ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ
ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
«Ο ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΟΣ ΚΛΑΔΟΣ ΤΗΣ ΧΙΟΥ – ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΟ ΚΛΑΔΟ ΤΗΣ ΧΙΟΥ»
ΕΙΣΗΓΗΤΡΙΑ: ΗΡΩ ΣΑΚΑΡΑΚΗ (211/ 04/ 166)
ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: Δρ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΛΑΓΟΣ
ΧΙΟΣ, 2014
Στην οικογένειά μου,
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ... 1
2. Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΑΓΟΡΑ ... 2
2.1. Το Διεθνές Τουριστικό Περιβάλλον ... 2
2.2. Ο Παγκόσμιος Χάρτης της Ξενοδοχειακής Βιομηχανίας ... 4
3. Η ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ... 8
3.1. Η Τουριστική Βιομηχανία στην Ελλάδα - Το Τουριστικό Κύκλωμα ... 8
3.2. Βασικά Χαρακτηριστικά του Κλάδου ... 10
3.3. Δείκτης Αφίξεων Τουριστών ανά Ξενοδοχειακή Κλίνη - Μέση κατά Κεφαλή Τουριστική Δαπάνη ... 12
3.4. Η Ζήτηση για Ξενοδοχειακές Υπηρεσίες ... 14
3.4.2. Διανυκτερεύσεις στα Τουριστικά Καταλύματα - Κατανομή Διανυκτερεύσεων και Πληρότητες ... 14
3.4.1. Αφίξεις και Προέλευση των Αλλοδαπών Τουριστών στην Ελλάδα ... 17
3.5. Η Προσφορά Ξενοδοχειακών Υπηρεσιών ... 20
3.5.1. Εξέλιξη του Ξενοδοχειακού Δυναμικού της Χώρας ... 20
3.5.2. Διαφημιστική Δαπάνη του Κλάδου ... 22
3.6. Μερίδια Βάσει Συνόλου Κλινών, ανά Κατηγορία Ξενοδοχείου ... 22
3.7. Μερίδια Βάσει Συνόλου Κλινών, ανά Γεωγραφική Περιφέρεια... 24
4. OI 5 ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΤΟΥ PORTER ΚΑΙ SWOT ANALYSIS ΣΤΟΝ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΟ ΚΛΑΔΟ ... 27
4.1. Εισαγωγή ... 27
4.2. Οι 5 δυνάμεις του Porter ... 27
4.2.1. Είσοδος Νέων Ανταγωνιστών ... 27
4.2.2. Κίνδυνοι από Υποκατάστατες Υπηρεσίες... 27
4.2.3. Διαπραγματευτική Δύναμη Προμηθευτών ... 28
4.2.4. Διαπραγματευτική Δύναμη Αγοραστών ... 28
4.2.5. Ανταγωνισμός μεταξύ των επιχειρήσεων του κλάδου ... 29
4.3. Ανάλυση SWOT ... 29
5. ΜΕΘΟΔΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ... 31
5.1. Ερευνητικά ερωτήματα ... 31
5.2. Δείγμα της έρευνας ... 31
5.2.1. Έρευνα σε τουρίστες ... 31
5.2.2. Έρευνα σε ξενοδοχειακές μονάδες... 32
6.1. Έρευνα σε τουρίστες ... 33
6.1.1. Γενικά χαρακτηριστικά ... 33
6.1.2. Ειδικά χαρακτηριστικά ξενοδοχειακών καταλυμάτων ... 39
6.1.3. Δημογραφικά στοιχεία ... 46
6.2. Έρευνα σε ξενοδοχειακές μονάδες ... 49
7. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΕΡΕΥΝΑ ... 58
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ... 62
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α. ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΕΡΕΥΝΑΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΙΣΤΕΣ ... 67
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β. ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΕΡΕΥΝΑΣ ΣΤΑ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ ... 72
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γ. ΕΠΙΠΡΟΣΘΕΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΟΥΣ ΤΟΥΡΙΣΤΕΣ ... 78
Πίνακας 2.2 Παγκόσμιες τουριστικές αφίξεις και εισπράξεις ανά προορισμό (2011) ... 3
Πίνακας 2.3 Οι 5 πρώτες χώρες ανά τον κόσμο σε τουριστικές αφίξεις (2011) ... 3
Πίνακας 2.4 Οι 5 πρώτες χώρες ανά τον κόσμο σε τουριστικές εισπράξεις (2011) ... 3
Πίνακας 2.5. Τα 10 κορυφαία ξενοδοχειακά brands παγκοσμίως την 1.1.2012 ... 4
Πίνακας 2.6. Οι 10 κορυφαίοι ξενοδοχειακοί όμιλοι παγκοσμίως την 1.1.2012 ... 5
Πίνακας 2.7. Τα 10 κορυφαίοι ξενοδοχειακοί όμιλοι στην Ε.Ε. την 1.1.2012 ... 5
Πίνακας 3.1 Αφίξεις / κλίνη (1960-2011) ... 12
Πίνακας 3.2 Μέση κατά κεφαλή τουριστική δαπάνη (2001-2011) ... 13
Πίνακας 3.8. Διανυκτερεύσεις αλλοδαπών & ημεδαπών τουριστών σε ξενοδοχειακά καταλύματα (2005-2010) ... 14
Πίνακας 3.9 Διανυκτερεύσεις και πληρότητες ξενοδοχειακών καταλυμάτων (2000-2010) ... 14
Πίνακας 3.10. Διανυκτερεύσεις σε ξενοδοχειακά καταλύματα ανά μήνα (2009-2010) ... 15
Πίνακας 3.11. Διανυκτερεύσεις σε ξενοδοχειακά καταλύματα ανά γεωγραφική περιοχή (2008- 2010) ... 16
Πίνακας 3.12. Μέση ετήσια πληρότητα ξενοδοχειακών καταλυμάτων (2004-2010) ... 16
Πίνακας 3.3. Αφίξεις αλλοδαπών στην Ελλάδα (2000-2011) ... 17
Πίνακας 3.4. Αφίξεις μη κατοίκων από το εξωτερικό κατά μέσο μεταφοράς και σταθμό εισόδου (2010-2011)... 18
Πίνακας 3.5. Αφίξεις μη κατοίκων από το εξωτερικό ανά χώρα προέλευσης (2009-2011) ... 19
Πίνακας 3.6. Αφίξεις μη κατοίκων από το εξωτερικό ανά γεωγραφική περιοχή προέλευσης (2009-2011)... 19
Πίνακας 3.7. Εξέλιξη τουριστικών εσόδων (2005-2011) ... 20
Πίνακας 3.13. Εξέλιξη ξενοδοχειακού δυναμικού Ελλάδας (2000-2011) ... 21
Πίνακας 3.14. Γεωγραφική κατανομή ξενοδοχειακού δυναμικού Ελλάδας (2011) ... 21
Πίνακας 3.15. Μερίδια αγοράς ξενοδοχειακών επιχειρήσεων, ομίλων και αλυσίδων βάσει αριθμού κλινών κατά κατηγορία (L’ και Α’ - 2011) ... 23
Πίνακας 3.16. Μερίδια ξενοδοχειακών επιχειρήσεων, ομίλων και αλυσίδων βάσει αριθμού κλινών (L’, Α’ και Β’ κατηγορίας) κατά γεωγραφική περιφέρεια (2011) ... 24
Διάγραμμα 2.1. Διανυκτερεύσεις σε τουριστικά καταλύματα (2006-2010) ... 17 Διάγραμμα 2.2. Αφίξεις αλλοδαπών τουριστών (2007-2011) ... 20 Διάγραμμα 3.1 Διαφημιστική δαπάνη του κλάδου (2007-2011) ... 22
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Στην παρούσα εργασία πραγματοποιείται προσδιορισμός της ποιότητας των υπηρεσιών των ξενοδοχειακών μονάδων που δραστηριοποιούνται στη Χίο καθώς και των επιπτώσεων του τουρισμού στις ξενοδοχειακές μονάδες του υπό μελέτη νησιού.
Για να πραγματοποιηθεί ο σκοπός της εργασίας κρίθηκε σκόπιμο, αρχικά, να πραγματοποιηθεί βιβλιογραφική ανασκόπηση της παγκόσμιας τουριστικής αγοράς και της ξενοδοχειακής βιομηχανίας στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα, χρησιμοποιήθηκε δευτερογενής έρευνα στην ΕΣΥΕ και σε μελέτες της ICAP και αναλύθηκε το διεθνές τουριστικό περιβάλλον, ο παγκόσμιος χάρτης της ξενοδοχειακής βιομηχανίας, η τουριστική βιομηχανία στην Ελλάδα, τα βασικά χαρακτηριστικά του κλάδου στην Ελλάδα, ο δείκτης αφίξεων τουριστών ανά ξενοδοχειακή κλίνη, η ζήτηση για ξενοδοχειακές υπηρεσίες, η προσφορά των ξενοδοχειακών αφίξεων και να μερίδια βάσει του συνόλου των κλινών.
Στη συνέχεια πραγματοποιήθηκε παρουσίαση των 5 δυνάμεων του Porter και SWOT Analysis του ξενοδοχειακού κλάδου στην Ελλάδα.
Τέλος, παρουσιάζονται τα αποτελέσματα των δύο ερευνών με ερωτηματολόγια όπου η πρώτη πραγματοποιήθηκε σε τουρίστες που επισκέφθηκαν τη Χίο ενώ η δεύτερη έρευνα πραγματοποιήθηκε σε ξενοδοχειακές μονάδες της Χίου. Τα ερευνητικά ερωτήματα των ερευνών και η μεθοδολογία τους παρουσιάζονται αναλυτικά στο κεφάλαιο 5 της παρούσας εργασίας.
2. Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΑΓΟΡΑ
2.1. Το Διεθνές Τουριστικό Περιβάλλον
Ο τουρισμός είναι ένας από τους δυναμικούς τομείς της παγκόσμιας οικονομίας.
Αποτελεί κυρίαρχη δραστηριότητα για πολλές χώρες, συνεπώς έχει αξιόλογες «πολλαπλασια- στικές» επιδράσεις και σε άλλους τομείς της οικονομίας, συμβάλλοντας στη συνολική οικονομική ανάπτυξη των χωρών αυτών. Στη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών σημείωσε αξιοσημείωτη μεγέθυνση, συνδεόμενος άμεσα με την κοινωνικοοικονομική αναπτυξιακή διαδικασία, καθώς συμβάλλει σημαντικά στην άνοδο του επιπέδου διαβίωσης των τουριστικά ανεπτυγμένων περιοχών και κατά συνέπεια στην ευημερία των πολιτών (ICAP, 2012).
Πίνακας 2.1 Παγκόσμιες τουριστικές αφίξεις (1970-2011) Έτος Αφίξεις (σε χιλιάδες επισκέπτες) Ρυθμός μεταβολής
1970 165.787 -
1980 285.997 +72,5%
1990 458.229 +60,2%
2000 696.000 +51,9%
2001 693.000 -0,4%
2002 703.000 +1,4%
2003 696.800 -0,8%
2004 766.200 +10,0%
2005 806.400 +5,2%
2006 846.000 +4,9%
2007 902.000 +6,6%
2008 920.000 +2,0%
2009 880.000 -4,3%
2010 935.000 +6,3%
2011 980.000 +4,8%
Πηγή: UNWTO
Όπως προκύπτει από τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού (UNWTO), ο διεθνής τουρισμός εμφάνισε αύξηση το 2011. Συγκεκριμένα, οι παγκόσμιες τουριστικές αφίξεις ανήλθαν σε 980 εκατ. το 2011, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 4,8% σε σχέση με το 2010 (πίνακας 2.1).
Σύμφωνα με την ίδια πηγή, οι παγκόσμιες τουριστικές εισπράξεις ανήλθαν στο ύψος των $1.031 δισ. το 2011 έναντι $919 δισ. το 2010 καταγράφοντας αύξηση 12,2%. Όσον αφορά τα στατιστικά στοιχεία σχετικά με τις αφίξεις και τις εισπράξεις ανά γεωγραφική περιφέρεια, η Ευρώπη παραμένει η περιοχή με τον υψηλότερο αριθμό αφίξεων (502 εκατ.) και εισπράξεων ($463 δισ.), διατηρώντας για ακόμη μια χρονιά και το μεγαλύτερο μερίδιο επί της παγκόσμιας τουριστικής αγοράς και για το 2011 (πίνακας 2.2).
Πίνακας 2.2 Παγκόσμιες τουριστικές αφίξεις και εισπράξεις ανά προορισμό (2011) Προορισμός Αφίξεις (σε εκατ.) Εισπράξεις ($
δισ.)
Ευρώπη 502 463
Ασία/Ειρηνικός 217 289
Αμερική 156 200
Αφρική 50 33
Μέση Ανατολή 55 46
Σύνολο 980 1.031
Πηγή: UNWTO
Σχετικά με τις πέντε (5) πρώτες χώρες ανά τον κόσμο με τις μεγαλύτερες τουριστικές αφίξεις και εισπράξεις, σύμφωνα και πάλι με τα στοιχεία του UNWTO για το 2011, η Γαλλία καταλαμβάνει την πρώτη θέση με 79,5 εκατ. αφίξεις, ενώ την πρώτη θέση σε τουριστικά έσοδα καταλαμβάνουν οι Η.Π.Α. με $116,3 δισ. (πίνακες 2.3 και 2.4).
Πίνακας 2.3 Οι 5 πρώτες χώρες ανά τον κόσμο σε τουριστικές αφίξεις (2011) Κατάταξη Χώρα Αφίξεις (σε εκατ.)
1 Γαλλία 79,5
2 Η.Π.Α. 62,3
3 Κίνα 57,6
4 Ισπανία 56,7
5 Ιταλία 46,1
Πηγή: UNWTO
Πίνακας 2.4 Οι 5 πρώτες χώρες ανά τον κόσμο σε τουριστικές εισπράξεις (2011) Κατάταξη Χώρα Εισπράξεις (σε
$δισ.)
1 Η.Π.Α. 116,3
2 Ισπανία 59,9
3 Γαλλία 53,8
4 Κίνα 48,5
5 Ιταλία 43,0
Πηγή: UNWTO
Μακροπρόθεσμα, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού προβλέπει μέσο ετήσιο ρυθμό αύξησης των διεθνών τουριστικών αφίξεων της τάξης του 3% με ορίζοντα το 2030, με τις διεθνείς αφίξεις να αναμένεται ως τότε να ξεπεράσουν το 1,8 δισ. ταξιδιωτών (ICAP, 2012).
Το 2011 ήταν και πάλι μια καλή χρονιά για τον παγκόσμιο τουρισμό, παρά τα οικονομικά προβλήματα αρκετών χωρών και ιδιαίτερα της ζώνης του ευρώ, τα συνεχιζόμενα φαινόμενα πολιτικής και κοινωνικής αστάθειας για τις χώρες της Μέσης Ανατολής και της βόρειας Αφρικής, καθώς οι φυσικές καταστροφές το μήνα Μάρτιο από το σεισμό στην Ιαπωνία.
Για το 2012 (σύμφωνα πάντα με τις εκτιμήσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού), το μέγεθος του διεθνούς τουρισμού (αφίξεις) αναμένεται και πάλι να κινηθεί ανοδικά με μικρότερο όμως ρυθμό (3%-4%), με αποτέλεσμα οι παγκόσμιες τουριστικές αφίξεις να ξεπεράσουν για πρώτη φορά τον «ιστορικό» αριθμό του ενός δισ. τουριστών. Ιδιαίτερα, σε ό,τι αφορά την Ευρώπη και την Αμερική, προβλέπεται αύξηση 2%-4%, ενώ τη μεγαλύτερη άνοδο αναμένεται να παρουσιάσουν η ενότητα Ασία/Ειρηνικός, αλλά και η Αφρική (4%-6%).
2.2. Ο Παγκόσμιος Χάρτης της Ξενοδοχειακής Βιομηχανίας
Σύμφωνα με τα στοιχεία της MKG Hospitality, για μια ακόμα χρονιά στην κορυφή της λίστας των μεγαλύτερων ξενοδοχειακών brands στον κόσμο βρίσκεται η Best Western με 311.598 δωμάτια και 4.078 ξενοδοχεία την 1.1.2012. Ακολουθούν η Holiday Inn με 225.328 δωμάτια και 1.233 ξενοδοχεία και η Marriot Hotels & Resorts με 205.595 δωμάτια και 555 ξενοδοχεία (πίνακας 2.5).
Πίνακας 2.5. Τα 10 κορυφαία ξενοδοχειακά brands παγκοσμίως την 1.1.2012
Κατάταξη Brand Ξενοδοχεία Δωμάτια
201
2 201
1 2012 2011 2012 2011
1 1 BEST WESTERN 4.078 4.015 311.598 307.155
2 2 HOLIDAY INN 1.233 1.247 225.328 230.117
3 3 MARRIOT HOTELS 555 554 205.595 204.019
4 5 HILTON HOTELS 2.590 2.621 199.875 202.132
5 4 COMFORT INNS & SUITES 561 547 200.170 192.866 6 6 HOLIDAY INN EXPRESS 2.114 2.075 196.666 191.228
7 7 HAMPTON INN 1.847 1.817 181.087 178.353
8 19 HOME INNS (+MOTEL 168) 1.426 818 176.562 93.898 9 8 DAYS INN OF AMERICA 1.864 1.877 150.436 149.980 10 9 SHERATON HOTELS & RESORTS 415 401 144.648 141.500
Πηγή: MKG HOSPITALITY
Σε επίπεδο ξενοδοχειακών ομίλων, την πρώτη θέση διατηρεί (την 1.1.2012) ο όμιλος InterContinental (IHG) διαχειριζόμενος 658.348 δωμάτια (4.480 ξενοδοχεία) μέσα από γνωστά brands όπως τα Holiday Inn, Crowne Plaza και φυσικά τα ομώνυμα InterContinental. Στη δεύτερη θέση (από τρίτη το 2011) πέρασε το 2012 ο όμιλος Hilton με 633.238 δωμάτια και 3.843 ξενοδοχεία και ακολουθεί στην κατάταξη ο όμιλος Marriott Intl, με 617.837 δωμάτια σε 3.537 ξενοδοχεία. Ωστόσο, η αλυσίδα με τη μεγαλύτερη άνοδο σε διαθέσιμα δωμάτια το 2012 ήταν η Κινεζική Home Inns (+Motel 168) η οποία μετά την εξαγορά της Motel 168 έχει στο δυναμικό της με 176.562 δωμάτια σε σύνολο 1.426 ξενοδοχειακών μονάδων. Συνολικά, οι 10 πρώτοι ξενοδοχειακοί όμιλοι ανά τον κόσμο, αύξησαν το δυναμικό τους κατά 181.576 δωμάτια (4,2%) και 1.250 ξενοδοχεία (πίνακας 2.6.).
Πίνακας 2.6. Οι 10 κορυφαίοι ξενοδοχειακοί όμιλοι παγκοσμίως την 1.1.2012
Κατάταξη Όμιλος Ξενοδοχεία Δωμάτια
201
2 201
1 2012 2011 2012 2011
1 1 INTERCONTINENTAL HOTEL
GROUP 4.480 4.437 658.348 647.161
2 3 HILTON WORLDWIDE 3.843 3.689 633.238 605.938
3 4 MARRIOTT INTL 3.537 3.446 617.837 602.056
4 2 WHYNDHAM
WORLDWIDE 7.205 7.207 613.126 612.735
5 5 ACCOR 4.426 4.229 531.714 506606
6 6 CHOICE HOTELS INTL 6.203 6.142 502.460 495.145 7 7 STARWOOD HOTELS & RESORTS 1.077 1.041 315.346 308.700
8 8 BEST WESTERN 4.078 4.015 311.598 307.155
9 12 HOME INNS (+MOTEL 168) 1.426 818 176.562 93.898 10 9 CARLSON HOSPITALITY 1.077 1.078 165.802 165.061
Πηγή: MKG HOSPITALITY
Περαιτέρω, σε ό,τι αφορά τα γεωγραφικά όρια της Ε.Ε., σε επίπεδο ξενοδοχειακών ομίλων την πρώτη θέση διατηρεί ο όμιλος Accor με 254.553 δωμάτια την 1.1.2012 (2.345 ξενοδοχεία). Ακολουθούν στη δεύτερη θέση η Best Western με 89.743 δωμάτια σε 1.316 ξενοδοχεία και στην τρίτη θέση η Intercontinental με 86.780 δωμάτια σε 559 ξενοδοχεία (πίνακας 2.7.).
Πίνακας 2.7. Τα 10 κορυφαίοι ξενοδοχειακοί όμιλοι στην Ε.Ε. την 1.1.2012
Κατάταξη Όμιλος Ξενοδοχεία Δωμάτια
2012 2011 2012 2011 2012 2011
1 1 ACCOR 2.345 2.272 254.553 246.665
2 2 BEST WESTERN 1.316 1.309 89.743 89.092
3 3 INTERCONTINENTAL HOTEL GROUP 559 545 86.780 84.653
4 4 GROUPE DU LOUVRE 956 942 67.687 66.705
5 6 CARLSON REZIDOR HOTEL GROUP 253 247 51.498 49.237
6 5 NH HOTELS 356 354 51.453 51.121
7 10 WHITBREAD HOTELS & RESTAURANTS 606 Μ.Δ. 45.496 Μ.Δ.
8 7 MELIA INTL 201 204 45.145 44..531
9 9 HILTON WORLDWIDE 184 177 43.189 41.214
10 8 TUI HOTELS & RESORTS 161 MA 40.804 Μ.Δ.
Για τις κορυφαίες αλυσίδες / ομίλους σημειώνονται τα εξής (ICAP, 2012):
Intercontinental Hotel Group (Βρετανία): Ως όμιλος, διατηρεί την πρώτη θέση στον κόσμο και την τρίτη στα γεωγραφικά όρια της Ε.Ε., αυξάνοντας το σύνολο των δωματίων κατά 11.187 το 2012 σε σχέση με το 2011. Η συνεχιζόμενη ανάπτυξη του ομίλου ενισχύθηκε από την επέκταση της Holiday Inn Express αλλά και την επέκταση της Crowne Plaza, την επέκταση των αλυσίδων Staybridge Suites και Indigo Boutique στην Ευρώπη, καθώς επίσης και την είσοδο στην αγορά της χρονομεριστικής μίσθωσης (μέσω της Holiday Inn Club Vacations).
Hilton Worldwide (Η.Π.Α.): Το 2012 ο όμιλος προσέθεσε στο δυναμικό του 27.300 δωμάτια, ανεβαίνοντας στην δεύτερη θέση της παγκόσμιας κατάταξης των ξενοδοχειακών ομίλων (στην ένατη θέση στο χώρο της Ε.Ε). Το μοντέλο ανάπτυξης που ακολουθεί εστιάζεται στο franchising στις Η.Π.Α., ενώ νέες αλυσίδες που απέκτησε είναι οι Doubletree, Homewood Suites, Hilton Garden Inn και Hampton Inn.
Marriott International (Η.Π.Α.): Το 2012 ανέβηκε στην τρίτη θέση της παγκόσμιας κατάταξης αυξάνοντας τα δωμάτιά του κατά 15.781. Τα τελευταία χρόνια παρουσιάζει υψηλό μέσο ρυθμό ανάπτυξης καθώς και εκτεταμένα σχέδια επέκτασης επενδύοντας συνεχώς και στα εμπορικά σήματα που ήδη ελέγχει.
Wyndham Hotel Group (Η.Π.Α.): Ο αμερικανικός όμιλος πέρασε στην τέταρτη θέση της παγκόσμιας κατάταξης το 2012, αυξάνοντας τα δωμάτιά του μόλις κατά 391. Στο δυναμικό του βρίσκονται οι αλυσίδες Global Hyatt και Microtel Inns & Suites, καθώς επίσης και η Hawthorn Suites (ξενοδοχεία μακράς διαμονής).
Accor Group (Γαλλία): Το 2012 προστέθηκαν στο δυναμικό του ομίλου 25.108 δωμάτια, διατηρώντας σταθερά την πέμπτη θέση της παγκόσμιας κατάταξης και την πρώτη θέση στα όρια της Ε.Ε. Στο δυναμικό του εντάσσονται οι αλυσίδες Etap Hotels και Formule 1.
Choice Hotels Intl (Η.Π.Α.): Το 2012 ο όμιλος αύξησε το δυναμικό του κατά 7.315 δωμάτια διατηρώντας την έκτη θέση της παγκόσμιας κατάταξης. Η αμερικανικών συμφερόντων αλυσίδα έχει εντάξει στο χαρτοφυλάκιό της την αλυσίδα Cambria η οποία αναπτύσσεται με γρήγορους ρυθμούς έχοντας ήδη στο δυναμικό της 12 σε λειτουργία ξενοδοχεία και 61 ακίνητα.
Starwood Hotels & Resorts (Η.Π.Α.): Το 2012 ο όμιλος αύξησε τα δωμάτιά του κατά 6.646 παραμένοντας στην έβδομη θέση της παγκόσμιας κατάταξης.
Best Western (Η.Π.Α.): Το 2012 αύξησε το συνολικό αριθμό των δωματίων του κατά 4.443, ενώ στις χώρες της Ε.Ε. διατηρεί σταθερά τη δεύτερη θέση όπου ο αριθμός των δωματίων αυξήθηκε κατά 651.
Home Inns + Motel 168 (Κίνα): Πρόκειται για τον πρώτο ξενοδοχειακό όμιλο κινέζικων συμφερόντων που το 2012 «σκαρφάλωσε» στην πρώτη δεκάδα της παγκόσμιας κατάταξης (ένατη θέση) εξαγοράζοντας την Motel 168 και αυξάνοντας το δυναμικό του κατά 82.664 δωμάτια και 608 ξενοδοχεία.
Carlson Rezidor Hotel Group (Η.Π.Α.): Το 2010 έπεσε στη δέκατη θέση της παγκόσμιας κατάταξης αν και αύξησε τα δωμάτιά του κατά 741. Στην Ευρώπη κατετάγη στην πέμπτη θέση, αυξάνοντας το δυναμικό του κατά 2.261 δωμάτια.
3. Η ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
3.1. Η Τουριστική Βιομηχανία στην Ελλάδα - Το Τουριστικό Κύκλωμα
Σύμφωνα με τον Σ.Ε.Τ.Ε. (Σύνδεσμος Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων - www.sete.gr), σε ό,τι αφορά τα βασικά μεγέθη του ελληνικού τουρισμού, η συμμετοχή του στο Α.Ε.Π. ανήλθε για το 2011 στο 16,5%, ενώ η συμμετοχή του στην απασχόληση στο 18,4%
(758.300 απασχολούμενοι στον τουρισμό). Με βάση τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού (WTO) ως προς τη θέση της Ελλάδας στην παγκόσμια κατάταξη, το 2011 κατείχε την 17η θέση βάσει αριθμού αφίξεων (μερίδιο 1,7%) και την 19η θέση βάσει τουριστικών εισπράξεων (μερίδιο 1,4%). Επίσης, σύμφωνα με το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ (WEF), το 2011 η χώρα μας καταλαμβάνει την 29η θέση μεταξύ 139 χωρών στο Δείκτη Ταξιδιωτικής και Τουριστικής Ανταγωνιστικότητας, ενώ στο Γενικό Δείκτη Ανταγωνιστικότητας καταλαμβάνει μόλις την 83η (ICAP, 2012).
Με τον όρο «Τουρισμός» νοείται η πολυσύνθετη εκείνη επιχειρηματική δραστηριότητα της μεταφοράς, διαμονής, εξυπηρέτησης και διασκέδασης των τουριστών. Πρόκειται για μια τεράστια βιομηχανία, συνισταμένες της οποίας είναι (ICAP, 2012):
Οι μονάδες καταλυμάτων π.χ. ξενοδοχεία, μοτέλ, ενοικιαζόμενα δωμάτια, διαμερί- σματα, ξενώνες κλπ.
Οι επισιτιστικές μονάδες, οι οποίες καλύπτουν τις ανάγκες διατροφής των ταξιδιωτών, όπως είναι τα εστιατόρια, οι ταβέρνες, τα μπαρ, τα εστιατόρια γρήγορης εξυπηρέτησης (fast food) κλπ.
Οι επιχειρήσεις μεταφοράς, οι οποίες καλύπτουν τις ανάγκες μετακίνησης των ταξιδιωτών, όπως είναι οι αεροπορικές και οι ναυτιλιακές εταιρείες, οι εταιρείες μεταφοράς επί χερσαίου εδάφους (τρένα, λεωφορεία) ακόμη και οι επιχειρήσεις ενοικίασης αυτοκινήτων.
Τα τουριστικά / ταξιδιωτικά γραφεία.
Σε αντίθεση με τους άλλους κλάδους της τουριστικής βιομηχανίας, οι οικονομικές μονάδες που περιλαμβάνονται στο τμήμα αυτό είναι συνήθως εγκατεστημένες στο σημείο που ξεκινά ο ταξιδιώτης (τόπος προέλευσης) και όχι στον τόπο του προορισμού του. Ο ταξιδιωτικός πράκτορας δίνει απαντήσεις στις ερωτήσεις που ενδεχομένως να έχει ο ταξιδιώτης και ενεργεί για λογαριασμό του, όσον αφορά στο σχεδιασμό του ταξιδιού και στις απαραίτητες εκ των προτέρων ενέργειες που πρέπει να γίνουν (π.χ.
κράτηση εισιτηρίου και καταλύματος, έκδοση εισιτηρίων και διαβατηρίων, άδειες παραμονής, εξασφάλιση ενοικιαζόμενου αυτοκινήτου, λοιπές μετακινήσεις κλπ.).
Οι μονάδες - εγκαταστάσεις αναψυχής.
Ο συγκεκριμένος τομέας αποτελείται από ένα συνδυασμό επιχειρήσεων και δραστηριοτήτων, π.χ. πάρκα και ειδικά διαμορφωμένοι φυσικοί χώροι για αναψυχή (υδροπάρκα, γήπεδα γκολφ), χιονοδρομικά κέντρα, εκδρομές με ειδικά διαμορφωμένα πλοιάρια, πολιτιστικές εκδηλώσεις κλπ.
Διάφορες άλλες επιχειρήσεις, οι οποίες ικανοποιούν δευτερεύουσες ανάγκες των ταξιδιωτών, όπως π.χ. καταστήματα που χαρακτήρα ως αναμνηστικά (souvenirs), καταστήματα φωτογραφικών ειδών κλπ.
Πέραν των προϊόντων και των υπηρεσιών των παραπάνω τομέων, οι τουρίστες καταναλώνουν ή κάνουν χρήση αγαθών και υπηρεσιών που κατά κύριο λόγο παρέχονται στους κατοίκους των περιοχών που επισκέπτονται όπως π.χ. ταχυδρομεία, πρακτορεία τύπου, κομμωτήρια, κινηματογράφοι, καταστήματα πώλησης τροφίμων κλπ (ICAP, 2012).
Οι δύο βασικοί πόλοι του τουριστικού κυκλώματος είναι οι τουρίστες και τα καταλύματα προς τα οποία πρόκειται να μετακινηθούν. Τα καταλύματα και οι συμπληρωματικές υπηρεσίες διαμορφώνουν το τουριστικό προϊόν που προσφέρει ο προορισμός, κύρια συστατικά στοιχεία του οποίου είναι: 1) οι φυσικοί και πολιτιστικοί πόροι έλξης του τόπου προορισμού, 2) η υποδομή και ανωδομή του, 3) η προσπελασιμότητά του, 4) οι παραστάσεις που διαμορφώνουν οι επισκέπτες του και 5) η τιμή του τουριστικού προϊόντος (ICAP, 2012).
Οι «μεμονωμένοι» τουρίστες (όσοι ταξιδεύουν εκτός γκρουπ), επιλέγουν οι ίδιοι το κατάλυμα στο οποίο πρόκειται να διαμείνουν, οι δε συμπληρωματικές υπηρεσίες επιλέγονται συνήθως κατά τη διάρκεια της παραμονής στον τόπο του προορισμού. Αντίθετα, οι τουρίστες που μετακινούνται ομαδικώς, καταφεύγουν στις υπηρεσίες κάποιου ταξιδιωτικού γραφείου. Ο τουριστικός πράκτορας διαμορφώνει ένα προϊόν γνωστό ως τουριστικό πακέτο, το οποίο περιλαμβάνει τις υπηρεσίες μεταφοράς, διαμονής, εστίασης, ενώ συχνά συμπληρώνεται και με υπηρεσίες ψυχαγωγίας και ξενάγησης. Η ευθύνη της επιλογής των επιμέρους υπηρεσιών που συνθέτουν το πακέτο, ανήκει στον τουριστικό πράκτορα, καθώς ο τουρίστας αγοράζει ένα ολοκληρωμένο, αλλά και παράλληλα τυποποιημένο προϊόν. Σύμφωνα με εκπροσώπους του τουριστικού τομέα, για ένα μέσο τουριστικό πακέτο εισερχόμενου τουρισμού εκτιμάται ότι η διανυκτέρευση (ξενοδοχείο) αντιπροσωπεύει το 40% περίπου της συνολικής αξίας αυτού (ICAP, 2012).
Ο τουριστικός πράκτορας, γνωρίζοντας πολύ καλά τις εναλλακτικές δυνατότητες που προσφέρει ένας προορισμός και εκμεταλλευόμενος τη διαπραγματευτική δύναμη που του παρέχει η δυνατότητα των μαζικών αγορών, επιτυγχάνει πολύ χαμηλές τιμές, συχνά δε επιβάλλει τους δικούς του κανόνες σε ολόκληρο το τουριστικό κύκλωμα. Η λειτουργία αυτού
του μηχανισμού οδήγησε σε μία ολιγοπωλιακή σχεδόν διάρθρωση της παγκόσμιας αγοράς τουριστικών υπηρεσιών και ανέδειξε τον τουριστικό πράκτορα ως κυρίαρχο παράγοντα της τουριστικής βιομηχανίας (ICAP, 2012).
Στη σημερινή εποχή όπου υπάρχει πλήρης ελευθερία πρόσβασης στην πληροφόρηση, ο τουρίστας δεν είναι πλέον υποχρεωμένος να καταφύγει οπωσδήποτε στις υπηρεσίες κάποιου ταξιδιωτικού γραφείου. Μέσω του διαδικτύου (Internet) έχει τη δυνατότητα να επιλέξει το ξενοδοχείο της αρεσκείας του, το μέσο μεταφοράς που επιθυμεί, καθώς και πλήθος άλλων συμπληρωματικών υπηρεσιών, με αποτέλεσμα ο κάθε πελάτης να «διαμορφώνει» το δικό του τουριστικό πακέτο. Από την άλλη πλευρά, όλo και περισσότερες τουριστικές επιχειρήσεις διατηρούν τις δικές τους ιστοσελίδες (web sites) και κατά συνέπεια το τουριστικό προϊόν μορφοποιείται και προβάλλεται στον κυβερνοχώρο. Με τον τρόπο αυτό εκτιμάται ότι ενισχύεται ο ρόλος του καταλύματος στην τουριστική βιομηχανία, ενώ ο υποψήφιος τουρίστας αποκτά τη δυνατότητα να επικοινωνεί απ’ ευθείας με τους παρόχους τουριστικών υπηρεσιών (ICAP, 2012).
3.2. Βασικά Χαρακτηριστικά του Κλάδου
Οι ξενοδοχειακές μονάδες διακρίνονται σε διάφορες κατηγορίες ανάλογα με το επίπεδο του συνδυασμού αγαθών - υπηρεσιών που προσφέρουν, τον τύπο ιδιοκτησίας (ελληνικών ή ξένων συμφερόντων, αλυσίδα, όμιλος κλπ.) ή και τη γεωγραφική περιοχή στην οποία λειτουργούν (ICAP, 2012).
Ανάλογα με την περιοχή και τη δραστηριότητά τους, τα ξενοδοχεία διακρίνονται σε αστικά, τα οποία είναι εγκατεστημένα στα αστικά κέντρα και λειτουργούν σε δωδεκάμηνη βάση και στα εποχιακής λειτουργίας ξενοδοχεία διακοπών (resorts), τα οποία είναι γεωγραφικά διάσπαρτα στην ευρύτερη περιφέρεια και στην πλειοψηφία τους βρίσκονται σε παραθαλάσσιες και κυρίως νησιωτικές περιοχές. Τα τελευταία κυρίως χρόνια, αύξηση παρουσιάζει ο πληθυσμός των ξενοδοχειακών μονάδων που λειτουργούν με το σύστημα «all inclusive», δηλαδή του
«πακέτου διακοπών» στην τιμή του οποίου περιλαμβάνονται όλες οι υπηρεσίες (διαμονή, εστίαση, αναψυχή) εντός του ξενοδοχειακού συγκροτήματος. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι συχνά δημιουργείται δυσαρέσκεια στις τοπικές κοινωνίες των περιοχών όπου λειτουργούν all inclusive ξενοδοχεία, καθώς ο τουρίστας «κλείνεται» μέσα σε αυτά και δεν πραγματοποιεί δαπάνες εκτός ξενοδοχείου (ICAP, 2012).
Διαφορετικά χαρακτηριστικά, τόσο όσον αφορά τη δομή λειτουργίας τους όσο και την οικονομική τους απόδοση, παρατηρούνται στις ξενοδοχειακές μονάδες που είναι
εγκατεστημένες σε περιοχές όπου ο τουρισμός αποτελεί το μείζον τμήμα της τοπικής οικονομικής βάσης και οι οποίες χαρακτηρίζονται ως «κορεσμένες» και ως περιοχές «Ελέγχου Τουριστικής Ανάπτυξης». Είναι χαρακτηριστικό ότι το ήμισυ του ξενοδοχειακού δυναμικού της χώρας βρίσκεται συγκεντρωμένο στις προαναφερόμενες περιοχές (ICAP, 2012).
Η διαθέσιμη ξενοδοχειακή υποδομή υποδηλώνει, ως ένα βαθμό, το μέγεθος της τουριστικής ανάπτυξης μιας περιοχής, γεγονός που μαρτυρεί ότι ο ξενοδοχειακός κλάδος αποτελεί το σημαντικότερο τμήμα της τουριστικής βιομηχανίας. Είναι βέβαιο, ότι ένα μεγάλο μέρος της συμβολής του τουρισμού στην περιφερειακή ανάπτυξη της χώρας οφείλεται στην ύπαρξη πολλών ξενοδοχειακών επιχειρήσεων. Μάλιστα, η ποιότητα, αλλά και το μέγεθος της τουριστικής δραστηριότητας σε μία περιοχή, επηρεάζονται σημαντικά από την ποιότητα των χώρων και των υπηρεσιών που προσφέρουν τα τοπικά ξενοδοχεία, σε συνδυασμό με την ευρύτερη υπάρχουσα υποδομή, όπως το δίκτυο μεταφορών / συγκοινωνιών, οι υπηρεσίες υγείας, τα κέντρα ψυχαγωγίας, αλλά και το φυσικό περιβάλλον (ICAP, 2012).
Η εξέταση των χαρακτηριστικών των ελληνικών ξενοδοχείων καταδεικνύει μία σειρά σημαντικών διαφοροποιήσεων μεταξύ των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων που είναι εγκατεστημένες στις νησιωτικές και παραθαλάσσιες περιοχές της χώρας και εκείνων που βρίσκονται σε ορεινές περιοχές (ICAP, 2012).
Οι διαφορές αυτές οφείλονται στο πρότυπο του μαζικού / παραθεριστικού τουρισμού που έχει επικρατήσει στις περισσότερες περιφέρειες και έχει ως αποτέλεσμα να επωφελούνται, κυρίως, οι περιοχές που διαθέτουν θάλασσα. Από την άλλη πλευρά, οι ορεινές περιοχές παρουσιάζουν σημαντικές δυνατότητες ανάπτυξης εναλλακτικών μορφών τουρισμού. Είναι βέβαιο πως αν αυτές οι δυνατότητες αξιοποιηθούν κατάλληλα, θα υπερνικηθούν πολλά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ξενοδοχειακές επιχειρήσεις και γενικότερα οι περιφέρειες στις οποίες αυτές δραστηριοποιούνται (ICAP, 2012).
Σε ό,τι αφορά την ισχύουσα τουριστική πολιτική, ο βασικός άξονας τα τελευταία χρόνια ήταν η ανάσχεση δημιουργίας νέων κλινών, με εξαίρεση τις Περιοχές Ειδικά Ρυθμιζόμενης Πολεοδόμησης και τις μη ανεπτυγμένες τουριστικά περιοχές, καθώς και η μετατροπή παραδοσιακών κτισμάτων σε ξενοδοχεία, με στόχο να περιοριστούν οι αρνητικές επιπτώσεις της υπερσυγκέντρωσης κλινών στις κύρια ανεπτυγμένες τουριστικά περιοχές. Αυτό άλλωστε αποτελεί και χαρακτηριστικό σημείο του μοντέλου ανάπτυξης που ακολούθησε ο ελληνικός τουρισμός, καθώς ένα μεγάλο μέρος των προβλημάτων του εντοπίζεται στη συγκέντρωση τουριστικών δραστηριοτήτων σε συγκεκριμένες περιοχές (ICAP, 2012).
Στην Ελλάδα, μέχρι πρότινος, τα ξενοδοχεία κατατάσσονταν μεταξύ έξι διαφορετικών κατηγοριών, με κριτήρια που είχαν σχέση περισσότερο με την κατασκευή τους και λιγότερο με την ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών. Επρόκειτο για τις κατηγορίες Πολυτελείας
(Lux), Α' τάξης, Β' τάξης, Γ' τάξης, Δ' τάξης και Ε' τάξης. Ωστόσο, έχει προωθηθεί η διαδικασία αλλαγής της κατάταξης των ξενοδοχείων από «Κατηγορίες» σε «Αστέρια», με σκοπό την καθιέρωση κλίμακας αστεριών από 1 έως 5, σε συνάρτηση όχι μόνο με παράγοντες που έχουν σχέση με την κατασκευή, αλλά και με το επίπεδο και την ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών (ICAP, 2012).
Καθοριστικές επιπτώσεις αναμένεται να επιφέρουν οι αλλαγές αυτές στην τιμολογιακή πολιτική των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων. Η τιμολογιακή πολιτική που ακολουθεί ο κάθε επιχειρηματίας καθορίζεται κύρια (με δεδομένο το μη ουσιαστικό ρόλο που διαδραματίζουν οι πίνακες των ελαχίστων τιμών που εκδίδονται από τον Ε.Ο.Τ. σε συνεργασία με το Ξ.Ε.Ε.) από τη διαπραγματευτική ικανότητα της εκάστοτε ξενοδοχειακής επιχείρησης, την οικονομική της κατάσταση, τη χώρα προέλευσης της πελατείας της κλπ (ICAP, 2012).
Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας με βάση τον οποίο διαμορφώνεται η τιμολογιακή πολιτική που ακολουθείται τα τελευταία χρόνια, είναι η δυναμική την οποία έχει ο ελληνικός προορισμός στις διεθνείς αγορές. Αυτό σημαίνει ότι λαμβάνεται σοβαρά υπόψη το επίπεδο των υποδομών, το είδος των καταλυμάτων, η απόσταση από τις χώρες προέλευσης, η διαφημιστική προβολή, οι δημόσιες σχέσεις, καθώς και το είδος του τουρισμού που προωθείται (ICAP, 2012).
3.3. Δείκτης Αφίξεων Τουριστών ανά Ξενοδοχειακή Κλίνη - Μέση κατά Κεφαλή Τουριστική Δαπάνη
Η εξέλιξη του ξενοδοχειακού κλάδου στην Ελλάδα θα πρέπει να εξετασθεί παράλληλα με το ρυθμό εξέλιξης της τουριστικής κίνησης στη χώρα. To 2011 καταγράφηκαν 16,4 εκατ.
αφίξεις, έναντι 15 εκατ. αφίξεων το 2010.
Πίνακας 3.1 Αφίξεις / κλίνη (1960-2011)
Έτος Αφίξεις Κλίνες Αφίξεις / κλίνη
1960 400.000 55.000 7,3
1970 1.455.000 119.000 12,2
1980 5.271.000 278.000 19,0
1990 9.310.000 423.660 22,0
2000 13.567.453 586.372 23,1
2001 14.678.688 608.140 24,1
2002 14.918.177 625.155 23,9
2003 14.784.560 644.898 22,9
2004 14.267.420 668.271 21,3
2005 15.449.133 682.050 22,7
2006 17.283.910 693.252 24,9
2007 16.165.283 700.933 23,1
2008 15.938.806 715.857 22,3
2009 14.914.534 732.279 20,4
2010 15.007.490 763.407 19,7
2011 16..427.247 763.668 21,5
Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ/Ξ.Ε.
Θα πρέπει να επισημανθεί ότι, η πορεία του αριθμού αφίξεων των αλλοδαπών επισκεπτών στη χώρα μας, αποτελεί έναν μόνο παράγοντα με βάση τον οποίο μπορούν να εκτιμηθούν τα αποτελέσματα του ελληνικού τουρισμού. Είναι απαραίτητος ο συνυπολογισμός των διανυκτερεύσεων που πραγματοποιήθηκαν από τους τουρίστες που αφίχθηκαν και κυρίως η συναλλαγματική απόδοση της τουριστικής κίνησης (ICAP, 2012).
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου, το 2011 λειτούργησαν στη χώρα 763.668 κλίνες. Στη δεκαετία του 1970 σημαντική αύξηση παρουσίασαν οι κλίνες υψηλών κατηγοριών σε αντίθεση με τη δεκαετία του 1980 κατά την οποία αυξήθηκαν οι κλίνες των μικρότερων κατηγοριών, γεγονός στο οποίο συνέβαλε σε σημαντικό βαθμό ο αναπτυξιακός νόμος 1262/82. Αντίθετα, η δεκαετία του 1990 χαρακτηρίζεται ως η εποχή των επεκτάσεων, των ανακαινίσεων και του εκσυγχρονισμού των υφισταμένων μονάδων, δεδομένου ότι η κρίση που ανέκυψε στον ελληνικό τουρισμό οδήγησε σε μείωση του ρυθμού ίδρυσης νέων ξενοδοχειακών καταλυμάτων. Με αφορμή τους Ολυμπιακούς Αγώνες το 2004, μεγάλος ήταν ο αριθμός των ξενοδοχείων που ανακαινίσθηκαν ή και επεκτάθηκαν ιδιαίτερα δε στο νομό Αττικής (ΕΛ. ΣΤΑΤ., 2014).
Συσχετίζοντας τα παραπάνω στοιχεία, παρατηρείται διαχρονική μείωση του δείκτη αφίξεων ανά ξενοδοχειακή κλίνη κατά την περίοδο 2007-2010, ως αποτέλεσμα της αύξησης της προσφοράς και μείωσης της ζήτησης.
Τέλος, σχετικά με τη μέση κατά κεφαλή τουριστική δαπάνη στην Ελλάδα, το συγκεκριμένο μέγεθος παρουσιάζει επίσης μείωση από το 2009 και μετά.
Πίνακας 3.2 Μέση κατά κεφαλή τουριστική δαπάνη (2001-2011) Έτος Αφίξεις Έσοδα (€εκατ.) ΜΚΤΔ (€)
2001 14.678.688 10.580 721
2002 14.918.177 10.285 689
2003 14.784.560 9.460 640
2004 14.267.420 10.348 725
2005 15.449.133 10.730 695
2006 17.283.910 11.357 657
2007 16.165.283 11.319 700
2008 15.938.806 11.636 730
2009 14.914.534 10.400 697
2010 15.007.490 9.614 641
2011 16.427.247 10.505 639 Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ / Τράπεζα Ελλάδος.
3.4. Η Ζήτηση για Ξενοδοχειακές Υπηρεσίες
Το μέγεθος της τουριστικής κίνησης της χώρας, είναι ο βασικός παράγοντας ο οποίος επηρεάζει τη ζήτηση για ξενοδοχειακές υπηρεσίες. Ιδιαίτερη δε σημασία έχει ο εισερχόμενος τουρισμός, καθώς κυριότεροι πελάτες των ελληνικών ξενοδοχείων είναι οι αλλοδαποί τουρίστες οι οποίοι επισκέπτονται την Ελλάδα για διακοπές κυρίως κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.
3.4.2. Διανυκτερεύσεις στα Τουριστικά Καταλύματα - Κατανομή Διανυκτερεύσεων και Πληρότητες
Οριακή αύξηση 1,2% εμφάνισαν οι συνολικές διανυκτερεύσεις στα διάφορα ξενοδοχειακά καταλύματα της χώρας, το 2010 σε σχέση με το 2009. Οι αλλοδαποί τουρίστες εξακολουθούν να αποτελούν τη βασικότερη κατηγορία πελατών των ελληνικών ξενοδοχειακών επιχειρήσεων, καθώς αντιπροσωπεύουν το 74,2% των συνολικών διανυκτερεύσεων για το 2010 (πίνακας 3.8.).
Πίνακας 3.8. Διανυκτερεύσεις αλλοδαπών & ημεδαπών τουριστών σε ξενοδοχειακά καταλύματα (2005-2010)
Έτος Αλλοδαποί Ημεδαποί Σύνολο Μέση ετήσια πληρότητα
Μεταβολή
2005 40.074.798 13.942.458 54.017.256 58,6% -
2006 42.458.767 14.248.961 56.707.728 59,8% 5,0%
2007 47.410.260 16.675.264 64.085.524 57,0% 13,0%
2008 47.233.616 16.840.111 64.073.727 56,7% 0,0%
2009 45.925.585 18.366.858 64.292.443 51,1% 0,3%
2010 48.243.634 16.815.461 65.059.095 48,1% 1,2%
Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ
Πίνακας 3.9 Διανυκτερεύσεις και πληρότητες ξενοδοχειακών καταλυμάτων (2000- 2010)
Έτος Σύνολο
Διανυκτερεύσεων Πληρότητα (%)
2000 61.302.903 65,0
2001 58.832.656 62,7
2002 55.840.611 61,7
2003 54.502.104 60,7
2004 51.589.793 55,6
2005 54.017.256 58,6
2006 56.707.728 59,8
2007 64.085.254 57,0
2008 64.073.727 56,7
2009 64.292.443 51,1
2010 65.059.095 48,1
Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ
Από πλευράς κατανομής των συνολικών διανυκτερεύσεων ανά μήνα (πίνακας 3.10.), έντονος είναι ο παράγων της εποχι κότητας, καθώς οι μήνες Ιούνιος, Ιούλιος, Αύγουστος και Σεπτέμβριος συγκεντρώνουν λίγο πάνω από το ήμισυ του συνόλου των διανυκτερεύσεων σε ετήσια βάση.
Πίνακας 3.10. Διανυκτερεύσεις σε ξενοδοχειακά καταλύματα ανά μήνα (2009- 2010)
Μήνας 2009 2010 Μεταβολή
2010/09 Πληρότητα κλινών 2010
Ιανουάριος 1.081.282 1.144.723 5,9% 21,9
Φεβρουάριος 1.130.872 1.135.537 0,4% 23,9
Μάρτιος 1.462.408 1.419.228 -3,0% 23,9
Απρίλιος 2.687.832 2.451.488 -8,8% 23,1
Μάιος 6.423.033 6.516.773 1,5% 40,6
Ιούνιος 9.440.125 9.345.265 -1,0% 54,3
Ιούλιος 12.269.657 12.764.468 4,0% 68,2
Αύγουστος 13.567.511 14.045.721 3,5% 73,8
Σεπτέμβριος 9.395.989 9.651.498 2,7% 58,6
Οκτώβριος 4.274.219 4.353.406 1,9% 32,4
Νοέμβριος 1.292.234 1.104.585 -14,5% 21,0
Δεκέμβριος 1.267.281 1.126.403 -11,1% 22,7
Σύνολο 64.292.443 65.059.095 1,2% 48,1%
Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ
Σχετικά με την κατανομή των διανυκτερεύσεων κατά γεωγραφική περιφέρεια για το 2009 (πίνακας 3.11.), η περιφέρεια της Κρήτης συγκεντρώνει το μεγαλύτερο αριθμό διανυκτερεύσεων με μερίδιο 25,2% επί του συνόλου.
Πίνακας 3.11. Διανυκτερεύσεις σε ξενοδοχειακά καταλύματα ανά γεωγραφική περιοχή (2008-2010)
Περιφέρεια 2008 2009 2010 Μεταβολή
2010/09 Μερίδιο 2010
Αττική 7.272.015 7.005.670 6.711.987 -4,2% 10,3%
Κεντρική Μακεδονία 7.362.945 7.225.027 7.047.880 -2,5% 10,8%
Νότιο Αιγαίο 14.427.203 14.543.738 15.795.390 8,6% 24,3%
Πελοπόννησος 2.329.673 2.571.654 2.457.469 -4,4% 3,8%
Θεσσαλία 1.928.092 2.052.607 1.942.528 -5,4% 3,0%
Στερεά Ελλάδα 1.531.378 1.656.654 1.603.330 -3,2% 2,5%
Αν. Μακεδονία & Θράκη 1.657.990 1.639.206 1.480.796 -9,7% 2,3%
Δυτική Ελλάδα 1.730.591 1.712.279 1.663.980 -2,8% 2,6%
Ιόνιοι Νήσοι 7.260.101 7.340.122 7.165.641 -2,4% 11,0%
Κρήτη 15.700.939 15.594.281 16.420.477 5,3% 25,2%
Ήπειρος 827.169 932.473 911.117 -2,3% 1,4%
Βόρειο Αιγαίο 1.653.390 1.635.463 1.499.728 -8,3% 2,3%
Δυτική Μακεδονία 392.241 383.269 358.772 -6,4% 0,6%
Σύνολο 64.073.727 64.292.443 65.059.095 1,2% 100%
Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ
Η μέση ετήσια πληρότητα των ξενοδοχειακών καταλυμάτων της χώρας διαμορφώθηκε (το 2010) σε 48,1%, έναντι 51,1% το 2009 (πίνακας 3.12.), ενώ την υψηλότερη μέση ετήσια πληρότητα παρουσιάζουν κατά το 2010 τα ξενοδοχειακά καταλύματα του Νοτίου Αιγαίου (61,1%).
Πίνακας 3.12. Μέση ετήσια πληρότητα ξενοδοχειακών καταλυμάτων (2004-2010) Περιφέρειες 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Νότιο Αιγαίο 69,0% 73,5% 76,9% 68,2% 68,4% 61,9% 61,1%
Αττική 44,1% 44,2% 47,7% 50,3% 47,9% 42,8% 39,8%
Κρήτη 72,8% 78,5% 78,0% 69,6% 69,9% 61,4% 59,1%
Κεντρική
Μακεδονία 49,8% 50,4% 53,2% 52,6% 54,2% 48,7% 44,4%
Ιόνιοι Νήσοι 72,5% 78,5% 75,5% 69,1% 70,0% 63,2% 58,5%
Πελοπόννησος 34,4% 39,9% 37,5% 37,8% 36,5% 34,6% 30,8%
Στερεά Ελλάδα 31,0% 36,1% 36,0% 37,1% 34,7% 33,3% 30,2%
Θεσσαλία 38,3% 40,7% 40,6% 39,5% 38,9% 36,2% 31,8%
Δυτική Ελλάδα 39,3% 41,0% 41,5% 44,3% 41,4% 38,4% 35,6%
Αν. Μακεδονία & Θράκη 37,9% 39,8% 40,7% 42,3% 44,3% 40,0% 34,1%
Βόρειο Αιγαίο 54,0% 52,2% 52,6% 52,3% 51,1% 45,6% 38,7%
Ήπειρος 36,0% 39,5% 40,4% 39,3% 38,3% 37,2% 32,7%
Δυτική
Μακεδονία 31,7% 33,1% 32,8% 33,0% 30,6% 26,6% 23,2%
Σύνολο 55,6% 58,6% 59,8% 57,0% 56,7% 51,1% 48,1%
Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ
Διάγραμμα 2.1. Διανυκτερεύσεις σε τουριστικά καταλύματα (2006-2010)
Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ
3.4.1. Αφίξεις και Προέλευση των Αλλοδαπών Τουριστών στην Ελλάδα
Με βάση τα στοιχεία της «Έρευνας Συνόρων» η οποία πραγματοποιείται πλέον (από κοινού) από την Τράπεζα της Ελλάδος και την ΕΛΣΤΑΤ, το 2011 αφίχθησαν στην Ελλάδα 16,4 εκατ. τουρίστες έναντι 15 εκατ. το 2010 σημειώνοντας αύξηση κατά 9,5% τη συγκεκριμένη περίοδο.
Πίνακας 3.3. Αφίξεις αλλοδαπών στην Ελλάδα (2000-2011)
Έτος Αφίξεις
2000 13.567.453
2001 14.678.688
2002 14.918.177
2003 14.784.560
2004 14.267.420
2005 15.449.133
2006 17.283.910
2007 18.754.593
2007 16.165.283
2008 15.938.806
2009 14.914.534
2010 15.007.490
2011 16.427.247
Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ
Η πλειοψηφία των αλλοδαπών τουριστών που επισκέπτονται τη χώρα μας επιλέγει το αεροπλάνο ως μέσο μεταφοράς. Συγκεκριμένα, το 2011 το 71% των τουριστών που έφθασαν στην Ελλάδα ταξίδεψαν αεροπορικώς (πίνακας 3.4.).
Πίνακας 3.4. Αφίξεις μη κατοίκων από το εξωτερικό κατά μέσο μεταφοράς και σταθμό εισόδου (2010-2011)
Σταθμοί
Εισόδου 2010 2011 Ρυθμός μεταβολής
2011/10 Αεροπορικώς
ΑΘΗΝΩΝ 3.092.195 3.123.631 1,0%
ΖΑΚΥΝΘΟΥ 420.960 446.824 6,1%
ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ 1.914.820 2.137.230 11,6%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 758.772 869.929 14,6%
ΚΕΡΚΥΡΑΣ 722.699 772.607 6,9%
ΚΩ 697.613 843.171 20,9%
ΡΟΔΟΥ 1.416.991 1.717.477 21,2%
ΣΑΝΤΟΡΙΝΗΣ 161.666 178.681 10,5%
ΧΑΝΙΩΝ 587.825 652.058 10,9%
ΛΟΙΠΟΙ 863.766 929.548 7,6%
ΣΥΝΟΛΟ 10.637.307 11.671.155 9,7%
Σιδηροδρομικός
ΠΡΟΜΑΧΩΝΑ ΣΕΡΡΩΝ 8.686 0 -100,0%
ΣΤΑΘΜΟΙ ΕΚΤΟΣ
ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ 45.475 3.765 -91,7%
ΣΥΝΟΛΟ 54.161 3.765 -93,0%
Θαλάσσιος
ΗΓΟΥΜΕΝΙΤΣΑΣ 415.196 363.223 -12,5%
ΚΕΡΚΥΡΑΣ 68.635 93.223 35,8%
ΠΑΤΡΩΝ 299.566 269.080 -10,2%
ΛΟΙΠΟΙ 248.112 222.322 -10,4%
ΣΥΝΟΛΟ 1.031.509 947.848 -8,1%
Οδικώς
ΕΥΖΩΝΩΝ 1.370.776 1.483.199 8,%
ΚΑΚΚΑΒΙΑΣ 146.324 237.874 62,%
ΚΗΠΩΝ 390.921 328.323 -16,%
ΠΡΟΜΑΧΩΝΑ ΣΕΡΡΩΝ 448.925 475.435 5,%
ΣΤΑΘΜΟΙ ΕΚΤΟΣ
ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ 927.567 1.279.648 38,0%
ΣΥΝΟΛΟ 3.284.513 3.804.479 15,8%
ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ 15.007.490 16.427.247 9,5%
Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ
Οι δύο σημαντικότερες αγορές για το ελληνικό τουριστικό προϊόν κατά τα τελευταία χρόνια, είναι η Γερμανία και η Βρετανία. Συγκεκριμένα, το 2011 στη χώρα μας αφίχθησαν 2,2 εκατ.
Γερμανοί και 1,8 εκατ. Βρετανοί τουρίστες, καταλαμβάνοντας από κοινού μερίδιο 24,3% επί του συνόλου των αφίξεων (πίνακας 3.5.).
Πίνακας 3.5. Αφίξεις μη κατοίκων από το εξωτερικό ανά χώρα προέλευσης (2009- 2011)
Χώρα 2009 2010 2011 Μεταβολή
2011/10 Μερίδιο 2011
Γερμανία 2.364.486 2.038.871 2.240.481 9,90% 13,60%
Βρετανία 2.112.149 1.802.203 1.758.093 -2,40% 10,70%
Γαλλία 962.435 868.346 1.149.388 32,40% 7,00%
Ιταλία 935.011 843.613 938.232 11,20% 5,70%
Ρωσία 276..021 451.239 738.927 63,80% 4,50%
Σερβία-Μαυροβούνιο 498.356 706.635 692.059 -2,10% 4,20%
Βουλγαρία 657.130 664.389 686.209 3,30% 4,20%
Ολλανδία 651.440 528.157 560.723 6,20% 3,40%
Τουρκία 200..348 561.198 552.090 -1,60% 3,40%
Πολωνία 203.487 402.170 450.618 12,00% 2,70%
Κύπρος 434.746 574.764 439.757 -23,50% 2,70%
Βέλγιο 334.240 339.836 432.625 27,30% 2,60%
Αυστρία 352.223 338.367 310.358 -8,30% 1,90%
Λοιποί 7.296.948 4.887.702 5.477.687 12,1% 33,3%
Σύνολο 14.914.534 15.007.490 16.427.247 9,5% 100,0%
Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ
Οι χώρες της Ε.Ε. κάλυψαν το 65,1% των συνολικών αφίξεων (πίνακας 3.6.).
Πίνακας 3.6. Αφίξεις μη κατοίκων από το εξωτερικό ανά γεωγραφική περιοχή προέλευσης (2009-2011)
Περιοχή 2009 2010 2011 Μεταβολή
2011/10 Μερίδιο 2011 Σύνολο Ε.Ε. 10.887.535 10.199.904 10.698.013 4,9% 65,1%
Ευρώπη 13.601.417 13.275.962 14.651.513 10,4% 89,2%
Ασία 372.369 869.737 882.643 1,5% 5,4%
Αφρική 38.186 44.239 38.450 -13,1% 0,2%
Αμερική 729.446 691.379 719.661 4,1% 4,4%
Ωκεανία 161.512 126.173 134.979 7,0% 0,8%
Μη προσδιοριζόμενοι 11.604 - - - -
Σύνολο 14.914.534 15.007.490 16.427.247 9,5% 100,0%
Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ
Αναφορικά με την εξέλιξη των τουριστικών εσόδων, αυτά παρουσίασαν αύξηση 9,3%
το 2011 σε σχέση με το 2010 (πίνακας 3.7.) και διαμορφώθηκαν σε €10.505 εκ. το 2011.
Πίνακας 3.7. Εξέλιξη τουριστικών εσόδων (2005-2011)
Έτος Τουριστικές Εισπράξεις (€εκατ.) Ρυθμός Μεταβολής
2005 10.729,5 4,7%
2006 11.356,7 5,8%
2007 11.319,2 -0,3%
2008 11.635,9 2,8%
2009 10.400,3 -10,6%
2010 9.611,3 -7,6%
2011 10.504,7 9,3%
Πηγή: Τράπεζα Ελλάδος
Σύμφωνα με προσωρινά στοιχεία του ΣΕΤΕ σχετικά με την τουριστική κίνηση του 2012, το 8μηνο του τρέχοντος έτους καταγράφεται μείωση των αεροπορικών αφίξεων στα μεγαλύτερα αεροδρόμια της χώρας κατά 3,1% σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2011.
Διάγραμμα 2.2. Αφίξεις αλλοδαπών τουριστών (2007-2011)
Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ
3.5. Η Προσφορά Ξενοδοχειακών Υπηρεσιών
3.5.1. Εξέλιξη του Ξενοδοχειακού Δυναμικού της Χώρας
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου, το 2011 λειτούργησαν σε ολόκληρη τη χώρα 9.648 ξενοδοχειακές μονάδες έναντι 7.936 μονάδων το 2000 (αύξηση κατά 21,6%). Σχετικά με την κατανομή του ξενοδοχειακού δυναμικού της χώρας κατά κατηγορία, τα περισσότερα είναι ξενοδοχεία δύο αστέρων (2*), ο αριθμός των οποίων ανήλθε το 2011 σε 4.274 (μερίδιο 44,3% επί του συνόλου).
Πίνακας 3.13. Εξέλιξη ξενοδοχειακού δυναμικού Ελλάδας (2000-2011)
Έτος Σύνολο μονάδων
2000 7.936
2001 8.284
2002 8.510
2003 8.689
2004 8.899
2005 9.036
2006 9.111
2007 9.207
2008 9.385
2009 9.559
2010 9.732
2011 9.648
Πηγή: Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο
Αναφορικά με τη γεωγραφική κατανομή του συνόλου των ξενοδοχειακών κλινών της χώρας, με βάση τα στοιχεία του 2011 στην περιφέρεια της Κρήτης λειτουργούσαν 162.762 κλίνες (μερίδιο 21,3%) και ακολουθούν τα Δωδεκάνησα με 140.456 κλίνες (μερίδιο 18,4%).
Πίνακας 3.14. Γεωγραφική κατανομή ξενοδοχειακού δυναμικού Ελλάδας (2011)
Περιφέρεια Μονάδες Δωμάτια Κλίνες
Κεντρική Ελλάδα 1.292 49.945 93.783
Πελοπόννησος 808 26.108 51.052
Ιόνιο 914 46.309 88.793
Ήπειρος 371 7.362 14.458
Αιγαίο 393 11.556 21.918
Κρήτη 1.528 85.971 162.762
Δωδεκάνησα 1.041 72.352 140.456
Κυκλάδες 1.011 24.498 47.278
Θεσσαλία 581 14.563 28.306
Μακεδονία 1.600 55.003 107.784
Θράκη 109 3.655 7.078
Σύνολο 9.648 397.322 763.668
Πηγή: Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο
Όσον αφορά την κατανομή κατά κατηγορία ξενοδοχείου (πίνακες Π3.1-Π3.6 του παραρτήματος), στην περιφέρεια της Κρήτης βρίσκονται οι περισσότερες κλίνες πέντε αστέρων (5*) για το 2011 (μερίδιο 31,3% επί του συνόλου των κλινών 5*). Τα Δωδεκάνησα συγκεντρώνουν το μεγαλύτερο αριθμό των ξενοδοχειακών κλινών τεσσάρων αστέρων (4*) με μερίδιο 29% επί του συνόλου των κλινών της ίδιας κατηγορίας. Στην κατηγορία τριών αστέρων (3*), οι περισσότερες κλίνες βρίσκονται συγκεντρωμένες και πάλι στην Κρήτη αντιπροσωπεύοντας μερίδιο 16,5% επί του συνόλου των κλινών 3*.
