ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ
Σχολή Κοινωνικών Επιστημών
Τραπεζική
Διπλωματική Εργασία
«Κοινωνικά υπεύθυνες επενδύσεις, αγορές χρέους και βιώσιμη χρηματοδότηση: Τα πράσινα ομόλογα ως μέσο άντλησης κεφαλαίων για την ενεργειακή χρηματοδότηση και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.»
Αδαμοπούλου Μαρίνα Α.Μ. 101391
Επιβλέπων καθηγητής: Ανδρικόπουλος Ανδρέας
Πάτρα, Σεπτέμβριος 2020
Η παρούσα εργασία αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία του φοιτητή («συγγραφέας/δημιουργός») που την εκπόνησε. Στο πλαίσιο της πολιτικής ανοικτής πρόσβασης ο συγγραφέας/δημιουργός εκχωρεί στο ΕΑΠ, μη αποκλειστική άδεια χρήσης του δικαιώματος αναπαραγωγής, προσαρμογής, δημόσιου δανεισμού, παρουσίασης στο κοινό και ψηφιακής διάχυσής τους διεθνώς, σε ηλεκτρονική μορφή και σε οποιοδήποτε μέσο, για διδακτικούς και ερευνητικούς σκοπούς, άνευ ανταλλάγματος και για όλο το χρόνο διάρκειας των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας. Η ανοικτή πρόσβαση στο πλήρες κείμενο για μελέτη και ανάγνωση δεν σημαίνει καθ’ οιονδήποτε τρόπο παραχώρηση δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας του συγγραφέα/δημιουργού ούτε επιτρέπει την αναπαραγωγή, αναδημοσίευση, αντιγραφή, αποθήκευση, πώληση, εμπορική χρήση, μετάδοση, διανομή, έκδοση, εκτέλεση, «μεταφόρτωση» (downloading), «ανάρτηση» (uploading), μετάφραση, τροποποίηση με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά της εργασίας, χωρίς τη ρητή προηγούμενη έγγραφη συναίνεση του συγγραφέα/δημιουργού. Ο συγγραφέας/δημιουργός διατηρεί το σύνολο των ηθικών και περιουσιακών του δικαιωμάτων.
«Κοινωνικά υπεύθυνες επενδύσεις, αγορές χρέους και βιώσιμη χρηματοδότηση: Τα πράσινα ομόλογα ως μέσο άντλησης κεφαλαίων για την ενεργειακή χρηματοδότηση και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.»
“Socially responsible investments, debt market and sustainable finance: Green Bonds as a means of raising funds for energy financing and tackling climate change.”
Αδαμοπούλου Μαρίνα Α.Μ. 101391
Επιτροπή Επίβλεψης Διπλωματικής Εργασίας
Επιβλέπων καθηγητής: Συν- Επιβλέπων
Καθηγητής:
Ανδρικόπουλος Ανδρέας Τσάκαλος Ιωάννης
Πάτρα, Σεπτέμβριος 2020
Λέξεις – Κλειδιά
Πράσινα Ομόλογα, Έλεγχος μοναδιαίας ρίζας, Υπόδειγμα VAR, Αιτιότητα κατά Granger
Περίληψη
Στη παρούσα εργασία θα παρουσιαστεί ένα σχετικά νέο χρηματοοικονομικό προϊόν, τo πράσινo ομόλογo. Αφού αναπτυχθεί η έννοια των κοινωνικά υπεύθυνων επενδύσεων και των πράσινων ομολόγων, θα γίνει αναλυτική αναφορά στα πρότυπα και τις διαδικασίες που σχετίζονται με τα πράσινα ομόλογα αλλά και στα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα από την έκδοση τους για τους εκδότες. Η αγορά των πράσινων ομολόγων, η οποία παρουσιάζει ραγδαία αύξηση, θα παρουσιαστεί επίσης στη παρούσα εργασία.
Σκοπός της εργασίας είναι να ασχοληθεί με τη μετάδοσης τιμών μεταξύ της αγοράς πράσινων ομολόγων και άλλων χρηματοοικονομικών αγορών. Συγκεκριμένα, στην παρούσα μελέτη θα εξεταστεί ο βαθμός αλληλεξάρτησης μεταξύ ενός κύριου δείκτη πράσινων ομολόγων και δύο χρηματιστηριακών δεικτών: εταιρικών ομολόγων και μετοχών, ενώ παράλληλα θα εξεταστεί και η ύπαρξη αιτιωδών σχέσεων μεταξύ τους, λαμβάνοντας υπόψη και τη χρονική υστέρηση. Για τις ανάγκες της έρευνας αντλήθηκαν ημερήσια ιστορικά στοιχεία των χρηματιστηριακών δεικτών S& P Green bond index, S&P 500 Bond index και S&P 500 για την περίοδο του 2015-2019. Αρχικά θα γίνει έλεγχος της στασιμότητας των δεικτών βάσει του κριτηρίου της μοναδιαίας ρίζας Augmented Dickey-Fuller και στη συνέχεια θα εκτιμηθεί ένα αυτοπαλίνδρομο μοντέλο Vector Autoregression (VAR) μέσω του οποίου θα εξεταστεί η ύπαρξη αιτιότητας κατά Granger. Τα αποτελέσματα του ελέγχου αιτιότητας θα αποδείξουν σε μεγάλο βαθμό αν υπάρχει και μεταξύ των δεικτών αλληλεξάρτηση.
Συνοψίζοντας τα αποτελέσματα της έρευνας, διαπιστώθηκε ότι μέσω του υποδείγματος VAR η μοναδική στατιστικά σημαντική σχέση μεταξύ των δεικτών είναι η επιρροή με υστέρηση δύο ημερών του δείκτη S&P 500 Bond index στον δείκτη S&P Green Bond index χωρίς όμως να ισχύει το αντίστροφο και αυτό εξηγείται με το ότι η αγορά πράσινων ομολόγων είναι ακόμη μικρή σε μέγεθος και έτσι οι ταλαντώσεις των τιμών των πράσινων ομολόγων γενικά παραμένουν απαρατήρητες σε άλλες χρηματοοικονομικές αγορές. Η σχέση των δεικτών S&P 500 και S&P Green Bond είναι στατιστικά μη σημαντική.
Με βάση το κριτήριο αιτιότητας κατά Granger διαπιστώθηκε ότι ο δείκτης S&P 500 Bond αιτιάζει τον δείκτη S&P Green Bond αλλά το αντίστροφο δεν συμβαίνει και
επίσης δεν υπάρχει σχέση αιτιότητας μεταξύ των δεικτών S&P 500 και S&P Green Bond.
Στο πρώτο μέρος της εργασίας παρατίθενται έρευνες του παρελθόντος που εξετάζουν της σχέση αλληλεξάρτησης μεταξύ της αγοράς των πράσινων ομολόγων και άλλων χρηματοοικονομικών αγορών. Στο δεύτερο μέρος γίνεται μία ιστορική αναδρομή των Κοινωνικά Υπεύθυνων Επενδύσεων και των Πράσινων ομολόγων με περιγραφή των εννοιών τους. Στο τρίτο μέρος αναπτύσσονται οι κατευθυντήριες γραμμές και πρότυπα των πράσινων ομόλογων. Στο τέταρτο μέρος γίνεται ανάλυση της αγοράς των πράσινων ομολόγων, αναφορά στα μειονεκτήματα και τα πλεονεκτήματα για τους εκδότες των πράσινων ομολόγων αλλά και περιγραφή της αγοράς εντός και εκτός Ευρώπης. Στο πέμπτο μέρος παρουσιάζεται μια σύντομη ανάλυση των μεταβλητών που θα εξεταστούν και της μεθοδολογίας και στο έκτο μέρος γίνονται οι στατιστικοί έλεγχοι και συγκεκριμένα ο έλεγχος μοναδιαίας ρίζας, η επιλογή του άριστου αριθμού χρονολογικών υστερήσεων και αμέσως μετά ο έλεγχος αιτιότητας μέσω Vector Autoregressive Model (VAR) καθώς και η παράθεση των αποτελεσμάτων για την ύπαρξη αιτιότητας κατά Granger.
ABSRACT
This paper will present a relatively new financial product, the green bond. After the development of the concept of socially responsible investments and green bonds, a detailed reference will be made to the standards and procedures related to green bonds but also to the advantages and disadvantages of their issuance for publishers. The market for green bonds, which is growing rapidly, will also be presented in this paper.
The aim of the work is to deal with the transfer of prices between the green bond market and other financial markets. Sspecifically, the present essay researches the existence of interdependence among a major green bond index and two stock market indexes of corporate bonds and stocks while the existence of causal relationships between them will be examined, considering the time lag. For this purpose, daily historical data have been extracted regarding the indices S& P Green bond, S&P 500 Bond, and S&P 500 for the period 2015-2019. Initially, the time series stability based on the unit root criterion Augmented Dickey-Fuller, the Granger casualty, and the casualty through VAR model have been examined. The results of the causality test will prove whether there is a correlation between the indicators.
Summarizing the results of the research , it became clear that through the VAR model, the only statistically significant relationship between the indices is the two-day lag effect of the S&P 500 Bond index on the S&P Green Bond index, but not the other way around, and this is explained by the fact that the green bond market is still small in size and so fluctuations in green bond prices generally remain unnoticed in other financial markets. The relationship between the S&P 500 and S&P Green Bond indices is statistically insignificant.
Based on the Granger causality criterion, it was found that the S&P 500 Bond index causes the S&P Green Bond index, but the opposite does not happen and there is also no causal relationship between the S&P 500 and S&P Green Bond indices.
The first part of the paper presents research from the past that examines the interdependence relationship between the green bond market and other financial markets. In the second part there will be a historical review of Socially Responsible Investments and Green Bonds with a description of their concepts. In the third part, the guidelines and standards of the green bonds will be developed. The fourth part analyzes the market of green bonds, refers to the disadvantages and advantages for green bond
issuers and describes the market inside and outside Europe. In the fifth part there will be a brief analysis of the variables that will be examined and the methodology that we are going to use and in the sixth part there will be statistical tests and specific control of unit root, selection of an an optimal length of time lags, causality test through Vector Autoregressive Model (VAR)and finally the results for Granger causality are presented.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Συντομογραφίες και ακρωνύμια ... 11
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΙΝΑΚΩΝ ... 12
ΠΕΡΙΧΟΜΕΝΑ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ... 13
Εισαγωγή ... 14
1.Βιβλιογραφική Επισκόπηση... 16
2. Η ανάπτυξη ενός νέου κοινωνικά υπεύθυνου χρηματοοικονομικού προϊόντος: το Πράσινο Ομόλογο ... 19
2.1 Κοινωνικά Υπεύθυνες επενδύσεις ... 19
2.1.1 Ιστορική εξέλιξη των κοινωνικά υπεύθυνων επενδύσεων ... 19
2.1.2 Ορισμός Κοινωνικά υπεύθυνων επενδύσεων ... 21
2.2 Πράσινα ομόλογα ... 24
2.2.1 Ορισμός Πράσινων Ομολόγων... 24
2.2.2 Ιστορική αναδρομή Πράσινων Ομολόγων... 27
2.2.3 Κατηγορίες Πράσινων Ομολόγων ... 28
2.2.4 Διαδικασία έκδοσης των Πράσινων Ομολόγων ... 30
3. Κατευθυντήριες γραμμές και πρότυπα για τα πράσινα ομόλογα ... 31
3.1 Αρχές των Πράσινων Ομολόγων- Green Bond Principles(GBP) ... 31
3.1.2 Πρότυπα Κλιματικών Ομολόγων- Climate Bonds Standards (CBS) ... 35
3.1.3 Ευρωπαϊκά πρότυπα Πράσινων ομολόγων EU-GBS ... 35
4. Η αγορά των Πράσινων Ομολόγων ... 38
4.1 Τα πλεονεκτήματα για τους εκδότες από την αγορά των πράσινων ομολόγων... 38
4.2 Τα βασικότερα μειονεκτήματα για τους εκδότες των Πράσινων Ομολόγων ... 40
4.3 Η αγορά των Πράσινων Ομολόγων εντός και εκτός Ευρώπης ... 41
4.3.1 Τρέχοντα δεδομένα και τάσεις ... 41
4.3.2. Ελληνική αγορά Πράσινων Ομολόγων ... 43
4.4 Οι δείκτες των Πράσινων ομολόγων – Green Bond Indices... 44
5. Παρουσίαση δεδομένων – Μεθοδολογία... 50
5.1 Δεδομένα ... 50
5.2 Μεθοδολογία ... 54
6. Στατιστικοί έλεγχοι ... 56
6.2 Επιλογή βέλτιστου αριθμού χρονολογικών υστερήσεων ... 58
6.3 Έλεγχος αιτιότητας μέσω υποδείγματος Αυτοπαλίνδρομου Διανύσματος (Vector Auto Regressive (VAR) Model) ... 59
6.4 Έλεγχος αιτιότητας κατά Granger ... 65
7. Συμπεράσματα ... 68
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ... 71 Παράρτημα 1 ... 76 Παράρτημα 2 ... 78
Συντομογραφίες και ακρωνύμια
VAR- Vector Autoregressive Model PRI- Principles for Responsible Investment SRI- Socially responsible investments
ESG-Environmental, Social and Corporate governance GBP- Green Bond Principles
CG- Corporate governance
ICMA - International Capital Market Association SDG-Sustainable Development Goals
SIF- Sustainable Insurance Forum CBS-Climate Bond Standards
Eurosif -European Sustainable and Responsible Investment Forum MSCI-Morgan Stanley Capital International
AIC- Akaike
ADF-Augmented Dickey-Fuller EU TEG - EU Technical Expert Group CBI-Climate Bond Initiative
GBI-Green Bond Indices
ΟΟΣΑ - Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΙΝΑΚΩΝ
Πίνακας 2.1 Ανάπτυξη των βιώσιμων επενδύσεων………..………..…22 Πίνακας 2.2 Τα χρηματιστήρια με ειδικό τμήμα πράσινων ομολόγων………..…....27 Πίνακας 2.3 Κατηγορίες Πράσινων Ομολόγων………..29 Πίνακας 4.1: Δείκτες Πράσινων Ομολόγων………...…44 Πίνακας 6.1: Αποτελέσματα ελέγχου στασιμότητας του S&P Green Bond Index....57 Πίνακας 6.2: Αποτελέσματα ελέγχου στασιμότητας του S&P 500 Bond Index…....57 Πίνακας 6.3: Αποτελέσματα ελέγχου στασιμότητας του S&P 500 Index…………..57 Πίνακας 6.4 :Επιλογή άριστου αριθμού χρονολογικών υστερήσεων (Τάξης του VAR)………60 Πίνακας 6.5: Αποτελέσματα VAR για τον δείκτη S&P 500 Bond index……...……60 Πίνακας 6.6: Αποτελέσματα VAR για τον δείκτη S&P Green Bond index……...…61 Πίνακας 6.7 Εκτίμηση υποδείγματος VAR για τους δείκτες S&P 500 BOND και S&P GREEN BOND………..………..62 Πίνακας 6.8: Υπολογισμός P value για κάθε μεταβλητή………63 Πίνακας 6.9: Αποτελέσματα VAR για τον δείκτη S&P 500 index………63 Πίνακας 6.10: Αποτελέσματα VAR για τον δείκτη S&P Green Bond index………..64 Πίνακας 6.11: Εκτίμηση υποδείγματος VAR για τους δείκτες S&P 500 και S&P Green Bond………...…..65 Πίνακας 6.12: ΄Έλεγχος αιτιότητας κατά Granger στους δείκτες SP 500 Bond και SP Green Bond………..66 Πίνακας 6.13 :Έλεγχος αιτιότητας κατά Granger στους δείκτες S&P 500 και S&P Green Bond………..…………67
ΠΕΡΙΧΟΜΕΝΑ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ
Διάγραμμα 2.1: Κατανομή κεφαλαίων Πράσινων Ομολόγων ανά Τομέα………...24
Διάγραμμα 2.2: Κατανομή κεφαλαίων Πράσινων Ομολόγων ανά περιοχή……...…25
Διάγραμμα 4.1: Η κυριαρχία των ΗΠΑ, Κίνα και Γαλλίας στις εκδόσεις πράσινων ομολόγων το 2019……….…..41
Διάγραμμα 4.2: Η ανοδική τάση των πράσινων ομολόγων 2017-2019…...…….….42
Διάγραμμα 4.3: Μέγεθος αγοράς πράσινων ομολόγων (σε δισεκατομμύρια USD)...42
Διάγραμμα 4.4 Πορεία Δεικτών Πράσινων Ομολόγων………..…...…….43
Διάγραμμα 4.5 Πορεία Δείκτη BAML Green Bond Index………..…..…45
Διάγραμμα 4.6: Πορεία δείκτη Bloomberg Barclays MSCI Green Bond index…...46
Διάγραμμα 4.7 Πορεία Δείκτη S&P Green Bond index………47
Διάγραμμα 4.8: Πορεία δείκτη Solactive Green Bond Index………....…47
Διάγραμμα 4.9: Πορεία δείκτη China Bond China Green Bond Index………..…...48
Διάγραμμα 5.1 : Πορεία δείκτη S&P Green Bond index……….……..51
Διάγραμμα 5.2: Πορεία δείκτη S&P 500 Bond index………...….……52
Διάγραμμα 5.3: Πορεία δείκτη S&P 500 index………...….…………..53
Διάγραμμα 5.4Αποδόσεις εξεταζόμενων δεικτών 7/2015-12/2019………53
Εισαγωγή
Τα τελευταία χρόνια, αντιμετωπίζουμε μια μη αναστρέψιμη ζημία η οποία προκλήθηκε από την κλιματική αλλαγή. Η συνεχής μείωση των φυσικών πόρων είναι υψίστης σημασίας, καθώς δεν επηρεάζει μόνο τη σημερινή γενιά αλλά και το μέλλον των επόμενων. Η δραστηριότητα των οικονομικών παραγόντων επηρεάστηκε αρνητικά από την κλιματική αλλαγή. Η αύξηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη που προκαλείται κυρίως από τις ανθρώπινες οικονομικές δραστηριότητες έχει ως αποτέλεσμα η εταιρική ευθύνη και η περιβαλλοντική βιωσιμότητα να κερδίζουν όλο και περισσότερο προσοχή (Stern, 2006). Σταδιακά, οι εταιρείες, οι κυβερνήσεις και οι διεθνείς οργανισμοί αρχίζουν να συνειδητοποιούν την ανάγκη προσαρμογής σε νέες κλιματολογικές συνθήκες, οι οποίες οδήγησαν στην υιοθέτηση φιλικής προς το περιβάλλον συμπεριφοράς και στην προώθηση κοινωνικά υπεύθυνων στρατηγικών.
(Voica, Panait, & Radulescu, 2015). Ο δημόσιος τομέας χρειάστηκε να παρέμβει για να κινητοποιήσει μέσω των κεφαλαιαγορών την ιδιωτική χρηματοδότηση για έργα μετριασμού και προσαρμογής της κλιματικής αλλαγής ( Kaminskaite-Salters, 2009).
Οι επενδυτικές ευκαιρίες που σχετίζονται με το κλίμα έχουν εμφανιστεί ως απόκριση στη ζήτηση των επενδυτών σε όλες τις κατηγορίες περιουσιακών στοιχείων. Η αύξηση του αριθμού των επενδυτών που ενσωματώνουν τα κριτήρια περιβαλλοντικής, κοινωνικής και διακυβέρνησης (ESG) στην ανάλυσή τους έχει υποστηρίξει αυτήν την τάση. Πολλοί προχωρούν ένα βήμα πέρα από μια προσέγγιση ESG και αναπτύσσουν συγκεκριμένα περιβαλλοντικές στρατηγικές και ενσωματώνουν τις κλιματικές αλλαγές στις αποφάσεις τους.
Ωστόσο, για την ενίσχυση των κεφαλαίων που απαιτούνται για τη συμβολή στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, τα επενδυτικά προϊόντα έπρεπε να σχεδιαστούν για να προσελκύσουν επενδυτές με σημαντική βάση περιουσιακών στοιχείων (Reichelt, 2010)
Τα πράσινα ομόλογα εμφανίστηκαν ως ένα καινοτόμο προϊόν σταθερού εισοδήματος και αποτελούν μία από τις πιο δημοφιλείς και σχετικά νέες, πράσινες επενδύσεις (Mathews & Kidney , 2012). Αυτή η πρόσφατη καινοτομία στη πιστωτική αγορά στοχεύει στην υποστήριξη φιλικών προς το περιβάλλον έργων (Barclays, 2015) και σε ωφέλιμες επενδύσεις για τη μείωση της έκθεσης σε περιβαλλοντικές αλλαγές.
Τα πράσινα ομόλογα γίνονται όλο και πιο δημοφιλή και καθιερωμένα
χρηματοοικονομικά μέσα εντός της προσανατολισμένης στη βιωσιμότητα οικονομικής κοινότητας και έχουν κερδίσει δημοτικότητα την τελευταία δεκαετία, με τους αριθμούς να αυξάνονται σημαντικά με την πάροδο των ετών Το 2018 εκδόθηκαν πράσινα ομόλογα αξίας άνω των 143 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε σύγκριση με περίπου 1 δισεκατομμύριο δολάρια το 2008 (Flammer C. , 2019). Σύμφωνα με τους Nobanee και Al-Mheiri (2020), πράγματι, η άνοδος των πράσινων ομολόγων είναι πιθανό να γίνει ακόμα μεγαλύτερη τα επόμενα χρόνια καθώς περισσότερες οντότητες επικεντρώνονται στη βιωσιμότητα ως απάντηση στην κλιματική αλλαγή. Επί του παρόντος, οι εθνικές κυβερνήσεις και οι παγκόσμιοι φορείς έχουν συνειδητοποιήσει τη συμβολή των ανθρωπογενών παραγόντων στην περιβαλλοντική υποβάθμιση. Είναι πιθανό στο μέλλον, πολλά έθνη να «αγκαλιάσουν» τα πράσινα ομόλογα ως την προτιμώμενη οικονομική οδό για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής (Nobanee & Al-Mheiri, 2020).
Τα πράσινα ομόλογα έχουν χαρακτηριστικά παρόμοια με τα συμβατικά ομόλογα, εκτός από το ότι τα έσοδά τους προορίζονται για έργα φιλικά προς το περιβάλλον. Η ακεραιότητα και η διαφάνεια της αγοράς των πράσινων ομολόγων ενισχύθηκε με τη δημοσίευση, τον Ιανουάριο του 2014, του Green Bond Principles (GBP) από την International Capital Markets Association (ICMA). Η GBP έθεσε καθολικούς τυποποιημένους κανόνες για την σήμανση ενός ομολόγου ως πράσινου, λαμβάνοντας υπόψη τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Επιπλέον, το άνοιγμα συγκεκριμένων τμημάτων το 2007 για πράσινα ομόλογα σε χρηματιστήρια - όπως του Όσλο, της Στοκχόλμης, του Λονδίνου, της Πόλης του Μεξικό, του Λουξεμβούργου και της Σαγκάη (G20 Green Finance Study Group, 2016)- συνέβαλε και στη βελτίωση της ρευστότητας και της φήμης των πράσινων ομολόγων ως χρηματοοικονομικό μέσο και στην ενίσχυση της ελκυστικότητάς τους τόσο για τους εκδότες όσο και για τους θεσμικούς επενδυτές.
Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν περιορισμένα άρθρα και μελέτες που επικεντρώνονται στην οικονομική απόδοση των πράσινων ομολόγων. (International Bank for Reconstruction and Development / The World Bank, 2015). Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να προσδιοριστεί το είδος της σχέσης που υπάρχει μεταξύ των δεικτών πράσινων ομολόγων, των συμβατικών ομολόγων και των μετοχών, αναλύοντας εάν οι αποδόσεις των δεικτών πράσινων ομολόγων προκαλούνται από τις αποδόσεις των παραδοσιακών ομολόγων ή μετοχών και αντίστροφα.
1.Βιβλιογραφική Επισκόπηση
Η συγκεκριμένη έρευνα σχετίζεται με βιβλιογραφία η οποία επικεντρώνεται στο ρόλο των χρηματοπιστωτικών αγορών στη διαμόρφωση της απόδοσης των περιβαλλοντικών επενδύσεων. Σύμφωνα με τους Reboredo, Ugolini και Aiube (2020) υπάρχει ισχυρή σύνδεση μεταξύ των πράσινων, των κρατικών και των εταιρικών ομολόγων βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, τόσο στην ΕΕ όσο και στις ΗΠΑ, με τα πράσινα ομόλογα να λαμβάνουν σημαντικές επιπτώσεις από τις τιμές των ομολόγων και των εταιρικών ομολόγων και να μεταδίδουν αμελητέες επιπτώσεις. Ομοίως, τα εταιρικά ομόλογα υψηλής απόδοσης, μετοχές και ενεργειακά περιουσιακά στοιχεία σε διαφορετικές χρονικές κλίμακες συνδέονται ασθενώς με τα πράσινα ομόλογα καθώς δεν έχουν, σύμφωνα με την έρευνα τους σημαντική επίδραση στη δυναμική των τιμών των πράσινων ομολόγων. Αυτά τα ευρήματα έχουν συνέπειες για τους επενδυτές πράσινων ομολόγων σχετικά με το σχεδιασμό χαρτοφυλακίου και τις αποφάσεις αντιστάθμισης κινδύνου και για τη διοχέτευση χρηματοοικονομικών ροών σε οικονομικές δραστηριότητες που είναι συνεπείς με μια οικονομία χωρίς άνθρακα.
(Reboredo, Ugolini, & Aiube, 2020)
Οι Ugolini και Reboredo μελέτησαν τη σχέση τιμής μεταξύ του πράσινου ομολόγου και των χρηματοπιστωτικών αγορών χρησιμοποιώντας ένα μοντέλο VAR.
Tα εμπειρικά ευρήματα αποκάλυψαν ότι η αγορά πράσινων ομολόγων συνδέεται στενά με τις αγορές σταθερού εισοδήματος και συναλλάγματος. Έδειξαν επίσης, ότι η αγορά πράσινων ομολόγων συνδέεται ασθενώς με τις αγορές εταιρικών ομολόγων μετοχών, ενέργειας και υψηλών αποδόσεων (Reboredo & Ugolini, 2020) .
H Barclays εξέτασε εάν η οικονομική απόδοση των πράσινων ομολόγων είναι πιθανό να αποκλίνει από τις ευρύτερες πιστωτικές αγορές και κατέληξε ότι τα πράσινα ομόλογα έχουν ιστορικά αποφέρει συνολικές αποδόσεις που είναι συγκρίσιμες με αυτές των συμβατικών ομολόγων. (Barclays, 2015)
Η Tomé μέσω της ανάλυσης των πράσινων και συμβατικών δεικτών ομολόγων διερεύνησε το κατά πόσον η ενσωμάτωση των πράσινων ομολόγων στο χαρτοφυλάκιο του επενδυτή παρέχει ανώτερες αποδόσεις ή εάν συνεπάγεται μια ύπαρξη σχέσης μεταξύ των ζητημάτων βιωσιμότητας και της οικονομικής απόδοσης. Η διαφορά μεταξύ των μέσων αποδόσεων δεν ήταν στατιστικά σημαντική, υπονοώντας την
απόρριψη της ύπαρξης σχέσης μεταξύ βιωσιμότητας και χρηματοοικονομικής απόδοσης. (Tome, 2019).
Οι κινεζικές εισηγμένες εταιρείες που εκδίδουν πράσινα ομόλογα χρησιμοποιήθηκαν ως ερευνητικό αντικείμενο από τους Xiaoguang Zhou και Yadi Cui.
Στην έρευνα τους διερεύνησαν τον αντίκτυπο της έκδοσης πράσινων ομολόγων στις εταιρείες, συμπεριλαμβανομένης της επίδρασης της ανακοίνωσης της έκδοσης πράσινων ομολόγων στις τιμές των μετοχών των εταιρειών, καθώς και τον αντίκτυπο της έκδοση πράσινων ομολόγων σχετικά με την οικονομική απόδοση των εταιρειών και την εταιρική κοινωνική ευθύνη. Τα εμπειρικά αποτελέσματα έδειξαν ότι οι ανακοινώσεις έκδοσης πράσινων ομολόγων έχουν θετικό αντίκτυπο όχι μόνο στις τιμές των μετοχών των εταιρειών, στην κερδοφορία των εταιρειών και στις λειτουργικές επιδόσεις, αλλά και στην ικανότητα καινοτομίας και μπορούν να βελτιώσουν την εταιρική κοινωνική ευθύνη. Συνολικά, σύμφωνα με τη μελέτη τους η έκδοση πράσινων ομολόγων έχει θετικό αντίκτυπο στη εταιρική φήμη και κερδοφορία, μπορεί να συμβάλει στη βελτίωση του περιβάλλοντος, να προωθήσει την εταιρική κοινωνική ευθύνη και τη δημιουργία αξίας αλλά και βοηθά σε κάποιο βαθμό στην προσέλκυση επενδυτών. (Zhou & Cui, 2019)
Η Hachenberg και ο Schiereck ανέλυσαν τις διαφορές μεταξύ των πράσινων ομολόγων και των συμβατικών ομολόγων κοινών εκδοτών όσον αφορά την τιμολόγηση και τα ποσοστά απόδοσης. Μελέτησαν εάν τα πράσινα ομόλογα προσφέρουν επίσης ελκυστικά προφίλ απόδοσης κινδύνου σε σύγκριση με τα συμβατικά (μη πράσινα) ομόλογα. Για να απαντήσουν σε αυτό το ερώτημα, πήραν τις ημερήσιες των ομολόγων με πράσινη και παρόμοιων με μη πράσινη ετικέτα και εξέτασαν τις διαφορές των τιμών τους. Τα αποτελέσματά έδειξαν ότι το πράσινα ομόλογα τιμολογούνται πράγματι διαφορετικά από τα συμβατικά ομόλογα.
(Hachenberg & Schiereck, 2018) Ο Zerbib εξέτασε την απόδοση των πράσινων ομολόγων. Χρησιμοποίησε τη μέθοδο αντιστοίχισης, δηλαδή την αντιστοίχιση ενός ζεύγους αξιών με τις ίδιες ιδιότητες, εκτός από τη μία ιδιότητα των οποίων τα αποτελέσματα διαφέρουν, ακολουθούμενη από μια διαδικασία παλινδρόμησης, για να εκτιμήσει τη διαφορά απόδοσης μεταξύ ενός πράσινου ομολόγου και ενός κατά τα άλλα πανομοιότυπου συμβατικού ομολόγου. Τα αποτελέσματα ήταν ότι η απόδοση του πράσινου ομολόγου είναι χαμηλότερη από ενός συμβατικού. (Zerbid, 2019)
Η Nanayakkara διαπίστωσε ότι η «πράσινη» ταμπέλα όχι μόνο παρέχει κίνητρο στους εκδότες να αποκτήσουν χρηματοδότηση εκδίδοντας πράσινα ομόλογα, αλλά επίσης προσφέρει στους επενδυτές την ευκαιρία να διαφοροποιήσουν τις επενδύσεις τους. (Nanayakkara & Colombage, 2019)
Οι Zhang και Tang παρουσίασαν την εμπειρική μελέτη τους σχετικά με τις αποδόσεις έπειτα από την ανακοίνωση έκδοσης πράσινου ομολόγου και τις πραγματικές επιπτώσεις της έκδοσης πράσινων ομολόγων από εταιρείες σε 28 χώρες κατά την περίοδο 2007-2017 και τεκμηρίωσαν ότι οι τιμές των μετοχών ανταποκρίνονται θετικά στην έκδοση πράσινων ομολόγων. Κατέληξαν ότι η ρευστότητα των μετοχών βελτιώνεται σημαντικά με την έκδοση πράσινων ομολόγων.
Συνολικά, τα ευρήματά τους έδειξαν ότι η έκδοση πράσινων ομολόγων μίας εταιρείας είναι επωφελής για τους υφιστάμενους μετόχους της. (Tang & Zhang , 2018)
Οι J. Wang, Chen, Xi. Li, Yu και Zhong μελέτησαν την αντίδραση του χρηματιστηρίου στην έκδοση εταιρικών πράσινων ομολόγων στην μεγαλύτερη αναπτυσσόμενη οικονομία και τη μεγαλύτερη αναδυόμενη αγορά χρέους, την Κίνα όπου τεκμηρίωσαν υπεραξία (price premium) των εταιρικών πράσινων ομολόγων σε σχέση με τα συμβατικά ομόλογα. Το price premium1 των εταιρικών πράσινων ομολόγων είναι πιο έντονο για νέες εκδόσεις από εκδότες υψηλής εταιρικής κοινωνικής ευθύνης. (Wang, Chen, Li, Yu, & Zhong, 2020)
1 Η τιμή που πωλείται τα ομόλογο πάνω από την ονομαστική του αξία
2. Η ανάπτυξη ενός νέου κοινωνικά υπεύθυνου χρηματοοικονομικού προϊόντος: το Πράσινο Ομόλογο
2.1 Κοινωνικά Υπεύθυνες επενδύσεις
2.1.1 Ιστορική εξέλιξη των κοινωνικά υπεύθυνων επενδύσεων
Οι κοινωνικά υπεύθυνες επενδύσεις υφίστανται από την δημιουργία της έννοιας της επένδυσης ως απόδοσης του κεφαλαίου και έχουν υποστεί τεράστιες εξελίξεις τα τελευταία χρόνια . Εντοπίζουμε τις ρίζες τους στις εβραϊκές, χριστιανικές και ισλαμικές παραδόσεις. Αρχικά στην Αγγλία, ένας νόμος που ονομαζόταν The Act Against Usury, είχε ως σκοπό να μειώσει το μέγιστο επιτόκιο από 8% σε 6% απαγορεύοντας τα υψηλά επιτόκια στα δάνεια και ήταν σε ισχύ από το 1571 έως το 1624 (Glaeser & Scheinkman, 1994). Η πρώτη εμφάνιση όμως της κοινωνικά υπεύθυνης επένδυσης γίνεται το 17ο αιώνα, όταν οι Quakers ('Society of Friends') αρνήθηκαν να επωφεληθούν από το εμπόριο όπλων και σκλάβων όταν εγκαταστάθηκαν στη Βόρεια Αμερική (Renneboog, Horst, & Zhang, Socially Responsible Investments:Methodology, Risk Exposure and Performance, 2007, σ. 2). Τότε είναι η πρώτη φορά όπου τα κριτήρια της επένδυσης δεν είναι χρηματοοικονομικά αλλά κοινωνικά και ηθικά.
Στη συνέχεια εντοπίζονται στο Ηνωμένο Βασίλειο, πίσω στον 18ο αιώνα, όπου ο ιδρυτής του Μεθοδιστικού Κινήματος, Τζον Γουέσλει (John Wesley ) προέτρεπε τους πιστούς να αποφεύγουν τις αμαρτωλές επενδύσεις, δηλαδή τις επενδύσεις σε εκείνους που κέρδιζαν χρήματα από εμπόριο καπνού, όπλων, αλκοόλ και τυχερών παιχνιδιών, αυτών που ουσιαστικά επέφεραν κέρδος εις βάρος άλλων. Το 1928 δημιουργείται το πρώτο ομόλογο υπεύθυνης επένδυσης , το US Pioneer Fund το οποίο είχε ως κίνητρο να αποκλείσει τις επενδύσεις σε αλκοόλ και καπνό (European Sustainable and Responsible Investment Forum, 2012). Το 1940 τα συνδικάτα απέφευγαν επενδύσεις σε εταιρείες που θεωρούνται ότι ασκούν αθέμιτες εργασιακές πρακτικές.
Το κίνημα μέχρι το 1960 εξαπλώθηκε στην υπόλοιπη Ευρώπη. Τότε, οι θρησκευτικοί οργανισμοί τοποθετούσαν τις επενδύσεις τους σε αυτές που ήταν σύμφωνες με τις ιδεολογικές τους πεποιθήσεις. Και ενώ στο παρελθόν οι κοινωνικά υπεύθυνες επενδύσεις αναφέρονταν κυρίως σε θρησκευτική ηθική, στη σύγχρονη οικονομία συναντάμε θέματα όπως προστασία του περιβάλλοντος, ανθρώπινα δικαιώματα και εταιρική διακυβέρνηση. (Renneboog, Horst, & Zhang, Socially
Responsible Investments:Methodology, Risk Exposure and Performance, 2007). Οι σύγχρονες κοινωνικά υπεύθυνες επενδύσεις βασίζονται στην αυξανόμενη κοινωνική ευαισθητοποίηση των επενδυτών. Τη δεκαετία του ’70, τα αντιπολεμικά και αντιρατσιστικά κινήματα οδηγούν τους επενδυτές στη σκέψη για τις κοινωνικές συνέπειες των επενδύσεων τους. Έτσι, το 1971 δημιουργείται το πρώτο σύγχρονο κοινωνικά υπεύθυνο αμοιβαίο κεφάλαιο στις ΗΠΑ, το Pax world fund, με σκοπό να προσελκύσει τους επενδυτές που αντιτίθενται στο πόλεμο του Βιετνάμ καθώς αποφεύγονται οι επενδύσεις σε κατασκευαστές όπλων. Ο James S. Coleman το 1988 έγραψε ένα άρθρο στην αμερικανική Εφημερίδα της Κοινωνιολογίας με τίτλο
«Κοινωνικό Κεφάλαιο στη Δημιουργία Ανθρώπινου Κεφαλαίου», το οποίο αμφισβήτησε την κυριαρχία της έννοιας του «συμφέροντος» στα οικονομικά και εισήγαγε την έννοια του κοινωνικού κεφαλαίου στην μέτρηση της αξίας.
Οι επενδυτικές επιλογές εξελίσσονται παράλληλα με τις αξίες και τα διεθνή πρότυπα της εποχής όπου παρατηρείται μια συνεχώς αυξανόμενη κοινωνική και πολιτική συνείδηση (European Sustainable and Responsible Investment Forum, 2012).
Από τη δεκαετία του ‘90 η προσοχή αρχίζει να στρέφεται προς τα περιβαλλοντικά ζητήματα και τότε θεσπίζεται η Παγκόσμια Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον και πραγματοποιείται η Σύνοδος Κορυφής για τη Γη. Παράλληλα, δημιουργείται το πρώτο κεφάλαιο κοινωνικά υπεύθυνης επένδυσης το οποίο λεγόταν κοινωνικός δείκτης KLD 400, με σημερινή ονομασία MSCI KLD 400.
Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, η κοινωνία αντιμετωπίζει τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Οι επενδυτές ενσωματώνουν στα κριτήρια των επενδυτικών τους επιλογών τις περιβαλλοντικές, κοινωνικές επιπτώσεις μίας επένδυσης πάνω στη κοινωνία και συνδυάζουν τη κοινωνικά υπεύθυνη πτυχή των επενδύσεων με τη αειφόρο ανάπτυξη. Το 2005 o Kόφι Ανάν, Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών κάλεσε τους μεγαλύτερους θεσμικούς επενδυτές ώστε να συμμετάσχουν στη διαδικασία ανάπτυξης των Αρχών για Υπεύθυνες Επενδύσεις (PRI- Principles for Responsible Investment). Η χρήση των Αρχών (PRI) ξεκίνησε το 2006 .
Οι διαφορές μεταξύ των παραδοσιακών και νέων στρατηγικών των κοινωνικά υπεύθυνα επενδύσεων είναι σημαντικές. Οι παραδοσιακές στρατηγικές του παρελθόντος επικεντρωνόντουσαν στις θρησκευτικές και ηθικές αξίες των επενδυτών, εξαιρώντας κάποιες επιλογές ανεξάρτητα από την απόδοση τους. Η νέα προσέγγιση
των κοινωνικά υπεύθυνων επενδύσεων φαίνεται να παράγει υπεραποδόσεις ενσωματώνοντας τους ESG (Environmental, Social and Corporate governance) παράγοντες.( (Allianz Global Investors, 2010)
2.1.2 Ορισμός Κοινωνικά υπεύθυνων επενδύσεων
Στο παρελθόν οι κοινωνικά υπεύθυνες επενδύσεις ήταν αυτές που απευθύνονταν κυρίως σε ‘ηθικούς’ επενδυτές. Σήμερα, αποτελούν μια επενδυτική στρατηγική που υπόσχεται να κάνει καλό προσφέροντας παράλληλα καλές αποδόσεις.
Ένας ευρύς ορισμός των κοινωνικά υπεύθυνων επενδύσεων (SRI) είναι “η επενδυτική διαδικασία που λαμβάνει υπόψη τις κοινωνικές και περιβαλλοντικές συνέπειες των επενδύσεων, τόσο των θετικών όσο και των αρνητικών, στο πλαίσιο αυστηρών οικονομικών αναλύσεων "(Φόρουμ Κοινωνικών Επενδύσεων (SIF), 2001 (Renneboog, Zhang, & Ter Horst, 2008). Σύμφωνα με το Eurosif 2012 (European Sustainable and Responsible Investment Forum (Eurosif), 2012), η κοινωνικά υπεύθυνη επένδυση είναι αυτή στην οποία ο επενδυτής λαμβάνει υπόψη του κατά την επιλογή της, τις περιβαλλοντικές, τις κοινωνικές και τις επιπτώσεις εταιρικής διακυβέρνησης της επένδυσης. Στο Eurosif 2008 (European Sustainable and Responsible Investment Forum (Eurosif), 2008) αναφέρεται ότι o SRI είναι ένας γενικός όρος που καλύπτει τις δεοντολογικές επενδύσεις, τις υπεύθυνες επενδύσεις, τις βιώσιμες επενδύσεις και άλλες επενδυτικές διαδικασίες που συνδυάζουν τους οικονομικούς στόχους των επενδυτών με τις ανησυχίες τους για θέματα περιβάλλοντος, κοινωνίας και διακυβέρνησης (ESG) και χαρακτηρίζονται από τη ποικιλομορφία τους η οποία οφείλεται στους μεταβαλλόμενους οικονομικούς , κοινωνικούς και πολιτιστικούς παράγοντες.
Πολλοί επενδυτές συμπεριλαμβάνουν θέματα εταιρικής διακυβέρνησης (CG) μαζί με τα κοινωνικά, περιβαλλοντικά και ηθικά ζητήματα (SEE), ως μέρος της ευρύτερης ομάδας πρόσθετων οικονομικών θεμάτων. To ακρωνύμιο ESG, το οποίο περιλαμβάνει θέματα διακυβέρνησης μαζί με περιβαλλοντικά και κοινωνικά θέματα, έχει γίνει συχνό στο πεδίο του SRI. Η περιβαλλοντική, κοινωνική και εταιρική διακυβέρνηση (ESG) αναφέρεται στους τρεις βασικούς παράγοντες μέτρησης της βιωσιμότητας και δεοντολογικής επίδρασης μιας επένδυσης σε μια επιχείρηση. Με τα κριτήρια αυτά προσδιορίζεται η μελλοντική χρηματοοικονομική επένδυση των εταιρειών. (European Sustainable and Responsible Investment Forum (Eurosif), 2006)
Tη τελευταία δεκαετία οι Κοινωνικά υπεύθυνες επενδύσεις έχουν αυξηθεί ραγδαία όπως παρουσιάζεται στον Πίνακα 2.1 καθώς, η υιοθέτηση περιβαλλοντικών, κοινωνικών και διακυβερνητικών θεμάτων στις επενδύσεις ωριμάζουν συνεχώς τις τελευταίες δεκαετίες. Τα κεφάλαια για τις κοινωνικά υπεύθυνες επενδύσεις σε Ευρώπη και Αμερική αποτελούν το 10% περίπου των συνολικών κεφαλαίων υπό διαχείριση.
Τα επόμενα χρόνια η ανάγκη και η στροφή προς αυτές τις επενδύσεις θα πολλαπλασιαστεί καθώς τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά προβλήματα αποτελούν τα μείζονά θέματα της εποχής μας. Τα περιβαλλοντικά κριτήρια θεωρούνται ότι είναι τα σημαντικότερα στοιχεία στην έννοια των κοινωνικά υπεύθυνων επενδύσεων.
Οι τάσεις αυτές εμπίπτουν στην έννοια της αειφόρου και υπεύθυνης επένδυσης των SRI (Κοινωνικά υπεύθυνων επενδύσεων) και εξελίσσονται από τη στόχευση στη διαχείριση κινδύνου σε εκείνες που αναζητούν ευκαιρίες για τη δημιουργία μακροπρόθεσμης αξίας για τις επιχειρήσεις και την κοινωνία. (European Sustainable and Responsible Investment Forum, 2018)
GROWH OF SUSTAINABLE INVESTING ASSETS
ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΝΑ ΠΕΡΙΟΔΟ ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΕΤΗΣΙΟΣ ΡΥΘΜΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ
2014-2016 2016-2018 2014-2018
ΕΥΡΩΠΗ 12% 11% 6%
ΗΠΑ 33% 38% 16%
ΚΑΝΑΔΑΣ 49% 42% 21%
ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ 248% 46% 5%
ΙΑΠΩΝΙΑ 6692% 307% 308%
Πίνακας 2.1 Ανάπτυξη των βιώσιμων επενδύσεων Πηγή: Global Sustainable Investment Alliance Review 2018
Οι Στόχοι για την Αειφόρο Ανάπτυξη (SDGs) οι οποίοι τέθηκαν από τα Ηνωμένα Έθνη, περιλαμβάνουν μια παγκόσμια και περιεκτική ατζέντα για τον τερματισμό της φτώχειας έως το 2030. Αποτελούν συνέχεια των Αναπτυξιακών Στόχων της Χιλιετίας και περιλαμβάνουν νέους τομείς όπως η κλιματική αλλαγή, η οικονομική ανισότητα, η καινοτομία, ειρήνη και δικαιοσύνη, μεταξύ άλλων
προτεραιοτήτων . Από την αρχή της διάρθρωσης των SDG, οι επενδυτές φαινόταν πρόθυμοι να επικεντρωθούν στην επίδραση της επένδυσης ως στρατηγική SRI. Η στρατηγική αυτή ήταν ο πρωταγωνιστής της ανασκόπησης του Eurosif το 2016, καθώς αποδείχθηκε η ταχύτερα αναπτυσσόμενη στρατηγική και αυτή που συνδέεται με γεγονότα ορόσημα, όπως η 21η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την αλλαγή του κλίματος (COP21), η οποία έθεσε το πλαίσιο για περαιτέρω επενδύσεις σε τεχνολογίες και υποδομές χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. (European Sustainable and Responsible Investment Forum, 2018)
Στην COP15 (Copenhagen Climate Change Conference) στην Κοπεγχάγη το 2009, τα έθνη συμφώνησαν ότι «για να σταθεροποιηθεί η συγκέντρωση αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα σε επίπεδο που θα αποτρέψει την επικίνδυνη ανθρωπογενή παρέμβαση στο κλιματικό σύστημα», πρέπει να μειώσουμε τις παγκόσμιες εκπομπές έτσι ώστε να διατηρηθεί η αύξηση της παγκόσμιας μέσης θερμοκρασίας κάτω 2 βαθμούς Κελσίου πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα και συνεργάζονται για την επίτευξη των μέγιστων παγκόσμιων και εθνικών εκπομπών όσο το δυνατόν συντομότερα. Ακόμη και αν επιτευχθεί αυτός ο στόχος, σημαντικοί κίνδυνοι και κόστος θα βαρύνουν τους πολίτες, τις επιχειρήσεις, τους επενδυτές και τις κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο.
(OECD, 2016)
Είναι προφανές ότι η μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα απαιτεί μεγάλες επενδύσεις σε έργα χαμηλών εκπομπών άνθρακα και ανθεκτικών στο κλίμα σε κρίσιμους τομείς όπως η ενέργεια και οι μεταφορές, οι οποίες χαρακτηρίζονται από υψηλό αρχικό κόστος κεφαλαίου που μπορεί να ανακτηθεί μόνο για μεγάλο χρονικό διάστημα. Στη σύγχρονη εποχή οι βασικές πηγές άντλησης κεφαλαίων είναι ο τραπεζικός δανεισμός, η Αύξηση Μετοχικού Κεφαλαίου και η έκδοση εταιρικών ομολογιακών δανείων. Παρόλο που αυξάνεται το ενδιαφέρον από ιδιώτες επενδυτές, θα ήταν αδύνατο να κινητοποιηθούν τα αναγκαία ποσά είτε από τραπεζικές πιστώσεις είτε από ιδία κεφαλαία και συνεπώς η χρήση ομολόγων για τη χρηματοδότηση αυτών των έργων θα πρέπει να φέρει το μεγαλύτερο μέρος του βάρους (Sartzetakis, 2019). Η επιδείνωση της εμπορικής τραπεζικής κεφαλαιακής αγοράς και η εποπτεία σε σχέση με τις χρηματοοικονομικές συναλλαγές που έχει επιβληθεί στις εμπορικές Τράπεζες με τη θεσμοθέτηση του ανανεωμένου συστήματος «Βασιλεία ΙΙΙ», τις έχει οδηγήσει σε μια διαρκή πίεση για περιορισμό των δανεισμών τους με αποτέλεσμα να επιβάλλεται στις Τράπεζες
περιορισμός των χορηγήσεων. Αυτό επιτυγχάνεται με την υιοθέτηση πιο σκληρών κριτηρίων αξιολόγησης και έγκρισης επιχειρηματικών δανείων και με την παράλληλη επιβολή υψηλών επιτοκίων στις περιπτώσεις εκταμίευσης τέτοιων δανείων. Αυτή η πρακτική των Τραπεζών, καθιστά δυσχερή την προσπάθεια κτήσης κεφαλαίων των επιχειρήσεων μέσω του Τραπεζικού δανεισμού. Ως εκ τούτου, η έκδοση ομολογιακών δανείων, δίνει μια συμφέρουσα εναλλακτική πηγή άντλησης επαρκών κεφαλαίων. Ένα εταιρικό ομολογιακό δάνειο έναντι των ιδίων κεφαλαίων μέσω της Αύξησης Μετοχικού Κεφαλαίου έχει χαμηλότερο κόστος, καθώς οι τόκοι που καταβάλλει η εταιρία στους oμoλoγιούχους δανειστές, λoγιστικά και φορολογικά ανήκουν στις δαπάνες της. Επίσης, η έκδοση ομολογιών δεν ανατρέπει τη μετοχική σύνθεση της εταιρίας2.
Δεδομένου ότι το μεγαλύτερο μέρος της απαραίτητης επένδυσης απαιτείται για έργα υποδομής που χαρακτηρίζονται από υψηλό κεφαλαιακό κόστος που μπορεί να ανακτηθεί μόνο για μεγάλο χρονικό διάστημα, είναι σαφές ότι η χρήση ομολόγων για τη χρηματοδότηση αυτών των έργων θα πρέπει να φέρει το μεγαλύτερο μέρος του βάρους καθώς χρησιμοποιούνται συνήθως σε μακροπρόθεσμες μορφές επενδύσεων.
Έτσι, το μέσο για τη χρηματοδότηση επιχειρήσεων και δραστηριοτήτων που λαμβάνουν επιχειρηματικές αποφάσεις με σκοπό τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματός τους είναι ένα νέο ομόλογο, το πράσινο ομόλογο.
2.2 Πράσινα ομόλογα
2.2.1 Ορισμός Πράσινων Ομολόγων
Τα πράσινα ομόλογα είναι μέρος της πράσινης χρηματοδότησης, η οποία συγκεντρώνει τις φιλικές προς το περιβάλλον επενδύσεις για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Είναι τίτλοι σταθερού εισοδήματος για την άντληση κεφαλαίων με σκοπό τη χρηματοδότηση επενδύσεων χαμηλών εκπομπών άνθρακα ή γενικά φιλικών προς το περιβάλλον επενδύσεων. Αυτά τα ομόλογα εκδίδονται από εταιρείες, οργανισμούς, χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και κυβερνήσεις και έχουν συγκεκριμένη διάρκεια, ενώ οι εκδότες διασφαλίζουν ότι τα έσοδα από τα ομόλογα διατίθενται σε
2 Με εξαίρεση το ομολογιακό δάνειο με μετατρέψιμες ομολογίες: Σε ένα μετατρέψιμο ομολογιακό δάνειο παρέχεται στους ομολογιούχους δανειστές το δικαίωμα να ζητήσουν σύμφωνα με τους όρους του ομολογιακού δανείου, την μετατροπή των ομολογιών τους σε μετοχές όπου επέρχεται εξόφληση της απαίτησης από την ομολογία και μετατροπή του ομολογιούχου δανειστή σε μέτοχο της εκδότριας εταιρίας.
πράσινα έργα σε τομείς όπως η ενέργεια, οι μεταφορές, η διαχείριση αποβλήτων, οι κατασκευές, το νερό και η χρήση γης.
Το 2016 ο ΟΟΣΑ μας δίνει έναν ολοκληρωμένο ορισμό των πράσινων ομολόγων: “τα πράσινα ομόλογα είναι χρεόγραφα που χρησιμοποιούνται για τη χρηματοδότηση πράσινων έργων τα οποία αποφέρουν περιβαλλοντικά οφέλη. Ένα πράσινο ομόλογο διαφοροποιείται από ένα συμβατικό ομόλογο καθώς δεσμεύεται να χρησιμοποιήσει τα κεφάλαια που συγκεντρώνονται για τη χρηματοδότηση πράσινων έργων, περιουσιακών στοιχείων ή επιχειρηματικών δραστηριοτήτων είτε από δημόσιους και κρατικούς φορείς είτε από ιδιωτικούς φορείς προκειμένου να αντλήσουν κεφάλαια για έργα και σκοπούς χρηματοδότησης, απελευθερώνοντας κεφάλαια και οδηγώντας σε αυξημένο δανεισμό’’. (OECD, 2016)
Τα πράσινα ομόλογα εκδίδονται προκειμένου να συγκεντρωθούν κεφάλαια για λύσεις που αποσκοπούν στην αλλαγή του κλίματος. Μπορούν να εκδίδονται από κεντρικές και τοπικές κυβερνήσεις, τράπεζες ή εταιρείες. O πράσινος τίτλος των ομολόγων μπορεί να εφαρμοστεί σε οποιαδήποτε μορφή χρέους, συμπεριλαμβανομένης της ιδιωτικής τοποθέτησης, τιτλοποίησης, καλυμμένων ομολόγων, καθώς και ετικέτα πράσινων δανείων που συμμορφώνονται με τις αρχές των πράσινων ομολόγων (Green Bond Principles) ή τις πράσινες δανειακές αρχές (Green Loan Principles)
Σύμφωνα με το ICMA 2018, τα Πράσινα Ομόλογα είναι οποιοδήποτε είδος ομολογιακού μέσου, όπου τα έσοδα θα χρησιμοποιηθούν αποκλειστικά για τη χρηματοδότηση ή την αναχρηματοδότηση, εν μέρει ή πλήρως, νέων ή / και υφιστάμενων επιλέξιμων Πράσινων Έργων και τα οποία ευθυγραμμίζονται με τέσσερα βασικά στοιχεία των Αρχών των πράσινων ομολόγων (GBP) , τα οποία θα αναλύσουμε σε παρακάτω κεφάλαιο. (International Capital Market Association, 2018)
Σύμφωνα με την έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας το 2019 ( Green Bond Impact Report 2019) μέχρι τις 30 Ιουνίου 2019, οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας &
Ενεργειακής Απόδοσης και Καθαρών Μεταφορών αποτελούσαν το μεγαλύτερο τμήμα του χαρτοφυλακίου έργων των Πράσινων Ομόλογων καθώς αποτελούν περίπου το 66% όλων των δεσμεύσεων των Πράσινων Ομολόγων. Συγκεκριμένα, το πώς έχουν διανεμηθεί οι επενδύσεις σε Πράσινα ομόλογα φαίνεται στο παρακάτω διάγραμμα 2.1 (The World Bank, 2019)
Διάγραμμα 2.1 Κατανομή κεφαλαίων Πράσινων Ομολόγων ανά Τομέα Πηγή: The World Bank Green Bond Impact Report 2019
Επίσης, σύμφωνα με την ίδια έκθεση η περιοχή της Ανατολικής Ασίας και του Ειρηνικού συνιστά το μεγαλύτερο μέρος των επιλέξιμων έργων των Πράσινων Ομολόγων και αποτελεί το 34% περίπου των δεσμεύσεων των Πράσινων Ομολόγων.
Η περιοχή περιλαμβάνει την Κίνα, την Ινδονησία, τις Φιλιππίνες και το Βιετνάμ. (The World Bank, 2019)
Διάγραμμα 2.2 Κατανομή κεφαλαίων Πράσινων Ομολόγων ανά περιοχή Πηγή: The World Bank Green Bond Impact Report 2019. (The World Bank, 2019)
30%
36%
1%
8%
8%
17%
Κατανομή κεφαλαίων Πράσινων Ομολόγων ανα Τομέα
clean transportation
renewable Energy & Energy Efficiency Solid waste
Resilient Infrastructure , Built Environment &Other Water & Wastewater
Agriculture, Land use, Forest & Ecological Resourses
1%
34%
25% 13%
5%
21%
Κατανομή Κεφαλαίων Πράσινων Ομολόγων ανα Περιοχή
Africa East Asia &Pacific Europe & Central Asia Latin America &Caribbean Middle East &North Africa South Asia
Τα χρηματιστήρια που αναφέρονται στο παρακάτω πίνακα έχουν συμπεριλάβει ειδικό τμήμα για τα πράσινα ομόλογα (Climatebonds Initiative, 2017)
Πίνακας 2.2 Τα χρηματιστήρια με ειδικό τμήμα πράσινων ομολόγων.
Πηγή: www.climatebonds.net/green-bond-segments-stock-exchanges (Climatebonds Initiative)
2.2.2 Ιστορική αναδρομή Πράσινων Ομολόγων
Η πράσινη αγορά ομολόγων αναδύθηκε το 2007, όταν η Παγκόσμια Τράπεζα εξέδωσε Πράσινο ομόλογο για τη χρηματοδότηση έργων μετριασμού των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. O μεγαλύτερος εκδότης πράσινων ομολόγων είναι η Παγκόσμια Τράπεζα η οποία από το 2008, έχει εκδώσει πράσινα ομόλογα αξίας μεγαλύτερης των 9,7 δις δολαρίων σε διάφορα νομίσματα. Αρχικά, το ενδιαφέρον για το καινοτόμο αυτό χρηματοοικονομικό προϊόν ήταν περιορισμένο καθώς τα περιβαλλοντικά έργα θεωρήθηκαν μη κερδοφόρα από τους παραδοσιακούς επενδυτές.
Στη πορεία όμως, εκδηλώνεται σημαντική αύξηση στην έκδοση τους φθάνοντας σε σημείο σήμερα να μιλάμε για μία αγορά 500 δις. δολαρίων. Η σημαντική αυτή αύξηση οφείλεται στην αυξανόμενη ευαισθητοποίηση των παραδοσιακών επενδυτών σχετικά με τα οφέλη των πράσινων επενδύσεων και των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στα χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία.
Το σημείο καμπής από τις μικρής κλίμακας συναλλαγές του δημόσιου τομέα στην ανάπτυξη μεγάλης κλίμακας της αγοράς συνέβη το 2013, όταν η EDF, η Bank of
America και η Vasakronan εξέδωσαν τα πρώτα εταιρικά πράσινα ομόλογα. Η ευρύτερη αγορά ομολόγων άρχισε να αντιδρά μετά το πρώτο πράσινο ομολογιακό δάνειο των 1 δισεκατομμυρίων δολαρίων που πωλήθηκε εντός μίας ώρας από την έκδοση από την IFC τον Μάρτιο του 2013. (Climatebonds Initiative, n.d.) (https://www.climatebonds.net/mark