«Σχολή Κοινωνικών Επιστημών»
«ΤΡΑΠΕΖΙΚΗ»
Διπλωματική Εργασία
«H χρηματοδότηση του πρωτογενούς τομέα στην Ελλάδα. Μελέτη περίπτωσης : η ανάπτυξη της συμβολαιακής τραπεζικής στον Νομό
Αιτωλοακαρνανίας»
«Νίκη Κατσάνου »
Επιβλέπων καθηγητής: «Απόστολος Κιόχος»
Πάτρα, Ιούνιος 2021
Η παρούσα εργασία αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία του φοιτητή («συγγραφέας/δημιουργός») που την εκπόνησε. Στο πλαίσιο της πολιτικής ανοικτής πρόσβασης ο συγγραφέας/δημιουργός εκχωρεί στο ΕΑΠ, μη αποκλειστική άδεια χρήσης του δικαιώματος αναπαραγωγής, προσαρμογής, δημόσιου δανεισμού, παρουσίασης στο κοινό και ψηφιακής διάχυσής τους διεθνώς, σε ηλεκτρονική μορφή και σε οποιοδήποτε μέσο, για διδακτικούς και ερευνητικούς σκοπούς, άνευ ανταλλάγματος και για όλο το χρόνο διάρκειας των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας. Η ανοικτή πρόσβαση στο πλήρες κείμενο για μελέτη και ανάγνωση δεν σημαίνει καθ’ οιονδήποτε τρόπο παραχώρηση δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας του συγγραφέα/δημιουργού ούτε επιτρέπει την αναπαραγωγή, αναδημοσίευση, αντιγραφή, αποθήκευση, πώληση, εμπορική χρήση, μετάδοση, διανομή, έκδοση, εκτέλεση, «μεταφόρτωση» (downloading), «ανάρτηση»
(uploading), μετάφραση, τροποποίηση με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά της εργασίας, χωρίς
«H χρηματοδότηση του πρωτογενούς τομέα στην Ελλάδα. Μελέτη περίπτωσης : η ανάπτυξη της συμβολαιακής τραπεζικής στον Νομό
Αιτωλοακαρνανίας»
Νίκη Κατσάνου
Επιτροπή Επίβλεψης Διπλωματικής Εργασίας Επιβλέπων Καθηγητής:
Απόστολος Κιόχος
Συν-Επιβλέπων Καθηγητής:
Χαράλαμπος Κοντογιαννάτος
Πάτρα, Ιούνιος 2021
«Στην οικογένεια μου»
Περίληψη
O πρωτογενής τομέας διαδραμάτιζε πάντα πολύ σημαντικό ρόλο στην ελληνική οικονομία.
Με την πάροδο των ετών και ειδικά μετά την ένταξη της χώρας την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα οι προοπτικές ανάπτυξης της ελληνικής γεωργίας και του γεωργικού εισοδήματος ενισχύθηκαν σημαντικά. Πέραν από τις διάφορες ευρωπαϊκές ενισχύσεις και τα ευρωπαϊκά προγράμματα που συνέβαλλαν στην βελτίωση των γεωργικών εκμεταλλεύσεων οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει καθημερινά ο Έλληνας παραγωγός είναι σημαντικές και για να ανταπεξέλθει θα πρέπει να στηριχθεί σε σημαντικό βαθμό στην χρηματοδότηση από τις τράπεζες.
Μετά την οικονομική κρίση που είχε ως αποτέλεσμα τον περιορισμό της χρηματοδότησης πλέον όλες οι ελληνικές τράπεζες προσφέρουν χρηματοδοτικά εργαλεία κατάλληλα να καλύψουν κάθε ανάγκη της αγροτικής επιχείρησης τόσο σε κεφάλαιο κίνησης όσο σε επενδυτικά κεφάλαια.
Ο στόχος της παρούσας εργασίας είναι να παρουσιάσει τα χρηματοδοτικά εργαλεία διαθέτουν οι ελληνικές τράπεζες και πιο συγκεκριμένα την συμβολαιακή γεωργία μια μέθοδο χρηματοδότησης που ενώ έχει παρουσία λιγότερο από μια δεκαετία στην χώρα καλύπτει τις άμεσες ανάγκες ενός μεγάλου αριθμού παραγωγών σε όλη την επικράτεια.
Λέξεις – Κλειδιά
Αγροτικός τομέας, χρηματοδότηση, συμβολαιακή γεωργία και κτηνοτροφία
«Primal Sector Funding in Greece. Study Case : the development of contract banking in the Perfecture of Aitoloakarnania»
Niki Katsanou
Abstract
The primary sector has always played an important role in Greek economy. During the years and especially after the entry of the country in the European Economic Community the growth perspective of Greek agriculture and agricultural income have strengthen significantly.
Beyond various European reinforcements and European programs which have aid the agricultural holdings , the Greek farmer must cope with important challenges and in order to overcome this challenges has to lean on banking funding.
After the economic crisis which resulted in the funding restriction nowadays all greek banks offer financial support apt to every need of agricultural business such as working capital and investment capital.
The main purpose of this diploma thesis is to present the financial support of Greek banks and especially farming contract which was introduced less than a decade in the country but can cover many producers nationwide.
Keywords
Agricultural sector, funding, contract farming
Περιεχόμενα Περιεχόμενα
Περίληψη... v
Abstract ... vi
Περιεχόμενα ... vii
Κατάλογος Πινάκων ... ix
Κατάλογος Διαγραμμάτων ... x
Εισαγωγή ... xi
1. Αγροτική Πίστη... 1
1.1 Έννοια και ορισμός ... 1
1.2 Μορφές αγροτικής πίστης ... 2
1.2.1 Διάκριση με βάση την διασφάλιση ... 2
1.2.2 Διάκριση ανάλογα με τον σκοπό της χρηματοδότησης ... 2
1.2.3 Διάκριση ανάλογα με την διάρκεια της χρηματοδότησης ... 3
1.3 Ιστορική Αναδρομή ... 4
1.4 Αγροτική Τράπεζα Ελλάδος ... 5
1.5 Αγροτική Πολιτική ... 8
1.6 Κοινή Αγροτική Πολιτική ... 9
2. Σύγχρονα Χρηματοδοτικά Εργαλεία ... 11
2.1 Κεφάλαια κίνησης ... 11
2.2 Κάρτα Αγρότη ... 14
2.3 Επενδυτικά δάνεια ... 15
2.3.1 Σχέδια βελτίωσης ... 15
2.3.2 Χρηματοδότηση φωτοβολταϊκών πάρκων ... 15
2.3.3 Δάνειο γη και εξοπλισμός ... 16
2.3.4 Δάνειο Ενεργητικής Προστασίας Αγροτικής Καλλιέργειας ... 16
2.3.5 Δάνειο με την εγγύηση του Ταμείου Εγγυήσεων Αγροτικής Ανάπτυξης ... 16
2.3.6 Δάνειο υποστήριξης Νέων και Νεοεισερχόμενων Αγροτών ... 17
2.3.7 Πρόγραμμα εξοπλίζω-εκσυγχρονίζω ... 17
2.4 Διάρθρωση αγροτικού χρέους ... 17
3. Συμβολαιακή Τραπεζική ... 20
3.1 Ορισμός ... 20
3.2 Ιστορική Αναδρομή ... 22
3.2 Ελληνική αγορά ... 23
3.3 Πλεονεκτήματα ... 26
3.3.1 Για τον παραγωγό... 27
3.3.2 Για την επιχείρηση ... 28
3.3.3 Για την τράπεζα ... 29
3.4 Μειονεκτήματα ... 30
3.5 Σύγκριση με τα υπόλοιπα χρηματοδοτικά εργαλεία ... 31
4. Βιβλιογραφική Ανασκόπηση ... 33
5. Μεθοδολογία της έρευνας ... 36
5.1 Σκοπός της εμπειρικής μελέτης ... 36
5.2 Περιγραφική ανάλυση ... 36
5.2.1 Φύλο ... 36
5.2.2 Ηλικία ... 37
5.2.3 Μορφωτικό Επίπεδο ... 38
5.2.4 Έτη άσκησης αγροτικής δραστηριότητας ... 38
5.2.5 Κύκλος εργασιών ... 39
5.2.6 Έκταση της εκμετάλλευσης ... 40
5.2.7 Νέοι αγρότες ... 40
5.2.9 Τραπεζικός δανεισμός ... 41
5.2.10 Είδη τραπεζικού δανεισμού ... 42
5.2.11 Λόγοι χρηματοδότησης ... 42
5.2.12 Χρήση κάρτας συμβολαιακής γεωργίας ... 43
5.2.13 Χρήση κάρτας συμβολαιακής γεωργίας ... 44
5.2.14 Βαθμός ικανοποίησης ... 44
5.2.15 Πλεονεκτήματα χρήσης κάρτας ... 45
5.2.16 Βελτιώσεις στην χρήση της κάρτας ... 46
6. Συμπεράσματα ... 48
Βιβλιογραφία ... 49
Παράρτημα ………..…51
Κατάλογος Πινάκων
Πίνακας 1 Δαπάνες που μπορούν ννα καλυφθούν με την κάρτα αγρότη ………..14 Πίνακας 2 Καταβληθέντες τόκοι αγροτικών νοικοκυριών …………..………..18 Πίνακας 3 Συμβολαική γεωργία ανά Περιφέρεια
………..Σφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης.4 Πίνακας 4 Συνεργασίες τράπεζας Πειραιώς ………..25 Πίνακας 5 Συνεργασίες Εθνικής Τράπεζας………...……….26 Πίνακας 6 Πλεονεκτήματα για τους νέους αγρότες ………..………28
Κατάλογος Διαγραμμάτων
Διάγραμμα 1 Καταβληθέντες τόκοι αγροτικών νοικοκυριών………19
Διάγραμμα 2 Μίγμα προμηθειών συμβολαιακής γεωργίας…..………..29
Διάγραμμα 3 Διάρθρωση εσόδων τόκων ………..……….29
Διάγραμμα 4 Το φύλο των πιστούχων ………..….37
Διάγραμμα 5 Η ηλικία των πιστούχων………38
Διάγραμμα 6 Έτη άσκησης επαγγέλματος………..39
Διάγραμμα 7 Κύκλος εργασιών………...39
Διάγραμμα 8 Έκταση εκμετάλλευσης……….40
Διάγραμμα 9 Καθεστώς νέων αγροτών………...41
Διάγραμμα 10 Τραπεζικός δανεισμός……….41
Διάγραμμα 11 Τραπεζικός δανεισμός……….42
Διάγραμμα 12 Είδη τραπεζικού δανεισμού……….42
Διάγραμμα 13 Λόγοι τραπεζικού δανεισμού………...43
Διάγραμμα 14 Χρήση κάρτας συμβολαιακής γεωργίας ……….43
Διάγραμμα 15 Λόγοι μη χρήσης κάρτας ………44
Διάγραμμα 16 Ανάγκες εκμετάλλευσης που καλύπτει η κάρτα……….44
Διάγραμμα 17 Ικανοποίηση από την χρήση της κάρτας……….45
Διάγραμμα 18 Πλεονεκτήματα κάρτας………...46
Διάγραμμα 19 Βελτιώσεις στην χρήση της κάρτας……….47
Εισαγωγή
Η χρηματοδότηση του αγροτικού τομέα είναι πολύ σημαντική για την ανάπτυξη των αγροτικών εκμεταλλεύσεων. Τα τελευταία έτη τα πιστωτικά ιδρύματα προσφέρουν πληθώρα επιλογών στον Έλληνα αγρότη προκειμένου να ικανοποιήσει τις ανάγκες του σε ρευστότητα. O κύριος στόχος της συγκεκριμένης εργασίας είναι να παρουσιάσει τα προϊόντα που διαθέτουν οι ελληνικές τράπεζες και πιο συγκεκριμένα να εστιάσει στην συμβολαιακή τραπεζική και την ανάπτυξη της στην Ελλάδα και πιο συγκεκριμένα στον Νομό Αιτωλοακαρνανίας.
Το πρώτο κεφάλαιο αποτελεί μια αναφορά της έννοιας της αγροτικής πίστης και τις μορφές που μπορεί να λάβει. Επίσης γίνεται μια ιστορική αναδρομή στον τρόπο που διαμορφώθηκε η αγροτική πίστη μετά την ελληνική επανάσταση έως την σημερινή εποχή. Η Αγροτική Τράπεζα της Ελλάδος υπήρξε ο βασικός φορέας μέσω του οποίου η ελληνική πολιτεία ασκούσε στην ουσία την αγροτική πολιτική. Πέραν από τις προσπάθειες στήριξης της εκάστοτε κυβέρνησης η Ευρωπαϊκή Ένωση από την ίδρυση της στοχεύει τόσο στην βελτίωση του αγροτικού εισοδήματος και την παραγωγή αγροτικών προϊόντων μέσω ορθολογικών πρακτικών.
Στο δεύτερο κεφάλαιο αναφέρονται τα χρηματοδοτικά εργαλεία των ελληνικών πιστωτικών ιδρυμάτων τα οποία αφορούν αποκλειστικά τους κατά κύριο επάγγελμα αγρότες. Ενώ στο παρελθόν οι αγρότες εξυπηρετούνταν σχεδόν αποκλειστικά από την Αγροτική Τράπεζα πλέον δεν υφίσταται κανένας περιορισμός και όλα τα πιστωτικά ιδρύματα μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες των παραγωγών είτε πρόκειται για κεφάλαια κίνησης είτε για δάνεια για αγορά εξοπλισμού και καλλιεργήσιμης γης.
Στο τρίτο κεφάλαιο αναλύεται ο θεσμός της συμβολαιακής τραπεζικής και πιο συγκεκριμένα γίνεται μια μικρή ιστορική αναδρομή και αναφέρεται η έως σήμερα παρουσία και ανάπτυξη στην Ελλάδα. Ο θεσμός είναι σχετικά νέος με λιγότερο από μια δεκαετία ζωής όμως καλύπτει σημαντικές ανάγκες κάλυψης του κόστους παραγωγής των αγροτών. Επιπλέον αναφέρονται τα πλεονεκτήματα τόσο για τον παραγωγό όσο για τις επιχειρήσεις και τις τράπεζες. Τέλος γίνεται μια σύγκριση σε σχέση με τα άλλα προϊόντα δανεισμού.
Στο τέταρτο κεφάλαιο γίνεται μια βιβλιογραφική ανασκόπηση των έως σήμερα μελετών και ερευνών πάνω στον τομέα της συμβολαιακής γεωργίας. Οι περισσότερες έρευνες
επικεντρώνονται στην συμβολή της στην ενίσχυση της οικονομίας των αναπτυσσόμενων χωρών και στον τρόπο που επιτυγχάνεται υψηλότερο εισόδημα για τους παραγωγούς.
Στο πέμπτο κεφάλαιο αναλύονται τα αποτελέσματα μιας έρευνας που πραγματοποιήθηκε σε παραγωγούς του νομού Αιτωλοακαρνανίας που έχουν λάβει χρηματοδότηση μέσω της συμβολαιακής τραπεζικής. Στόχος της έρευνας ήταν να εντοπιστεί ο βαθμός ικανοποίησης των παραγωγών αλλά τα πλεονεκτήματα καθώς και οι βελτιώσεις που μπορούν να επιτευχθούν.
Τέλος στο έκτο κεφάλαιο παρουσιάζονται τα συμπεράσματα της παρούσας εργασίας και οι προοπτικές της χρηματοδότησης.
1. Αγροτική Πίστη
Μετά την σύσταση του το 1830, το ελληνικό κράτος αποτελούσε το μεγαλύτερο γαιοκτήμονα στην ελληνική επικράτεια κατέχοντας ένα ποσοστό που ανέρχονταν στο 50%
των καλλιεργήσιμων εκτάσεων. Η διανομή των εθνικών γαιών η οποία πραγματοποιήθηκε μεταξύ των ετών 1871 και 1911 αποτελεί στην ουσία την πρώτη αγροτική μεταρρύθμιση.
Ένα ακόμη ζήτημα που αφορούσε την γεωργική γη ήταν η απαλλοτρίωση των τσιφλικιών η οποία πραγματοποιήθηκε μεταξύ των ετών 1917 και 1938 και αποτελεί την δεύτερη αγροτική μεταρρύθμιση (Μαραβέγιας, 1992). Κατά την διάρκεια του μεσοπολέμου οι εξελίξεις που συντελέστηκαν στον αγροτικό τομέα ήταν ραγδαίες. Τόσο το προσφυγικό κύμα μετά την μικρασιατική καταστροφή όσο και η ίδρυση του Υπουργείου Γεωργίας το 1917, η δημιουργία των γεωργικών συνεταιρισμών καθώς και η ίδρυση της Αγροτικής τράπεζας συντέλεσαν σημαντικά στην ανάπτυξη του αγροτικού τομέα και κατά συνέπεια της αγροτικής πίστης.
1.1 Έννοια και ορισμός
H έννοια της αγροτικής πίστης αναφέρεται στον τρόπο εξυπηρέτησης των χρηματοοικονομικών αναγκών των αγροτικών εκμεταλλεύσεων. Η εξυπηρέτηση των αναγκών αυτών μπορεί να υλοποιηθεί με την χρήση διάφορων μέσων όπως είναι τα δάνεια, οι εγγυητικές επιστολές, η κάρτα αγρότη και άλλα χρηματοδοτικά μέσα. Εξαιτίας των ειδικών συνθηκών που αντιμετωπίζουν οι αγρότες τα χρηματοδοτικά εργαλεία των πιστωτικών ιδρυμάτων διαφοροποιούνται από τις παραδοσιακές χρηματοδοτήσεις.
Ένας ορισμός που έχει δοθεί για την αγροτική πίστη αναφέρει πως θα πρέπει να εξυπηρετεί τους σκοπούς απόκτησης αγροτικής γης, πραγματοποίησης τυχόν βελτιώσεων του μηχανολογικού εξοπλισμού, εξυπηρέτηση της καλλιέργειας και κάλυψη των άμεσων αναγκών. (Καλαφάτης, 1990)
Οι ορισμοί της αγροτικής πίστης διαφοροποιούνται κάθε φορά ανάλογα με συγκεκριμένους παράγοντες όπως είναι ο σκοπός του δανείου, το πιστωτικό ίδρυμα, ο χρόνος κ.α.
1.2 Μορφές αγροτικής πίστης
Η αγροτική πίστη μπορεί να διακριθεί σε επιμέρους μορφές ανάλογα με την διασφάλιση που λαμβάνεται για τις χορηγήσεις, τον σκοπό αλλά και την διάρκεια του δανείου.
1.2.1 Διάκριση με βάση την διασφάλιση
Υπάρχουν διάφορες μορφές διασφαλίσεων όπως είναι η προσωπική εγγύηση και η εμπράγματη εγγύηση. Προσωπική χαρακτηρίζεται η εγγύηση που παρέχεται από την ατομική υπόσταση του πιστούχου. Πιο συγκεκριμένα βασίζεται στην αξιοπιστία του πιστούχου και συνήθως λαμβάνεται υπόψη σε μικρού ύψους χρηματοδοτήσεις όπως είναι συνήθως τα καταναλωτικά δάνεια. Ως προσωπική εγγύηση θεωρείται και η συμβολή ενός ή περισσότερων εγγυητών σε μια σύμβαση. Στην περίπτωση της προσωπικής πίστης συμπεριλαμβάνεται ωστόσο και η συνεταιριστική πίστη όπως για παράδειγμα η σύναψη δανείου με την εγγύηση του συνεταιρισμού στον οποίο ανήκει ένας πιστούχος.
Αντίθετα εμπράγματη χαρακτηρίζεται η εγγύηση που προέρχεται από περιουσιακά στοιχεία. Τα συγκεκριμένα στοιχεία διακρίνονται τόσο σε κινητά όσο και ακίνητα. Όταν η χρηματοδότηση εξασφαλίζεται από κινητά περιουσιακά στοιχεία συντάσσεται ενέχυρο ενώ όταν εξασφαλίζεται από ακίνητα πραγματοποιείται εγγραφής υποθήκης.
Επιπλέον η χρηματοδότηση μπορεί να χορηγηθεί με ενέχυρο κινητό περιουσιακό στοιχείο που απαιτεί ειδική μέριμνα όπως συμβαίνει συνήθως στην γεωργία ή την κτηνοτροφία. Σε αυτή την περίπτωση το ενέχυρο ονομάζεται γεωργικό ενεχυρόγραφο δηλαδή έγγραφο που δεν συνοδεύεται από την παράδοση κινητού πράγματος στον δανειστή αλλά ο δανειζόμενος δεσμεύεται να εξοφλήσει την υποχρέωση του από το προϊόν πώλησης του ενεχύρου.
(Παπαγεωργίου, Δαμιανός και Σπάθης 2015). Ως τέτοιου είδους παράδειγμα μπορεί να θεωρηθεί το πλασματικό ενέχυρο καπνού καθώς η καλλιέργεια καπνού απαιτεί ειδική άδεια. Πιο συγκεκριμένα στο παρελθόν ο πιστούχος παρέδιδε την Αγροτική Τράπεζα την άδεια καλλιέργειας ως ενέχυρο για την χρηματοδότηση του.
Η εγγραφή υποθήκης σε ακίνητο έχει ως αποκλειστικό στόχο την εκποίηση του ακινήτου στην περίπτωση καταγγελίας της σύμβασης προκειμένου να εξοφληθεί η οφειλή.
1.2.2 Διάκριση ανάλογα με τον σκοπό της χρηματοδότησης
Έγγειος πίστη που αποσκοπεί στην αγορά αγροτικής γης.
Δανειοδότηση για την εκτέλεση διάφορων μορφών βελτιώσεων όπως είναι η τοποθέτηση αρδευτικών συστημάτων, η ανέγερση γεωργικών αποθηκών και φύτευση νέων καλλιεργειών.
Δανειοδότηση για την κάλυψη του ετήσιου κόστους παραγωγής όπως είναι συνήθως τα καλλιεργητικά δάνεια ή τα κεφάλαια κίνησης αγροτών ή οι κάρτες αγρότη.
1.2.3 Διάκριση ανάλογα με την διάρκεια της χρηματοδότησης
Ανάλογα με τον χρονικό ορίζοντα της χρηματοδότησης η αγροτική πίστη χωρίζεται σε τρεις κατηγορίες.
Η διάρκεια της βραχυπρόθεσμης πίστης ανέρχεται έως ένα έτος και κατά κανόνα αποσκοπεί στην κάλυψη βραχυπρόθεσμων αναγκών όπως είναι η αγορά εφοδίων, ζωοτροφών και λιπασμάτων. Σε αυτή την περίπτωση χρηματοδότησης η λήξη της πίστωσης συμπίπτει με το χρονικό διάστημα είσπραξης της εμπορικής αξίας από την πώληση της παραγωγής ή την είσπραξη της επιδότησης. Τα συγκεκριμένα δάνεια χορηγούνται συνήθως με προσωπική εγγύηση ή ακόμη και συνεταιριστική εγγύηση.
Η διάρκεια της μεσοπρόθεσμης πίστωσης ανέρχεται έως οκτώ έτη και αποσκοπεί στην ενίσχυση της εκμετάλλευσης με μηχανολογικό εξοπλισμό όπως είναι η αγορά γεωργικού ελκυστήρα και παρελκόμενων (φρέζα, ψεκαστήρας, κ.α). Η εξόφληση των χρηματοδοτήσεων αυτών πραγματοποιείται συνήθως με τοκοχρεολυτικές δόσεις ετήσιου εκτοκισμού και εξασφαλίζεται από την εγγραφή υποθήκης σε ακίνητο. Για την χορήγηση τους πραγματοποιείται υπολογισμός της αποδοτικότητας του αγοραζόμενου εξοπλισμού έτσι ώστε ο πιστούχος να μπορεί να εξοφλήσει την υποχρέωση του από το προϊόν του αγοραζόμενου εξοπλισμού.
Η διάρκεια της μακροπρόθεσμης πίστωσης ξεπερνάει τον χρονικό ορίζοντα των 8 ετών και συνήθως ανέρχεται σε 15-20 έτη. Οι συγκεκριμένες πιστώσεις αποσκοπούν στην χρηματοδότηση αγοράς καλλιεργήσιμης γης και ανέγερσης γεωργικών και κτηνοτροφικών κτιρίων και διασφαλίζονται από την εγγραφή υποθήκης σε ακίνητο.
1.3 Ιστορική Αναδρομή
Μετά την ελληνική επανάσταση στα πλαίσια της ανασύστασης και οργάνωσης του ελληνικού κράτους περιλαμβάνονταν και η δημιουργία πιστωτικών ιδρυμάτων. Η Εθνική Χρηματιστική Τράπεζα αποτέλεσε το πρώτο ίδρυμα που δημιουργήθηκε στην Αίγινα το 1828. Λίγα χρόνια μετέπειτα και πιο συγκεκριμένα το 1841 συντελέστηκε η ίδρυση της Εθνικής Τράπεζα της Ελλάδος. Ουσιαστικά με την ίδρυση της καθιερώνεται η δημιουργία πίστης στην Ελλάδα. Την εποχή εκείνη η γεωργία και το εμπόριο αποτελούσαν τους κύριους οικονομικούς άξονες της χώρας. Εξαιτίας της ιδιαιτερότητας του συγκεκριμένου κλάδου η Εθνική Τράπεζα δεν μπορούσε να ικανοποιήσει επαρκώς τις ανάγκες της γεωργίας σε κεφάλαια και για τον λόγο αυτό στο Γεωργικό Συνέδριο του 1901 το προτάθηκε η ίδρυση μιας Γεωργικής Τράπεζας που θα εξυπηρετούσε αποκλειστικά τις ανάγκες της γεωργίας.
Το 1863 ξεκίνησαν να λειτουργούν στην ελληνική επικράτεια τοπικές γεωργικές τράπεζες οι οποίες αποκαλούνταν Κοινωφελή Ταμεία ή Τοπικά Ταμεία. Με την πάροδο των ετών έγιναν προσπάθειες έτσι ώστε τα τοπικά ταμεία να λειτουργούν ταυτόχρονα με την Εθνική Τράπεζα (Παπαγεωργίου, Δαμιανός και Σπάθης, 2015).
Όμως η άσκηση της αγροτικής πίστης παρουσίασε σημαντικές δυσκολίες καθώς θα έπρεπε να επιλυθούν σημαντικά επιμέρους ζητήματα. Οι δανειζόμενοι γεωργοί ή κτηνοτρόφοι θα έπρεπε να αποπληρώσουν τα δάνεια που λάμβαναν αλλά καθώς δεν διέθεταν τις απαραίτητες διασφαλίσεις προς τις τράπεζες (υποθήκες) διότι δεν υφίστανται τίτλοι ιδιοκτησίας και κτηματολόγιο, οι χορηγήσεις προς κλάδο ήταν περιορισμένες καθώς οι πιστωτές παρέμεναν διστακτικοί στην χορήγηση δανείων προς τους συγκεκριμένους πιστούχους. Ανασταλτικό παράγοντα αποτελούσε και το γεγονός πως τα κεφάλαια που διέθεταν τα πιστωτικά ιδρύματα για την χρηματοδότηση της γεωργίας δεσμευόταν για μεγαλύτερο χρόνο σε σχέση με τα κεφάλαια που προορίζονταν για εμπορικούς σκοπούς, γεγονός που οδηγούσε στην μείωση των διαθέσιμων κεφαλαίων. Επιπλέον η διασπορά του αγροτικού πληθυσμού που χαρακτήριζε την ελληνική επικράτεια δημιουργούσε σημαντικά προβλήματα στους πιστωτές καθώς δυσχέραινε την δυνατότητα ελέγχου της πιστοληπτικής τους ικανότητας των γεωργών. Γενικότερα οι συνθήκες που επικρατούσαν στην γεωργία εκείνη την εποχή εμπόδιζαν την ανάπτυξη της αγροτικής πίστης, καθώς η ζήτηση για δανειακά κεφάλαια προέρχονταν από παραγωγούς που παρουσίαζαν ζημίες στην ετήσια
σοδειά τους και μετα βίας μπορούσαν να καλύψουν τα απαιτούμενα έξοδα για την διαβίωσης της οικογένειας τους. (Βεργόπουλος, 1975)
Σταδιακά άρχισαν να λειτουργούν οι πρώτοι γεωργικοί συνεταιρισμοί κυρίως με την μορφή των πιστωτικών συνεταιρισμών. Η ταχεία ανάπτυξη τους συνέβαλλε στην σύναψη συνεργασίας με την Εθνική Τράπεζα και πιο συγκεκριμένα μετά το 1915 χορηγήθηκαν τα πρώτα ενυπόθηκα δάνεια από την Εθνική Τράπεζα προς τους συνεταιρισμούς.
(Παπαγεωργίου, Δαμιανός και Σπάθης, 2015). Το 1927 ξεκίνησαν οι διεργασίες από την οικουμενική σύνοδο για την δημιουργία μιας Γεωργικής Τράπεζας.
1.4 Αγροτική Τράπεζα Ελλάδος
Η ίδρυση της Αγροτική Τράπεζα της Ελλάδος πραγματοποιήθηκε το 1929 με τον Ν.
4332/1929. Οι διεργασίες για την ίδρυση της διήρκησαν αρκετά χρόνια. Κύριος υποστηρικτής της ιδέας ίδρυσης μιας τράπεζας που θα είχε ως κύριο μέλημα την χρηματοδότηση των αγροτών υπήρξε ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου.
Ο βασικός στόχος της τράπεζας υπήρξε η άσκηση της αγροτικής πίστης, η ενδυνάμωση των συνεταιριστικών οργανώσεων καθώς η διασφάλιση των αγροτικών συναλλαγών. Έως το 2012 που εξαγοράστηκε από την Τράπεζα Πειραιώς υπήρξε ο βασικός φορέας μέσω της οποίας το ελληνικό κράτος ασκούσε την αγροτική πολιτική.
Οι βασικοί στόχοι της τράπεζας συνοψίζονται παρακάτω:
Δανειοδότηση γεωργών, κτηνοτρόφων, αλιέων και αγροτικών συνεταιρισμών
Η παροχή στους κατά κύριο επάγγελμα αγρότες μηχανολογικού εξοπλισμού, γεωργικών εφοδίων και λιπασμάτων κ.α
Η ενίσχυση της αποταμίευσης
Η παροχή τεχνογνωσίας για εξεύρεση άριστων μεθόδων καλλιέργειας
Η τόνωση της οικοτεχνίας των αγροτικών νοικοκυριών
Η ενίσχυση και ο έλεγχος των συνεταιρισμών
Η ιστορία της τράπεζας χωρίζεται σε πέντε χρονικές περιόδους:
Α) από την ίδρυση της έως το 1940
Η ίδρυση της τράπεζας συνέπεσε με την οικονομική ύφεση. Την πρώτη δεκαετία της λειτουργίας της, η τράπεζα συνέβαλλε στην άνοδο της αγροτικής αποταμίευσης καθώς
κατάφερε να προσέλκυσει σημαντικά κεφάλαια που διατηρούνταν φυλαγμένα στις αγροτικές κατοικίες. Επιπλέον καθιερώνοντας την Υπηρεσία Εποπτείας Συνεταιρισμών, ενίσχυσε την ανάπτυξη των αγροτικών συνεταιρισμών. Περαιτέρω συνέβαλλε στην υλοποίηση μακροπρόθεσμων έργων με σημαντικά οφέλη στην ελληνική γεωργία και κτηνοτροφία. Τέτοιου είδους έργα ήταν η ενίσχυση υλοποίησης αρδευτικών και αποστραγγιστικών έργων, η ενίσχυση και διάδοση της καλλιέργειας δένδρων κ.α. Μια ακόμη καινοτομία υπήρξε η ίδρυση του τμήματος Εμπορίας γεωργικών προϊόντων και της Εταιρίας Εξαγωγής Νωπών Καρπών και Λαχανικών με απώτερο στόχο να ελέγξει τις τιμές των αγροτικών προϊόντων καθώς και την διάθεσης τους στις αγορές. Η λειτουργία των τμημάτων αυτών είχε ως αποτέλεσμα την διάθεση της παραγωγής σε καλύτερες τιμές και την επίτευξη υψηλότερου κέρδους. Επιπλέον συμφώνησε με την Ελληνική Εταιρεία Χημικών και Λιπασμάτων την παροχή πίστωσης για την πώληση των απαραίτητων εφοδίων με την εγγύηση της τράπεζας. Παρά το κλίμα της πολιτικής αστάθειας που επικρατούσε το διάστημα εκείνο η τράπεζα συνέβαλλε σημαντικά στην ανάπτυξη της αγροτικής οικονομίας.
Β) από την έναρξη του Β΄ παγκοσμίου πολέμου έως το 1966
Τα βήματα προόδου που είχαν συντελεστεί διακόπηκαν με την έναρξη του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου. Κατά την διάρκεια του πολέμου η παραγωγή αγροτικών προϊόντων μειώθηκε σημαντικά εξαιτίας των καταστροφών που πραγματοποίησαν τα γερμανικά στρατεύματα.
Για να ενισχύσει την αγροτική οικονομία η τράπεζα προχώρησε στην επιπλέον δανειοδότηση των αγροτών ενώ παράλληλα έλαβε μέτρα για την ενίσχυση των πιστούχων που δεν μπορούσαν να ανταποκριθούν στην εξόφληση των υποχρεώσεων τους. Επιπλέον διέθεσε σε χαμηλές τιμές λιπάσματα και αγροεφόδια έτσι ώστε να ενισχυθεί η παραγωγή ενώ ταυτόχρονα διέθεσε είδη διατροφής για την σίτιση του ζωικού κεφαλαίου. Μετά την λήξη του πολέμου και ειδικότερα στις αρχές της δεκαετίας του 1950 η τράπεζα στράφηκε στην ενίσχυση των τεχνικών μέσων που χρησιμοποιούνταν στην αγροτική παραγωγή. Την δεκαετία του 1960 ο κύριος στόχος της τράπεζας υπήρξε η ενίσχυση της οργάνωσης των αγροτών με την ίδρυση φορέων που θα συντελούσαν τόσο στην ενίσχυση του εξαγωγικού εμπορίου των αγροτικών προϊόντων αλλά και των μεταποιητικών επιχειρήσεων.
Γ) από το 1967 έως το 1981
Στην διάρκεια της δικτατορίας οι αρμοδιότητές της τράπεζας μειώθηκαν και όσα δάνεια είχαν χορηγηθεί έως την 21η Απριλίου του 1967 σε φυσικά πρόσωπα και συνεταιρισμούς διαγράφτηκαν οριστικά. Η ενέργεια αυτή συνέβαλε στην αύξηση των ληξιπρόθεσμων δανείων και επηρέασε σε μεγάλο βαθμό το χρηματοδοτικό πλάνο της τράπεζας.(Σταμούκος και Σπάθης 1991). Έως το 1975 η μόνη πηγή προέλευσης των πόρων της τράπεζας αποτελούσαν τα κεφάλαια που λάμβανε από την Τράπεζα της Ελλάδος. (Σπάθης, 2000).
Δ) από το 1982 έως το 1998
Η βασική επιδίωξη της τράπεζας ως τα μέσα του 1980 ήταν να ενισχύσει τους κλάδους που συντελούσαν στην ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας. Το διάστημα αυτό ήταν η μοναδική τράπεζα που χορηγούσε πιστώσεις στον αγροτικό τομέα. Στα πλαίσια αυτά η τράπεζα στράφηκε στην ενίσχυση της ποιότητας ζωής των γεωργών και κτηνοτρόφων και την παροχή κινήτρων προκειμένου να μην εγκαταλείψουν την παραγωγή και την ελληνική επαρχία. Στο χρονικό διάστημα αυτό δόθηκε ιδιαίτερη προσπάθεια για την ανάπτυξη του δικτύου των καταστημάτων της και οι υποδομές της έγιναν πιο σύγχρονες με αποτέλεσμα να εδραιωθεί ως δεύτερη στην κατάταξη του συνόλου των καταθέσεων. Η απελευθέρωση του τραπεζικού συστήματος είχε ως αποτέλεσμα τα πιστωτικά ιδρύματα να έχουν την δυνατότητα να χρηματοδοτούν το σύνολο των δραστηριοτήτων και να θέτουν οι ίδιες τους όρους δανειοδότησης γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα την επέκταση των παρεχόμενων υπηρεσιών.
Το 1991 η τράπεζα μετατράπηκε σε ανώνυμη εταιρεία και προχώρησε στην ίδρυση ένος ομίλου εταιρειών οι οποίες παρείχαν ένα σύνολο χρηματοοικονομικών προϊόντων και υπηρεσιών. Επιπλέον το 1997 ο έλεγχος των αγροτικών συνεταιρισμών στους οποίους ασκούσε εποπτεία μεταβιβάστηκε στο Υπουργείο Γεωργίας.
Ε) από το 1999 έως το 2013
Το 2000 η μετοχή της εισήλθε στο Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών και μετονομάστηκε σε ΑΤΕbank επενδύοντας ταυτόχρονα σε βαλκανικές χώρες. Ο αντίκτυπος της οικονομικής κρίσης ήταν πολύ σημαντικός στην πορεία της τράπεζας. Η συμμετοχή της στην διαγραφή
του δημόσιου χρέους σε ποσοστό 53,5% διαδραμάτισε καταλυτικό ρόλο την πορεία της τράπεζας καθώς επηρέασε σημαντικά την κεφαλαιακή της επάρκεια. Ως αποτέλεσμα της αναδιάρθρωσης του τραπεζικού τοπίου και την διατήρηση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας τον Ιούλιο του 2012 η τράπεζα διασπάστηκε και το υγιές τμήμα της εξαγοράστηκε από την Τράπεζα Πειραιώς ενώ το μη υγιές οδηγήθηκε σε εκκαθάριση.
1.5 Αγροτική Πολιτική
Η αγροτική πολιτική του ελληνικού κράτους έως την έναρξη του Β’ παγκοσμίου πολέμου αποσκοπούσε στην αύξηση των καλλιεργούμενων εδαφών και της συνολικής παραγωγής με συνέπεια την βελτίωση του αγροτικού εισοδήματος μέσω της διάθεσης των αγροτικών προϊόντων σε υψηλότερες τιμές. Όπως έχει ήδη αναφερθεί η ίδρυση της Αγροτικής Τράπεζας συνέπεσε με την οικονομική κρίση του 1929. Στα πλαίσια αυτά τα κεφάλαια που χορηγήθηκαν από την τράπεζα την πρώτη δεκαετία αυξάνονταν συνεχώς προκειμένου να ενισχυθεί ο αγροτικός τομέα. Το ξέσπασμα όμως του δεύτερου παγκοσμίου πολέμου είχε ως αποτέλεσμα την διακοπή των προσπαθειών ανάκαμψης. Η αγροτική πολιτική στις αρχές της δεκαετίας του 1950 στόχευε στην ανασυγκρότηση της χώρας και την ταχεία ανάπτυξη που είχε ως στόχο την αύξηση αγροτικού εισοδήματος αλλά και την αύξηση των εξαγωγών.
Προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι αυτοί θα έπρεπε να πραγματοποιηθούν διαρθρωτικές αλλαγές. Οι αλλαγές αυτές θα πραγματοποιούνταν μέσω δύο αξόνων της πολιτικής των τιμών και εισοδημάτων και της διαθρωτικής πολιτικής. Ο πρώτος άξονας αποσκοπούσε στην διατήρηση των τιμών στα ίδια επίπεδα ενώ ο δεύτερος άξονας αποσκοπούσε στην αύξηση της παραγωγής και την ενίσχυση του αγροτικού εισοδήματος.
Το χρονικό διάστημα 1962 έως το 1973 δημιουργήθηκαν νέες συνθήκες στην αγροτική πολιτική. Η πτώση των τιμών των αγροτικών προϊόντων συνέβαλε σημαντικά στην συρρίκνωση του αγροτικού εισοδήματος με αποτέλεσμα την έξοδο από των κλάδο πολλών αγροτών. Μετά το 1973 οι στόχοι της αγροτικής πολιτικής διαφοροποιήθηκαν εκ νέου.
Πρωταρχικό στόχο αποτελούσε η παραμονή των γεωργών και κτηνοτρόφων στην ελληνική επαρχία και επιπρόσθετα η προσαρμογή της γεωργίας στις συνθήκες εισόδου της χώρας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα.(Παπαγεωργίου, Δαμιανός και Σπάθης, 2015). Η αγροτική πολιτική που ασκήθηκε στην ουσία από το 1951 έως το 1981 αποσκοπούσε στην ανάπτυξη του αγροτικού τομέα χωρίς όμως αυτό να επιτυγχάνεται.
1.6 Κοινή Αγροτική Πολιτική
Η Κοινή Αγροτική Πολιτική καθορίστηκε με την Συνθήκη της Ρώμης το 1957. Αποτελεί μια από τις σημαντικότερες κοινές πολιτικές της οποίας η διαχείριση και χρηματοδότηση εξασφαλίζεται από το σύνολο των κρατών-μελών. Κατά την διάρκεια των ετών έχει αναμορφωθεί και προσαρμοστεί σημαντικά διατηρώντας ωστόσο τον παρεμβατικό και προστατευτικό χαρακτήρα της καθορίζοντας άμεσα το επίπεδο τιμών των αγροτικών προϊόντων και επηρεάζει σημαντικά την παραγωγή και κατανάλωση. Οι λόγοι για τους οποίους θεσπίστηκε αφορούν τις ιδιαιτερότητες που παρουσιάζει ο τομέας της γεωργίας σε σχέση με τους υπόλοιπους τομείς της οικονομίας. Πιο συγκεκριμένα το εισόδημα των αγροτών είναι 40% χαμηλότερο σε σχέση με τα λοιπά εισοδήματα. Επιπλέον η γεωργία επηρεάζεται σε σημαντικό βαθμό από τις επικρατούσες καιρικές συνθήκες και το μικροκλίμα σε σχέση με τους αλλούς τομείς της οικονομίας. Τέλος υφίσταται ένα σημαντικό κενό μεταξύ της ζήτησης από την πλευρά των καταναλωτών και της δυνατότητας των παραγωγών να ανταποκριθούν στις συγκεκριμένες ανάγκες. Για τον λόγο αυτό η Κοινή Αγροτική Πολιτική λαμβάνει μέτρα προκειμένου να αντιμετωπίσει τα προβλήματα αυτά. Πιο συγκεκριμένα τα μέτρα που λαμβάνει αφορούν :
Την εισοδηματική στήριξη μέσω άμεσων ενισχύσεων προκειμένου να διασφαλιστεί η σταθερότητα του γεωργικού εισοδήματος ενώ ταυτόχρονα ανταμείβει τους παραγωγούς που υιοθετούν φιλικές προς το περιβάλλον πρακτικές
Την αντιμετώπιση των προβλημάτων της αγοράς όπως είναι οι απότομες μεταβολές στην ζήτηση εξαιτίας διαφόρων παραγόντων όπως είναι ο υγειονομικός κίνδυνος
Την αγροτική ανάπτυξη μέσω εθνικών και περιφερειακών προγραμμάτων για τον ειδικό χειρισμό των συνθηκών που αντιμετωπίζουν οι αγροτικές περιοχές.
Οι βασικοί στόχοι της κοινής αγροτικής πολιτικής συνοψίζονται ως εξής:
η ενίσχυση της παραγωγικότητας του αγροτικού τομέα η οποία πραγματοποιείται μέσω τεχνολογικών επιτευγμάτων καθώς και η διασφάλιση υιοθέτησης ορθολογικών πρακτικών που αποσκοπούν στην ανάπτυξη της γεωργικής παραγωγής όπως η άριστη χρησιμοποίηση των συντελεστών παραγωγής και πιο συγκεκριμένα του εργατικού δυναμικού
η εξασφάλιση ενός υψηλού βιοτικού επιπέδου ιδιαίτερα μέσω της αύξησης του ατομικού εισοδήματος των γεωργικών εργατών
η σταθεροποίηση των αγορών
η διασφάλιση του εφοδιασμού
η εξασφάλιση δίκαιων τιμών στους καταναλωτές
Επιπλέον οι κατευθυντήριες γραμμές της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής αποσκοπούν :
στην δημιουργία ενιαίας αγοράς με την υιοθέτηση κοινών τιμών και κανόνων ανταγωνισμού καθώς και την ταυτόχρονη κατάργηση όλων των εμποδίων στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης
στην δημιουργία ενός καθεστώτος που εξασφαλίζει την προτίμηση των κοινοτικών προϊόντων έναντι των προϊόντων των τρίτων χωρών
στην ενθάρρυνση υιοθέτησης νέων τεχνολογιών για τη στήριξη των γεωργών
στην υιοθέτηση μέτρων που ενθαρρύνουν τους νέους να ασχοληθούν με τη γεωργία,
στην υιοθέτηση πρακτικών που αποσκοπούν θέσπιση μέτρων σε τομείς όπως η φορολόγηση της γης
στην υιοθέτηση πρακτικών που ενισχύουν την αειφόρο γεωργική παραγωγή και συντελούν στην προστασία της υγείας και της διατροφής ενώ αποτρέπουν την σπατάλη τροφίμων και την κακή μεταχείριση των ζώων
στην επιδίωξη δημιουργίας συνοχής στους τομείς που αφορούν το εμπόριο, την μετανάστευση και την βιώσιμη ανάπτυξη
στην δημιουργία ενός ευρωπαϊκού συστήματος το οποίο θα διαχειρίζεται τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι αγρότες ενώ παράλληλα θα αναζητά τους βέλτιστους τρόπους αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής, της αστάθεια της αγοράς και διάφορους άλλους κινδύνους.
2. Σύγχρονα Χρηματοδοτικά Εργαλεία
Τα τελευταία χρόνια τα πιστωτικά ιδρύματα έχουν εμπλουτίσει τα χρηματοδοτικά εργαλεία που διαθέτουν για την χρηματοδότηση των αγροτικών εκμεταλλεύσεων. Ορισμένα από τα πιστωτικά ιδρύματα της χώρας διαθέτουν αυτόνομα τμήματα που ασχολούνται με την χρηματοδότηση του αγροτικού τομέα.
Πέραν από τα ίδια κεφάλαια τα ελληνικά πιστωτικά ιδρύματα έχουν συνάψει συμφωνίες με ευρωπαϊκά ταμεία για την χορήγηση εγγυημένων δανείων γεγονός που είναι ιδιαίτερα σημαντικό καθώς μετά την οικονομική κρίση και την διόγκωση των ληξιπρόθεσμων δανείων οι χορηγήσεις είχαν μειωθεί σημαντικά.
Όσον αφορά την αξιολόγηση των αγροτικών δανείων πέρα από τα οικονομικά στοιχεία λαμβάνονται υπόψη οι επιδοτήσεις που δικαιούνται οι παραγωγοί και πιστώνονται κάθε έτος βάση της δήλωσης καλλιέργειας που έχουν υποβάλλει.
2.1 Κεφάλαια κίνησης
Όπως συμβαίνει με όλες τις επιχειρήσεις τα κεφάλαια κίνησης είναι πολύ σημαντικά για τις αγροτικές επιχειρήσεις. Η κάλυψη των σταθερών εξόδων και βραχυπρόθεσμων υποχρεώσεων μπορεί να πραγματοποιηθεί με την λήψη ενός κεφαλαίου κίνησης.
Το πιστοδοτικό όριο συνήθως εξαρτάται από την διάρθρωση της εκμετάλλευσης. Για τον καθορισμό του συνήθως λαμβάνονται υπόψη οικονομικά στοιχεία όπως είναι ο κύκλος εργασιών, τα καθαρά κέρδη αλλά και τα κέρδη προ φόρων και αποσβέσεων (EBIDTA).
Σημαντικό ρόλο στην αξιολόγηση τους επίσης λαμβάνουν οι διάφορες επιδοτήσεις που εισπράττουν οι αγροτικές εκμεταλλεύσεις οι οποίες καταβάλλονται σε συγκεκριμένες ημερομηνίες όπως για παράδειγμα η πίστωση της ενιαίας ενίσχυσης κάθε Οκτώβριο και κάθε Δεκέμβριο.
Συνήθως στα κεφάλαια κίνησης καθορίζεται ένα ανακυκλούμενο όριο δίνοντας την ευχέρεια στην επιχείρηση να μην καταβάλλει ετήσια δόση αλλά μόνο τόκους σε εξαμηνιαία ή ετήσια βάση. Αυτού του είδους τα δάνεια παρέχουν σημαντική διευκόλυνση στις επιχειρήσεις καθώς τα έσοδα τους δεν εισπράττονται με μηνιαία βάση αλλά συνήθως σε συγκεκριμένες περιόδους με αποτέλεσμα τους μήνες που δεν έχουν έσοδα οι ανάγκες ρευστότητας να είναι αυξημένες.
Στις περιπτώσεις που οι οικονομικοί δείκτες και ενισχύσεις κυμαίνονται σε χαμηλά επίπεδα ως διασφάλιση των δανείων μπορεί να γίνει εγγραφή προσημείωσης σε ακίνητο που συνήθως είναι αγροτικής φύσης.
Το βασικό πλεονέκτημα των κεφαλαίων κίνησης είναι ότι χορηγούνται με σχετικά εύκολες διαδικασίες και δεν απαιτούνται ιδιαίτερα υψηλά οικονομικοί δείκτες.
Το μειονέκτημα τους είναι πως στις περισσότερες περιπτώσεις τα ύψος του πιστοδοτικού ορίου είναι χαμηλότερο από τις πραγματικές ανάγκες των επιχειρήσεων καθώς διασφαλίζονται από τις ενισχύσεις που σταδιακά μειώνονται και δεν ανταποκρίνονται στις ανάγκες της αγοράς.
Παρακάτω αναφέρονται είδη κεφαλαίων κίνησης που παρέχονται από τις ελληνικές τράπεζες.
Ανοικτό Δάνειο Αγροτών
Παρέχεται από την Τράπεζα Πειραιώς. Πρόκειται πιστοδοτικό όριο που χορηγείται μέσω ανοικτού αλληλόχρεου λογαριασμού. Ο σκοπός του δανείου είναι η παροχή ενός ετήσιου πιστοδοτικού ορίου για την αντιμετώπιση των ετήσιων αναγκών της επιχείρησης του. Το ποσό του δανείου καθορίζεται από το είδος των καλλιεργειών και την έκταση τους αλλά και από τον των αριθμό των εκτρεφόμενων ζώων. Ως εξασφάλιση πραγματοποιείται ενέχυρο στον καταθετικό λογαριασμό που πιστώνονται οποιαδήποτε μορφής ενισχύσεις, επιδοτήσεις, αποζημιώσεις και ποσά από την πώληση των παραγόμενων προϊόντων.
Επιπλέον για μεγαλύτερα πιστοδοτικά όριο μπορεί να πραγματοποιηθεί προσημείωση α΄
σειράς σε ακίνητο του πιστούχου Ο εκτοκισμός πραγματοποιείται σε εξαμηνιαία βάση. Η αποπληρωμή του δανείου πραγματοποιείται με ελεύθερες καταβολές κεφαλαίου όσο το πιστοδοτικό όριο είναι ανανεωμένο ενώ ταυτόχρονα εισπράτεται κάθε φορά το 50% των ενισχύσεων και των διάφορων αποζημιώσεων που καταβάλλονται.
Μικροχρηματοδότηση αγροτών
Παρέχεται από την Τράπεζα Πειραιώς. Πρόκειται για κεφάλαιο κίνησης αόριστης διάρκειας με κύριο σκοπό την παροχή ενός ετήσιου πιστοδοτικού ορίου για την αποπληρωμή έκτακτων υποχρεώσεων όπως είναι οι επισκευές εξοπλισμού, η αντικατάσταση ζωικού και
βασικής ενίσχυσης που λαμβάνει ο παραγωγός για την ετήσια καλλιέργεια του. Βασική προϋπόθεση για την χορήγηση του δανείου είναι ο αγρότης να μην τηρεί άλλο δάνειο η αποπληρωμή του οποίου να βασίζεται στην επιδότηση. Η αποπληρωμή πραγματοποιείται με ελεύθερες καταβολές και κατά την καταβολή των επιδοτήσεων εισπράττεται το 80% .
Πρόγραμμα Easi
To συγκεκριμένο πρόγραμμα παρέχεται από όλες τις τράπεζες. Πρόκειται για ένα χρηματοδοτικό εργαλείο εγγυήσεων στα πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος για την προώθηση της απασχόλησης και της καινοτομία και του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων. Τα ελληνικά πιστωτικά ιδρύματα σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Ταμείο Εγγυήσεων υλοποιούν προγράμματα για την χρηματοδότηση των μικρών επιχειρήσεων.
Πιο συγκεκριμένα το Ταμείο παρέχει εγγυήσεις στα πιστωτικά ιδρύματα δίνοντας τους την δυνατότητα να διαθέσουν πιστώσεις σε επιχειρήσεις που δεν θα μπορούσαν να λάβουν άλλου είδους χρηματοδότηση ή δεν διαθέτουν τις απαραίτητες εξασφαλίσεις.
Το συγκεκριμένο πρόγραμμα χορηγεί έως 25.000 € με την εγγύηση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Εγγυήσεων για την κάλυψη αναγκών κεφαλαίου κίνησης μέσω ανακυκλούμενου ορίου ή εφάπαξ χρηματοδότησης. Επιπλέον το πρόγραμμα παρέχει την δυνατότητα προγραμμάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης σε όσους θα χρηματοδοτηθούν.
Πρόγραμμα Cosme
Ένα ακόμη χρηματοδοτικό εργαλείο που διαθέτουν τα ελληνικά πιστωτικά ιδρύματα είναι το Cosme. Το προγράμμα Cosme δημιουργήθηκε για την προώθηση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα παρέχεται με την υποστήριξη του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων. Ο βασικός στόχος του ταμείου είναι να ενισχύσει τις δυνατότητες χρηματοδότησης και την υλοποίηση επενδύσεων που προάγουν την ανάπτυξη εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και να εξασφαλίσει μεγαλύτερη πρόσβαση σε χρηματοδοτήσεις για τις επιχειρήσεις.
2.2 Κάρτα Αγρότη
Η έκδοση της κάρτας αγρότη υπό την αιγίδα του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων συνέβαλλε σημαντικά στην ενίσχυση της ρευστότητας των αγροτικών νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Οι συστημικές τράπεζες παρέχουν την κάρτα αγρότη κάθε άνοιξη στους πελάτες χορηγώντας ένα πιστοδοτικό όριο που ανέρχεται στο 80% της επιδότησης. Με τον τρόπο αυτό στο ξεκίνημα κάθε καλλιεργητικής περιόδου ο δικαιούχος της κάρτας έχει στην διάθεση του ένα καθορισμένο ποσό με το οποίο μπορεί να καλύψει τις ανάγκες της εκμετάλλευσης του. Η κάρτα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αγορά εφοδίων και λιπασμάτων, πληρωμή αρδευτικών τελών, ασφαλιστικών εισφορών ΕΦΚΑ και ΕΛΓΑ, έκδοση εργοσήμου, αγορά μηχανολογικού εξοπλισμού, εξόφληση αγροτικών τιμολογίων Δ.Ε.Η, αγορά καυσίμων και γενικότερα πάσης φύσεως αναγκών που σχετίζονται με το κόστος παραγωγής. Επιπλέον ένα ποσοστό που ανέρχεται στο 10% του πιστοδοτικού ορίου χορηγείται με την μορφή μετρητών που μπορούν να αναληφθούν από το A.T.M και να χρησιμοποιηθούν αναλόγως.
Πίνακας 1
Δαπάνες που μπορούν να καλυφθούν με την κάρτα αγρότη Αγορά Εφοδίων και λιπασμάτων
Αγορά καυσίμων
Εξόφληση ασφαλιστικών εισφορών Έκδοση εργοσήμου
Κόστος αίτησης Αγροτικής Ενίσχυσης
Σημαντικό είναι επίσης το γεγονός ότι το επιτόκιο είναι προνομιακό λόγω της επίβλεψης του Υπουργείου και δεν υπάρχουν έξοδα έκδοσης ή άλλου είδους επιβαρύνσεις. Επιπλέον για την έκδοση της δεν απαιτείται ασφαλιστική ενημερότητα όπως συμβαίνει με τα περισσότερα αγροτικά δάνεια.
Η κάρτα εξοφλείται με την πίστωση των επιδοτήσεων. Η εξόφληση της κάρτας διασφαλίζεται από το Υπουργείο καθώς με την έκδοση της κάρτας η κάθε τράπεζα κλειδώνει τον λογαριασμό που έχει δηλώσει ο παραγωγός στην Δήλωση Ενιαίας Ενίσχυσης και δεν μπορεί να γίνει καμία τροποποίηση. Εκτός από την Πειραιώς οι άλλες τράπεζες