[PENDING] Η λειτουργία της ψυχιατρικής κλινικής του Περιφερειακού Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Ηρακλείου

(1)

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ,... ...

I Τ Ε I Κ Α Λ Α Μ Α Τ Α Σ ΤΜ ΗΜ Α

¡ΕΚΔΟΣΕΩΝ & ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ!

ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΜΟΝΑΔΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΠΡΟΝΟΙΑΣ

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ

Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ

ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ

Σπουδαστής: Υπεύθυνη καθηγήτρια:

Αδαμάκης Νικόλαος Φεβρωνία Εξακουστίδου

(2)

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 1

ΕΙΣΑΓΩΓΗ...2

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΤΗΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ ΠΕΡΙΘΑΑ ΨΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ... 4

1.1 Από τη αρχαιότητα ως τη σύσταση του Νεοελληνικού Κράτους...4

1.1.1 Στην αρχαία Ελλάδα... 4

1.1.2 Την Βυζαντινή περίοδο και κατά την διάρκεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας... 6

1.1.3 Στο Νεοσύστατο Ελληνικό κράτος... 6

1.2 Από τη σύσταση του Νεοελληνικού Κράτους έως τα τέλη της δεκαετίας ’70... 7

1.3 Από τις αρχές της δεκαετίας του 80 έως σήμερα...12

1.3.1 Αντιδράσεις στην Μεταρρύθμιση...15

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ψ. Τ.Γ.Ν & ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΜΑΣ ...2 2 2.1 Περιγραφή Ψ.Τ.Γ.Ν...22

2.2 Το νομοθετικό πλαίσιο των Ψυχιατρικών τομέων στη χώρα μας σήμερα... ... 22

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: Η ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ... 24

3.1 Ιστορική εξέλιξη της ψυχιατρικής κλινικής από την ίδρυση της έως σήμερα...24

3.2 Η λειτουργία της ψυχιατρικής κλινικής και οι στόχοι της... 26

3.3 Η οργάνωση κατά τμήματα της ψυχιατρικής κλινικής... 28

3.4 Η σύνθεση του προσωπικού της ψυχιατρικής κλινικής... 29

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΟ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΕΡΓΟ... 30

4.1 Οργάνωση νέων δομών και υπηρεσιών πέρα από το οργανόγραμμα του νοσοκομείου και του πανεπιστημίου... 30

(3)

4.1.1 Εργαστήριο Κυβερνητικής και Συστημάτων Συμπεριφοράς...30

4.1.2 Πρόγραμμα μελέτης και παροχής υπηρεσιών σε ανθρώπινα συστήματα συμπεριφοράς... 31

4.1.3 Ευρωπαϊκό Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα στα Συστήματα Συμπεριφοράς και Νοημοσύνης... 32

4.2 Διοίκηση και απόδοση της ψυχιατρικής κλινικής...33

4.2.1 Εμπλουτισμός της διοίκησης με χρήση της συμμετοχικής διοίκησης και καλά προσδιορισμένων κανόνων και διαδικασιών... 33

4.2.1.1 Συμμετοχική διοίκηση...33

4.2.1.2 Διοίκηση με τη βοήθεια καλά προσδιορισμένων κανόνων και διαδικασιών... 34

4.2.2 Απόδοση των εργαζομένων και γενικότερα της ψυχιατρικής κλινικής...34

4.2.2.1 Δείκτες απόδοσης...34

4.2.2.1.1 Δείκτες ωφέλειας προς κόστος...34

4.2.2.1.2 Αριθμός εισαγωγών ανά γιατρό κατά έτος....35

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΚΛΙΝΙΚΟ ΕΡΓΟ... 37

5.1 Διαδικασία εισαγωγής στην ψυχιατρική κλινική...37

5.2 Μονάδα βραχείας νοσηλείας... 38

5.2.1 Περίοδος 1993 - 1994... 38

5.2.1.1 Βιολογική διάσταση... 38

5.2.1.2 Ψυχολογική διάσταση...39

5.2.1.2.1 Ψυχολογική αξιολόγηση...39

5.2.1.2.2 Ψυχολογική θεραπεία... 39

5.2.1.2.3 Ομάδες ευαισθησίας και ομάδες ΒαΠηί... 39

5.2.1.3 Κοινωνική και περιβαλλοντική διάσταση... 40

5. 2.1.4 Πολυεπίπεδη αξιολόγηση, παρέμβαση και θεραπεία...40

5.2.1.5 Εφαρμογή της κυβερνητικής και της συστημικής προσέγγισης... 41

5.2.1.5.1 Χρήση πληροφορικής και τεχνικής νοημοσύνης...41

5.2.1.5.2 Ανάπτυξη και χρησιμοποίηση συλλογικής σκέψης και λειτουργίας...42

5.2.1.5.3 Διοίκηση... :...42

5.2.1.6 Γενική λειτουργία της κλινικής...43

5.2.2 Περίοδος 1995 - 1999... 46

5.2.2.1 Επιστημονική οργάνωση και λειτουργία της κλινικής..46

(4)

5.2.3.1 Αριθμός νοσηλευθέντων ασθενών και ημέρες νοσηλείας

ανά ασθενή...47

5.3 Εξωτερικά ιατρεία...49

5.3.1 Συγκριτικοί πίνακες για τη κίνηση των εξωτερικών ιατρείων.49 5.3.2 Διαγνώσεις νοσηλευθέντων ασθενών... 50

5.4 Εδικό ιατρείο συστημικής και οικογενειακής ψυχοθεραπείας... 51

5.5 Διασυνδετική ψυχιατρική...52

5.5.1 Περίοδος 1993 - 1996... 52

5.5.2 Περίοδος 1997 - 1999...52

5.5.3 Πίνακες παροχής υπηρεσιών στη διασυνδετική ψυχιατρική...54

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΕΡΓΟ... 55

6.1 Προπτυχιακό επίπεδο...55

6.2 Μεταπτυχιακό επίπεδο... 55

6.2.1 Ευρωπαϊκό Διαπανεπιστημιακό Μεταπτυχιακό Επίπεδο...55

6.2.2 Οργάνωση και Διδασκαλία Μετεκπαιδευτικών Σεμιναρίων από Ν. Παρίτση...56

6.2.3 Διατριβές υπό την επίβλεψη του Ν. Παρίτση...57

6.2.3.1 Διατριβές οι οποίες περατώθηκαν επιτυχώς... 57

6.2.3.2 Διατριβές που βρίσκονται σε εξέλιξη... 58

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7: ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΕΡΓΟ... 59

7.1 Χρηματοδοτούμενα Ερευνητικά Προγράμματα... 59

7.2 Συνεργατικά μη χρηματοδοτούμενα ερευνητικά προγράμματα...63

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8: ΕΠΙΣΤΙΙΜΟΝΙΚΟ ΕΡΓΟ... 64

8.1 Δημοσιεύσεις... ... ...64

8.1.1 Βιβλία και Μονογραφίες... 64

8.1.1.1 Ξενόγλωσσα Βιβλία... 64

8.1.1.2 Ξενόγλωσσα reports... 64

8.1.1.3 Ελληνικές μονογραφίες - reports... 65

8.1.2 Αρθρα σε περιοδικά... 65

8.1.2.1 Ξενόγλωσσα... 65

8.1.2.2 Ελληνικά... 67

8.1.3 Κεφάλαια σε βιβλία... 67

8.1.3.1 Ξενόγλωσσα... 67

8.1.3.2 Ελληνικά... 69

(5)

8.1.4 Δημοσιεύσεις περιλήψεις σε πρακτικά συνεδρίων... 69

8.1.4.1 Ξενόγλωσσες...69

8.1.4.2 Ελληνικές...70

8.2 Οργάνωση συνεδρίων...76

8.2.1 Διεθνών...79

8.2.2 Ελληνικών...77

8.3 Προσκλήσεις του Διευθυντού της κλινικής Ν. Παρίτση για να ομιλήσει σε διεθνή συνέδρια, με χρηματοδότηση των εξόδων του από τους οργανωτές...78

8.4 Διεθνής αναγνώριση του επιστημονικού έργου της Ψυχιατρικής Κλινικής και τιμητικές διακρίσεις των μελών της...79

8.5 Παρατηρήσεις για το επιστημονικό έργο... 80

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9: ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ...81

(6)

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Η παρούσα εργασία εντάσσεται στα πλαίσια εκπόνησης των πτυχιακών εργασιών του Τ.Ε.Ι Καλαμάτας και ειδικότερα του Τμήματος Διοίκησης Μονάδων Υγείας και Πρόνοιας.

Τίτλος της πτυχιακής εργασίας είναι: «Η λειτουργία της ψυχιατρικής κλινικής του Περιφερειακού Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Ηρακλείου». Κίνητρο για την διερεύνηση αυτού του θέματος, αποτέλεσε το προσωπικό μου ενδιαφέρον για τα άτομα με ειδικές ανάγκες και ειδικότερα για τα άτομα που πάσχουν από ψυχικά προβλήματα.

Τα στοιχεία της εργασίας όσον αφορά στο ερευνητικό κομμάτι, αντλήθηκαν από προσωπική επιτόπια έρευνα και από τα στοιχεία που δόθηκαν από το προσωπικό του νοσοκομείου. Για το υπόλοιπο μέρος της πτυχιακής χρησιμοποιήθηκε η υπάρχουσα βιβλιογραφία.

Στο σημείο αυτό θα ήθελα να εκφράσω τις ευχαριστίες μου προς την επιβλέπουσα Καθηγήτρια κυρία Φεβρωνία Εξακουστίδου για την αμέριστη συμπαράσταση και καθοδήγηση που μου πρόσφερε κατά την διάρκεια εκπόλησης της εργασίας μου.

Επίσης, θα ήθελα να ευχαριστήσω το προσωπικό της ψυχιατρικής κλινικής του Περιφερειακού Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Ηρακλείου για τη διευκόλυνση που μου παρείχε κατά τη διάρκεια συλλογής των στοιχείων.

Ιδιαίτερα το κύριο κ. Νικόλαο Παρίτση, Διευθυντή της ψυχιατρικής κλινικής του νοσοκομείου για την αμέριστη βοήθεια του.

Τέλος, ένα μεγάλο ευχαριστώ σε όσους συνέβαλαν στην ολοκλήρωση της πτυχιακής μου εργασίας.

(7)

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Στην Ελλάδα η ψυχιατρική περίθαλψη εμφανίζεται τον 19° αιώνα με την μορφή των ασύλων. Και ενώ στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης και της Αμερικής ο επόμενος αιώνας (20^) έφερε την ανάπτυξη καινούργιων αντιλήψεων και θεωριών στην ψυχιατρική, όπως η ψυχανάλυση, η κοινωνική - κοινοτική ψυχιατρική, το φάσμα των ψυχοθεραπειών, η δημιουργία ψυχιατρικών τμημάτων στα γενικά νοσοκομεία και κέντρων ψυχικής υγείας, δηλαδή μορφές ανοιχτής ψυχιατρικής φροντίδας. Η Ελλάδα δεν φαίνεται αρχικά να κινητοποιείται προς αυτή την κατεύθυνση. Έτσι μόλις στις αρχές της δεκαετίας του 1980 και με την βοήθεια της Ε.Ο.Κ. ενδιαφέρεται να υιοθετήσει τις νέες δομές και προσεγγίσεις, αφήνοντας πίσω της ένα σύστημα ψυχιατρικής περίθαλψης που δεν είχε τίποτα να κάνει με τις απαιτήσεις της σημερινής πραγματικότητας.

Σκοπός της παρούσας πτυχιακής εργασίας είναι η μελέτη της ψυχιατρικής κλινικής του Περιφερειακού Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Ηρακλείου, προκειμένου να κατανοήσουμε τον τρόπο δημιουργίας, λειτουργίας και οργάνωσης της, τους σκοπούς που επιτελεί και τέλος τη θέση που κατέχει μέσα στο ελληνικό σύστημα ψυχιατρικής περίθαλψης.

Η ύλη της παρούσας εργασίας χωρίζεται σε εννέα κεφάλαια:

Στο πρώτο κεφάλαιο γίνεται μια ιστορική αναδρομή της ψυχιατρικής περίθαλψης στην Ελλάδα από την αρχαιότητα ως τα σήμερα.

Στο δεύτερο κεφάλΜίο παρουσιάζονται γενικά στοιχεία που

(8)

πλαίσιο που έχει καθοριστεί για την ψυχιατρική περίθαλψη στη χώρα μας.

Στο τρίτο κεφάλαιο γίνεται μια πρώτη παρουσίαση της ψυχιατρικής κλινικής του Περιφερειακού Γενικού Νοσοκομείου Ηρακλείου, με στοιχεία που έχουν να κάνουν με την ιστορική εξέλιξη της και τους σκοπούς τους οποίους επιτελεί.

Το τέταρτο κεφάλαιο αφορά το οργανωτικό και διοικητικό έργο της ψυχιατρικής κλινικής, παρουσιάζοντας τον σύγχρονο τρόπο οργάνωσης της κλινικής και τη δομή της διοίκησης που διαθέτει.

Στο πέμπτο κεφάλαιο παρουσιάζεται όλο το κλινικό έργο της ψυχιατρικής κλινικής, καθώς και όλες οι νέες μέθοδοι που έχει εφαρμόσει και χρησιμοποιεί η κλινική.

Στο έκτο, στο έβδομο και στο όγδοο κεφάλαιο παρουσιάζεται το εκπαιδευτικό, το ερευνητικό και το επιστημονικό έργο της ψυχιατρικής κλινικής αντίστοιχα.

Και τέλος στο ένατο κεφάλαιο, αποτυπώνονται τα συμπεράσματα που έχουν να κάνουν με την λειτουργία τις κλινικής και τ]ν απόδοση

(9)

(10)

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΤΗΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΤΗΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ ΠΕΡΙΘΑΑ ΨΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

1.1 Από την αρχαιότητα ως τη σύσταση του Νεοελληνικού Κράτους

1.1.1 Στην αρχαία Ελλάδα

Στην αρχαία Ελλάδα υπήρχαν τρεις απόψεις για την ψυχική ασθένεια:

• η λαϊκή άποψη,

• η ιατρική γνώση και

• η φιλολογική - φιλοσοφική σκέψη.

Λαϊκό άποψη

Σύμφωνα με αυτήν κακά πνεύματα, όπως οι θεές του τρόμου Μανία και Λύσσα καταλαμβάνουν τους ασθενείς και τους κάνουν να περιπλανώνται ή να είναι βίαιοι, τα δύο βασικά στοιχεία τα οποία χαρακτηρίζουν τους ψυχασθενείς. Οι ασθενείς αλυσοδεμένοι ή περιφρονούνται ή γελοιοποιούνται.

4

(11)

Ιατρική γνώση (4<κ αιώνας π.Χ.)

Εκπροσωπείται από τον Ιπποκράτη ο οποίος θεωρεί την ψυχική ασθένεια σαν αποτέλεσμα των αλληλεπιδράσεων των τεσσάρων σωματικών χυμών (του αίματος, της μαύρης και κίτρινης χολής και του φλέγματος), θέτοντας μ’ αυτόν τον τρόπο το βιολογικό υπόστρωμα της ψυχικής αρρώστιας.

Ο Ιπποκράτης περιέγραψε τις βασικές ψυχικές διαταραχές - τις λεγάμενες «φρενίδες» - με ονόματα που χρησιμοποιούνται ακόμη και σήμερα: «υστερία», «μανία», «μελαγχολία», «άνοια» και «παράνοια».

Οι υποστηρικτές του Ιπποκράτη απορρίπτοντας την άποψη ότι η ψυχική αρρώστια είναι αποτέλεσμα θεολογικής παρέμβασης, σε αντίθεση με τις τότε επικρατούσες απόψεις, προχώρησαν σε εφαρμογή στην θεραπευτική πράξη των κλινικών τους παρατηρήσεων, όπως ήταν η ερμηνεία των ονείρων, η υποβολή σε λογοθεραπεία και η παραμονή των ψυχικά ασθενών σε ιερά. Υπολογίζεται ότι την εποχή εκείνη υπήρχαν 420 τέτοια ιερά σε όλη την Ελλάδα.

Έτσι αυτόν τον αιώνα μπορούμε να πούμε ότι έχουμε τα πρώτα ίχνη της ψυχιατρικής περίθαλψης στην Αρχαία Ελλάδα.

Φιλοσοφική - Φιλολογική σκέψη

Αναφερόμαστε κύρια στον Πλάτωνα και στον Αριστοτέλη. Και οι δύο μιλούν για ψυχικές ασθένειες και για την κάθαρση ως βασικό τρόπο θεραπείας, αλλά ο μεν Πλάτων (428 - 348 π.Χ.) τονίζει τον υπερφυσικό χαρακτήρα της κάθαρσης, ενώ ο Αριστοτέλης (384 - 322 π.Χ.) τη θεωρεί σαν φυσική εκτόνωση για τα λάθη.

(12)

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΤΗΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ I

Σε ότι αφορά την έννοια του εγκλεισμού των ψυχικά αρρώστων παρατηρούμε ότι αυτή αναπτύσσεται για πρώτη φορά από τον Πλάτωνα στο έργο «Νόμοι», σύμφωνα με το οποίο ένα ψυχικά άρρωστο άτομο ήταν δυνατόν να δικαστεί από τον δικαστή σε φυλάκιση πέντε χρόνων με ταυτόχρονη απαγόρευση επαφής αυτού του ατόμου με την υπόλοιπη κοινότητα. Με την παρέλευση αυτού του χρόνου ο έγκλειστος έπρεπε να απελευθερωθεί, εφόσον είχε βελτιωθεί η συμπεριφορά του, αλλιώς θανατωνόταν.

1.1.2 Τη Βυζαντινή περίοδο και κατά την διάρκεια της Οθωμανικής Λ υτοκρατορίας

Τη Βυζαντινή περίοδο, 4° μ.Χ. αιώνα, η περίθαλψη των ψυχικά αρρώστων πραγματοποιείται μέσα σε ιδρύματα για φτωχούς και ασθενείς, όπως το άσυλο «Βασίλειός», το έργο του Μεγάλου Βασιλείου του 372 μ.Χ. και αργότερα μέσω των νοσοκομείων τα οποία ιδρύθηκαν στην Κωνσταντινούπολη από τον Ιωάννη το Χρυσόστομο.

Κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορία στην Ελλάδα η περίθαλψη των ψυχασθενών γινόταν μέσω μοναστή ριών τα οποία είχαν τη φήμη κέντρων εξορκισμού και θεραπείας δαιμονισμένων, τρελών, επιληπτικών και διεγερτικών αρρώστων. Η θεραπεία γινόταν με αυστηρή νηστεία, προσευχές, δέσιμο με αλυσίδες και διάφορες άλλες εκκλησιαστικές «θεραπευτικές» πρακτικές.

. : Η.

1.1.3 Στο Νεοσύστατο Ελληνικό Κράτος

Στο ανεξάρτητο Ελληνικό Κράτος οι πρώτες προσπάθειες για την οργάνωση ειδικού νοσοκομείου περίθαλψης ψυχικά αρρώστων

6

(13)

τοποθετούνται γύρω στο 1860, με την ψήφιση του Νόμου ΨΜΒ' της 22/3/1862 «Περί Συστάσεως Φρενοκομείων» ο οποίος καθόριζε τις διαδικασίες εισαγωγής του αρρώστου στσ-ψυχιατρείο μετά από αίτηση των συγγενών του, ενώ στην ουσία ένα κάποιο δίκτυο ιδρυμάτων άρχισε να οργανώνεται μετά το 1880.

Εκτός από την προσπάθεια λειτουργίας ενός Φρενοκομείου στην Αίγινα το 1862, η οποία απέτυχε, το Ελληνικό κράτος δεν ίδρυσε στην ουσία κανένα ψυχιατρείο ως τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Το ψυχιατρείο της Κέρκυρας, που λειτουργούσε από το 1838, κληροδοτήθηκε στο Ελληνικό κράτος το 1864 με την ένωση των Ιονίων νησιών, ενώ η λειτουργία κάποιον άλλων ιδρυμάτων οφειλόταν σε δωρεές γνωστών εθνικών ευεργετών εκείνης της εποχής.

1.2Από τη σύσταση τον Νεοελληνικού Κράτους έως τα τέλη της δεκαετίας του 1970

Στις αρχές του 20ου αιώνα η ψυχιατρική περίθαλψη στη Χώρα μας παρέχεται από τρία ψυχιατρεία:

1 .της Κέρκυρας,

2. το Αιγινήτειο σαν Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο και 3. το Δρομοκαϊτειο Θεραπευτήριο.

Το ψυχιατρείο της Κέρκυρας ιδρύθηκε το 1838 με το διάταγμα του Βρετανού διοικητή των Ιόνιων Νησιών Sir Edward Douglas και εγκαινίασε τη λειτουργία του το 1839 δεχόμενο τους οκτώ πρώτους αρρώστους του, οι οποίοι στο τέλος του έτους έφτασαν τους εξήντα πέντε (65). Το άσυλο της Κέρκυρας κάλυπτε ουσιαστικά τις ανάγκες όλης της τότε ελληνικής επικράτειας και σύμφωνα με μαρτυρίες του Χριστόδουλου Τσιριγώτη, ο οποίος θεωρείται ο πρώτος Έλληνας

(14)

ψυχίατρος της Σύγχρονης Ελλάδας, οι άρρωστοι διέμεναν σε άθλιες συνθήκες «αναμεμιγμένοι μετά ληστών και κακούργων».

Στις αρχές της δεκαετίας του 1880 και συγκεκριμένα το 1884 θεμελιώνεται μετά από δωρεά του Ζωρζή Δρομοκαϊτη το Δρομακαϊτειο Θεραπευτήριο το οποίο εγκαινιάζει τη λειτουργία του την 1/10/1887 με συνολικό αριθμό 110 κρεβατιών καθώς και με βοηθητικά κτίρια και υδροθεραπευτήριο. Αν λάβουμε υπ’ όψιν μας το γεγονός ότι μόλις το 1984 καταργήθηκαν στο Δρομακαϊτειο τα σιδερένια κλουβιά, οι μανδύες και ο περιοριστικός δεσμός, τότε εύκολα μπορούμε να καταλάβουμε ότι οι αρχικές συνθήκες διαβίωση ς των ασθενών δεν ήταν οι ιδανικότερες.

Η σύγχρονη εποχή για το Δρομακαϊτειο αρχίζει κατά τη διάρκεια του 1930 όταν καταργήθηκαν σταδιακά οι κλειστές πόρτες, τα σιδερένια κάγκελα των παραθύρων και έγιναν χωροταξικές διευθετήσεις.

Με πρωτοβουλία του καθηγητή της Ψυχιατρικής Μ. Κατσαρά χρησιμοποιείται το Αιγινήτειο Νοσοκομείο για την κατασκευή και την οργάνωση της πανεπιστημιακής κλινικής του Πανεπιστήμιου Αθηνών.

Το Αιγινήτειο Νοσοκομείο, σαν πανεπιστημιακή κλινική, εγκαινιάζει τη λειτουργία του το 1905 με συνολική δύναμη 24 κλινών.

Κατά την περίοδο που εξετάζουμε, με εξαίρεση το Αιγινήτειο στο οποίο νοσηλεύονταν οξέα και ελαφρά περιστατικά, όλα τα τότε ψυχιατρεία είχαν τα τυπικά χαρακτηριστικά του ασύλου δηλαδή είχαν ελάχιστους γιατρούς και πάρα πολλούς φύλακες, οι Δε συνθήκες διαβίωσης ήταν άθλιες.

Στα μέσα της δεκαετίας του 1930, το 1934, ιδρύεται στην περιοχή της Μονής Δαφνιού Αττικής το Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής με αρχική δύναμη 100 κλινών και με στόχο, σύμφωνα με τον οργανισμό του νοσοκομείου, την ιατρική και νοσηλευτική περίθαλψη των ψυχικά νοσούντων ασθενών, τη μόρφωση και εξειδίκευση του επιστημονικού

8

(15)

προσωπικού και την εκτέλεση ερευνητικών εργασιών στον κλάδο της Ψυχιατρικής και της Νευρολογίας,

Από την παρατήρηση των εξελίξεων στον τομέα της ψυχιατρικής περίθαλψης στη Χώρα μας, διαφαίνεται ότι η δημόσια ψυχιατρική στην Ελλάδα προσπάθησε να οργανωθεί στοιχειωδώς στη δεκαετία του 1930.

Με την ψήφιση του Ν.6077/34 στις 21/2/1934 «Περί οργανώσεως των Δημοσίων Ψυχιατρείων» διαφαίνεται μια πρώτη προσπάθεια νομοθετικής ρύθμισης της οργάνωσης της ψυχιατρικής περίθαλψης της χώρας. Ο αναφερόμενος νόμος προβλέπει έναν κοινό, εσωτερικό κανονισμό των ψυχιατρείων, τη διαδικασία εκούσιας ή αναγκαστικής εισαγωγής και τη δομή της λειτουργίας ως προς το προσωπικό κάθε ειδικότητας.

Πίνακας 1.1: Χρονολογικός πίνακας ίδρυσης των ψυχιατρικών ιδρυμάτων

Ίδρυμα Περιοχή Χρόνος

Ψυχιατρείο Κέρκυρας Μέσα στην πόλη 1838

Άσυλο Κεφαλονιάς Αργοστόλι 1840

Δρομοκαϊτειο Στο Χαϊδάρι Αθηνών (12 1887

Αιγινήτειο

χλμ.)

Εξω από το κέντρο της 1905

Άσυλο Φρενοπαθών Σύρου

Αθήνας

Ερμούπολη Σύρου 1906

Η πρώτη ιδιωτική κλινική Αθήνα (Πατήσια) 1904 Βλαβιανού

Εβραϊκό Νοσοκομείο Χιρς, Μέσα στην πόλη της 1908 Τμήμα Ψυχοπαθών

Άσυλο Φρενοβλαβών Σούδας

Θεσσαλονίκης

Σούδα 1910

(16)

Βέγειο Άσυλο Κεφαλονιάς Ληξούρι 1910

Κρατικό Άσυλο Φρενοβλαβών Μοσχάτο Αθηνών 1914 Αθηνών

Άσυλο Αγίας Ελεούσας Καλλιθέα Αθηνών 1919

Καλλιθέας

Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής Δαφνί 1934

(Δαφνί)

Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Θεσ- Σταυρούπολη 1946

σαλονίκης

Ψυχιατρική Κλινική Πανεπιστη- Σταυρούπολη 1950 μίου Θεσσαλονίκης

Παιδοψυχιατρικό Νοσοκομείο Πεντέλη Αττικής 1958 Νταού Πεντέλης

Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Δέρου Λέρος 1958

Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Τρί- Τρίπολη 1967

πόλης

Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Πέτρας Πέτρα Ολύμπου 1971 Ολύμπου

Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Χανιών Σούδα Χανιών 1971

Από το δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1930 και ως τα μέσα της επόμενης δεκαετίας, όπως φαίνεται και από τον πίνακα 1.1 καμιά μεταβολή δεν συντελεστήκε στο χώρο της ψυχιατρικής περίθαλψης.

Αμέσως μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και συγκεκριμένα το 1946, έχουμε την ίδρυση ενός ακόμα ψυχιατρικού νοσοκομείου, αυτή τη φορά στη Θεσσαλονίκη, όμως περί τα τέλη της δεκαετίας του ’40 η κατάσταση που επικρατούσε στα Ελληνικά Ψυχιατρεία μπορεί να χαρακτηρισθεί ως

ίο

(17)

τραγική. Τα τότε ψυχιατρεία βρέθηκαν να είναι υπερπλήρη από νοσηλευόμενους οι οποίοι διαβίωναν σε άθλιες συνθήκες. Η ανάγκη επομένως αποσυμφόρησης των ασύλων ήταν κάτι παραπάνω από επιτακτική. Έτσι, το 1957 διαμορφώθηκε η ιδέα από κρατικούς ψυχιάτρους της μετατροπής των άδειων κτιρίων του Ιταλικού ναυαρχείου της Αέρου σε μια αποικία ψυχασθενών με στόχο την απασχόληση τους σε γεωργικές εργασίες. Έτσι με τα βασιλικά διατάγματα 28-3-57 και 7-5- 57 ιδρύεται το Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Λέρου, με αρχική δυναμικότητα 650 κρεβατιών, και το οποίο στις 2-1-1958 δέχεται τους 300 πρώτους αρρώστους. Σιγά-σιγά ο αριθμός των αρρώστων πολλαπλασιάστηκε γιατί μεταφέρθηκαν εκεί άρρωστοι από τα ψυχιατρεία Θεσσαλονίκης, της Κέρκυρας και των Χανίων, οι κλίνες αυξήθηκαν φτάνοντας τις 2.650 το 1965, ενώ χαρακτηριστικά αναφέρουμε ότι το 1980 νοσηλευόταν στο Ψ.Ν. Λέρου περίπου 2.000 ασθενείς στους οποίους παρείχαν τις υπηρεσίες τους δύο ψυχίατροι και περίπου χίλια άτομα λοιπό προσωπικό.

Οι πρώτες προσπάθειες για την εφαρμογή σύγχρονων ψυχιατρικών υπηρεσιών στην Ελλάδα κάνουν την εμφάνιση τους στις αρχές nie δεκαετίας του 1970. Έτσι το 1971 ιδρύεται το πρώτο Κέντρο Ημέρας στο Κ.Ψ. Υγείας στη Θεσσαλονίκη και έξι χρόνια αργότερα δηλαδή το 1977 έχουμε η] λειτουργία του Νοσοκομείου Ημέρας στο Αιγινήτειο. Στο Αιγινήτειο επίσης είχε αρχίσει από το 1978 η λειτουργία ηις 24ωρης ψυχιατρικής εφημερίας επειγόντων περιστατικών για η]ν εξυπηρέηιση ηις ευρείας περιοχής Αθηνών.

Η ψυχιατρική περίθαλψη ση] χώρα μας μέχρι το 1973 ρυθμιζόταν με το νόμο Ψ.Μ.Β ηις 22-3-1862, ο οποίος είχε τις βάσεις του στο γαλλικό αντίστοιχο νόμο του 1834. Το 1973 η πολιτεία με ηιν ψήφιση του νόμου 104/1 1-8-1973 κατάργησε τον Ψ.Μ.Β. και τον Ν. 6077/1934 που είχε να κάνει με τα : «Περί οργανώσεως των δημοσίων ψυχιατρείων».

(18)

1.3 Από τις αρχές της δεκαετίας του 80 έως σήμερα

Σταθμός της εξέλιξης της ψυχικής υγείας στη χώρα μας αποτέλεσε η εγκαθίδρυση του Ε.Σ.Υ. στην Ελλάδα με τον Ν. 1397/83. Με αυτόν τον νόμο έχουμε για πρώτη φορά ειδικό άρθρο για την Ψυχική Υγεία (άρθρο 21). Σε αυτό το άρθρο προβλέπονταν ποιες δομές θα υπάρξουν στο χώρο της Ψυχιατρικής Υγείας. Το άρθρο προσδιορίζει δύο δομές:

Α. τα Κέντρα Ψυχικής Υγείας (Κ.Ψ.Υ.)

Β. τους Ψυχιατρικούς Τομείς Γενικών Νοσοκομείων (Ψ.Τ.Γ.Ν.) Επίσης το άρθρο αυτό προσδιόριζε και τις ακριβείς αρμοδιότητες αυτών.

Συγχρόνως η Ελληνική) κυβέρνηση απευθύνεται στην επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων με το γνωστό «Μνημόνιο» της 19η~ Μαρτίου του 1982, με το οποίο ζητούσε από την Ε.Ο.Κ. μια ειδική μεταχείριση για να μπορέσει να εισαχθεί η φτωχότερη τότε χώρα κράτος μέλος της, για να φτάσει στο ίδιο επίπεδο με τους άλλους εταίρους.

Η απάντηση στο «Μνημόνιο» από πλευράς Ευρωπαϊκής Ένωσης ήταν σύνθετη: Προτάθηκε μια ειδική ενίσχυση στον κοινωνικό τομέα ώστε προοδευτικά η Ελλάδα να είναι σε θέση να συμμετάσχει στις κοινοτικές πολιτικές σε σχέση με κοινωνικά θέματα στο ίδιο επίπεδο με τους υπόλοιπους εταίρους. Στην πρότασης της επιτροπής στις 29 Ιουλίου 1983 προς το συμβούλιο Υπουργών και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τονίστηκε η πλήρης ανεπάρκεια του Ελληνικού Συστήματος ιατρικής, κοινωνικής και επαγγελματικής αποκατάστασης των ψυχικά ασθενών και διανοητικά αναπήρων. Έτσι αποφασίστηκε η ανάπτυξη ενός νέου συστήματος Ψυχιατρικής Περίθαλψης που θα στηριζόταν «σ' ένα αποκεντρωμένο δίκτυο υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας εκτός των Ψυχιατρικών Νοσοκομείων».

12

(19)

Η Ε.Ε. προχώρησε με απόφαση του Συμβουλίου της 26ης Μαρτίου 1984 στον Κανονισμό (Ε.Ο.Κ.) 815/84 για «έκτακτη ενίσχυση υπέρ της Ελλάδας στον κοινωνικό τομέα». Το άρθρο 1 του Κανονισμού πεοέβλεπε

«για την χρονική περίοδο από 1ης Ιανουάριου 1984 έως 31 Δεκεμβρίου 1988 μια έκτακτη οικονομική ενίσχυση υπέρ των κοινωνικών μέτρων στην Ελλάδα για την προώθηση προγραμμάτων που θα καταρτίσει η Ελληνική Δημοκρατία για:

Α. την ανάπτυξη υποδομής επαγγελματικής κατάρτισης στην Αθήνα.

Β. την ανέγερση, τη διαρρύθμιση και τον εξοπλισμό κέντρων για την αποκατάσταση ατόμων που πάσχουν από ψυχικές και διανοητικές ασθένειες και αναπηρίες με στόχο την επαγγελματική τους κατάρτιση.

Ο κανονισμός 815/84 είναι ειδικός, μοναδικός ίσως στην Ε.Ε. με την έννοια ότι δεν υπάρχει με αυτή τη μορφή τουλάχιστον για κανένα άλλο κράτος μέλος. Η Ε.Ε. ως τότε δεν είχε ασχοληθεί ποτέ αποκλειστικά με θέματα Ψυχικής Υγείας. Αυτό λοιπόν αποτελεί την I'1 καινοτομία του κανονισμού. Η 2η καινοτομία ήταν ότι αφορούσε μόνο την Ελλάδα διότι συνήθως οι κανονισμοί της Ε.Ο.Κ. αφορούν όλα τα κράτη μέλη της. Επίσης πρέπει να πούμε ότι οι πόροι που διατίθονταν δεν μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για άλλους σκοπούς πέρα από τους προβλεπόμενους.

Οι στρατηγικοί στόχοι του πενταετούς προγράμματος αφορούσαν τρεις κυρίως τομείς:

Α. Την αποκέντρωση των υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας και την διαμόρφωση εναλλακτικών δομών. Η αποκέντρωση αυτή υλοποιήθηκε με την κατασκευή και τον εξοπλισμό 27 Ψ.Τ.Ε.Ν., 7 μονάδων οξέων

(20)

δομών (π.χ! Κ.Ψ.Υ., Ψυχοπαιδαγωγικών Κέντρων, Ξενώνων και εργαστηρίων προ και επαγγελματικής κατάρτισης).

Β. Την αποϊδρυματοποίηση των Ψυχιατρικών Νοσοκομείων και την μετακίνηση ασθενών μακράς διάρκειας σε εναλλακτικές δομές κατοικίας στην κοινότητα.

Γ. Την εκπαίδευση του προσωπικού στις υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας μέσα από εκπαιδευτικά προγράμματα και σεμινάρια, με νέες μεθόδους και τρόπους φροντίδας στους τομείς της κοινοτικής ψυχιατρικής και ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης.

Το ποσό που κρινόταν απαραίτητο για την πραγματοποίηση των προγραμμάτων και των 2 σκελών του Κανονισμού ανερχόταν σε 120 εκατομμύρια Ε.Ο.Ιλ κατανεμημένο ισόποσα. Το ποσό αυτό αντιπροσώπευε ποσοστό συμμετοχής από πλευράς Ε.Ε. 55% και το υπόλοιπο 45% θα διατίθετο από Ελληνικούς Δημόσιους Πόρους.

Για την υποβοήθηση της πληρωμής των παραπάνω προϋποθέσεων η Ε.Ε. προχώρησε στην τροποποίηση του Κανονισμού 815/84 με τον Κανονισμό (Ε.Ο.Κ.) 4130/88 του Συμβουλίου της 16η^ Δεκεμβρίου 1988.

Στο κείμενο η επιτροπή εκτιμούσε:

«- Τα προγράμματα που αναφέρονται στο άρθρο 1 του κανονισμού (Ε.Ο.Κ.) 815/84 υλοποιούνται με βραδύτερο ρυθμό απ’ ότι είχε προβλεφθεί αρχικά. Για το λόγο αυτό πρέπει να παραταθεί η διάρκεια ισχύος του Κανονισμού χωρίς να μεταβληθεί η συνολική συνδρομή (παράταση έως τις 31/12/94).

- Για να εξασφαλιστεί η επίτευξη των στόχων της κοινοτικής παρέμβασης και για να εφαρμοσθούν αυστηρές μέθοδοι αξιολόγησης, παρακολούθησης και ελέγχου και να δοθεί στην Ελληνική Δημοκρατία τεχνική βοήθεια στους κατάλληλους τομείς.

14

(21)

- Κάτω από ορισμένες συνθήκες επιτρέπεται η χρηματοδότηση δαπανών για την αγορά οικοπέδων ή κτιρίων προς οικοδόμηση, επέκταση ή διαρρύθμιση.

- Καθορίζεται σύστημα παρακολούθησης και αξιολόγησης και παρέχεται τεχνική βοήθεια για το σύστημα στο οποίο περιλαμβάνεται η χρησιμοποίηση εμπειρογνωμόνων που καθορίζονται από κοινού από την Ελλάδα και την Επιτροπή».

Σε όλη την προσπάθεια προστέθηκε και ο Ν. 2071/92 στον οποίο υπάρχει ειδικό κεφάλαιο σχετικά με την Ψυχική Υγεία. Στο κεφάλαιο αυτό' κατοχυρώνεται το πλαίσιο της τομεοποίησης, αναφέρονται για λόγους νομικούς οι μονάδες Ψυχικής Υγείας που θεσμοποιούνται και επίσης γίνεται μια αναφορά σχετικά με την νοσηλεία του ασθενούς (εκούσια, ακούσια).

1.3.1 Αντιδράσεις στην Μεταρρύθμιση

Η όλη προσπάθεια της μεταρρύθμισης είχε δύο σκέλη. Το ένα είχε να κάνει με την αποασυλοποίηση και αποκατάσταση των χρόνιων ψυχιατρικά ασθενών και το άλλο με τη δημιουργία πρωτοβάθμιων και δευτεροβάθμιων Ψυχιατρικών Υπηρεσιών.

Μέσα σε αυτό το δεύτερο σκέλος παρουσιάστηκαν αρκετές αντιδράσεις σε διάφορα επίπεδα: Αρχικά εμφανίστηκαν αντιδράσεις από τα Γενικά Νοσοκομεία σχετικά με την ίδρυση Ψυχιατρικών τομέων σε αυτά. Οι αντιδράσεις αυτές εστιάζονται σε δύο επίπεδα:

Α. Ψυχολογικό επίπεδο

Β. Αντιδράσεις που πηγάζουν από διάφορα συμφέροντα (οικονομικά, γοήτρου) και προβάλλονται μέσω του ψυχολογικού επιπέδου.

(22)

. /-ν. ιΓ~ίΐμ ν^ινιη ι η ι. τ ϊ Λ ί Α ΐ η Κ Η Σ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Στο ψυχολογικό επίπεδο παρουσιάστηκαν αντιδράσεις που βασίζονται στο φόβο που προϋπήρχε για την τρέλα, τους ιδίους τους ασθενείς, ακόμα και τους ψυχιάτρους.

Στο παρελθόν όπως ξέρουμε δεν υπήρχε καμία επαφή ανάμεσα στα Ψυχιατρεία και τα Γενικά Νοσοκομεία. Ακόμη η κοινωνία μας ουδέποτε είχε κατακτήσει περίθαλψη υψηλής ποιότητας στα Ψυχιατρεία σε αντίθεση με τα Γενικά Νοσοκομεία.

Σχετικά με το δεύτερο επίπεδο υπήρχαν αρκετές αντιδράσεις λόγω ανταγωνισμού. Πολλοί γιατροί άλλων ειδικοτήτων αλλά και αρκετά Δ.Σ.

Γενικών Νοσοκομείων έβλεπαν με επιφύλαξη τη δημιουργία των Ψυχιατρικών Τομέων, αισθανόμενοι πως θα τους πάρουν κλίνες και κτίρια, δηλαδή διαθέσιμους πόρους.

Ακόμη υπήρχαν αντιδράσεις σχετικά με την επιλογή των συγκεκριμένων Γενικών Νοσοκομείων στα οποία θα δημιουργούνταν αυτοί οι τομείς, γεγονός που συνδυάζεται με τη γεωγραφική θέση των Νοσοκομείων, το χωροταξικό τους σχέδιο αλλά και την κατανομή της χρηματοδότησης.

Επίσης τα ψυχιατρικά φαινόμενα και οι ψυχοπαθολογικές συμπεριφορές ενδέχετο να προκαλούσαν αντίδραση ξενισμού όχι μόνο στους συγγενείς των άλλων ασθενών και στους επισκέπτες αλλά και στο βοηθητικό, νοσηλευτικό, διοικητικό ακόμα και επιστημονικό προσωπικό.

Η εμπειρία όμως έχει δείξει ότι εκτός από το προσωπικό τόσο οι ασθενείς όσο και οι συγγενείς των κλινικών του νοσοκομείου αποδέχονται θετικά μια τέτοια κλινική. Ο λόγος είναι το αίσθημα αλληλοκατανόησης, στο ότι όπως ένας ασθενής με παθολογικά προβλήματα υποφέρει, έτσι και ένας ασθενής με ψυχιατρικά προβλήματα υποφέρει εξίσου.

16

(23)

Βέβαια οι οποιεσδήποτε αντιδράσεις μπορούν να ξεπεραστούν με την πλήρη συμμετοχή των ψυχιάτρων σε όλα τα νόμιμα διοικητικά όργανα του νοσοκομείου έτσι ώστε καμία απόφαση να μην λαμβάνεται ερήμην της Ψυχιατρικής Κλινικής (Ψ.Κ.). καθώς επίσης και με την κατάλληλη εκπαίδευση του νοσηλευτικού προσωπικού για την αντιμετώπιση ψυχιατρικά ασθενών.

(24)

(25)

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ψ.Τ.Γ.Ν. & ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΤΟΥΣ ΠΛΑΙΣΙΟ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ψ.Τ.Γ.Ν & ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΤΟΥΣ ΠΛΑΙΣΙΟ

2.1 Περιγραφή Ψ.Τ.Γ.Ν.

Ο Ψ.Τ.Γ.Ν. είναι ένας από τους τέσσερις τομείς της ιατρικής υπηρεσίας ενός Γενικού Νοσοκομείου. Περιλαμβάνει Εξωτερικά Ιατρεία και μια κλινική ενσωματωμένα στην κτιριακή, διοικητική και λειτουργική δομή του νοσοκομείου με αριθμό κρεβατιών όχι μεγαλύτερο από 25.

Προσφέρει νοσηλεία βραχείας διάρκειας (από μερικές ώρες μέχρι 6 βδομάδες) και αφορά ασθενείς με σοβαρά ψυχολογικά αλλά κυρίως ψυχικά προβλήματα. Καλύπτει τον πληθυσμό ενός συγκεκριμένου γεωγραφικού χώρου και λειτουργεί σε (24ωρη) εικοσιτετράωρη βάση.

Ταυτόχρονα βρίσκεται σε στενή συνεργασία με τα άλλα τμήματα του νοσοκομείου για την αντιμετώπιση ψυχιατρικών προβλημάτων των ασθενών τους, αναπτύσσοντας τη διασυνδετική - συμβουλευτική ψυχιατρική στο Γενικό Νοσοκομείο.

Επίσης ο Ψ.Τ.Γ.Ν. έχει τη δυνατότητα άμεσης παρέμβασης και θεραπείας στο σπίτι του ασθενούς και επιδιώκει την ευαισθητοποίηση και επένδυση] σε θέματα ψυχιατρικής.

Με τους ψυχιατρικούς τομείς η ψυχιατρική) παύει να είναι απομονωμένη] από την υπόλοιπη ιατρική) και παρέχει καλύτερες συνθήκες νοσηλείας στους ψυχικά αρρώστους. Τέλος βοηθά τη Γενική) Ιατρική) και βραχύνει το χρόνο νοσηλείας των ασθενών με ψυχικές διαταραχές.

(26)

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ψ,Τ.Γ.Ν. & ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΤΟΥΣ ΠΛΑΙΣΙΟ

Με λίγα λόγια θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα βασικά καθήκοντα ενός Ψ,Τ.Γ.Ν. εκτός από τη νοσηλεία και παρακολούθηση ψυχιατρικών ασθενών καθώς και τη βοήθεια προς τους σωματικούς ασθενείς να προσαρμοστούν στις απαιτήσεις της νόσους τους, είναι να συμβάλλει στην διαμόρφωση μιας βιοψυχοκοινωνικής αντίληψης για τη νόσο, στον χειρισμό των ψυχιατρικών προβλημάτων όλων των ασθενών, σωματικών και ψυχιατρικών και να βοηθήσει στην βελτίωση της ικανότητας του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού να αναλαμβάνει και να φροντίζει ασθενείς με ψυχιατρικά συμπτώματα.

' Κύριες δραστηριότητες του Ψ,Τ.Γ.Ν. είναι η εξέταση και παρακολούθηση ασθενών στα εξωτερικά του ιατρεία, η αντιμετώπιση επειγόντων περιστατικών, η βραχεία νοσηλεία εσωτερικών ασθενών, η ανάπτυξη συμβουλευτικής ψυχιατρικής, η επένδυση σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης και η έρευνα.

Ο Ψ,Τ.Γ.Ν. είναι δυνατόν να οργανώνει προγράμματα αποτοξίνωσης από αλκοόλ και άλλες εθιστικές ουσίες και να αποκτά σύνδεση με πράγματα που αφορούν την ψυχική υγεία στην κοινότητα.

Επίσης όπου είναι δυνατόν, διαθέτει κέντρο ημέρας για ασθενείς που χρειάζονται περισσότερη θεραπεία από ότι στο εξωτερικό ιατρείο αλλά για ποικίλους λόγους δεν είναι δυνατή η εισαγωγή τους στην κλινική, ή αυτοί που χρειάζονται ολιγοήμερη παρακολούθηση και έλεγχο της φαρμακευτικής τους αγωγής, ή ασθενείς που επιστρέφουν στην κοινότητα μετά από μια περίοδο ενδονοσοκομειακής νοσηλείας.

Άλλες λειτουργικές δυνατότητες του είναι η παρέμβαση σε κρίση (crisis intervention), η παροχή υπηρεσιών στο σπίτι του ασθενούς, πολλαπλή υποστήριξη του ασθενούς σε ατομική βάση αλλά και σε επίπεδο οικογένειας.

Το εξωτερικό ιατρείο καλύπτει ένα μεγάλο φάσμα των λειτουργιών της κλινικής. Όταν είναι καλά οργανωμένο μπορεί να

19

(27)

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ψ.Τ.Γ.Ν. & ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΤΟΥΣ ΠΛΑΙΣΙΟ

συντελέσει ώστε και οι εισαγωγές να κρατηθούν στα σωστά επίπεδα αλλά και ο χρόνος να βραχύνει σημαντικά. Σήμερα κανείς δεν αμφιβάλλει ότι το εξωτερικό ψυχιατρικό ιατρείο στο Γενικό Νοσοκομείο προτιμάται περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο είδος ψυχιατρικής πρωτοβάθμιας φροντίδας από τους ασθενείς. Οι λόγοι είναι πολλοί:

^ Είναι περισσότερο προσιτή στους ασθενείς Δεν υπάρχει στιγματισμός του «τρελού»

^ Συνεργασία με καλά οργανωμένα εργαστήρια

^ Δυνατότητα παραπομπής σε άλλα εξωτερικά ιατρεία ή και εισαγωγή σε κάποια από τις κλινικές του νοσοκομείου εάν αυτό χρειαστεί.

Όλα τα επείγοντα ψυχιατρικά περιστατικά πρέπει να αντιμετωπίζονται στο εξωτερικό ιατρείο, κυρίως εκείνα που δεν έχουν προηγουμένως επαφή με κάποια ψυχιατρική υπηρεσία και κατόπιν να παραπέμπονται στην κλινική για νοσηλεία ή σε άλλη κατάλληλη ψυχιατρική υπηρεσία.

Εάν εξαιρεθούν τα παιδοψυχιατρικά περιστατικά και ίσως οι μεγάλες επιλεγμένες διανοητικές καθυστερήσεις για τις οποίες υπάρχουν καταλληλότερες υπηρεσίες, το φάσμα των ψυχιατρικών διαταραχών που αντιμετωπίζονται περιλαμβάνει όλες τις διαγνώσεις με κάποιο μεγαλύτερο βάρος της νοσηλείας, της σωματόμορφες διαταραχές, της διαταραχές της προσωπικότητας χωρίς να υπολείπονται σοβαρά και οι γνωστές μεγάλες διαγνωστικές κατηγορίες των ψυχώσεων, σχιζοφρενικών και μη.

Η κλινική (Ψ.Κ.Γ.Ν.) διαθέτει συνήθως εικοσιπέντε (25) κλίνες για εσωτερική νοσηλεία αλλά δεν αποκλείεται η ύπαρξη μονάδων με περισσότερες κλίνες, όταν το επιτρέπουν οι συνθήκες. Διαθέτει ακόμα αίθουσες συναντήσεων, βιβλιοθήκες, γραφεία ιατρών, γραφεία λοιπού προσωπικού καθώς επίσης εστιατόριο και κυλικείο.

(28)

Κ Ε Φ ΑΛΑ ΙΟ 2 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Ψ.Τ.Γ.Ν. & ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΤΟΥΣ ΠΛΑΙΣΙΟ

Η Ψ.Κ.Γ.Ν. είναι σε ποικίλους βαθμούς ανοιχτή κλινική αφού οι απόλυτα ανοιχτές κλινικές είναι μάλλον σπάνιες.

Οι περισσότερες διαθέτουν ένα θάλαμο απομόνωσης, αν και είναι προτιμότερο να μην υπάρχει. Επίσης δεν υπάρχουν κιγκλιδώματα στα παράθυρα. Ο θάλαμος αυτός μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την καλύτερη φροντίδα ενός διεγερτικού ασθενούς, αν και αυτό συνήθως δεν χρειάζεται, αλλά και για τον εγκλεισμό εισαγγελικού ασθενούς. Ομως σε μια τέτοια κλινική δεν νοσηλεύονται ασθενείς που η κατάσταση τους επιβάλλει περιορισμό ή είναι επικίνδυνοι για τον εαυτό τους.

Εκτός από την κλασική υπάρχουν και άλλη τρόποι οργάνωσης της ψυχιατρικής υπηρεσίας στο γενικό νοσοκομείο (SENSK 1986) όπως η εξειδικευμένες ψυχοσωματικές κλινικές (KOHL 1983) στις οποίες κυριαρχεί ένα κλίμα ψυχοδυναμικό, ψυχοκοινωνικό και ψυχαναλυτικό.

Επίσης έχουν παρατηρηθεί συνδυασμένες ψυχιατρικές και ιατρικές μονάδες (ιατροψυχιατρικές) στον ίδιο χώρο (MOLNAR ET ALL 1986) και ακόμα μακρύτερα έχει παρατηρηθεί η ανάληψη της ευθύνης ορισμένων σωματικών περιστατικών στο σύνολο τους από ψυχιατρικές κλινικές (FOGEL AND GOLDBERE, 1983).

Είναι λογικό να δεχθεί κανείς ότι οι Ψ.Τ.Γ.Ν. δεν είναι πανομοιότυποι αλλά διαφέρουν ως προς τις διαγνωστικές κατηγορίες τις οποίες εμπίπτουν οι ασθένειες τους, το είδος των υπηρεσιών που προσφέρουν και τις αναλογίες των ειδικοτήτων του προσωπικού.

Υπάρχουν κλινικές (RICHMAN AND HARRI 1985) εξαιρετικά επιλεκτικές ως προς τα κριτήρια εισαγωγής, επιδιώκουν μικρό χρόνο νοσηλείας και προτιμούν μη ενοχλητικούς και ταχέως ανταποκρινόμενους στη θεραπεία ασθενείς. Φυσικά μια τέτοια πολίτικη) εξαρτάται από ένα καλό οργανωμένο σύστημα παροχής ψυχιατρικών υπηρεσιών στην περιοχή ευθύνης του Ψ.Τ.Γ.Ν. υποστηριζόμενο και από ψυχιατρικό ίδρυμα για να καλύπτονται όλες οι ανάγκες. Αλλες κλινικές

21

(29)

ι ν ι ^ » κ η / ν η ι ν i ir .r n γ ά ψ κ Τ. 1.1 .ΙΝ. <Κ ΝΟΜ Ο Φί Ι1Κ.Ι) Ι ΟΥΣ Ι1ΑΑΙΣΙΟ

αναλαμβάνουν ένα πολύ μεγαλύτερο μέρος υπηρεσιών με παρακολούθηση οξέων και χρόνιων ασθενών σε ευρύ διαγνωστικό φάσμα, ακόμη και ασθενείς που εξέρχονται από άσυλα, καθώς η πολιτική της αποσυλοποίησης συνεχίζεται (ΒΑΟΗΕΑΟΗ, 1985)

2.2 Το Νομοθετικό πλαίσιο των ψυχιατρικών τομέων στην χώρα μας σήμερα

Το 1983 αποτέλεσε σημαντικό σταθμό για την ψυχιατρική περίθαλψη στην χώρα μας καθώς είχαμε την δημιουργία του ΕΣΥ με το Ν. 1397/1983. σε αυτόν τον νόμο υπάρχει για πρώτη φορά ειδικό άρθρο για την ψυχική υγεία.

Συγκεκριμένα, στο άρθρο 21 του Νόμου καθορίζεται ότι η ψυχιατρική περίθαλψη θα παρέχεται από : α) τα κέντρα ψυχικής υγείας, β) τους ψυχιατρικούς τομείς γενικών νοσοκομείων και γ) τα ειδικά ψυχιατρικά νοσοκομεία.

Γ ια τους ψυχιατρικούς τομείς των Γ ενικών νοσοκομείων αναφέρονται τα εξής (παρ 4. άρθρο 21 του Ν. 1397/83):

Στους ψυχιατρικούς τομείς των γενικών νοσοκομείων παρέχεται βραχεία νοσηλεία. Οι άρρωστοι που έχουν ανάγκη από μακρόχρονη νοσηλεία παραπέμπονται στο ειδικό ψυχιατρικό νοσοκομείο. Οι ψυχιατρικοί τομείς των γενικών νοσοκομείων βρίσκονται σε επιστημονική και νοσηλευτική διασύνδεση με το ειδικό ψυχιατρικό νοσοκομείο της υγειονομικής περιφέρειας τους. Αν δεν λειτουργεί ειδικό ψυχιατρικό νοσοκομείο στην περιφέρεια, εφαρμόζεται η διάταξη της παρ. 4 του άρθρου 8 του νόμου αυτού. Τα νοσηλευτικά ιδρύματα ψυχικών παθήσεων που λειτουργούν κατά την δημοσίευση του νόμου αυτού, μετονομάζονται σε ειδικά ψυχιατρικά νοσοκομεία. Με απόφαση του Υπουργού Υγείας και

(30)

ι ΙΕΠΙ ΚΑΦΗ Ψ.Τ.Γ.Ν. & ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΤΟΥΣ ΠΛΑΙΣΙΟ

Πρόνοιας, μετά από σύμφωνη γνώμη του ΚΕ.Σ.Υ. ορίζεται ο τρόπος αναδιοργάνωσης τους, με στόχο την αποασυλοποίηση των ασθενών.

Το 1992 ψηφίζεται νέος νόμος για την ψυχική υγεία, ο Ν. 2071/92 ο οποίος αντικαθιστά το Ν.Δ. 104/1973 «Περί ψυχικής υγιεινής και περιθάλψεως των ψυχικώς πασχόντων».

Σύμφωνα με το νέο νόμο υπ’ αριθ. 2071/1992 άρθρο 91.

1. το κράτος μεριμνά για την προώθηση και το συντονισμό των λειτουργιών της πρόληψης, της περίθαλψης και της κοινωνικής αποκατάστασης παιδιών, εφήβων και ενηλίκων με προβλήματα

• ψυχικής υγείας.

2. για τον ανωτέρω σκοπό εφαρμόζονται οι αρχές της διάρθρωσης σε τομείς της προτεραιότητας της εξωνοσοκομειακής περίθαλψης, της αποασυλοποίησης και της ευαισθητοποίησης και συμμετοχής της κοινωνικής ομάδας στα θέματα ψυχικής υγείας.

23

(31)

(32)

Κ-ί,Φ Α Λ Α ΐυ 3 Η ΨΥΧΙΑΤΡίΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΕΠΑΓΝΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3

Η ΨΥΧΙΑ ΤΡΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ Υ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ Υ

ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ

3.1 Ιστορική εξέλιξη της ψυχιατρικής κλινικής από την ίδρυση της έως σήμερα

Η λειτουργία της Πανεπιστημιακής Ψυχιατρικής Κλινικής του Περιφερειακού Πανεπιστημίου Γενικού Νοσοκομείου Ηρακλείου (Κρήτης) άρχισε λίγα χρόνια μετά την ίδρυση του ομώνυμου Νοσοκομείου που συγκροτήθηκε σαν νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου, σύμφωνα με το Προεδρικό Διάταγμα 186/85, στις αρχές του 1988.

Το 1993 η ψυχιατρική κλινική βρισκόταν στο δεύτερο έτος της λειτουργίας της, με κύριο πρόβλημα την έλλειψη προσωπικού για τις υποχρεώσεις που είχε αναλάβει, τόσο στην παροχή ψυχιατρικών υπηρεσιών όσο και στην εκπαίδευση, την έρευνα και την διάθεση των προϊόντων της έρευνας (δημοσιεύσεις). Σήμερα έχει προσληφθεί όλο το επιστημονικό προσωπικό που προβλέπει το οργανόγραμμα του νοσοκομείου.

Η επιτυχία της ψυχιατρικής κλινικής οφείλεται πρώτον στην εφαρμογή σύγχρονων μεθόδων και δεύτερον στη χρηματοδότηση των προγραμμάτων της.

Ενδεικτικό της υψηλής απόδοσης μιας ψυχιατρικής κλινικής αναφέρεται ότι είναι ο αριθμός των εισαγωγών ανά γιατρό κατά έτος.

Στην Ελλάδα το έτος 1994 αυτό ο δείκτης για τις ψυχιατρικές κλινικές

24

(33)

Η Τ Υ Λ Ι Α 1 Ρ 1 Κ Η Κ Λ Ι Ν Ι Κ Η 11±ΐΙ ΙΑ1 Ν Η

τω�