Σχολή Κοινωνικών Επιστημών
Κοινό Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών Διαχείριση Γήρανσης και Χρόνιων Νοσημάτων
Διπλωματική Εργασία
«Θεραπευτική αντιμετώπιση αιμοκαθαιρόμενων ασθενών με Χρόνια Νεφρική Ανεπάρκεια: Μελέτη κόστους -
χρησιμότητας»
Καραχρήστου Ευθαλία
Επιβλέπων καθηγητής: Δρ. Σπυράκης Γρηγόριος
Πάτρα, Φεβρουάριος 2020
Η παρούσα εργασία αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία του φοιτητή («συγγραφέας/δημιουργός») που την εκπόνησε. Στο πλαίσιο της πολιτικής ανοικτής πρόσβασης ο συγγραφέας/δημιουργός εκχωρεί στο ΕΑΠ, μη αποκλειστική άδεια χρήσης του δικαιώματος αναπαραγωγής, προσαρμογής, δημόσιου δανεισμού, παρουσίασης στο κοινό και ψηφιακής διάχυσής τους διεθνώς, σε ηλεκτρονική μορφή και σε οποιοδήποτε μέσο, για διδακτικούς και ερευνητικούς σκοπούς, άνευ ανταλλάγματος και για όλο το χρόνο διάρκειας των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας. Η ανοικτή πρόσβαση στο πλήρες κείμενο για μελέτη και ανάγνωση δεν σημαίνει καθ’ οιονδήποτε τρόπο παραχώρηση δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας του συγγραφέα/δημιουργού ούτε επιτρέπει την αναπαραγωγή, αναδημοσίευση, αντιγραφή, αποθήκευση, πώληση, εμπορική χρήση, μετάδοση, διανομή, έκδοση, εκτέλεση, «μεταφόρτωση»
(downloading), «ανάρτηση» (uploading), μετάφραση, τροποποίηση με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά της εργασίας, χωρίς τη ρητή προηγούμενη έγγραφη συναίνεση του
συγγραφέα/δημιουργού. Ο συγγραφέας/δημιουργός διατηρεί το σύνολο των ηθικών και περιουσιακών του δικαιωμάτων.
«Θεραπευτική αντιμετώπιση αιμοκαθαιρόμενων ασθενών με Χρόνια Νεφρική Ανεπάρκεια: Μελέτη κόστους -
χρησιμότητας»
Καραχρήστου Ευθαλία
Επιτροπή Επίβλεψης Διπλωματικής Εργασίας Επιβλέπων Καθηγητής:
Σπυράκης Γρηγόριος Συν-Καθηγητής Πανεπιστήμιο Πελοπονήσσου Τμήμα Οικονομικών
Επιστημών
Συν-Επιβλέπων Καθηγητής:
Χλέτσος Μιχαήλ
Καθηγητής Πανεπιστήμιο Πειραιά Τμήμα Οικονομικών Επιστημών
Πάτρα, Φεβρουάριος 2020
Περίληψη
Εισαγωγή: Στην σημερινή εποχή η ποιότητα ζωής των ασθενών βρίσκεται ολοένα και περισσότερο στο επίκεντρο πολλών ερευνητών. Οι ασθενείς που πάσχουν από Χρόνια Νεφρική Ανεπάρκεια παρουσιάζουν σημαντικές διαταραχές στην ποιότητα ζωής τους, οι οποίες φαίνεται να πηγάζουν από μια πληθώρα πηγών, όπως ο σωματικός και ψυχολογικός αντίκτυπος της ΧΝΑ και οι μετέπειτα περιορισμοί στην καθημερινότητα τους.
Σκοπός: Της παρούσας έρευνας ήταν η διερεύνηση της ποιότητας ζωής των αιμοκαθαιρόμενων ασθενών και η αξιολόγηση αυτής με το δείκτη κόστους - χρησιμότητας.
Μεθοδολογία: Για την πραγμάτωση της έρευνας χρησιμοποιήθηκαν ερωτηματολόγια υποκειμενικής αξιολόγησης, το ερωτηματολόγιο KDQOL-SFTM για την αξιολόγηση της ποιότητας ζωής των ασθενών με ΧΝΑ και ο δείκτης κόστους-χρησιμότητας Qaly’s.
Αποτελέσματα: Συνολικά 100 αιμοκαθαιρόμενοι ασθενείς (83 άνδρες και 17 γυναίκες, με ηλικία κατά μέσο όρο 63,1+12,5 έτη και διάρκεια αιμοδιύλισης κατά μέσο όρο 4,7+2,3 έτη) συμμετείχαν στην μελέτη. Υψηλά σκορ σημειώθηκαν στην κλίμακα της σωματικής λειτουργίας (Μ.Ο.: 60,2+26,6%), του πόνου (Μ.Ο:
53,8+17,9%), της κοινωνικότητας (Μ.Ο.:51,3+17,3%), της γνωστικής λειτουργίας (Μ.Ο.: 63,8+19,7%), της κοινωνικής υποστήριξης (Μ.Ο: 70,1+31,9%) και της ικανοποίησης από το προσωπικό στην μονάδα αιμοδιύλισης (Μ.Ο.: 85,9+15,3%).
Υψηλού βαθμού συσχέτιση παρατηρήθηκε ανάμεσα στην ηλικία άνω των 63,1 ετών και τους περιορισμούς στην σωματική (p=0,02) και ψυχική τους υγεία (p<0.05), όπως επίσης και στην μείωση της γενικής τους κατάστασης της υγείας (p=0,02). Τέλος ο δείκτης Qaly’s υπολογίστηκε σύμφωνα με την εξίσωση 4,7+2,3 x 0,7=1,68 ή 4,9.
Συμπεράσματα: Οι ασθενείς με ΧΝΑ έρχονται αντιμέτωποι με πολλούς περιορισμούς οι οποίοι μειώνουν σημαντικά την ποιότητα ζωής τους. Ο δείκτης κόστους-χρησιμότητα Qaly’s και η σχετιζόμενη με αυτόν ποιότητα ζωής, αποτελούν σημαντικές παραμέτρους για την βελτίωση της καθημερινότητας των ασθενών με ΧΝΑ.
Λέξεις – Κλειδιά
Χρόνια Νεφρική Ανεπάρκεια, Ποιότητα Ζωής, Οικονομική Αξιολόγηση, Κόστος – Χρησιμότητα, Οικονομική Αποτελεσματικότητα
«Therapeutic treatment of hemodialysis patients with Chronic Kidney Disease: Cost –Utility Study»
Karachristou Efthalia
Abstract
Introduction: Nowadays the patients’ Quality Of Life is at the heart of many researchers. Patients with Chronic Kidney Disease have significant impairments in their quality of life, which appear from a variety of sources, such as the physical and psychological impact of CKD and subsequent limitations in their daily lives.
Aim: The research paper presented intends to investigate the quality of life of patients undergoing hemodialysis treatment and at the same time to evaluate this procedure according to its economic cost and utility practicality.
Methodology: In order for the research to be carried out questionnaires of patients’
subjective evaluation were used, the KDQOL-SFTM questionnaire for assessing the quality of life of patients with CKD and the Qaly's cost-utility index.
Outcome: A control group of 100 hemodialysis patients took part in the study. The composition of the group is as follows: 83 men and 17 women aged 63,1+12,5 years with a total hemodialysis treatment duration starting from 2,3 to 7 years. The most common drawbacks mentioned by patients were high scores on the scale of Physical Functioning (M: 60.2 + 26.6%), Pain (M: 53.8 + 17.9%), Social Interaction (M: 3 + 17.3%), Cognitive functioning (M: 63.8 + 19.7%), Social Support (M: 70.1 + 31.9%) and Dialysis Staff Encouragement (M: 85.9 + 15.3%). A high correlation was observed between the age of 63.1 years and the limitations on their physical (p = 0.02) and their mental health (p <0.05), as well as the decrease in their general state of health (p <0.05). p = 0, 02). Finally, the Qaly index was calculated at the rate of 4.7 + 2.3 x 0.7 = 1.68 or 4.9.
Conclusion: Patients with CKD are faced with many figuratives which significantly reduce their quality of life. The Qaly's cost-utility index and its affiliated with quality of life are important parameters for improving the daily lives of patients with CKD.
Keywords
Chronic Kidney Disease, Quality of Life, Financial Evaluation, Cost – Utility, Financial Effectivenes
Βιβλιογραφία
Ακολουθούν οι βιβλιογραφικές αναφορές της Εργασίας.
Βιβλία
Αγραφιώτης, Κ.Θ. (1994). Ο τεχνητός νεφρός. Αθήνα: Π.Χ.Πασχαλίδης
Αγραφιώτης, Κ.Θ. και συν. (2003). Η αιμοκάθαρση στην κλινική πράξη, ο ρόλος της υγειονομικής ομάδας. Αθήνα: Τεχνόγραμμα
Αγρογιάννης, Β. (2002). Παθολογία. (σ. 689-695) Αθήνα: Ιατρικές εκδόσεις Π.Χ.
Πασχαλίδης
Αναγνωστόπουλος, Φ. & Καραδήμας, Ε. (2008). Υγεία και ασθένεια. Ψυχολογικές διεργασίες. Αθήνα: Εκδόσεις Λιβάνη
Βιρβιδάκης, Κ. (2002). Παθολογία. Αθήνα: Ιατρικές εκδόσεις Π.Χ Πασχαλίδης Γείτονα, Μ., Παπανικολάου, Σ., Βανδώρου, X., Κυριόπουλος, I. (2006). Οικονομική Αξιολόγηση της Τεχνολογίας Υγείας και η Ευρωπαϊκή της Διάσταση. Αθήνα:
Ελληνική Επιστημονική Εταιρία Φαρμακοοικονομίας
Δουμουλάκης, Γ. (2000). Οικονομική και Χρηματοδοτική Διαχείριση Υπηρεσιών Υγείας, Τόμος Β. Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο
Καυκιά, Θ. (2002). Nεφρολογική Νοσηλευτική. Θεσσαλονική: Εκδόσεις Π.Χ.
Πασχαλίδης
Κονταράτος, Α. (1983). Αρχές Διοίκησης. Πάτρα: Πανεπιστήμιο Πατρών
Κουπίδης. Σ.(2011). Σεξουαλικά Μεταδιδόμενες ασθένειες και Δημόσια Υγεία - Ποιότητα Ζωής, Ψυχολογική επιβάρυνση, κόστος-δαπάνες. Αθήνα: Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο
Κυριόπουλος, Γ., & Νιάκας, ∆. (1994). Θέµατα Οικονοµικών και Πολιτικής Υγείας.
Αθήνα: Κέντρο Κοινωνικών Επιστηµών της Υγείας
Κυριόπουλος, Γ., Οικονόμου, Χ., Γεωργούση, Ε. & Γείτονα, Μ. (1999). Τα οικονομικά της υγείας από το Α ως το Ω. Αθήνα: Πολιτικές Υγείας
Λιαρόπουλος, Λ. & Μπιλά, Α. (1996). Οικονομία της Υγείας. Αθήνα: Τμήμα Νοσηλευτικής
Μιτσούλη Ε. (2004). Οικονομική Αξιολόγηση Εναλλακτικών Θεραπειών- κατανομή πόρων. Αθήνα: Ιατρικές εκδόσεις ΒΗΤΑ
Μουτσόπουλος, X. (2009). Παθολογική Φυσιολογία. Αθήνα: Εκδόσεις Λίτσας Νάκου, Σ. (2001). Η εκτίμηση της ποιότητας ζωής στο χώρο της υγείας. Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής. 2001;18(3):254- 266
Νούρη Κ. (2017). Η σχέση Σακχαρώδη Διαβήτη και άνοιας σε αιμοκαθαιρόμενους ασθενείς. Θεσσαλονίκη: ΑΤΕΙ Θεσσαλονίκης
Οικονομοπούλου, Χ. (2002). Εκπαιδευτικές Σημειώσεις "Ποιότητα". Αθήνα
Σαμούτης, Α. (2009). Μελέτη ποιότητας ζωής ασθενών με μέτρια και σοβαρή ψωρίαση και οι οικονομικές συνέπειες της ασθένειας στην Ελλάδα. Αθήνα: Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο
Σούλης Σ. (1998). Οικονομική της Υγείας. Αθήνα: Παπαζήσης Σούλης, Σ. (1998). Οικονομική της υγείας. Αθήνα : Παπαζήσης
Τζινιέρη - Κοκκώση, Μ. (2010). Η Ποιότητα ζωής στον αντίποδα της ψυχικής νόσου.
Αθήνα : Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών
Τζινιέρη - Κοκκώση, Μ., Θεοφίλου, Π., Συνοδινού, Κ. & Τομαράς, Β. (2007).
Ποιότητα Ζωής στη Χρόνια Νεφρική Ανεπάρκεια Τελικού Σταδίου: Σύγκριση 70 Αιμοκαθαιρόμενων και Περιτοναϊκών ασθενών. Θεσσαλονίκη: 3ο Πανελλήνιο Συνέδριο. ΕΛΨΕ
Τουλιά, Γ., & Κουτσοπούλου, Β. (2015). Ποιότητα ζωής αιμοκαθαιρόμενων ασθενών. Περιεγχειρητική Νοσηλευτική. Τόμος 4, Τεύχος 1 . ISSN:2241-0481, E–
ISSN:2241-3634
Τριχόπουλος, Δ. (2002). Γενική και κλινική επιδημιολογία. Αθήνα: Γ. Παρισιάνου Φερτάκης, Α. (2009). Επιτομή εσωτερική Παθολογία. Αθήνα: Ιατρικές εκδόσεις Π.Χ.
Πασχαλίδης
Χονδρογιάννης, Π., Καλλιακμάνη, Ν., Γερμανός, Δ., Δάτσικας, Α., Σταμάτη, Β., Θανοπούλου, Δ., Γούμενος, Κ., Ασημακόπουλος, Κ. (2014). Κατάθλιψη, Άγχος Και Συσχέτιση Τους Με Τα Επίπεδα Του Σωματικού Πόνου Σε Ασθενή Που Υποβάλλεται Σε Αιμοκάθαρση. Ελληνική Νεφρολογία 26 (3): 239-242 ανακτήθηκε στις 20.12.2019 από το file :/// C :/ Users / A / Downloads /262-961-1- PB . pdf
Andrews, F., Whitney, S.B. (1974). Social indicators of well-being: Americans’
perceptions of life quality.New York: Plenum press
Campbell, A., Philip, E. & Rodgers, W. (1976). The quality of American life:
perceptions, evaluations and satisfactions. New York: Russell Sage Foundation Classen, M. & Diehl, V. & Koch, K.-M., Kochsiek, K., Pongraz, D. & Scriba, P.C.
(2009). Εσωτερική Παθολογία και Διαφορική Διάγνωση. Μεταφρασμένο από Αγγλικά από Δημήτριος Ζερβουδάκης. Αθήνα: Ιατρικές Εκδόσεις Π.Χ. Πασχαλίδης
Cutch, C.F. & Stoner, M.H. & Gorea, A.L. (2003). Η αιμοκάθαρση στην κλινική πράξη. Ο ρόλος της υγειονομικής ομάδας. Αθήνα: Ιατρικές εκδόσεις Tεχνόγραμμα Danovitch, G.M. (2008). Handbook of dialysis, 2nd edition. Boston/New York/
Toronto/London: Little, Brown and company.
Daugirdas, J. & Blake, P. & Ihg, T. (2008). Εγχειρίδιο Αιμοκάθαρσης. Αθήνα:
Ελληνικό Κολλέγιο Νεφρολογίας και υπέρτασης.
DeWit, S. (2009). Παθολογική Χειρουργική Νοσηλευτική 2.Αθήνα : Εκδόσεις Πασχαλίδης.
Drummond, MF. (1987). Methods for the economic evaluation of health care programs. Oxford: oxford university press
Drummond, MF., Sculpher, Mark J. , Torrance, G. O'Brien, B. & Stoddart. G. (2005).
Methods for the Economic Evaluation of Health Care Programmes. Oxford: Oxford University Press
Favero, M.& Bland, L. & Alter M. (2006). Dialysis – associated in rections and their control, U.S. Departmen of Health and Human Services, Public Health Services, Centers fos Disease control and Preventions. Boston: Little, Brown and company.
Fructuoso, M., Oliveira, C. & Morgado,T. (2011). Quality of Life in Chronic Kidney Disease. Revista Nefrología, Official Publication of the Spanish Nephrology Society Herold, G. (2014). Εσωτερική Παθολογία. Αθήνα: Ιατρικές Εκδόσεις Γίαννης Β.
Παρισιανός.
Jacobs , C.& Kjellstrand, C.M., Koch, K.M. & Winchester, J.F. (1996). Replacement of renal function by dialysis. Dordrecht / Boston/ London: Academic Publishers
LeMone, P. & Burke, K. & Bauldoff, G. (2011). Παθολογική χειρουργική Νοσηλευτική. Κριτική σκέψη κατά τη φροντίδα του ασθενούς. Αθήνα : Εκδόσεις Λαγός Δημήτριος
Mckie, J., Richarson, J., Singer, P. & Kushe, H. (1998). The allocation of health care resources. An ethical evaluation of the QALY approach. Dartmouth: Medico- legal series
McPhee, S. & Μουτσόπουλος, Χ. (2000). Παθολογική φυσιολογία, Αθήνα: Ιατρικές εκδόσεις Λίτσας
Nord E. (2003). Ανάλυση Κόστους-Αξίας στη Φροντίδα Υγείας. Η Κατανόηση των QALYs. Αθήνα: Mediforce
Nord, E. (1999). Cost Value Analysis in Health Care. Making Sense out of QALYs.
Cambridge: University Press
Peacock, S., Chan, C., Mangolini, M. & Johansen, D. (2001). Techniques for measuring efficiency in health services. Australia: Productivity. Commission Staff Working Paper
Rokeach, M. (1973). The nature of human values. New York: Free press Macmillan Sijpkens, YWJ., Berkhout-Byrne, NC . & Rabelink, TJ. (2008). Optimal Predialysis Care. CKJ Clinical Kidney Journal, NDT Plus, Volume 1, Issue suppl_4, 1 October 2008, Pages iv7–iv13
Sloan, F. (1995). Valuing Health Care. New York: Cambridge University Press Suver , D.J. (1992). Management Accounting for Healthcare Organisations.
Healthcare Financial Management Association and Pluribus Press. Chicago WHO. (1958). The first ten years of the World Health Organization. Geneva WHO. (1991). Revised Targets for Health for All in Europe. Copenhagen
Wonderling, D., Reinhold, G., & Blac, Ν.(2005). Introduction to Health Economics.
Berkshire: Open University Press
Άρθρα
Ανάσης, Π. (2006). Μεμβράνες αιμοκάθαρσης. Dialysing living, (15), 40-45
Βαλάσση-Αδάμ, Ε. (2001). Κλινική Εκτίμηση της ποιότητας ζωής. Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής. 18 (3), 216-217
Θεοφίλου, Π. (2010). Ποιότητα Ζωής, Ψυχικής Υγείας Και Πεποίθησης Για Την Υγεία: Σύγκριση Αιμοκαθαιρούμενων Και Περιτοναϊκών Ασθενών. Διεπιστημονική Φροντίδα Υγείας, 2(4), 171-176
Καραφέρη, Α. (2011). Περιτοναϊκή κάθαρση, «κατ’ εξοχήν κατ’ οίκον θεραπεία.
Dialysis living, (30), 44-48
Καρόκης, A. (2002). Η σχετιζόμενη με την υγεία ποιότητα ζωής ως δείκτης αποτελεσματικότητας της φαρμακευτικής περίθαλψης. Νέα Υγεία, 36, 8
Κατσάνος, Κ. & Τσιάνος, Ε. (2001). Βασικές αρχές μελέτης με ερωτηματολόγιο της ποιότητας ζωής στην ηπατίτιδα C. Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής, 18 (3), 272-278
Κουτσοπούλου-Σοφικίτη, Ε. Β., Κελέση-Σταυροπούλου Ν.Μ., Βλάχου Δ.Ε. &
Φασόη-Μπαρκά Γ. Γ. (2009). Η επίδραση της χρόνιας αιμοκάθαρσης στην προσωπικότητα των ασθενών με χρόνια νεφρική ανεπάρκεια. Το Βήμα του Ασκληπιού, 240-254
Μαργέλος, Β.Κ. (2009). Περιτοναική κάθαρση. DialysisLiving,54-59
Μαυροματίδης. (2008). Diet of patients with chronic renal failure. Hellen Nephrol, 130-145
Μεϊδάνη , Α., Τούντας, I. & Δημητρακάκη, Α. (2006). Η μέτρηση της ποιότητας ζωής σχετιζόμενης με την υγεία στα άτομα με διαθλαστικό σφάλμα. Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής, 23(5), 483-495
Νάκου, Σ. (2001). Η εκτίμηση της ποιότητας ζωής στο χώρο της υγείας: Εφαρμογές στην Παιδιατρική. Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής , 18 (3), 254-266
Οικονομίδου Γ., Βαϊόπουλος Χ. & Χατζηδημητρίου Χ. (2005). Κατάθλιψη ασθενών με ΧΝΑ-Συχνότητα εμφάνισης κατάθλιψης ασθενών με ΧΝΑ στη μονάδα τεχνητού νεφρού του Γενικού Νοσοκομείου Ξάνθης. Dialysis Living,14
Στάθα Ι. (2012). Χρόνια Νεφρική Ανεπάρκεια Νόσος-θεραπεία-κόστος, (Διαδίκτυο) Διαθέσιμο από: http://digilib.lib.unipi.gr (22/9/2015)
Υφαντόπουλος, Γ & Σαρρής, Μ. (2001). Σχετιζόμενη με την υγεία ποιότητα ζωής.
Μεθοδολογία μέτρησης. Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής,18 (3), 218 – 229
Υφαντόπουλος, Γ. (2001). Αξιολόγηση και μέτρηση της ποιότητας ζωής στην Ελλάδα με τη μέθοδο του EQ-15D. Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής , 18 (3), 279-287
Υφαντόπουλος, Γ. (2007). Μέτρηση της ποιότητας ζωής και το ευρωπαϊκό υγειονομικό μοντέλο. Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής, 24(1), 6-18
Υφαντόπουλος, Γ., Πιερράκος, Γ. & Ζανάκης, Β. (2001). Ποιότητα ζωής ασθενών με ηπατίτιδα C. Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής, 18 (3), 288-296
Χατζηκωνσταντίνου, Β., Κουλουρίδης, Ε., Σταματιάδης, Δ. & Χατζηγιαννάκης, Δ.
(2012). Σύγχρονες τάσεις στην καθημερινή πρακτική της χρόνιας αιμοκάθαρσης.
Ελληνική Νεφρολογία, (11),161-188.
Abdel-Kader, K. & Weisbord,S. Syptom Burden. (2009). Depression and Quality of Life in Chronic and ESRD. Clin J Am Soc Nephrol, 1057-1064
Aishan, Shih., Christine, Miaskowski., Marylin, Dodd., Nancy A, Stotts. & Laurie, MacPhail. (2003) . Mechanisms for Radiation-Induced Oral Mucositis and the
Anderson, PM., Ramsay, NK, Shu, XO, Rydholm, N. Rogosheske, J., Nicklow, R., Weisdorf, DJ & Skubitz, KM. (1998). Effect of low-dose oral glutamine on painful Avramovic, M. & Stefanovic, V. (2012). Health-Related Quality of Life in Different Stages of Renal Failure. Artificial Organs
Baczkowska, T. & Durlik, M. (2004). Immunossupresive drugs in renal transplantation. Pol Arch Med Wewn, (112) ,99-120
Bergen, M., Takken, T., Engelbert, R., Groothoff, J. & Nauta, J van Hoeck. (2009).
Exercise training in pediatric patients with end-stage renal disease. Pediatric Nephrology, 619-622
Billington, Ε., Simpson, J., Unwin, J., Bray, D. & Giles, D. (2008). Does hope predict adjustment to end-stage renal failure and consequent dialysis? British Journal of Health Psychology, 13, 683-699
Burrows, C. & Brown, K. (1992). Accounting data and information for economic evaluation of health services and programs. Centre for health program evaluation, Working paper, 22
Chin, Al. (2004). Intra-access blood flow in patients with newly created upper-arm arteriovenous native fistulas for hemodialysis access. Am Kidney Dis, 44(5),850-858
Choy, B.Y. & Chan, T.M & Lai,K.N. (2006). Recurrent Glomerulonephritis After Kidney Transplantation. American Journal of Transplantation
Cohen, SD., Khetpal, P., Peterson, RA. & Kimmel, PL. (2007). Pain, Sleep Disturbance, and Quality of Life in Patients with Chronic Kidney Disease.
CJASN September 2007, 2 (5) 919-925
Consequences. Cancer Nursing. 26(3):222-229.
Cruz, M., Urrutia,M., Draibe, S. (2011). Quality of Life in patients with chronic kidney disease. Clinics, 991-995
Cunningham, S.J. (2001). An introduction to economic evaluation of health care. J Orthod, 3, 246–250
Deyo, RA. (1991). The quality of life, research, and care. Ann Intern Med, 114(8), 695-697
Donaldson, C. (1998). Economic evaluation in dentistry: An ethical Imperative. Dent Update, 25,260–264
Drummond, M.F. & Davis, L. (1991). Economic analysis alongside clinical trials.
Revisiting the methological issues. Int J Technol Assess Health Care, 7,561–573 Elkinton, J. (1966). Medicine and the quality of life. Ann Intern Med, 64,711-714 Evans, D., Edejer, T., Lauer, J., Frenk, J. & Murray, CJ. (2001). Measuring quality:
from the system to the provider. Int J Qual. Health Care, 13(6), 439 -446
Finkler S.A. (1982). The dinstiction between costs and charges. Ann Intern Med, 96,102-109
Földes, K., Makláry, E., Vargha, P., Janssen, J., Járay, J., Perner, F. Gerö, L. (1998).
Effect of diet and fluvastatin treatment on the serum lipid profile of kidney transplant, diabetic recipients: a 1-year follow up. Transplantation International,11(1), 65-68 Fructuoso, M., Castro, R., Oliveira, L., Prata, C., & Morgana, T. (2010). Quality of life in chronic kidney disease. Nefrology Departmen, Centro Hospitalar, DOI:
10.3265/Nefrologia.pre2010.Jul.10483
Geest ,S. & Dobbels, F. & Fluri, C. & Paris, W. & Troosters, T. (2005). Adherence to the therapeutic regimen in heart, lung, and heart-lung transplant recipients. J Cardiovasc Nurs,20(5), 88-98
Geller, D. (2005). Mineralocorticoid Resistance . Clinical Endocrinology
Gill, T. & Feinstein, A. (1994). A critical appraisal of the quality of life measurements. J Am Med Ass , 272, 619-626
Gradzki, R., Dhingra, R.K., Port, F.K., Roys, E., Weitzel, W.F. & Messana, J.M.
(2001). Use of ACE inhibitors is associated with prolonged survival of arteriovenous grafis. Am J Kidney Dis, 1240-1244
Greenfield, S. & Nelson, EC. (1992). Recent developments and future issues in the use of health status assessment measures in clinical settings. Med Care, 30(5), 23-41 Grootenhis, Μ., Stam, H., Last, B. & Groothoff. J. (2006). The impact of delayed development on the quality of loife of adults with end-stage renal disease since childhood. Pediatric Nephrology, 21, 538-544.
Guyatt, GH., Feeny, DH. & Patrick, DL. (1993). Measuring health-related quality of life. Ann Intern Med, 118(8), 622-629.
Haas, M. (2003). Economic evaluation: A useful research method. Aust J Physiother, 49,85–86
Hall, R., Luciano, A., Pieper, C., & Colon-Emer, C. (2018). Association of Kidney Disease Quality of Life (KDQOL-36) with mortality and hospitalization in older adults receiving hemodialysis. BMC Nephrology, 19:11 DOI 10.1186/s12882-017- 0801-5
Henkel, A. & Buchman, A. (2006).Nutritional Support in Chronic Liver Disease.
Nature Clinical Practice Gastroenterology & Hepatology,3(4), 202-209
Hjelmgren, J., Berggren, F. & Anderson, F. (2001). Health economics guidelines – similarities, differences and some implications. Value Health, 4, 225–250
Kalender B., Ozdemir, AC., Dervisoglu, E., & Ozdemir, O. (2007). Quality of life in chronic kidney disease: effects of treatment modality, depression, malnutrition and inflammation. International Journal of Clinical Practice,569-576
Killingworth, A. & Van Den Akker, O. (1996). The quality of life of renal dialysis patients: trying to find the missing measurement. Int J Nurs, 107-120
Kimmel, P. (2002). Depression in patients with chronic renal disease: what we know and what we need to know. J Psychosom, 951-956
Lawrence, I. et al. (2009). The effect of dietary intervention on the management of hyperlipidaemia in Brititsh renal transplant patients. Journal of Renal Nutrition, 73- 77.
Levin, Α. & Stevens, P.E. (2011). Early detection of CKD: the benefits, limitations and effects on prognosis. Nature Reviews Nephrology, 446-457
McAlister, V.C. & Badovinac, K. (2003). Transplantation in Canada: report of the Canadian Organ Replacement Register. Transplant Proc, 2428-2430
Meier-Kriesche. H.U. & Kaplan, B. (2002). Waiting time on dialysis as the strongest modifiable risk factor for renal transplant outcomes: a paired donor kidney analysis.
Transplantation, Nov 27, 74 (10): 1377-1381
Merkus, M., Jager, K., Dekker, F., Boeschoten, E., Stevens, P., Krediet, R. (1997).
Quality of life In patients on chronic dialysis: Self-assessment 3 months after the start of treatment. American Journal of Kidney Diseases, 29 (4), 584-592
Metzger, R. A. & Delmonico F.L. et al. (2003). Expanded criteria donors for kidney transplantation, 114-125
Michael, J.M.(2000). Cardiac surgery: The future is minimal. J Card Surg ,15,6-8 Neipp M et al. (2004). Transplantation,81, 1640-1644
Ojo, AO., Hanson, JA., Meier-Kriesche, H., Okechukwu, CN., Wolfe RA<Leichtman, AB, Agodoa, LY, Kapla, B & Port, FK. (2001). Survival in recipients of marginal cadaveric donor kidneys compared with other recipients and wait-listed transplant candidates. J Am Soc Nephrol, 589-597
Oliveira, A., B., Schmidt, D., B., Amatneeks, T., M., Santos, J., C., Cavallet, L., H., R., & Michel, R., B. (2016). Quality of life in hemodialysis patients and the relationship with mortality, hospitalizations and poor treatment adherence. J. Bras.
Nefrol., https://doi.org/10.5935/0101-2800.20160066
O'Sullivan, D. & McCarthy, G. (2009). Exploring the Symptom of Fatigue in patients with end stage renal disease. Continuing Nursing Education , 37- 47
Sculpher, M.J., Pang, F.S., Manca. A., Drummond, M.F., Golder, S. & Urdahl, H.
(2004). Generalisability in economic evaluation studies in health care: A review and case studies. Health Technol Assess, 8,49
stomatitis during bone marrow transplantation. Bone Marrow Transplantation, (22), 339-344
Swan S.J. (2000). A time-tradeoff method for cost-effectiveness models applied to radiology.Med Decis Making, 20,79-80
Tocars, J., Miller, E. & Alter, M. (2003).National surveillance of dialysis associated diseases in the United states. ASAIO J, (43), 108-119
Valderrábano, F., Jofre, R., López-Gómez, JM. (2001). Quality of Life in End-Stage Renal Disease Patients. The official Journal of the National Kidney Foundation.
American Journal of Kidney Diseases, 38(3), 443-464
Vila, G. & Grau, T. (2005). Early enteral nutrition in the critically-ill Patient.
Servicio de Medicina Intensiva, Hospital Virgen de la Salud, Toledo, 20(2),93-100 Wakeel, J., Harbi, A., Bayoumi, M., Suwaida, K., Ghonaim, M., & Mishkirye, A.
(2012). Quality of life in hemodialysis and peritoneal dialysis patients in Saudi Arabia. Department of Medicine, Nephrology Unit, King Saud University, 32(6): 570- 574 DOI: 10.5144/0256-4947.2012.570
Weinstein, M.C., Stason, W.B. (1977). Foundations of Cost-Effectiveness Analysis for Health Analysis and Medical Practices. New England Journal of Medicine, 296, 716-721
Wilson, IB. & Cleary PD. (1995). Linking clinical variables with health-related quality of life. A conceptual model of patient outcomes. Jama, 273(l), 59-65
Zarnke, KB., Levine, M. & O’Brien, B.J. (1997). Cost-benefit analysis in the health care literature: Don’t judge a study by its label. J Clin Epidemiol, 50, 813–822
Zazzeroni, L., Pasquinelli, G., Nanni, E., Cremonini, V., & Rubbi, I. (2017) Comparison of Quality of Life in Patients Undergoing Hemodialysis and Peritoneal Dialysis: a Systematic Review and Meta-Analysis. Kidney Blood Press Res, 2017;42:
717-727 DOI: 10.1159/000484115