαη κεηαθνξά (Διεπζεξνρσξηλφο, 2010).

΢ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπο νη ελαιιαθηηθέο θαιιηέξγεηεο δελ έρνπλ πςειέο απαηηήζεηο, έρνπλ κεγάιε πξνζαξκνζηηθφηεηα εηδηθά ζην κεζνγεηαθφ θιίκα θαη αμηνπνηνχλ αθφκε θαη θησρά ή ππνβαζκηζκέλα εδάθε. ΢ε κεγάιν πνζνζηφ ηνπο επίζεο παξνπζηάδνπλ ηζρπξέο θαξκαθεπηηθέο ηδηφηεηεο.

΢χκθσλα κε κειέηε ηνπ θαζεγεηή ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαιίαο Ν. Γαλαιάηνπ, ε ζπλνιηθή πξνζηηζέκελε αμία πνπ κπνξεί λα πξνθχςεη απφ ηελ θαιιηέξγεηα λέσλ ελεξγεηαθψλ θαιιηεξγεηψλ ζηε ρψξα, κε ζηφρν ηελ παξαγσγή βηνθαπζίκνπ 5 εθαη. ηφλσλ ηζνδχλακνπ πεηξειαίνπ, είλαη δπλαηφ λα απμήζεη ην ΑΔΠ θαηά πεξίπνπ 15 δηζ. επξψ/ έηνο, κε παξάιιειε κείσζε ηνπ εκπνξηθνχ ηζνδπγίνπ ησλ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ θαηά 4,5 δηζ.

επξψ εμαηηίαο ηεο αληίζηνηρεο κείσζεο ησλ εηζαγσγψλ πεηξειαίνπ θαηά 3 δηζ. επξψ θαζψο θαη ηεο αχμεζεο εμαγσγψλ ησλ ζεξκνθεπηαθψλ πξντφλησλ θαηά 1,5 δηζ. επξψ (Γαλαιάηνο, 2014).

Ζ νξζή ρξήζε ησλ αεηθφξσλ πξαθηηθψλ ζηνλ ηνκέα ηεο γεσξγίαο ζα βνεζνχζε ζεκαληηθά ζηελ αχμεζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο. Σν δήηεκα φκσο πνπ έρεη πξνθχςεη ζήκεξα είλαη εάλ ηα παξαγφκελα εμ‟ απηψλ ησλ δηαδηθαζηψλ πξντφληα κπνξνχλ λα θαιχςνπλ ζπλνιηθά ηηο αλάγθεο ησλ αλζξψπσλ.

Κχξηνη ζηφρνη ηεο ελαιιαθηηθήο γεσξγίαο είλαη (Γαιαλνπνχινπ, 2004):

α) παξαγσγή ηξνθψλ (επαξθψλ πνζνηήησλ) πςειήο ζξεπηηθήο πνηφηεηαο β) αξκνληθή ζπλχπαξμε θαη φρη θπξηαξρία κε ηα θπζηθά νηθνζπζηήκαηα γ) νξζή ιεηηνπξγία ησλ βηνινγηθψλ θχθισλ

δ) καθξνρξφληα δηαηήξεζε ηεο γνληκφηεηαο ησλ εδαθψλ ε) ρξήζε αλαλεψζηκσλ πφξσλ

δ) απνθπγή φισλ ησλ κνξθψλ ξχπαλζεο απφ ηηο αζθνχκελεο γεσξγηθέο ηερληθέο

ε) δηαηήξεζε ηεο γελεηηθήο πνηθηιφηεηαο κέζσ ηεο πξνζηαζίαο ηνπ ζπλφινπ ησλ θπηηθψλ θαη δσηθψλ πιεζπζκψλ

ζ) απνδνρή ηεο θνηλσληθήο θαη νηθνινγηθήο επίδξαζεο πνπ έρνπλ ηα αγξννηθνζπζηήκαηα Σα ζεκαληηθφηεξα πιενλεθηήκαηα ησλ ελαιιαθηηθψλ θαιιηεξγεηψλ είλαη (Φνπιίδε, 2012):

 εμαηξεηηθά γαζηξνλνκηθά πξντφληα

 ειάρηζηεο απαηηήζεηο ζε κεραλνινγηθφ εμνπιηζκφ

 πεξηνξηζκέλεο θαιιηεξγεηηθέο θξνληίδεο

 εμαγψγηκα πξντφληα

 ρακειφ θφζηνο θαιιηέξγεηαο

 εμαζθάιηζε ηθαλνπνηεηηθψλ εηζνδεκάησλ

΋ζνλ αθνξά φκσο ηηο θπξηφηεξεο πξνυπνζέζεηο πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ αλάπηπμε ηεο ελαιιαθηηθήο γεσξγίαο, απηέο ζπλνςίδνληαη σο εμήο⁵:

 θαηάιιειεο ππνδνκέο γηα ζηήξημε ηεο εκπνξίαο θαη δηαθίλεζεο ησλ πξντφλησλ ηεο ελαιιαθηηθήο γεσξγίαο

 θαηάιιειε ελεκέξσζε ησλ αγξνηψλ γηα θαηαλφεζε ηεο βησζηκφηεηαο ησλ θαιιηεξγεηψλ απηψλ

 εηζαγσγή ηεο ελ ιφγσ κνξθήο γεσξγίαο ζηελ ηξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε

 ελεκέξσζε ησλ θαηαλαισηψλ γηα ηηο ηδηαηηεξφηεηεο ησλ πξντφλησλ

 ρξεκαηνδφηεζε εξεπλψλ γηα ζρεηηθά κε ηελ ελαιιαθηηθή γεσξγία ζέκαηα.

Αλακθίβνια εμ‟ αξρήο ηα βαζηθά θίλεηξα πνπ ψζεζαλ ηνπο αγξφηεο λα ζηξαθνχλ ζηελ ελαιιαθηηθή γεσξγία ήηαλ ε πςειή δήηεζε ησλ πξντφλησλ απηψλ απφ ηνπο θαηαλαισηέο.

Ωζηφζν νη θαιιηεξγεηέο πνπ ελδηαθέξζεθαλ λα αζρνιεζνχλ κε ηελ ελαιιαθηηθή γεσξγία είραλ έιιεηςε ηεο θαηάιιειεο εθπαίδεπζεο θαη ησλ απαηηνχκελσλ γλψζεσλ. ΢ην πιαίζην απηφ ζε εζληθφ, επξσπατθφ αιιά θαη δηεζλέο επίπεδν νξγαλψζεθαλ εηδηθά ζεκηλάξηα, εκεξίδεο θαη πξνγξάκκαηα θαηάξηηζεο ησλ ελδηαθεξνκέλσλ, κε παξάιιεια θίλεηξα γηα πξνζέιθπζε λέσλ.

3.2 Βιολογικέρ καλλιέπγειερ

Ζ βηνινγηθή θαιιηέξγεηα απνηειεί έλα νινθιεξσκέλν ζχζηεκα πνπ ζρεηίδεηαη κε ηελ παξαγσγή θαη δηαρείξηζε ησλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ, κε βαζηθφ γλψκνλα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηελ πξνάζπηζε ηεο πγείαο ησλ θαηαλαισηψλ. Οη βηνινγηθέο θαιιηέξγεηεο ζρεηίδνληαη άκεζα κε ηηο ελαιιαθηηθέο ζε φηη αθνξά ηηο κεζφδνπο θαιιηέξγεηαο (΢αξξή, Υξηζηάθεο θ.α., 2008).

Βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο είλαη πσο δε ζηεξίδεηαη ζηε ρξήζε ιηπαζκάησλ, θπηνθαξκάθσλ θαη ινηπψλ ρεκηθψλ πξφζζεησλ νπζηψλ πνπ θξίλνληαη σο επηθίλδπλα γηα ηελ αλζξψπηλε πγεία (΢αξξή, Υξηζηάθεο θ.α., 2008).

5 http://www.euranek.com/alter-agro/pdf/study1_gr.pdf

Σα πξντφληα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηηο βηνινγηθέο θαιιηέξγεηεο νξίδνληαη σο βηνινγηθά θαη είλαη πινχζηα ζε βηηακίλεο θαη ηρλνζηνηρεία. Οη ρξεζηκνπνηνχκελεο πξαθηηθέο γηα ηελ παξαγσγή ηνπο εληζρχνπλ ηελ εδαθηθή γνληκφηεηα θαη πξνζηαηεχνπλ ηελ πνηφηεηα ηνπ εδάθνπο, ηνπ λεξνχ θαη ηεο αηκφζθαηξαο (΢αξξή, Υξηζηάθεο θ.α., 2008).

Ζ πηζηνπνίεζε ησλ βηνινγηθψλ πξντφλησλ πξαγκαηνπνηείηαη απφ ηνπο εηδηθνχο Οξγαληζκνχο Διέγρνπ θαη Πηζηνπνίεζεο πνπ αδεηνδνηνχληαη απφ ην Τπνπξγείν Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο θαη Σξνθίκσλ.

Ζ βηνινγηθή γεσξγία ζεσξείηαη απφ κειεηεηέο θαη εξεπλεηέο ηνπ θιάδνπ απηνχ, σο κεξηθή ιχζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ, νηθνλνκηθψλ θαη θνηλσληθψλ δπζιεηηνπξγηψλ ηνπ ππάξρνληνο κνληέινπ γεσξγίαο θαη παξάιιεια έλαο ηξφπνο ζπλεηζθνξάο ζην πιαίζην ηεο βηψζηκεο πξνζέγγηζεο ηεο γεσξγίαο (Lampkin et al, 2000).

Δηδηθφηεξα ε βηνινγηθή θαιιηέξγεηα ζηελ Διιάδα δηαζέηεη ζεκαληηθά πιενλεθηήκαηα ιφγσ:

α) ησλ ήπησλ θιηκαηνινγηθψλ ζπλζεθψλ β) ηνπ ηδηαίηεξνπ αλάγιπθνπ ηνπ εδάθνπο γ) ηνπ λεζησηηθνχ ραξαθηήξα ηεο ρψξαο δ) ηεο ρακειήο ξχπαλζεο απφ αγξνρεκηθά

ε) ηνπ νηθνγελεηαθνχ ραξαθηήξα ησλ εθκεηαιιεχζεσλ

Σφζν νη βηνινγηθέο φζν θαη νη ελαιιαθηηθέο θαιιηέξγεηεο θηλνχληαη ζηε βάζε ηεο πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο.

3.3 Βιωζιμόηηηα και αειθοπία

Σν Γηεζλέο ΢πλέδξην ηνπ ΟΖΔ γηα ην Πεξηβάιινλ πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ζηε

΢ηνθρφικε ην 1972, έζεζε ηηο βάζεηο γηα ηελ αεηθφξν αλάπηπμε, βάδνληαο ην πεξηβάιινλ ζηελ πνιηηηθή αηδέληα.

Αθνινχζσο, ε Γηεζλήο ΢χζθεςε ηνπ ΟΖΔ γηα ην Πεξηβάιινλ θαη ηελ Αλάπηπμε ην 1992 ζην Ρίν, φξηζε κηα ζηξαηεγηθή γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ δεηεκάησλ θαη ησλ αλαπηπμηαθψλ πξνθιήζεσλ, κε ζηφρν κηα παγθφζκηα πξνζπάζεηα γηα αεηθφξν αλάπηπμε. Πξντφλ ηεο Γηάζθεςεο απηήο ήηαλ ε Agenda 21, ε νπνία παξνπζηάδεη έλα βηψζηκν ζρέδην αλάπηπμεο (Παλαγησηαθφπνπινο, 2007).

Γέθα ρξφληα αξγφηεξα (2002) ζην Γηνράλεζκπνπξγθ, ε Γηεζλήο Γηάζθεςε ηνπ ΟΖΔ αλέιπζε ηελ κεηά ην Ρίν πξφνδν θαη δηακφξθσζε έλα πην πξνρσξεκέλν ΢ρέδην Τινπνίεζεο.

Σν ζχλνιν ησλ δηεζλψλ απηψλ ζπζθέςεσλ είρε σο βάζε ην φξακα ηεο αεηθφξνπ αλάπηπμεο, ζε φινπο ηνπο ηνκείο δξαζηεξηνπνίεζεο ηνπ αλζξψπνπ (Γξάθεκα 3.1). Δμάιινπ

νη ηξεηο βαζηθνί παξάγνληεο δεκηνπξγίαο ηνπ πεξηβαιινληηθνχ πξνβιήκαηνο είλαη: ν πιεζπζκφο, ε θαηαλάισζε θαη ε ηερλνινγία παξαγσγήο αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ, δειαδή ην ζχλνιν ησλ αλζξψπηλσλ δξαζηεξηνηήησλ.

΢χκθσλα κε ηνλ νξηζκφ πνπ δίλεη ν Παλαγησηαθφπνπινο (2007): «Μηα αλάπηπμε είλαη αεηθφξνο φηαλ ιακβάλεη ππφςε ηεο: α) ηνπο θνηλσληθνχο, νηθνινγηθνχο θαη νηθνλνκηθνχο παξάγνληεο, β) ηνπο έκβηνπο θαη άβηνπο πφξνπο θαη γ) ηα καθξνπξφζεζκα θαη βξαρππξφζεζκα πιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα ησλ ελαιιαθηηθψλ δξάζεσλ». Γειαδή είλαη ζεκαληηθφ ε αλάπηπμε λα ηθαλνπνηεί ηηο αλάγθεο ηεο παξνχζαο γεληάο, ρσξίο φκσο λα δηαθηλδπλεχεη ε δπλαηφηεηα ησλ κειινληηθψλ γεληψλ λα ηθαλνπνηήζνπλ ηηο δηθέο ηνπο.

Βηψζηκε αλάπηπμε ινηπφλ είλαη ε αλάπηπμε πνπ επηδεί, ελψ αεηθφξνο απηή πνπ επηδεί θαιά (Παλαγησηαθφπνπινο, 2007).

Γηα ηελ επίηεπμε αεηθνξίαο ζηνλ ηνκέα ηεο γεσξγίαο είλαη ζεκαληηθή ε εμαζθάιηζε ησλ αθφινπζσλ πξνυπνζέζεσλ:

α) νηθνλνκηθή αλάπηπμε θαη βειηίσζε ησλ ζπλζεθψλ δηαβίσζεο ησλ αγξνηψλ β) βησζηκφηεηα θαη αληαγσληζηηθφηεηα ηνπ γεσξγηθνχ ηνκέα

γ) νξζή πεξηβαιινληηθή πξαθηηθή θαη παξνρή ππεξεζηψλ, κε δηαηήξεζε ησλ νηθνηφπσλ ηεο βηνπνηθηιφηεηαο θαη ηνπ ηνπίνπ. (Μηγθίξνο, 2011)

Οη ελαιιαθηηθέο κνξθέο γεσξγίαο θαη ην ζχλνιν ησλ βηνινγηθψλ θαιιηεξγεηψλ πνπ αλαιχζεθαλ ζηηο δχν πξνεγνχκελεο ελφηεηεο, ζπκβάινπλ απνδεδεηγκέλα ζεκαληηθά ζηηο αξρέο θαη ηνπο ζηφρνπο ηεο αεηθνξίαο.

Γξάθεκα 3.1 Βηψζηκε αλάπηπμε (΢ηφρνο ηεο Οδεγίαο 2001/42/ΔΚ).

(http://www.day-after.gr/datafiles/file/Presentation134.jpg)

3.4 Δνημέπωζη – Δκπαίδεςζη καλλιεπγηηών

Αλακθίβνια νη θαιιηεξγεηέο ελαιιαθηηθψλ θαιιηεξγεηψλ απνηεινχλ κηα ηδηαίηεξε νκάδα αγξνηψλ ιφγσ ηεο πνηφηεηαο ησλ πξντφλησλ ηνπο θαη ησλ ηερληθψλ πνπ αθνινπζνχλ θαηά ηηο δηαδηθαζίεο παξαγσγήο.

Γηα ηε ζπκκφξθσζε ησλ παξαγφκελσλ πξντφλησλ βάζεη ησλ θαλφλσλ ηεο ελαιιαθηηθήο παξαγσγήο, είλαη απαξαίηεην λα ιακβάλνληαη θάπνηα κέηξα πξνθχιαμεο.

Πξνο ηελ επίηεπμε ηνπ ζηφρνπ απηνχ δηνξγαλψλνληαη ζπρλά ελεκεξσηηθέο εθδειψζεηο γηα παξαγσγνχο ελαιιαθηηθψλ θαιιηεξγεηψλ, βηνθαιιηεξγεηέο, πηζηνπνηεκέλνπο επηρεηξεκαηίεο θαη ελδηαθεξφκελνπο. Οη ελεκεξψζεηο απηέο ζπλήζσο πεξηιακβάλνπλ ζέκαηα ζρεηηθά κε:

1) ππνρξεψζεηο παξαγσγψλ

2) πηζηνπνηεηηθά θαη βεβαηψζεηο ελαιιαθηηθψλ θαιιηεξγεηψλ 3) πηζηνπνηεκέλνπο θνξείο

4) πξνβιήκαηα πνπ αλαθχπηνπλ απφ ηνπο ειέγρνπο 5) πψιεζε πξντφλησλ

6) επηδνηήζεηο, πξνγξάκκαηα ζηήξημεο

Πνιχ ζεκαληηθφ βήκα είλαη ε δεκηνπξγία ηνπ Μεηξψνπ Βηνθαιιηεξγεηψλ βάζεη ησλ ζπιιεγκέλσλ ζηαηηζηηθψλ ζηνηρείσλ ηνπ ΟΠΔΓΔΠ, φπσο νξίδεη ν Καλ.(ΔΟΚ)2092/91 ηνπ ΢πκβνπιίνπ «πεξί ηνπ βηνινγηθνχ ηξφπνπ παξαγσγήο γεσξγηθψλ πξντφλησλ θαη ησλ ζρεηηθψλ ελδείμεσλ ζηα γεσξγηθά πξντφληα θαη ζηα είδε δηαηξνθήο», πνπ ελζσκαηψζεθ ε ζην Διιεληθφ Γίθαην κε ηελ ΚΤΑ 245090/11.1.2006 (ΟΠΔΚΔΠΔ, 2010).

3.5 Δλληνικά δεδομένα

΋ζνλ αθνξά ηηο ελαιιαθηηθέο θαιιηέξγεηεο ζηελ Διιάδα, ην Τπνπξγείν Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο θαη Σξνθίκσλ έρεη δψζεη θαηεπζχλζεηο γηα ηελ πξνψζεζε ησλ ελαιιαθηηθψλ θαιιηεξγεηψλ, ζε φζνπο παξαγσγνχο ελδηαθέξνληαη λα αζρνιεζνχλ κε απηέο.

Οη θπξηφηεξεο ελαιιαθηηθέο θαιιηέξγεηεο πνπ έρνπλ αλαπηπρζεί ζηε ρψξα είλαη⁶: 1) ελεξγεηαθέο θαιιηέξγεηεο – βηνθαχζηκα

2) εθηξνθή ζαιηγθαξηψλ 3) καληηάξηα

4) ηξνχθα

5) ξνδηά, δακαζθεληά 6) κχξηηιν, βαηφκνπξν 7) είδε ππνηξνθηθψλ θπηψλ

8) αξσκαηηθά – θαξκαθεπηηθά θπηά

Οη απνδφζεηο ησλ πξναλαθεξφκελσλ θπηψλ είλαη πςειέο. Γεκνζηεπκέλα ζηνηρεία εξεπλψλ έδεημαλ πσο (Εαθπλζηλφο, 2013):

α) ην κχξηηιν πξνζαξκφδεηαη ηθαλνπνηεηηθά ζηα ειιεληθά εδάθε θαη ε κέζε απφδνζε ηνπ κπνξεί λα θηάζεη ηα 1000 θηιά ην ζηξέκκα. Ζ παξαγσγή ηνπ μεθηλά απφ ην πξψην έηνο, κε ζεκαληηθή αχμεζε ηεο κεηά ην ηξίην έηνο.

β) ν βαζηιηθφο ελδείθλπηαη γηα ην ειιεληθφ θιίκα κε απφδνζε πνπ κπνξεί λα θηάζεη έσο θαη ηα 400 θηιά απνμεξακέλσλ θχιισλ

γ) ην ηππνθαέο έρεη κεγάιε πξνζαξκνζηηθφηεηα θαη ζεσξείηαη ηδαληθφ γηα ηελ Διιάδα, κε κέζε απφδνζε θαξπψλ 6-7 θηιά αλά δέλδξν

δ) ε αιφε ζην ειιεληθφ πεξηβάιινλ κπνξεί λα δψζεη κέρξη θαη 13.000 θχιια ην ζηξέκκα. Σα ηειεπηαία ρξφληα ζηε ρψξα, θαιιηεξγείηαη εληαηηθά ζε έθηαζε 150 ζηξεκκάησλ ζην Ζξάθιεην Κξήηεο. (Σξάηζα, 2012)

6 http://www.minagric.gr/index.php/el/for-farmer-2/aromfita

ε) ε ζπκβνιαηαθή θαιιηέξγεηα ηεο ξνδηάο κπνξεί λα εμαζθαιίζεη εηζφδεκα έσο θαη 1200επξψ/ ζηξέκκα.

δ) ε ρψξα δηαζέηεη ηδαληθφ πεξηβάιινλ γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ θπηνχ ζηέβηα ιφγσ ησλ κεγάισλ πεξηφδσλ ειηνθάλεηαο. Ζ παξαγσγή γεληθά είλαη δπλαηφ λα θηάζεη έσο θαη ηα 400- 450 θηιά/ ζηξέκκα, δειαδή ππφ νηθνλνκηθνχο φξνπο έζνδα ησλ 1000 επξψ/ ζηξέκκα. Ζ απφδνζε μεξψλ θχιισλ ηεο αξδεπφκελεο θαιιηέξγεηαο ζηελ ειιεληθή χπαηζξν κπνξεί λα θηάζεη θαη ηα 600 θηιά/ ζηξέκκα.

ε) ε καχξε ηξνχθα απνηειεί έλα επίζεο ελαιιαθηηθφ αγξνηηθφ πξντφλ ηδαληθφ γηα αλάπηπμε ζην ειιεληθφ πεξηβάιινλ. ΢εκαληηθέο θαιιηεξγήζηκεο εθηάζεηο ππάξρνπλ ζηε Βφξεηα Διιάδα ζε πςφκεηξν 300-700 κέηξσλ, ζηελ Κεληξηθή Διιάδα ζε πςφκεηξν 400-800 κέηξσλ, θαζψο θαη ζηελ Πεινπφλλεζν θαη ηελ Κξήηε ζε πςφκεηξν 500-1.000 κέηξσλ. Ζ κέζε απφδνζε κηαο νξζά εγθαηεζηεκέλεο θπηείαο εηεζίσο βάζεη ζηνηρείσλ ηνπ ΔΛΓΟ

«Γήκεηξα» θηάλεη ηα 1.000 επξψ/ ζηξέκκα. (Σξάηζα, 2012).

ζ) ε αξψληα εληνπίδεηαη λα θαιιηεξγείηαη ζε φιεο ηηο πεξηνρέο ηεο ρψξαο εθηφο ησλ πνιχ ζεξκψλ πνπ παξνπζηάδνπλ ζπρλνχο θαχζσλεο. Ζ πξψηε ειιεληθή θαιιηέξγεηα αξψληαο άξρηζε πξηλ 3 ρξφληα ζηελ πεξηνρή ησλ ΢εξξψλ θαη ήηαλ βηνινγηθή (Σξάηζα, 2012).

H δηαρξνληθή εμέιημε ησλ θαιιηεξγνχκελσλ εθηάζεσλ βηνινγηθήο παξαγσγήο ζηελ Διιάδα απεηθνλίδεηαη αξηζκεηηθά ζηα ζηνηρεία ηνπ αθφινπζνπ πίλαθα 3.1.

Πίλαθαο 3.1 Καιιηεξγνχκελεο εθηάζεηο κε βηνινγηθή παξαγσγή ζηελ Διιάδα.

Έηορ Έκηαζη (ζηπεμ.)

1994 11.882

1995 24.009

1996 52.964

197 99.995

1998 154.019

1999 214.512

2000 267.070

2001 311.182

2004 2.671.599

(Πεγή: http://www.euranek.com/alter-agro/pdf/study1_gr.pdf)

3.6 Γιεθνή δεδομένα

Οη ρψξεο πνπ επέλδπζαλ θαη πξνψζεζαλ πξψηεο ηε δεθαεηία ηνπ ‟80 ζηε βηνινγηθή γεσξγία ήηαλ ε Γαιιία, ε Γεξκαλία θαη ε Γαλία. Ο Καλνληζκφο 2092/91 απνηέιεζε ζηαζκφ γηα ηελ αλάπηπμε ηεο βηνινγηθήο γεσξγίαο ζηελ Δ.Δ. Βάζεη απηνχ ηέζεθαλ ηα παξαγσγηθά πξφηππα θαη αθνινχζσο άξρηζαλ λα ζηεξίδνληαη νη βηνθαιιηεξγεηέο κε εληζρχζεηο.

Υαξαθηεξηζηηθά νη βηνινγηθέο εθηάζεηο σο πνζνζηφ (%) ηνπ ζπλφινπ ηεο ρξεζηκνπνηνχκελεο γεσξγηθήο γεο γηα ην έηνο 1998 ζε ρψξεο ηεο Δ.Δ. παξνπζηάδνληαη ζηνλ αθφινπζν πίλαθα 3.2 (Foster & Lampkin, 2000).

Πίλαθαο 3.2 Βηνινγηθέο εθηάζεηο επί ηνπ ζπλφινπ ηεο ρξεζηκνπνηνχκελεο γεσξγηθήο γεο.

Υώπερ % βιολογική έκηαζη ζηο ζύνολο ηηρ ΥΓΓ (1998)

Απζηξία 8,43

Γεξκαλία 2,43

Γαλία 3,69

Ηζπαλία 1,05

Διιάδα 0,44

Ηηαιία 5,30

΢νπεδία 4,10

Πνξηνγαιία 0,65

(Foster & Lampkin, 2000)

΢χκθσλα κε πην πξφζθαηα αξηζκεηηθά δεδνκέλα γηα ηελ βηνινγηθή παξαγσγή ζηελ Δ.Δ. απνδεηθλχεηαη πσο απηή απμάλεηαη δηαρξνληθά. Ζ ζπλνιηθή έθηαζε ζηελ Δ.Δ. πνπ θαιιηεξγνχληαλ βηνινγηθά ην έηνο 2002 έθηαλε ηα 5,6 εθαη. εθηάξηα, ελψ ην 2011 θηάλεη ηα 9,6 εθαη. εθηάξηα. Οη επξσπατθέο ρψξεο πνπ θαηείραλ ηε πςειφηεξε αλαινγία εθηάζεσλ βηνινγηθήο γεσξγίαο (γηα ην έηνο 2011) ήηαλ: ε Απζηξία (19%), ε ΢νπεδία (15,7%), ε Δζζνλία (14%), ε Σζερηθή Γε�