[PENDING] Κοινωνικές αντιδράσεις στη χωροθέτηση ανεμογεννητριών

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Κοινωνικές αντιδράσεις στη χωροθέτηση ανεμογεννητριών.

ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Νικόλαος Α. Γιδάς 141/2002015

Επιβλέπων: : Μποτετζάγιας Ιωσήφ Καθηγητής Τμήματος Περιβάλλοντος

Μυτιλήνη, Μάιος 2009

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Κοινωνικές αντιδράσεις στη χωροθέτηση ανεμογεννητριών.

ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Νικόλαος Α. Γιδάς

141/2002015

Επιβλέπων: : Μποτετζάγιας Ιωσήφ Λέκτορας Τμήματος Περιβάλλοντος

Εγκρίθηκε από την τριμελή εξεταστική επιτροπή την ………

……….. ………..

...

Μυτιλήνη, Μάιος 2009

Copyright© Νικόλαος Α. Γιδάς 2009

Με επιφύλαξη παντός δικαιώματος. All rights reserved.

Απαγορεύεται η αντιγραφή, αποθήκευση και διανομή της παρούσας εργασίας, εξ ολοκλήρου ή τμήματος αυτής, για εμπορικό σκοπό. Επιτρέπεται η ανατύπωση, αποθήκευση και διανομή για μη κερδοσκοπικό, εκπαιδευτικής ή ερευνητικής φύσης, υπό την προϋπόθεση να αναφέρεται η πηγή προέλευσης και να διατηρείται το παρόν μήνυμα. Ερωτήματα που αφορούν τη χρήση της εργασίας για κερδοσκοπικό σκοπό πρέπει να απευθύνονται προς το συγγραφέα.

Ευχαριστίες

Θα ήθελα κατ’ αρχάς να εκφράσω τις θερμές μου ευχαριστίες στον λέκτορα του τμήματος Περιβάλλοντος κ. Μποτετζάγιας Ιωσήφ αφενός για την εμπιστοσύνη που έδειξε στο πρόσωπο μου και αφετέρου για τη δυνατότητα που μου παρείχε στα πλαίσια της διπλωματικής μου εργασίας να ασχοληθώ με ένα τόσο ενδιαφέρον αντικείμενο. Ιδιαίτερες ευχαριστίες οφείλω, επίσης στην υπεύθυνο της πτυχιακής μου εργασίας κ. Τζόουνς Νικολέττα για την άψογη συνεργασία που είχαμε και το χρόνο που μου αφιέρωσε ώστε να ολοκληρώσω την εργασία αυτή. Οι επιστημονικές συμβουλές της και οι εύστοχες υποδείξεις της, υπήρξαν καθοριστικοί παράγοντες για την επιτυχή διεκπεραίωση της παρούσας εργασίας.

Νικόλαος Α. Γιδάς

Περίληψη

Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) ,τα τελευταία χρόνια προβληματίζουν και βάζουν τον σύγχρονο πλέον άνθρωπο στη διαδικασία να σκεφτεί και να επιλέξει τρόπους για την εκμετάλλευση τους. Αυτή τους η εκμετάλλευση θα βοηθήσει στην αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών και επιπλέον θα συνεισφέρει στην αποφυγή της ενεργειακής εξάρτησης του ανθρώπου.

Στη συγκεκριμένη εργασία θα αναλύσουμε την αιολική ενέργεια και ειδικότερα τον μηχανισμό , μέσω του οποίου αναδεικνύεται και ενεργεί, μηχανισμός που δεν είναι άλλος από τις ανεμογεννήτριες.

Αρχικά η παρουσίαση αρνητικών και θετικών, οφελών και προβλημάτων από τη χρήση αυτών, οι αιτίες μη αποδοχής τους σε Ευρώπη και Ελλάδα , με σημαντικότερο όλων το κομμάτι που αφορά τις κοινωνικές αντιδράσεις, θα μας βοηθήσει στο να κατανοήσουμε αν η Ελλάδα είναι έτοιμη ή όχι να δεχτεί την εγκατάσταση και χρήση των ανεμογεννητριών.

Λέξεις Κλειδιά

Ανεμογεννήτριες, ανανεώσιμες πήγες ενέργειας, κοινωνικές αντιδράσεις, χωροθέτηση ανεμογεννητριών.

Abstract

Renewable energy sources (RES), in recent years concerns and put the most modern humans in the process to consider and choose ways to exploit them.

That exploitation will help address climate change and will contribute to avoid energy dependence of humans.

In this work we analyze the wind energy and especially the mechanism through which emerging and acting mechanism that is different from the wind.

Initially, the presentation of negative and positive, benefits and problems of using them, the causes of non-acceptance in Europe and Greece, with all the most important piece on the social responses will help us to understand whether Greece is ready or not accept the installation and use of wind turbines.

Key Words

Wind turbines, renewable energy, social reactions, siting wind turbines.

Περιεχόμενα

Εισαγωγή ……….……….……….….σελ 7 Κεφάλαιο 1

Μορφές ανανεώσιμων πηγών

ενέργειας – Τεχνολογίες……….….….σελ 9 Κεφάλαιο 2

Ανεμογεννήτριες – Ιστορική αναδρομή ……….σελ 14 Κεφάλαιο 3

Οι ανεμογεννήτριες στην Ευρώπη ………..…..….σελ 18 Κεφάλαιο 4

Χωροθέτηση ανεμογεννητριών

στην Ευρώπη – κοινωνικές αντιδράσεις ………...σελ 21

Κεφάλαιο 5

Αιολικό δυναμικό στην Ελλάδα ………..…..…σελ 29

Κεφάλαιο 6

Αντιδράσεις για τη χωροθέτηση ανεμογεννητριών

στην Ελλάδα ……….…….………...σελ 34

Κεφάλαιο 7

Συμπεράσματα ………..…….………..σελ 55

Κεφάλαιο 8

Βιβλιογραφία ……….…….…………σελ 60

8.1 Ελληνική βιβλιογραφία ……….….…………σελ 60

8.2 Ξένη βιβλιογραφία ………..….……….……….…..….σελ 65

Εισαγωγή

Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) ή αλλιώς ήπιες μορφές ενέργειας είναι οι φυσικοί διαθέσιμοι πόροι - πηγές ενέργειας, που υπάρχουν σε αφθονία στο φυσικό μας περιβάλλον, δεν εξαντλούνται, διαρκώς ανανεώνονται και προέρχονται από διάφορες φυσικές διαδικασίες όπως είναι ο ήλιος, ο άνεμος, η βιομάζα, η γεωθερμία, οι υδατοπτώσεις και η θαλάσσια κίνηση (Wikipedia, 2008).

Ο όρος "ήπιες" αναφέρεται σε δυο βασικά χαρακτηριστικά τους. Καταρχήν, για την εκμετάλλευσή τους δεν απαιτείται κάποια ενεργητική παρέμβαση, όπως εξόρυξη, άντληση, καύση, όπως με τις μέχρι τώρα χρησιμοποιούμενες πηγές ενέργειας, αλλά απλώς η εκμετάλλευση της ήδη υπάρχουσας ροής ενέργειας στη φύση. Δεύτερο, πρόκειται για "καθαρές" μορφές ενέργειας, πολύ φιλικές στο περιβάλλον, που δεν αποδεσμεύουν υδρογονάνθρακες, διοξείδιο του άνθρακα ή τοξικά και ραδιενεργά απόβλητα όπως οι υπόλοιπες πηγές ενέργειας που χρησιμοποιούνται σε μεγάλη κλίμακα (Πεταλίδου, 2006).

Το παγκόσμιο ενδιαφέρον για την αξιοποίησης τους οφείλεται σε δύο λόγους: α) στην επίλυση του ενεργειακού προβλήματος, αφού τα αποθέματα συμβατικών πηγών ενέργειας εξαντλούνται και β) στο ότι πρόκειται για φιλικές προς το περιβάλλον λύσεις.

Είναι πλέον κοινά αποδεκτό ότι η ορθολογική χρήση των ενεργειακών πόρων αποτελεί πρωταρχική έννοια για την προστασία του περιβάλλοντος καθώς και για την περιστολή της εκροής συναλλάγματος για την εισαγωγή καυσίμων που απαιτούνται στις σύγχρονες ανθρώπινες δραστηριότητες.

Οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας μπορούν να έχουν σημαντική συμβολή στην επίλυση του ενεργειακού προβλήματος, καθώς είναι οι μόνες πηγές ενέργειας που δεν επιβαρύνουν το περιβάλλον με εκπομπές CΟ₂. Πέρα όμως από τα στενά πλαίσια αντιμετώπισης του φαινόμενου του θερμοκηπίου, τα χαρακτηριστικά των ΑΠΕ (διασπορά στο χώρο, μη εξαντλησιμότητα, ευέλικτη διαχείριση, συμβολή στην περιφερειακή ανάπτυξη, δυνατότητα δημιουργίας θέσεων απασχόλησης κλπ.) τις καθιστούν συστατικό στοιχείο μιας νέας αναπτυξιακής πολιτικής και μοναδική

μακροπρόθεσμη απάντηση στην προς την αειφόρο ανάπτυξη (European Commission, 2006).

Η αιολική ενέργεια είναι μια μορφή ανανεώσιμης πηγής ενέργειας που αποτελεί σήμερα μια ελκυστική λύση στο πρόβλημα της ηλεκτροπαραγωγής και υλοποιείται μέσω των ανεμογεννητριών.

Σκοπός της εργασίας αυτής είναι να παρουσιάσει, όσο το δυνατόν πληρέστερα, την προσπάθεια της Ελλάδας και των υπολοίπων κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη χωροθέτηση ανεμογεννητριών(αιολικά πάρκα) και να αναδείξει τις οποίες κοινωνικές αντιδράσεις προκύπτουν από αυτή την προσπάθεια.

Στο πρώτο κεφάλαιο γίνεται περιγραφή και ιστορική αναδρομή του αιολικού μέσου ΄΄ανεμογεννήτρια΄΄. Στο δεύτερο κεφάλαιο παρατηρούμε τις ανεμογεννήτριες στην Ευρώπη και αντιλαμβανόμαστε μέσω του τρίτου κεφαλαίου τις κοινωνικές αντιδράσεις από τη χωροθέτηση τους σε αυτή. Στο τέταρτο και πέμπτο κεφαλαίο γίνεται εκτενής αναφορά στο αιολικό δυναμικό της Ελλάδας και περιγράφετε η κοινωνική αντιμετώπιση από τη χωροθέτηση των ανεμογεννητριών στον ελλαδικό χώρο.

Τέλος ακολουθούν οι συμπερασματικές παρατηρήσεις που προέκυψαν από αυτήν την εργασία και παρατίθενται λύσεις και τρόποι αντιμετώπισης.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Μορφές ανανεώσιμων πηγών ενέργειας – Τεχνολογίες

Η ανανεώσιμη ενέργεια είναι η ενέργεια που αντλείται από πηγές, οι οποίες δεν εξαντλούνται ή αντικαθίστανται, όπως η αιολική, η ηλιακή, η υδροηλεκτρική η γεωθερμική και η ενέργεια από βιομάζα. Οι ανανεώσιμες πηγές δεν εξαντλούνται πρακτικά ποτέ και δε ρυπαίνουν το περιβάλλον στο οποίο ζούμε.

Αναλυτικά, τα είδη των Α.Π.Ε. είναι τα ακόλουθα:

• Αιολική ενέργεια

• Ηλιακή ενέργεια

• Υδροηλεκτρική ενέργεια

• Βιομάζα

• Γεωθερμική ενέργεια

• Ενέργεια από παλίρροιες

• Ενέργεια από θαλάσσια κύματα

• Ενέργεια από τους ωκεανούς (ακόμα στο στάδιο της έρευνας)

Στο επόμενο σχήμα (1) φαίνεται η συνεισφορά όλων των ενεργειακών μορφών στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στις χώρες της Ε.Ε. μέχρι τα τέλη του 2007.

Σχήμα1 Συνεισφορά όλων των πηγών ενέργειας μέχρι τα τέλη του 2007(GWEC/EWEA)

Οι τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας είναι αποτελεσματικές, οικονομικές και εφικτές. Οι ήπιες μορφές ή όπως τις συναντάμε, ανανεώσιμες μορφές ενέργειας, βασίζονται στην ουσία στην ηλιακή ακτινοβολία, με εξαίρεση τη γεωθερμική ενέργεια, η οποία είναι ροή ενέργειας από το εσωτερικό του φλοιού της γης, και την ενέργεια απ' τις παλίρροιες που εκμεταλλεύεται τη βαρύτητα. Οι βασιζόμενες στην ηλιακή ακτινοβολία ήπιες πηγές ενέργειας είναι ανανεώσιμες, μιας και δεν πρόκειται να εξαντληθούν όσο υπάρχει ο ήλιος, δηλαδή για μερικά ακόμα δισεκατομμύρια χρόνια. Ουσιαστικά είναι ηλιακή ενέργεια "συσκευασμένη"

κατά τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Η βιομάζα είναι ηλιακή ενέργεια δεσμευμένη στους ιστούς των φυτών μέσω της φωτοσύνθεσης, η αιολική εκμεταλλεύεται τους ανέμους που προκαλούνται απ' τη θέρμανση του αέρα ενώ αυτές που βασίζονται στο νερό εκμεταλλεύονται τον κύκλο εξάτμισης-συμπύκνωσης του νερού και την κυκλοφορία του. Η γεωθερμική ενέργεια δεν είναι ανανεώσιμη, καθώς τα γεωθερμικά πεδία κάποια στιγμή εξαντλούνται.

Οι ανανεώσιμες μορφές ενέργειας χρησιμοποιούνται είτε άμεσα (κυρίως για θέρμανση) είτε μετατρεπόμενες σε άλλες μορφές ενέργειας (κυρίως ηλεκτρισμό ή μηχανική ενέργεια). Υπολογίζεται ότι το τεχνικά εκμεταλλεύσιμο ενεργειακό δυναμικό απ' τις ήπιες μορφές ενέργειας είναι πολλαπλάσιο της παγκόσμιας συνολικής κατανάλωσης ενέργειας. Η υψηλή όμως (μέχρι πρόσφατα) τιμή των νέων ενεργειακών εφαρμογών, τα τεχνικά προβλήματα εφαρμογής καθώς και πολιτικές και οικονομικές σκοπιμότητες που έχουν να κάνουν με τη διατήρηση του παρόντος στάτους κβο στον ενεργειακό τομέα εμπόδισαν την εκμετάλλευση έστω και μέρους αυτού του δυναμικού. Ειδικά στην Ελλάδα, που έχει μορφολογία και κλίμα κατάλληλο για νέες ενεργειακές εφαρμογές, η εκμετάλλευση αυτού του ενεργειακού δυναμικού θα βοηθούσε σημαντικά στην ενεργειακή αυτονομία της χώρας.

Βασικές ανανεώσιμες μορφές ενέργειας, θεωρούνται, η ηλιακή όπου χρησιμοποιείται περισσότερο για θερμικές εφαρμογές. Παράγεται από τον ήλιο και φτάνοντας στη γη μετατρέπεται σε άλλες μορφές ενέργειας (π.χ. θερμότητα, ηλεκτρική ενέργεια). Υπάρχουν δυο τρόποι για να αξιοποιήσει κανείς την ηλεκτρική ενέργεια.

α) αξιοποιώντας την ηλιακή ακτινοβολία (για θέρμανση ψύξη και ζεστό νερό) με τα ηλιακά θερμικά συστήματα

β) παράγοντας ηλεκτρική ενέργεια μέσω των φωτοβολταϊκών συστημάτων.

Η γεωθερμική ενέργεια, ενέργεια η οποία προέρχεται από τη θερμότητα που παράγεται απ' τη ραδιενεργό αποσύνθεση των πετρωμάτων της γης. Είναι εκμεταλλεύσιμη εκεί όπου η θερμότητα αυτή ανεβαίνει με φυσικό τρόπο στην επιφάνεια, π.χ. στους θερμοπίδακες ή στις πηγές ζεστού νερού. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί είτε απευθείας για θερμικές εφαρμογές είτε για την παραγωγή ηλεκτρισμού. Είναι μια ήπια και σχετικά ανανεώσιμη πηγή ενέργειας που με τα σημερινά τεχνολογικά δεδομένα μπορεί να καλύψει σημαντικές ενεργειακές ανάγκες. (Wikipedia, 2008)

Η βιομάζα και η θαλάσσια ενέργεια είναι δυο ακόμα μορφές, όπου και συναντάμε στην κατηγορία των ανανεώσιμων. Η μεν βιομάζα, χρησιμοποιεί τους υδατάνθρακες των φυτών (κυρίως αποβλήτων της βιομηχανίας ξύλου, τροφίμων και ζωοτροφών και της βιομηχανίας ζάχαρης) με σκοπό την αποδέσμευση της ενέργειας που δεσμεύτηκε απ' το φυτό με τη φωτοσύνθεση. Ακόμα μπορούν να χρησιμοποιηθούν αστικά απόβλητα και απορρίμματα. Μπορεί να δώσει βιοαιθανόλη και βιοαέριο, που είναι καύσιμα πιο φιλικά προς το περιβάλλον από τα παραδοσιακά. Είναι μια πηγή ενέργειας με πολλές δυνατότητες και εφαρμογές.

Η δε θαλάσσια ενέργεια, προέρχεται κυρίως από την ηλιακή ενέργεια και από τις βαρυτικές αλληλοεπιδράσεις της γης με τον ήλιο και τη σελήνη. Οι κύριες μορφές θαλάσσιας ενέργειας είναι οι εξής:

♦ Ενέργεια των κυμάτων

♦ Ενέργεια της παλίρροιας

♦ Ενέργεια των θαλάσσιων ρευμάτων και

♦ Θερμική ενέργεια

Ο θαλάσσιος κυματισμός συγκεντρώνει τα περισσότερα πλεονεκτήματα που χαρακτηρίζουν τις ΑΠΕ, ενώ οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την εγκατάσταση τεχνολογιών κυματικής ενέργειας θεωρούνται ήπιες. Αξιοσημείωτο είναι ότι η εγκατάσταση σταθμών κυματικής ενέργειας δεν απαιτεί δέσμευση γης.

(Wikipedia, 2008)

Από τις βασικότερες μορφές των ΑΠΕ παρουσιάζεται , η αιολική ενέργεια. Η δημιουργίας της οφείλεται έμμεσα στην ηλιακή ακτινοβολία. Είναι μια καθαρή μορφή ενέργειας φιλική προς το περιβάλλον και πρακτικά ανεξάντλητη. Η συμβολή της στην προστασία του περιβάλλοντος είναι δεδομένη, και στηρίζεται στην απλή εξίσωση: κάθε μονάδα ενέργειας, που παράγεται από ανανεώσιμο πόρο, υποκαθιστά μια μονάδα ενέργειας που θα παραγόταν από κάποιο ρυπογόνο καύσιμο. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως η αιολική ενέργεια είναι σε θέση να αντικαταστήσει τις συμβατικές πηγές ενέργειας. Η περιοδικότητα και η μεταβλητότητα των ανέμων, σε συνδυασμό με τη χαμηλή ενεργειακή τους συγκέντρωση, τις υπέρογκες και διαρκώς αυξανόμενες ενεργειακές απαιτήσεις, το επίπεδο της παρούσας τεχνολογίας, δεν επιτρέπουν παρά μόνο μερική υποκατάσταση της συμβατικής ηλεκτροπαραγωγής από αιολική ενέργεια. Με βάση τα παραπάνω, και για λόγους ασφάλειας της τροφοδοσίας του ηλεκτρικού συστήματος, έχει καθοριστεί σαν μέγιστο επιτρεπτό ποσοστό διείσδυσης της αιολικής ενέργειας, το 30% (Βασιλάκος, 2005).

Κυρίαρχο και καθοριστικό ρόλο στην εγκαθίδρυση της θέσης της αιολικής ενέργειας στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας κατά την τελευταία δεκαετία έχει παίξει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτό έχει επιτευχθεί αφενός μέσω μιας σειράς στρατηγικών αποφάσεων και κινήτρων και αφετέρου μέσω της έντονης υποστήριξης δραστηριοτήτων έρευνας και ανάπτυξης, κάτι που αποτελεί κλειδί στην εμπορική επιτυχία της αιολικής ενέργειας, επιτυγχάνοντας τη μείωση του κόστους παραγωγής στην τάξη των 5 €/kwh σε περιοχές με καλό αιολικό δυναμικό.

Τέλος, η ίδια σαφής υπεροχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης καταγράφεται επίσης σε επίπεδο κατασκευαστών ανεμογεννητριών (Α/Γ) οι οποίοι καλύπτουν το 90% της παγκόσμιας κατασκευαστικής δυναμικότητας. Η συνολική εγκατεστημένη ισχύς παγκοσμίως ανήλθε στα τέλη του 2000 στα 18,5 Gw ενώ η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας το ίδιο έτος ανήλθε σε περίπου 36 Twh, περίπου όση η συνολική ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας της Ελλάδας. Η αύξηση σε εγκατεστημένη ισχύ είναι της τάξης του 20-30% ετησίως και η πρόβλεψη για την παγκόσμια εγκατεστημένη ισχύ το έτος 2010 αγγίζει τα 150 Gw, ενώ για την Ευρώπη εκτιμάται στα 60 Gw. (Πεταλίδου, 2006).

Η ατμόσφαιρα της Γης βρίσκεται σε κρίση. Ο πλανήτης μας θερμαίνεται. Το κλίμα της Γης, που παρέμεινε σχετικά σταθερό από την τελευταία εποχή παγετώνων, αλλάζει πλέον δραστικά. Τον 20^ο αιώνα η μέση θερμοκρασία αυξήθηκε κατά 0,4-0,8 βαθμούς, γεγονός που κατατάσσει τον αιώνα αυτό ως τον θερμότερο τα τελευταία χίλια χρόνια (IPCC, 2001). Η αιολική ενέργεια φέρνει έναν άνεμο αλλαγής στα ενεργειακά και περιβαλλοντικά δεδομένα της χώρας.

“Χωρίς μια αποφασιστική και συντονισμένη προσπάθεια κινητοποίησης των ενεργειακών δυνατοτήτων των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην

Ευρωπαϊκή Ένωση, θα χάσουμε την ευκαιρία ανάπτυξης αυτού του χώρου και θα αποτύχουμε στις προσπάθειες να μειώσουμε σημαντικά τα αέρια που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου”

Από τη “Λευκή Βίβλο” της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. Ανεμογεννήτριες – Ιστορική αναδρομή

Ανεμογεννήτριες ή ανεμοηλεκτρικές γεννήτριες, ονομάζονται οι μηχανές που μετατρέπουν την κινητική ενέργεια του ανέμου (αιολική ενέργεια) σε ηλεκτρική ενέργεια. Οι ανεμογεννήτριες είναι συνέχεια των ανεμόμυλων. Ο ανεμόμυλος είναι μια διάταξη που χρησιμοποιεί ως κινητήρια δύναμη την κινητική ενέργεια του άνεμου (αιολική ενέργεια). Χρησιμοποιείται για την άλεση σιτηρών, την άντληση νερού και σε άλλες εργασίες.(Καμπράνης, 2004)

Φαίνεται ότι οι αρχαίοι λαοί της Ανατολής χρησιμοποιούσαν ανεμόμυλους, αν και η πρώτη αναφορά σε ανεμόμυλο (ένα περσικό συγκρότημα ανεμόμυλων του 644 μ.Χ.) εμφανίζεται σε έργα Αράβων συγγραφέων του 9ου μ.Χ. αιώνα. Αυτό το συγκρότημα των ανεμόμυλων βρισκόταν στο Σειστάν, στα σύνορα της Περσίας και Αφγανιστάν και ήταν “οριζόντιου τύπου” δηλαδή με ιστία (φτερά) τοποθετημένα ακτινικά σε έναν “κατακόρυφο άξονα”. Ο άξονας αυτός στηριζόταν σε ένα μόνιμο κτίσμα με ανοίγματα σε αντιδιαμετρικά σημεία για την είσοδο και την έξοδο του αέρα. Κάθε μύλος έδινε απευθείας κίνηση σε ένα μόνο ζεύγος μυλόπετρες. Οι πρώτοι μύλοι είχαν τα ιστία κάτω από τις μυλόπετρες, όπως δηλαδή συμβαίνει και στους οριζόντιους νερόμυλους από τους οποίους φαίνεται ότι προέρχονταν. Σε μερικούς από τους μύλους που σώζονται σήμερα τα ιστία τοποθετούνται πάνω από τις μυλόπετρες. Τον 13ο αιώνα οι μύλοι αυτού του τύπου ήταν γνωστοί στην Βόρεια Κίνα, όπου μέχρι και τον 16ο αιώνα τους χρησιμοποιούσαν για εξάτμιση του θαλασσινού νερού στην παραγωγή αλατιού. Τον τύπο αυτό του μύλου χρησιμοποιούσαν επίσης στην Κριμαία, στις περισσότερες χώρες της Δυτικής Ευρώπης και στις ΗΠΑ, μόνο που λίγοι από αυτούς διασώζονται σήμερα. Ο πιο αντιπροσωπευτικός από όλους αυτούς τους τύπους των ανεμόμυλων είναι ο τύπος με το“ στροφείο σχήματος S’’ (S-Rotor) (εφευρέτης ο Φιλανδός S. J. Savinious) που ακόμη και σήμερα χρησιμοποιείται σε φτωχές ή απομονωμένες περιοχές λόγω της φτηνής και εύκολης κατασκευής του.(Καμπράνης, 2004)

Ο ανεμόμυλος έφτασε στην Ευρώπη από τους Άραβες, χρησιμοποιήθηκε δε στον τύπο του κατακόρυφου ρωμαϊκού υδραυλικού τροχού, με τη διαφορά ότι ο ανεμόμυλος είχε στην θέση του τροχού κατακόρυφα φτερά που μετέδιδαν την κίνηση στις μυλόπετρες με ένα ζεύγος οδοντωτών τροχών. Οι πρώτοι τέτοιοι

περιστρεφόμενοι μύλοι εμφανίστηκαν στη Γαλλία το 1180, στην Αγγλία το 1191 και στη Συρία την εποχή των Σταυροφοριών (1190). Μετά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο πολλοί περίμεναν ότι η αιολική ενέργεια θα συνέβαλλε σημαντικά στην παραγωγή ηλεκτρισμού, αλλά οι προσπάθειες ανάπτυξης ανεμογεννητριών ατόνησαν μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του1970. Οι προσπάθειες αυτές ξανάρχισαν πιο έντονες μετά την πρώτη πετρελαϊκή κρίση (1973) και στηρίχθηκαν κατά μεγάλο μέρος στην σύγχρονη αεροδιαστημική τεχνολογία. Έτσι αναπτύχθηκαν διάφοροι τύποι ανεμογεννητριών και στις αρχές της δεκαετίας του 1980 διατίθονταν στο εμπόριο συγκροτήματα μικρής ισχύος μέχρι 20-25 κιλοβάτ, ενώ είχαν κατασκευαστεί και ανεμογεννήτριες μεγαλύτερης ισχύος 3-4 μεγαβάτ. (Καμπράνης, 2004)

Οι ανεμογεννήτριες έχουν πλέον αναπτυχθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό, τόσο σε μέγεθος όσο και σε αποδιδόμενη ισχύ. Μία τυπική ανεμογεννήτρια του 1980, ήταν εξοπλισμένη με ηλεκτρογεννήτρια ισχύος 26 kW και με ρότορα διαμέτρου 10,5m. Μία σύγχρονη ανεμογεννήτρια φέρει ηλεκτρογεννήτρια ισχύος 1.000 kW και έχει διάμετρο ρότορα 54m. Αυτή η ανεμογεννήτρια παράγει 2 έως 3 εκατομμύρια kWh το χρόνο, δηλ. μία παραγωγή που ισοδυναμεί με την ετήσια κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας σε 500 έως 800 Ευρωπαϊκά νοικοκυριά. Η τελευταία γενιά ανεμογεννητριών έχει ισχύ ηλεκτρογεννήτριας μεταξύ 1.000 και 2.500 kW και διάμετρο ρότορα 50-80m. Στην Ευρώπη, μέχρι τον Ιανουάριο του 2002, ήταν εγκατεστημένα περισσότερα από 16.300 MW αιολικής ενέργειας, που κάλυπταν, κατά μέσο όρο, τη συνολική οικιακή κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας εννέα (9) εκατομμυρίων ανθρώπων. Παγκοσμίως, η εγκατεστημένη αιολική ισχύς ανέρχεται σε 23.300 MW (Ιανουάριος 2002). Αυτή η ισχύς είναι ισοδύναμη με τη συνολική εγκατεστημένη ισχύ όλων των πυρηνικών σταθμών που υπήρχαν, σε παγκόσμιο επίπεδο, το 1970. (Ελληνικός σύνδεσμος ηλεκτροπαραγωγών από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, 2008)

Οι ανεμογεννήτριες κατατάσσονται σε δυο βασικές κατηγορίες. Οι ανεμογεννήτριες οριζόντιου άξονα, των οποίων ο δρομέας είναι τύπου έλικα και βρίσκεται συνεχώς παράλληλος με την κατεύθυνση του ανέμου και του εδάφους και οι ανεμογεννήτριες κατακόρυφου άξονα, όπου ο δρομέας παραμένει σταθερός και είναι κάθετος προς την επιφάνεια του εδάφους. Επιπλέον, μπορούμε να

Η απόδοση μιας ανεμογεννήτριας εξαρτάται από το μέγεθος της και την ταχύτητα του ανέμου . Το μέγεθος είναι συνάρτηση των αναγκών που καλείται να εξυπηρετήσει και ποικίλει από μερικές εκατοντάδες μέχρι μερικά εκατομμύρια Watt. Οι τυπικές διαστάσεις μιας ανεμογεννήτριας 500 kW είναι : Διάμετρος δρομέα, 40 μέτρα και ύψος 40-50 μέτρα , ενώ αυτής των τριών MW οι διαστάσεις είναι 80 και 80–100 μέτρα αντίστοιχα. Παρόλο που δεν υφίσταται κανένας καθοριστικός λόγος, εκτός ίσως από την εμφάνιση, στην αγορά έχουν επικρατήσει αποκλειστικά οι ανεμογεννήτριες οριζόντιου άξονα , με δύο ή τρία πτερύγια. Μια τυπική ανεμογεννήτρια οριζοντίου άξονα αποτελείται από τα εξής μέρη :

Σχήμα 2 Μηχανικά μέρη ανεμογεννήτριας(Κέντρο ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, 2009)

• Το δρομέα, που αποτελείται από δύο ή τρία πτερύγια από ενισχυμένο πολυεστέρα . Τα πτερύγια προσδένονται πάνω σε μια πλήμνη είτε σταθερά , είτε με τη δυνατότητα να περιστρέφονται γύρω από το διαμήκη άξονα τους μεταβάλλοντας το βήμα.

• Το σύστημα μετάδοσης της κίνησης, αποτελούμενο από τον κύριο άξονα, τα έδρανα του και το κιβώτιο πολλαπλασιασμού στροφών , το οποίο προσαρμόζει την ταχύτητα περιστροφής του δρομέα στη σύγχρονη ταχύτητα

της ηλεκτρογεννήτριας. Η ταχύτητα περιστροφής παραμένει σταθερή κατά την κανονική λειτουργία της μηχανής.

• Την ηλεκτρική γεννήτρια, σύγχρονη ή επαγωγική με 4 ή 6 πόλους η οποία συνδέεται με την έξοδο του πολλαπλασιαστή μέσω ενός ελαστικού ή υδραυλικού συνδέσμου και μετατρέπει τη μηχανική ενέργεια σε ηλεκτρική και βρίσκεται συνήθως πάνω στον πύργο της ανεμογεννήτριας . Υπάρχει και το σύστημα πέδης το οποίο είναι ένα συνηθισμένο δισκόφρενο που τοποθετείται στον κύριο άξονα ή στον άξονα της γεννήτριας.

• Το σύστημα προσανατολισμού, αναγκάζει συνεχώς τον άξονα περιστροφής του δρομέα να βρίσκεται παράλληλα με τη διεύθυνση του ανέμου.

• Τον πύργο, ο οποίος στηρίζει όλη την παραπάνω ηλεκτρομηχανολογική εγκατάσταση . Ο πύργος είναι συνήθως σωληνωτός ή δικτυωτός και σπανίως από οπλισμένο σκυρόδεμα.

• Τον ηλεκτρονικό πίνακα και τον πίνακα ελέγχου , οι οποίοι είναι τοποθετημένοι στη βάση του πύργου . Το σύστημα ελέγχου παρακολουθεί , συντονίζει και ελέγχει όλες τις λειτουργίες της ανεμογεννήτριας , φροντίζοντας για την απρόσκοπτη λειτουργία της.

(Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, 2008)

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. Οι ανεμογεννήτριες στην Ευρώπη

Η αιολική ενέργεια θεωρείται ως η πιο ώριμη από τις επικρατούσες τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και αν η παραγωγή ηλεκτρισμού, σε παγκόσμιο επίπεδο, πρόκειται να αποκτήσει πιο καθαρά χαρακτηριστικά, πρέπει να διαδραματίσει έναν μεγαλύτερο ρόλο. Η Διεθνής Υπηρεσία Ενέργειας εκτιμά πως, αν οι εκπομπές ρύπων μειωθούν, έως το 2050, όπως υποστηρίζουν οι επιστήμονες πως είναι αναγκαίο, τότε η αιολική ενέργεια πρέπει να αυξήσει το μερίδιό της όσον αφορά στην παγκόσμια παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας σε ποσοστό 17% έως τότε.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση παρουσιάζει μια στροφή προς την αιολική ενέργεια. Τα τελευταία χρόνια η ανάπτυξη της αιολικής ενέργειας σημειώνει αλματώδη βήματα και η Ευρώπη παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο σε αυτήν την προσπάθεια. Από τα 3.800MW που παρήχθησαν παγκοσμίως το 2000 τα 3.500MW αφορούν την Ευρώπη. Η Γερμανία και η Δανία βρίσκονται στην πρώτη θέση και κατέχουν το 50%

της παγκόσμιας αγοράς στην κατασκευή ανεμογεννητριών (Focus Magazine, 2004).

Η αιολική ενέργεια συνεισφέρει παράλληλα στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και μείωση των επικίνδυνων αερίων που προκύπτουν από τα ορυκτά καύσιμα.

Η συνολική ισχύς των ανεμογεννητριών που λειτουργούν στην ΕΕ υπερβαίνει τα 48.000 MW(έτος 2007). Σε ένα έτος με μέση ταχύτητα αέρα, οι ανεμογεννήτριες αυτές θα παράγουν περίπου 100 TWh ηλεκτρικής ενέργειας, ίση με το 3,3% της συνολικής κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ. Για έβδομο διαδοχικό έτος, η αιολική ενέργεια έρχεται δεύτερη μόνο έναντι νέων σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από φυσικό αέριο (περίπου 8.500 MW το 2006).(Τσιπουρίδης, 2007)

Δεκατρείς χώρες, ανάμεσά τους και η Ελλάδα, συμμετέχουν στο νέο

‘πράσινο’ πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Concerted Action on Offshore Wind Energy in Europe. Το πρόγραμμα αυτό αφορά τη διερεύνηση και την αξιοποίηση των τεχνολογιών που χρειάζονται, για να γίνει η ενέργεια του ανέμου μία από τις βασικές πηγές ενέργειας. Οι συμμετέχουσες χώρες, εκτός από τη χρηματοδότηση, θα συνεισφέρουν τεχνολογικά και οικονομικά, καθώς και με περιβαλλοντικές

μελέτες που διαθέτουν, ώστε να επιταχυνθεί η υιοθέτηση της αιολικής ενέργειας. Η ανάγκη για ενεργειακή απεξάρτηση από το πετρέλαιο όσο και η φιλικότητα προς το περιβάλλον που παρουσιάζει η ενεργειακή αυτή πηγή, την έχουν κάνει πολύ ελκυστική σε παγκόσμιο επίπεδο.(Η Φυσική στο Δίκτυο, 2001)

Στόχος της Ευρώπης είναι, μέχρι το 2010, να παράγεται ενέργεια της τάξης των μερικών δεκάδων γιγαβάτ από ανεμογεννήτριες, οι οποίες θα έχουν πολύ καλύτερη απόδοση από αυτές που χρησιμοποιούνται σήμερα. Για να γίνει αυτό θα πρέπει η τιμή της παραγόμενης από τον άνεμο ενέργειας να πέσει αισθητά, ώστε να μπορεί να ανταγωνιστεί τις παραδοσιακές πηγές στις οποίες στηρίζεται σήμερα η Ευρώπη. Το πρόγραμμα εστιάζεται αρχικά στην έρευνα για αιολικά πάρκα τοποθετημένα στη θάλασσα. Ο λόγος είναι ότι οι άνεμοι που πνέουν στις θάλασσες είναι κατά τεκμήριο δυνατότεροι από αυτούς που πνέουν πάνω από την ξηρά, άρα και οι ανεμογεννήτριες αναμένεται να είναι αποδοτικότερες.

(Η Φυσική στο Δίκτυο, 2001)

Ηγετικό ρόλο στο πρόγραμμα έχει αναλάβει το Technical University of Delft στην Ολλανδία. Ο τομέας αιολικής ενέργειας του πανεπιστημίου αυτού έχει ασχοληθεί με το συγκεκριμένο πεδίο από το 1977 και έχει σε λειτουργία πολλές προηγμένες πειραματικές διατάξεις παραγωγής ενέργειας (Η Φυσική στο Δίκτυο, 2001).

Στις Ευρωπαϊκές χώρες η Γερμανία και η Ισπανία προσελκύουν την πλειοψηφία των επενδύσεων. Το 2006 οι χώρες αυτές αντιπροσώπευσαν το 50%

της αγοράς της ΕΕ. Το 2002, μόλις 680 MW των αιολικών έργων εγκαταστάθηκε εκτός των πρωτοπόρων χωρών Γερμανίας και Ισπανίας ενώ το 2007 ο αριθμός αυτός ήταν 3.755 MW.(Τσιπουρίδης, 2007)

Με εγκαταστάσεις 2.233 MW κατά τη διάρκεια του 2006, μια αύξηση 23%

έναντι του 2005, Η Γερμανία πέρασε το όριο των 20.000 MW. Η Ισπανία ήταν η δεύτερη μεγαλύτερη αγορά το 2006, με 1.587 MW. Η Γαλλία ανέβηκε στην τρίτη θέση το 2006 (από την έκτη θέση το 2005), με 810 MW που εγκαταστάθηκαν κατά τη διάρκεια του έτους - περισσότερη εγκατεστημένη ισχύς από όση είχε τεθεί σε λειτουργία συνολικά σε ολόκληρη την ιστορία της γαλλικής αιολικής αγοράς.

(Τσιπουρίδης, 2007)

Επιπλέον και η Πορτογαλία ¨πρασίνισε¨ , προσθέτοντας 694 MW, περισσότερο απ' ότι σε οποιοδήποτε προηγούμενο έτος. Με επιπλέον 1.063 MW ήδη υπό κατασκευή (σύμφωνα με το ερευνητικό ίδρυμα INEGI), η πορτογαλική αγορά είναι σε καλό δρόμο για την εκπλήρωση του κυβερνητικού στόχου άνω των 3.750 MW αιολικών εγκαταστάσεων μέχρι το 2010. Με εγκαταστάσεις 634 MW το 2006, και το Ην. Βασίλειο είχε άλλο ένα έτος ρεκόρ. Το σύνολο των εγκαταστάσεων αυξήθηκε κατά 47%, φέρνοντας μια από τις πλέον ανεμώδεις χώρες κοντά στο όριο των 2.000 MW. Η ιταλική αγορά συνέχισε να αποδίδει καλά, με περαιτέρω εγκαταστάσεις 417 MW, ενώ η Ιρλανδία έκανε νέο ρεκόρ με εγκαταστάσεις 250 MW, που αυξάνει τη συνολική ισχύ κατά 50%. Οι νέες ευρωπαϊκές χώρες (ΕΕ-10) τριπλασίασαν τις εγκαταστάσεις τους από 60 MW το 2005 σε 183 MW το 2006, κυρίως οδηγούμενες από την Πολωνία, την Λιθουανία και την Ουγγαρία. Η Βουλγαρία εγκατέστησε 22 MW, ενώ η Ρουμανία 1,3 MW. Οκτώ χώρες της ΕΕ έχουν τώρα ξεπεράσει το όριο των 1.000 MW εγκαταστάσεων αιολικής ενέργειας (Τσιπουρίδης, 2007)

Στο απόγειο της ενεργειακά, πράσινης κλίμακας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, βρίσκεται η χώρα της Δανίας. Το 1973 ήταν απόλυτα εξαρτημένη από εισαγόμενο πετρέλαιο και άνθρακα. Σήμερα παράγει το 1/3 του ηλεκτρισμού της από τις εγχώριες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Το ενεργειακό παράδειγμα της Δανίας δείχνει ότι η προσπάθεια για ένα «πράσινο μέλλον » δεν είναι σαν να κυνηγάς ανεμόμυλους αλλά ένας ρεαλιστικός στόχος.

Σήμερα στη Δανία, το 29,5% του ηλεκτρικού ρεύματος και το 17% της συνολικής ενεργειακής κατανάλωσης της, προέρχεται από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Η Δανία κατάφερε να διπλασιάσει μέσα σε δέκα χρόνια τη συμμετοχή των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στη συνολική ενεργειακή κατανάλωση και να την τριπλασιάσει στον ηλεκτρισμό με τη βοήθεια της πολιτικής της βούλησης. Η πολιτική αυτή βούληση για την προώθηση της καθαρής αυτής ενέργειας, εκφράζετε μέσω της συνολικής δομής της κυβέρνησης. Δεν υπάρχει μόνο υπουργείο Περιβάλλοντος, αλλά και Κλιματικής Αλλαγής και Ενέργειας.

Από το Φεβρουάριο του 2008 εφαρμόζεται η νέα πολιτική συμφωνία για τη μακρόχρονη ενεργειακή στρατηγική. Στόχος της, η ολοκληρωτική απεξάρτηση της Δανίας από τα ορυκτά καύσιμα μέχρι το 2075 (Ελαφρός, 2008).

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4. Χωροθέτηση ανεμογεννητριών στην Ευρώπη – κοινωνικές αντιδράσεις

Η Πανευρωπαϊκή Ομοσπονδία για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς EUROPA NOSTRA, στη συνάντηση της Χάγης το Σεπτέμβριο του 2004, συζήτησε τις επιπτώσεις της γρήγορα αναπτυσσόμενης χρήσης της αιολικής ενέργειας στο περιβάλλον.

Τονίζοντας πως μοιράζεται τις σοβαρές διεθνείς ανησυχίες για τις κλιματολογικές αλλαγές, επεσήμανε πως οι εθνικές ενεργειακές πολιτικές στην πλειονότητά τους δεν εξετάζουν επαρκώς την πλευρά της εξοικονόμησης ενέργειας, της προώθησης της ενεργειακής αποδοτικότητας και δεν καταβάλλουν αρκετές προσπάθειες ώστε να προωθηθούν όλες οι μορφές ανανεώσιμης ενέργειας.

Αντιθέτως τείνουν να εστιάσουν υπερβολικά στην αιολική ενέργεια προσφέροντας εξαιρετικά ελκυστικά κίνητρα και χαλαρή νομοθεσία, αποτυγχάνοντας να κάνουν έτσι μια ισορροπημένη αξιολόγηση των πλεονεκτημάτων και των μειονεκτημάτων της (Χαύτας, 2006).

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια θεαματική άνοδος της εγκατεστημένης ηλεκτρικής ισχύος από ανεμογεννήτριες Ο μεγάλος ρυθμός ανάπτυξης της αιολικής ενέργειας συνοδεύτηκε, όπως ήταν επόμενο, από την ανησυχία των τοπικών κοινωνιών σχετικά με τις πιθανές επιπτώσεις των ανεμογεννητριών στο περιβάλλον. Σε ορισμένες περιπτώσεις οι φόβοι που εκφράστηκαν ακούγονται μάλλον υπερβολικοί και, κάποιες φορές, εξωπραγματικοί.

Σε άλλες πάλι περιπτώσεις, οι ενστάσεις που υπάρχουν στην εγκατάσταση ανεμογεννητριών ή αιολικών πάρκων έχουν κάποια βάση και χρειάζονται επιπλέον διερεύνηση. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, η αποδοχή ή μη της αιολικής ενέργειας

από τις τοπικές κοινωνίες προϋποθέτει την αντικειμενική τους πληροφόρηση για τα οφέλη και τις επιπτώσεις που αυτή θα μπορούσε να έχει ως μία ακόμη επέμβαση του ανθρώπου στη φύση.

Στις επόμενες παραγράφους θα περιγράψουμε παραδείγματα κοινωνικών αντιδράσεων από διάφορες Ευρωπαϊκές χώρες.

Βρετανία

Στη Βρετανία οργανώσεις κυρίως οικολογικές, είναι αντίθετες στην εγκατάσταση και λειτουργία αιολικών πάρκων και η αντίδρασή τους αυτή βρίσκει απήχηση στην κοινή γνώμη, επηρεάζοντας ειδικότερα τις τοπικές κοινωνίες. Οι οικολογικές οργανώσεις διοργανώνουν συχνά διαδηλώσεις με σκοπό να ενημερωθεί η κοινή γνώμη για τα προβλήματα που εγκυμονεί η χωροθέτησή τους, όπως για την υποβάθμιση του περιβάλλοντος, την ηχορύπανση, τη δυσμενή επίδραση στα πουλιά καθώς και μια σειρά άλλων προβλημάτων. Σύμφωνα με τις οικολογικές οργανώσεις το βασικό πρόβλημα δεν είναι τόσο ο θόρυβος των ανεμογεννητριών όσο το πού θα γίνει το αιολικό πάρκο. Αν δηλαδή θα χωροθετηθεί σε περιοχή που έχει ήδη χαρακτηριστεί ως εθνική κληρονομιά, είτε είναι προστατευόμενη είτε βρίσκεται κοντά σε κατοικημένη περιοχή (Wolsink, 2007).

Παρά το ισχυρό κίνημα εναντίον των ΑΠΕ, υπάρχει και ένα σημαντικό τμήμα της τοπικής κοινωνία που τάσσεται υπέρ των αιολικών πάρκων όχι μόνο στη χερσαία αλλά και στην παράκτια Αγγλία. Έτσι, στη Βρετανία εντοπίζονται εγκατεστημένα 150 αιολικά πάρκα αλλά πρέπει να σημειωθεί ότι σε πολλές περιοχές αναμένεται η έγκριση για την εγκατάσταση αιολικών πάρκων.

Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν κάποιες έρευνες που εξετάζουν τη στάση των τοπικών κοινωνιών πριν και μετά την εγκατάσταση αιολικών πάρκων στην περιοχή τους. Σύμφωνα με τους Bishop και Proctor (1994, παρατίθεται στο Greenpeace 2003:10) χαρακτηριστική είναι μια έρευνα που έλαβε χώρα στην Ουαλία. Οι κάτοικοι αποδέχονται την εγκατάσταση αιολικών πάρκων αλλά όχι στην περιοχή τους. Οι ενστάσεις τους επικεντρώνονται στο πρόβλημα του θορύβου, της

αισθητικής υποβάθμισης και των ηλεκτρομαγνητικών παρεμβολών που παρακαλούνται από τις ανεμογεννήτριες. Ωστόσο, η εγκατάσταση των αιολικών πάρκων συνεχίστηκε, πολλοί κάτοικοι που ήταν αντίθετοι στη χωροθέτηση των αιολικών πάρκων, στο τέλος έγιναν ένθερμοι υποστηρικτές της αιολικής ενέργειας.

Όπως αναφέρουν οι Bishop και Proctor , οι κάτοικοι των περιοχών στις οποίες προβλέπεται ανάπτυξη αιολικών πάρκων, διεκδικούν το δικαίωμα στην ενημέρωση.

Δηλαδή θέλουν να ενημερωθούν εγκαίρως για τα αναπτυξιακά σχέδια, για τα οικονομικά οφέλη που θα προκύψουν, αλλά συγχρόνως και για τα πιθανά προβλήματα. Όταν η πληροφόρηση αυτή είναι έγκαιρη και έγκυρη, τότε τάσσονται στην πλειοψηφία τους υπέρ των αιολικών πάρκων (Ψωμάς 2003).

Δεδομένου ότι στη Βρετανία, οι περισσότερες αντιρρήσεις εστιάζονται γύρω από το θέμα της υποβάθμισης του τοπίου, οι αρμόδιοι φορείς έκριναν, καταρχήν, ότι είναι σκόπιμο να εφαρμόσουν πολιτικές με στόχο να προλάβουν τις αντιδράσεις (Wolsink (γ), 2007:2692-2704). Για την επίτευξη αυτού του στόχου, αφενός επιχειρείται η συμμετοχή των πολιτών στη λήψη των σχετικών αποφάσεων και, αφετέρου εφαρμόζεται η χρήση των GIS (γεωγραφικό σύστημα πληροφοριών) για τον εντοπισμό της καταλληλότερης θέσης για την εγκατάσταση αιολικών πάρκων, ώστε να μην υπάρξει πρόβλημα με το τοπίο ή την οπτική όχληση. Τα παραπάνω ανακοινώθηκαν στους πολίτες και στους άμεσα θιγόμενους τόσο από τους αρμόδιους φορείς στο πλαίσιο ημερίδων που πραγματοποιήθηκαν όσο και από διάφορες οικολογικές οργανώσεις (Baban & Parry, 2001).

Το Γραφείο Εθνικών Λογαριασμών της Βρετανίας, σε έκθεσή του για τις ΑΠΕ, υποστηρίζει ότι η αιολική ενέργεια είναι ο πιο ακριβός τρόπος για τον περιορισμό της εκπομπής ρύπων, καθώς κάθε τόνος διοξειδίου του άνθρακα που μειώνεται μ' αυτόν τον τρόπο κοστίζει 112-224 ευρώ. Σύμφωνα με την ίδια την Υπηρεσία Προστασίας της Υπαίθρου της Αγγλίας, όπως προκύπτει από αναφορά της στην Κυβέρνηση, τα αιολικά πάρκα είναι μια μορφή βιομηχανικής ανάπτυξης και προτείνεται να δημιουργούνται σε ήδη υποβαθμισμένες περιοχές. Περισσότερες από 100 εθνικές και τοπικές ομάδες με την καθοδήγηση μερικών από τους πιο σπουδαίους οικολόγους της χώρας αντιδρούν υποστηρίζοντας ότι η αιολική ισχύς είναι ανεπαρκής, οικονομικά ασύμφορη, καταστρέφει την επαρχία και τελικά έχει

Γαλλία

Στη Γαλλία το κύριο ζήτημα είναι από την μία πώς θα υποδεχθούν οι τοπικές κοινωνίες τα νέα προγράμματα εγκατάστασης αιολικών πάρκων, που θα εφαρμόσει το κράτος, και από την άλλη αν και κατά πόσο θα αποδεχθούν τις διαδικασίες σχετικά με την τοποθέτηση αιολικών πάρκων. Αντίθετα οι αντιρρήσεις που εκφράστηκαν στο γαλλικό κοινοβούλιο σχετίζονταν με το μέγεθος που θα έχει ένα αιολικό πάρκο. Το γαλλικό Υπουργείο Βιομηχανίας παρουσίασε το νέο νόμο για την αιολική ενέργεια, κατά τον οποίο τα αιολικά πάρκα μεταφέρονται σε καταλληλότερες περιοχές. Δηλαδή, εκεί όπου υπάρχει μεγαλύτερη ένταση αέρα.

Συγχρόνως, θα γίνει αποκατάσταση του περιβάλλοντος, στο οποίο ήταν αρχικά εγκατεστημένα τα αιολικά πάρκα (Nadai, 2007).

Αρχικά η γαλλική κυβέρνηση δημιούργησε ένα πρόγραμμα, το «Eole 2005», το οποίο στόχευε στην ανάπτυξη 250 - 500MW αιολικών πάρκων ως το 2005. Στη συνέχεια ακολούθησαν παρουσιάσεις για τη σωστή ενημέρωση των πολιτών, με θέμα την αιολική ενέργεια και τις ΑΠΕ με στόχο την ενημέρωση των κατοίκων για τα οφέλη που θα έχουν οι ίδιοι καθώς και η περιοχή ευρύτερα. Είναι γεγονός ότι εφαρμόστηκαν διάφοροι τρόποι προσέγγισης, που είχαν ως αποτέλεσμα την ραγδαία αύξηση των αιολικών πάρκων, ακόμη και σε εκείνες τις περιοχές όπου σημειώθηκαν οι μεγαλύτερες αντιδράσεις. Ο κάθε δήμος διεκδικούσε το δικό του αιολικό πάρκο, αδιαφορώντας για τις επιπτώσεις που θα είχε ενδεχομένως η εγκατάσταση στο οικείο περιβάλλον. Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι στη Γαλλία δίνεται μεγάλη έμφαση στην προστασία του περιβάλλοντος, όπως φάνηκε από τις ημερίδες που διοργανώθηκαν με θέμα τα αιολικά πάρκα (Nadai, 2007).

Στη Γαλλία οι εκάστοτε κυβερνήσεις φροντίζουν με διάφορα προγράμματα να ενημερώσουν εγκαίρως την κοινωνία, όχι μόνο για τα οφέλη αλλά και για τα προβλήματα που ενδεχομένως θα προκύψουν από την χωροθέτηση ενός αιολικού πάρκου. Οι αντιδράσεις αυξάνονται και η Εθνική Οργάνωση Vent de Colere που έχει δημιουργηθεί, τονίζει με συνεχή άρθρα και φωτογραφίες στην ιστοσελίδα της το γεγονός πως οι ανεμογεννήτριες δεν είναι τόσο «αθώες» όσο οι επενδυτές θέλουν να παρουσιάσουν. Χαρακτηριστική η φωτογραφία από αιολικά πάρκα στο Ally όπου η ιδιοκτήτρια εταιρεία έχει τοποθετήσει πινακίδα με την προειδοποίηση:

«Απαγορεύεται η πρόσβαση στο εργοτάξιο. Κίνδυνος παγόπτωσης γύρω από τις ανεμογεννήτριες σε διάμετρο 300 μέτρων. Απαγορεύεται να πλησιάζετε με οποιοδήποτε τρόπο»(Χαύτας, 2006).

Σουηδία

Στη Σουηδία το ενδιαφέρον για την ανάπτυξη των αιολικών πάρκων εκδηλώθηκε με την μορφή επιχορηγήσεων και φορολογικών εξαιρέσεων. Το γεγονός αυτό συνέβαλε στο να διαμορφωθεί θετική στάση καθώς και γρήγορη ανάπτυξη των αιολικών πάρκων. Παρόλα αυτά εκδηλώθηκαν και αρνητικές αντιδράσεις. Στο Skurup, προάστιο στα νότια της χώρας, διενεργήθηκε δημοψήφισμα προκειμένου να αποφασιστεί η δημιουργία ενός θαλάσσιου αιολικού πάρκου στην περιοχή.

Σύμφωνα με το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, σε 1.000 κατοίκους που συμμετείχαν στη διαδικασία, οι 527 ψήφισαν κατά και οι 473 υπέρ. Έτσι, με διαφορά μόλις 27 ψήφων ματαιώθηκε η δημιουργία του θαλάσσιου πάρκου (Ek, 2005).

Το σουηδικό κράτος, για να διερευνήσει την άποψη των πολιτών, αποστέλλει κάθε φορά σχετικά ερωτηματολόγια και ενημερωτικά φυλλάδια. Τα αποτελέσματα από την διερεύνηση της κοινής γνώμης έδειξαν ότι στη Σουηδία οι κάτοικοι δέχονται την εφαρμογή των ΑΠΕ, ακόμα και αν πρέπει οι ίδιοι να συνεισφέρουν οικονομικά για την δημιουργία ενός αιολικού πάρκου (Ek, 2005). Συγκεκριμένα εκφράστηκε η

άποψη, ότι τα αιολικά πάρκα είναι ζωτικής σημασίας τόσο για τους ίδιους τους πολίτες όσο για το περιβάλλον, προτιμούν ωστόσο να είναι παράκτια και όχι χερσαία. Παρόλα αυτά υπήρξαν και αντίθετες απόψεις, για λόγους που σχετίζονταν με την οπτική όχληση και τον ήχο (Ek, 2005).

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η περίπτωση του νησιού Γκότλαντ, με πληθυσμό μόλις 60.000 κατοίκων και σχετικά έντονη τουριστική κίνηση, στο οποίο αποφασίστηκε να γίνει 100% ανεξάρτητο από συμβατικές πηγές. Το 1995 η δημοτική αρχή, με πλήρη συμφωνία των κατοίκων του νησιού, αποφάσισε να προωθήσει σχέδιο, ώστε μέχρι το 2010 το νησί να απεξαρτηθεί ενεργειακά από την ηπειρωτική χώρα με την ανάπτυξη ΑΠΕ. Το 2003, ο στόχος για την 100% απεξάρτηση μετατέθηκε για το 2025. Ωστόσο, τα μέχρι στιγμής αποτελέσματα είναι θεαματικά, καθώς δημιουργήθηκε υποδομή παραγωγής 125 MW από ανεμογεννήτριες, οι οποίες τροφοδοτούν το δίκτυο του νησιού, ενώ αναπτύχθηκε σημαντική υποδομή και σε άλλες μορφές ΑΠΕ.

Η πλειοψηφία των Σουηδών είναι γενικά θετική προς την αιολική ενέργεια γιατί θεωρούν ότι είναι μια πηγή ενέργειας με σχετικά ήπια επίδραση στο περιβάλλον. Είναι από τις λίγες χώρες που δέχτηκαν τις ΑΠΕ σχεδόν χωρίς αντιδράσεις. (Ek, 2005)

Γερμανία

Ως μια από τις πρώτες σε παγκόσμιο επίπεδο χώρες ανάπτυξης της αιολικής ενέργειας, με συνολική εγκατεστημένη ισχύ τα 18.428 MW από αιολικά πάρκα, παρουσιάζεται η Γερμάνια. όμως η Υπηρεσία Ενέργειας της Γερμανικής κυβέρνησης επισημαίνει σε έκθεσή της πως τα αιολικά πάρκα αποδεικνύονται ένας εξαιρετικά δαπανηρός και αναποτελεσματικός τρόπος για τον περιορισμό των αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου. (Λυπιρίδης, 2004)

Η μείωση κατά ένα τόνο της εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα κοστίζει 41-77 ευρώ. Η Γερμανική έκθεση που αφορά όλες τις ευρωπαϊκές χώρες συμπεραίνει ότι αντί να δαπανούμε δισεκατομμύρια για την κατασκευή νέων ανεμογεννητριών, θα πρέπει να στρέψουμε την προσοχή μας στην ανέγερση κατοικιών που θα είναι πιο οικονομικές από την άποψη της κατανάλωσης ενέργειας (Χαύτας, 2006).

Η Γερμανία παρουσιάζεται βέβαια ως η χώρα με τον μεγαλύτερο αριθμό εγκατεστημένων αιολικών πάρκων παγκοσμίως, εντούτοις η εφαρμογή νέων ενεργειακών προγραμμάτων δεν έχει γίνει αποδεκτή από τις τοπικές κοινωνίες. Οι αντιδράσεις για τα αιολικά πάρκα στράφηκαν γύρω από το θέμα της οπτικής όχλησης και την καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος (Wüstenhagen, 2007).

Οι επικριτές της αιολικής ενέργειας στη Γερμανία λένε