[PENDING] « Ζ ςπρνινγία ησλ εζσηεξηθψλ ηνπξηζηψλ ηεο Διιάδαο κεηά ηελ επηβνιή ησλ Capital Controls ζηε ρψξα ».

΢ρνιή Κνηλσληθψλ Δπηζηεκψλ

Πξφγξακκα ΢πνπδψλ:

Γηνίθεζε Σνπξηζηηθψλ Δπηρεηξήζεσλ

Δπηβιέπνπζα θαζεγήηξηα: ΑΘΖΝΑ ΠΑΠΑΓΔΧΡΓΗΟΤ

Πηνιεκαΐδα, ΗΟΤΝΗΟ΢, 2018 Γηπισκαηηθή Δξγαζία

« Ζ ςπρνινγία ησλ εζσηεξηθψλ ηνπξηζηψλ ηεο Διιάδαο κεηά ηελ επηβνιή ησλ Capital Controls ζηε ρψξα ».

ΞΑΝΘΗΠΠΖ ΥΟΝΓΡΟΜΑΣΗΓΟΤ

© Διιεληθφ Αλνηθηφ Παλεπηζηήκην, 2018

Ζ παξνχζα Δξγαζία θαζψο θαη ηα απνηειέζκαηα απηήο, απνηεινχλ ζπληδηνθηεζία ηνπ ΔΑΠ θαη ηνπ θνηηεηή, ν θαζέλαο απφ ηνπο νπνίνπο έρεη ην δηθαίσκα αλεμάξηεηεο ρξήζεο, αλαπαξαγσγήο θαη αλαδηαλνκήο ηνπο (ζην ζχλνιν ή ηκεκαηηθά) γηα δηδαθηηθνχο θαη εξεπλεηηθνχο ζθνπνχο, ζε θάζε πεξίπησζε αλαθέξνληαο ηνλ ηίηιν θαη ην ζπγγξαθέα ηεο Δξγαζίαο θαζψο θαη ην φλνκα ηνπ ΔΑΠ φπνπ εθπνλήζεθε.

«Ζ ςπρνινγία ησλ εζσηεξηθψλ ηνπξηζηψλ ηεο Διιάδαο κεηά ηελ επηβνιή ησλ Capital Controls ζηε ρψξα»

ΞΑΝΘΗΠΠΖ ΥΟΝΓΡΟΜΑΣΗΓΟΤ

Δπηηξνπή Δπίβιεςεο Γηπισκαηηθήο Δξγαζίαο Δπηβιέπνπζα Καζεγήηξηα:

ΠΑΠΑΓΔΧΡΓΗΟΤ ΑΘΖΝΑ

΢πλ-Δπηβιέπνπζα Καζεγήηξηα:

ΒΛΑΜΖ ΑΗΜΗΛΗΑ

Πηνιεκαΐδα, ΗΟΤΝΗΟ΢, 2018

«Αθηεξώλεηαη ζηνπο γηνπο κνπ, Σάζν θαη Βαζίιε»

Δπραξηζηίεο

Πξσηίζησο, γηα ηελ εθπφλεζε ηεο παξνχζαο δηπισκαηηθήο εξγαζίαο ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ζεξκά ηελ επηβιέπνπζα θαζεγήηξηά κνπ, θπξία Παπαγεσξγίνπ Αζελά, γηα ηελ θαζνδήγεζε θαη ηελ πνιχηηκε βνήζεηά ηεο θαηά ηε ζπγγξαθή απηνχ ηνπ πνλήκαηνο.

Παξά ην γεγνλφο φηη ε επηθνηλσλία καο ήηαλ κφλν ηειεθσληθή θαη φρη δηα δψζεο, νθείισ λα νκνινγήζσ φηη πξφθεηηαη γηα κία ιακπξή αθαδεκατθφ, κε θαηαλφεζε θαη αλζξσπηά.

Σεο εχρνκαη πγεία θαη πάληα επηηπρίεο ζην ζηίβν ηεο δσήο. Αθφκε, ζέισ λα επραξηζηήζσ ηελ θπξία Βιάκε Αηκηιία γηα ηελ αλαηξνθνδφηεζε πνπ ελδπλάκσζε θαη δηακφξθσζε νξηζηηθά ηελ εηθφλα ηεο παξνχζαο κειέηεο.

Δπηπξφζζεηα, ζέισ λα επραξηζηήζσ ηνπο ζπκθνηηεηέο κνπ θαη ηνπο θαζεγεηέο κνπ ζε απηφ ην κεηαπηπρηαθφ θαζψο θαη φινπο φζνπο ζπλεηζέθεξαλ ζην εξεπλεηηθφ πιαίζην, απαληψληαο ζην εξσηεκαηνιφγην, πξνθεηκέλνπ λα δηεθπεξαησζεί ε δηπισκαηηθή κνπ εξγαζία. Αθφκε, ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηνπο ππαιιήινπο ζηε βηβιηνζήθε ησλ ΣΔΗ Κνδάλεο, Καζηνξηάο θαη Φιψξηλαο θαζψο θαη ηεο Αθαδεκίαο Φιψξηλαο γηα ηηο δηεπθνιχλζεηο ηνπο πξνο ην πξφζσπφ κνπ ζην δαλεηζκφ ζπγγξακκάησλ κηαο θαη ζηελ Πηνιεκαΐδα δελ ππάξρεη Παλεπηζηεκηαθή Βηβιηνζήθε.

Σέινο, ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ζεξκά ην ζχδπγφ κνπ, Μηράιε θαη ηα παηδηά καο, γηα ηε βνήζεηα, ππνκνλή, θαηαλφεζε θαη εζηθή ζπκπαξάζηαζε πνπ κνπ παξείραλ θαηά ηε δηάξθεηα ησλ κεηαπηπρηαθψλ ζπνπδψλ κνπ. Ο ρξφλνο πνπ επελδχζεθε ζηε δηάξθεηα απηψλ ησλ ζπνπδψλ, ήηαλ ρξφλνο καθξηά ηνπο, φπνπ ε εξψηεζε «κακά, πφηε ζα ηειεηψζεηο λα παίμνπκε; ή λα πάκε ζην πάξθν γηα πνδήιαην;» επαλαιακβαλφηαλ ζπρλά. Σα επραξηζηψ πνπ κε γέκηζαλ κε ηελ αγάπε ηνπο θαη ηηο αγθαιηέο ηνπο φζν δηάβαδα, δηφηη νη γλψζεηο πνπ απνθφκηζα απφ απηφ ην κεηαπηπρηαθφ άμηδαλ ηνλ θφπν.

Πεξίιεςε

Ζ νηθνλνκηθή θξίζε κε θνξσλίδα ηελ επηβνιή ησλ θεθαιαηαθψλ ειέγρσλ (Capital Controls) ζηε ρψξα καο, απφ ηνλ Ηνχλην ηνπ 2015 έσο θαη ζήκεξα, έρεη αιιάμεη αδξά ηνλ ηξφπν δηαρείξηζεο ησλ ξεπζηψλ δηαζεζίκσλ ηνπ πιεζπζκνχ ηεο Διιάδαο. Ζ θαηαλαισηηθή ζπκπεξηθνξά ηνπο θαη νη ηαμηδησηηθέο ηνπο ζπλήζεηεο φζνλ αθνξά ηνλ εγρψξην ηνπξηζκφ έρνπλ επίζεο κεηαβιεζεί.

Ζ παξνχζα κειέηε εμεηάδεη ηελ επίδξαζε ησλ θεθαιαηαθψλ ειέγρσλ ζηελ ςπρνινγία θαη θαη’ επέθηαζε ζηελ ηνπξηζηηθή ζπκπεξηθνξά ησλ εγρψξησλ ηνπξηζηψλ- ηαμηδησηψλ. Ζ έξεπλα απεπζχλεηαη ζε φινπο ηνπο ελήιηθεο θαηνίθνπο ηεο ρψξαο καο πνπ ηαμηδεχνπλ γηα δηαθνπέο ζηελ ελδνρψξα, κε ηελ πξνυπφζεζε ηεο πξαγκαηνπνίεζεο έζησ κίαο δηαλπθηέξεπζεο. Αλαιχζεθαλ ηα δεκνγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπο θαη ην πφζν κεηαβιήζεθαλ απφ ην ρξφλν επηβνιήο ησλ θεθαιαηαθψλ ειέγρσλ έσο θαη ζήκεξα νη ηαμηδησηηθέο ηνπο ζπλήζεηεο. Παξαηεξήζεθε ηδηαηηέξσο ην γεγνλφο φηη σο ηνπξίζηεο- θαηαλαισηέο πξνηηκνχλ ηηο θξαηήζεηο κέζσ δηαδηθηχνπ. Αθφκε, θχξηα ηαμηδεχνπλ ζε πξννξηζκνχο επθνιφηεξα πξνζβάζηκνπο κε ηδηφθηεην κέζν κεηαθνξάο. Σέινο, παξαηεξήζεθε ε αικαηψδεο κεηαβνιή ζηε ρξήζε πιαζηηθνχ ρξήκαηνο απφ κέξνπο ηνπο ηα ηειεπηαία ρξφληα ζε ζρέζε κε παιαηφηεξα.

Σν γεγνλφο φηη ε βηβιηνγξαθία θαη νη κειέηεο γηα ηνλ εγρψξην ηνπξηζκφ είλαη πεξηνξηζκέλεο απνηειεί ην έλαπζκα γηα απηή ηε κειέηε. Ο εηζεξρφκελνο ηνπξηζκφο ζηελ Διιάδα είλαη απηφο πνπ θαηά θφξνλ κειεηάηε θαη απαζρνιεί δεκνζθνπηθά ηνπο θξαηηθνχο θαη κε θνξείο ηνπξηζκνχ. Χζηφζν, ν εγρψξηνο ηνπξηζκφο είλαη ε ζπληζηψζα πνπ έρεη πιεγεί κέγηζηα ηα ηειεπηαία ρξφληα, ρσξίο λα έρεη απαζρνιήζεη ηνπο αξκφδηνπο. Οη κηθξνκεζαίεο ηνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηε ρψξα καο θαη ζηεξίδνληαη ζηνπο Έιιελεο ηνπξίζηεο κπνξνχλ λα βνεζεζνχλ απφ ηα ζπκπεξάζκαηα απηήο ηεο κειέηεο. Ο εγρψξηνο ηνπξηζκφο κπνξεί λα δψζεη ιχζε ζην πξφβιεκα ηεο επνρηθφηεηαο πνπ αληηκεησπίδνπλ φιεο νη επηρεηξήζεηο ηνπ ηνπξηζηηθνχ θιάδνπ ζηε ρψξα καο. Άιισζηε, ε παξνχζα έξεπλα απνηειεί γφληκν έδαθνο γηα πεξαηηέξσ κειέηε ηνπ εζσηεξηθνχ ηνπξηζκνχ θαη ηεο ηαμηδησηηθήο ςπρνινγίαο ησλ εγρψξησλ ηνπξηζηψλ.

Λέμεηο – Κιεηδηά

Οηθνλνκηθή θξίζε, ηνπξηζηηθή ζπκπεξηθνξά, ηαμηδησηηθέο ζπλήζεηεο, εζσηεξηθόο ηνπξηζκόο, θεθαιαηαθνί έιεγρνη

Abstract

“The psychology of domestic tourists in Greece following the imposition of Capital Controls in the country”

The economic crisis, crowned by the imposition of Capital controls in our country, from June 2015 until today, has deeply changed the way Greeks manage their cash resources. Their consumption behavior and their travel habits, as much as domestic tourism is concerned, have also changed.

The current study examines the impact of capital control on psychology, and consequently on the tourist behavior of domestic tourists-travelers. The survey is addressed to all adult residents of our country who travel for inland holidays, subject to an overnight stay. We analyzed their demographic characteristics and how they changed their travel habits, from the imposition of capital controls until today. It has been observed, in particular, that as tourists-consumers, they prefer booking over the internet, now days. In addition, they mainly travel to destinations that are more easily accessible by private means of transport. Finally, it has been observed the rapid change in the use of credit cards on their parts in recent years over the past years.

The fact that literature and studies on domestic tourism are limited, is the trigger for this study. Inbound tourism in Greece is the one that in the long run occupies for research the state and tourism organizations. However, domestic tourism is a component hardly hit in recent years, without dealing those who are responsible. Small and medium- sized tourism businesses operating in our country and relying on Greek tourists can be helped by the findings of this study. Besides, this research is a fertile ground for further study of domestic tourism and travel psychology of domestic tourists.

Keywords

Economic crisis, tourist behavior, travel habits, domestic tourism, capital controls

Πεξηερόκελα

Δπραξηζηίεο ... 5

Πεξίιεςε... 7

Abstract ... 8

Πεξηερφκελα ... 9

Καηάινγνο Δηθφλσλ/΢ρεκάησλ ... 11

Καηάινγνο Πηλάθσλ/΢ηαηηζηηθψλ Πηλάθσλ/Γξαθεκάησλ ... 12

΢πληνκνγξαθίεο & Αθξσλχκηα ... 15

Δηζαγσγή ... 17

Κεθάιαην 1 : ΦΤΥΟΛΟΓΗΑ ΚΑΗ ΣΟΤΡΗ΢ΜΟ΢ ... 19

1.1 Έλλνηα θαη αληηθείκελν ηεο ηνπξηζηηθήο ςπρνινγίαο ... 19

1.2 Παξάγνληεο δηακφξθσζεο ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ ηνπξηζηψλ ... 21

1.3 Οη αλζξψπηλεο αλάγθεο θαη ε αλάγθε γηα ηνπξηζκφ ... 25

1.4 Ζ ζπκπεξηθνξά ηνπ ηνπξίζηα-θαηαλαισηή ... 27

1.4.1 Σν κνληέιν ηνπξηζηηθήο ζπκπεξηθνξάο ηνπ Moutinho ... 30

1.4.2 Σνπξηζηηθή ζπκπεξηθνξά θαη θνηλσληθή ζηξσκάησζε ... 32

1.5 Οη επηά πξνζεγγίζεηο γηα ηελ θαηαλφεζε ηεο ηνπξηζηηθήο ππνθίλεζεο ηνπ Dann ... 33

1.6 Ζ εθαξκνγή ηεο ζεσξίαο ηνπ Maslow ζηνλ ηνπξηζκφ ... 37

Κεθάιαην 2 : ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΚΡΗ΢Ζ ΚΑΗ ΣΟΤΡΗ΢ΜΟ΢... 41

2.1 Έλλνηα νηθνλνκηθήο θξίζεο ... 41

2.2 Έλλνηα θαη ραξαθηεξηζηηθά ηνπ εζσηεξηθνχ ηνπξηζκνχ ... 44

2.3 Ζ επίδξαζε ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο ζηνλ εζσηεξηθφ ηνπξηζκφ... 47

2.4 Ζ κειέηε ησλ Albu & Nicolau γηα ηελ αιιαγή ζπκπεξηθνξάο ησλ ηνπξηζηψλ ιφγσ θξίζεο ... 50

2.5 Ζ κειέηε ησλ Rittichainuwat et al γηα ηα ηαμηδησηηθά θίλεηξα ζηελ νηθνλνκηθή θξίζε……. ... 52

Κεθάιαην 3 : ΣΑ CAPITAL CONTROLS ΢ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ ... 55

3.1 Έλλνηα ησλ Capital controls ... 55

3.2 Θεηηθέο επηδξάζεηο ζηελ αγνξά ... 56

3.3 Αξλεηηθέο επηπηψζεηο ζηελ αγνξά ... 57

3.4 Παξαδείγκαηα εθαξκνγήο ησλ Capital controls ζε άιιεο νηθνλνκίεο ... 59

3.5 Αλάιπζε ηεο πνξείαο ησλ Capital controls ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία έσο ζήκεξα ... 68

3.6 Δπηπηψζεηο ησλ Capital controls ζηνλ θιάδν ηνπ ηνπξηζκνχ ... 71

Κεθάιαην 4 : ΢ΥΔΓΗΑ΢ΜΟ΢ ΚΑΗ ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΗΑ ΔΡΔΤΝΑ΢ ... 75

4.1 Δξεπλεηηθφ πιαίζην, ΢θνπφο θαη Μεζνδνινγία ηεο Έξεπλαο ... 75

4.2 ΢ρεδηαζκφο εξσηεκαηνινγίνπ ... 78

4.3 Πιεζπζκφο θαη Πεξηνξηζκνί ηεο έξεπλαο ... 80 Κεθάιαην 5 :ΑΠΟΣΔΛΔ΢ΜΑΣΑ ΔΡΔΤΝΑ΢, ΢ΤΜΠΔΡΑ΢ΜΑΣΑ ΚΑΗ ΠΡΟΣΑ΢ΔΗ΢ . 83

5.1 Απνηειέζκαηα ... 83

5.2 ΢πκπεξάζκαηα ... 130

5.3 Πξνηάζεηο ... 133

Βηβιηνγξαθία ... 135

Παξάξηεκα Α: «ΔΡΧΣΖΜΑΣΟΛΟΓΗΟ» ... 147

Καηάινγνο Δηθόλσλ/΢ρεκάησλ

Δηθφλα εμψθπιινπ ……….Πεγή: Taxheaven.gr (2018)

Δηθφλα 1-1 Σν κνληέιν ηνπξηζηηθήο ζπκπεξηθνξάο ηνu Moutinho ... 31

Δηθφλα 3-1 Ρπζκφο αλάπηπμεο Ηζιαλδίαο-Κχπξνπ ... 59

΢ρήκα 1-1 ΢πλάξηεζε ζπκπεξηθνξάο θαηαλαισηή ... 28

????? 1-2 ??????? ???????????-???????????? ??????????? ???????????? ?????????? ... 28

΢ρήκα 1-3 Παξάγνληεο ψζεζεο γηα ηνπξηζκφ θαηά Crompton ... 34

΢ρήκα 1-4 Ζ ππξακίδα ηεξάξρεζεο αλζξσπίλσλ αλαγθψλ ηνπ Maslow ... 37

΢ρήκα 2-1 Κευλζηαλφο ΢ηαπξφο ... 41

΢ρήκα 2-2 Μεληαία Καηαλνκή ησλ Αθίμεσλ ζε Καηαιχκαηα ζηελ Διιάδα γηα Δπηιεγκέλα Έηε (εζσηεξηθφο ηνπξηζκφο) ... 46

΢ρήκα 2-3 Καηεγνξίεο αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ ηνπξηζηηθή δαπάλε ... 48

΢ρήκα 4-1 Γηαδηθαζία Έξεπλαο Αγνξάο ... 76

Καηάινγνο Πηλάθσλ/΢ηαηηζηηθώλ Πηλάθσλ/Γξαθεκάησλ

Πίλαθαο 1-1 Παξάγνληεο δηακφξθσζεο ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ ηνπξηζηψλ .... 22

??????? 1-2 ????????? ????? ???????-????????-?????? ... 25

Πίλαθαο 2-1 Δγρψξηνο Σνπξηζκφο (Σαμίδηα κε 4 ηνπιάρηζηνλ Γηαλπθηεξεχζεηο) . 48 Πίλαθαο 3-1΢χγθξηζε νηθνλνκηθψλ κεγεζψλ Αξγεληηλήο-Διιάδαο ... 66

Πίλαθαο 3-2 Οκνηφηεηεο-Γηαθνξέο Αξγεληηλήο-Διιάδαο ... 67

΢ηαηηζηηθφο Πίλαθαο 1 Φχιν ... 83

΢ηαηηζηηθφο Πίλαθαο 2 Ζιηθία ... 84

΢ηαηηζηηθφο Πίλαθαο 3 Οηθνγελεηαθή θαηάζηαζε ... 85

΢ηαηηζηηθφο Πίλαθαο 4 Μνξθσηηθφ Δπίπεδν ... 86

΢ηαηηζηηθφο Πίλαθαο 5 Δπαγγεικαηηθφο πξνζαλαηνιηζκφο ... 87

΢ηαηηζηηθφο Πίλαθαο 6 Δηήζην αηνκηθφ εηζφδεκα ή νηθνγελεηαθφ γηα έγγακνπο/εο ... 88

΢ηαηηζηηθφο Πίλαθαο 7 Δπηξξνή ησλ Ccs ζηελ ηαμηδησηηθή ςπρνινγία ... 89

΢ηαηηζηηθφο Πίλαθαο 8 Σαμηδεχεηε ιηγφηεξν απφ φηη ζην παξειζφλ πξνο ην εζσηεξηθφ ηεο ρψξαο;... 90

΢ηαηηζηηθφο Πίλαθαο 9 Πφζν ζπρλά ηαμηδεχεηε γηα δηαθνπέο πξνο ην εζσηεξηθφ ηεο ρψξαο; ... 91

΢ηαηηζηηθφο Πίλαθαο 10 ΢πληξνθηά ζηα ηαμίδηα ... 92

΢ηαηηζηηθφο Πίλαθαο 11 Δπνρή ηνπ ρξφλνπ πνπ ηαμηδεχεηε γηα δηαθνπέο ζην εζσηεξηθφ ηεο ρψξαο ... 95

΢ηαηηζηηθφο Πίλαθαο 12 Γηάξθεηα δηαθνπψλ ζε εκέξεο ... 96

΢ηαηηζηηθφο Πίλαθαο 13 Σξφπνο κεηαθίλεζεο απφ θαη πξνο ηνλ ηνπξηζηηθφ πξννξηζκφ ... 98

΢ηαηηζηηθφο Πίλαθαο 14 Δίδνο θαηαιχκαηνο γηα δηαθνπέο ... 100

΢ηαηηζηηθφο Πίλαθαο 15 Βαζκφο επηξξνήο νηθνλνκηθήο θαηάζηαζεο ηεο ρψξαο ζηελ επηινγή θαηαιχκαηνο ... 101

΢ηαηηζηηθφο Πίλαθαο 16 Βαζκφο επηξξνήο νηθνλνκηθήο θαηάζηαζεο ηεο ρψξαο ζηε δηάξθεηα δηαθνπψλ ... 102

΢ηαηηζηηθφο Πίλαθαο 17 Βαζκφο επηξξνήο θαηαλάισζεο ηξνθψλ-πνηψλ απφ επηβνιή Ccs ... 103

΢ηαηηζηηθφο Πίλαθαο 18 Βαζκφο επηξξνήο ηνπξηζηηθήο αγνξάο δψξσλ- αλακλεζηηθψλ απφ επηβνιή Ccs... 104

΢ηαηηζηηθφο Πίλαθαο 19 Δπηξξνή ηεο θαηαλαισηηθήο ζπκπεξηθνξάο ησλ ηνπξηζηψλ απφ ηελ επηβνιή ησλ Ccs ... 105

΢ηαηηζηηθφο Πίλαθαο 20 Σξφπνο θξάηεζεο ησλ δηαθνπψλ ζαο ... 106

΢ηαηηζηηθφο Πίλαθαο 21 Σξφπνο πιεξσκήο ησλ δηαθνπψλ ζαο ... 108

΢ηαηηζηηθφο Πίλαθαο 22 ΢πρλφηεηα ρξήζεο πιαζηηθνχ ρξήκαηνο θαηά ηε δηάξθεηα ησλ δηαθνπψλ ζαο πξηλ ηελ επηβνιή ησλ Ccs. ... 109

΢ηαηηζηηθφο Πίλαθαο 23 ΢πρλφηεηα ρξήζεο πιαζηηθνχ ρξήκαηνο θαηά ηε δηάξθεηα ησλ δηαθνπψλ ζαο κεηά ηελ επηβνιή ησλ Ccs. ... 110

΢ηαηηζηηθφο Πίλαθαο 24 Όςνο δαπάλεο κεηαθίλεζεο-δηακνλήο-δηαηξνθήο ησλ δηαθνπψλ ζαο θαηά άηνκν/ ή νηθνγέλεηα ... 111

΢ηαηηζηηθφο Πίλαθαο 25 Δπηξξνή ςπρνινγίαο ηνπξηζηψλ απφ ηελ αδπλακία

αλάιεςεο κεηξεηψλ πέξαλ ηνπ κεληαίνπ νξίνπ ησλ 2300 € ... 112

΢ηαηηζηηθφο Πίλαθαο 26 Πφζν έρεη επεξεάζεη ε επηβνιή ησλ Ccs ηνπο παληξεκέλνπο κε παηδηά θαη ηνπο ειεχζεξνπο ... 113

΢ηαηηζηηθφο Πίλαθαο 27 Μ.Ο. εηήζηνπ αηνκηθνχ εηζνδήκαηνο ηδησηηθψλ ππαιιήισλ ... 115

΢ηαηηζηηθφο Πίλαθαο 28 Μ.Ο. εηήζηνπ αηνκηθνχ εηζνδήκαηνο δεκνζίσλ ππαιιήισλ ... 115

΢ηαηηζηηθφο Πίλαθαο 29 Δηήζην αηνκηθφ/νηθνγελεηαθφ εηζφδεκα κε ζπζρέηηζε επαγγεικαηηθνχ πξνζαλαηνιηζκνχ ... 116

΢ηαηηζηηθφο Πίλαθαο 30 Πνηνη ηαμηδεχνπλ ζπρλφηεξα γηα δηαθνπέο πξνο ην εζσηεξηθφ ηεο ρψξαο φζνλ αθνξά ην κνξθσηηθφ ηνπο επίπεδν ... 117

΢ηαηηζηηθφο Πίλαθαο 31 Μ.Ο. δηάξθεηαο δηαθνπψλ πξνο ην εζσηεξηθφ ηεο ρψξαο ... 119

΢ηαηηζηηθφο Πίλαθαο 32 Πνζνζηά άγακσλ θαη παληξεκέλσλ κε παηδηά πνπ θηινμελνχληαη ζηηο δηαθνπέο ηνπο ... 120

΢ηαηηζηηθφο Πίλαθαο 33 Σξφπνο θξάηεζεο ησλ δηαθνπψλ κε βάζε ηελ ειηθηαθή νκάδα ... 122

΢ηαηηζηηθφο Πίλαθαο 34 Ζιηθηαθή θαηάηαμε ρξήζεο πιαζηηθνχ ρξήκαηνο πξηλ ηελ επηβνιή ησλ Ccs ... 124

΢ηαηηζηηθφο Πίλαθαο 35 Ζιηθηαθή θαηάηαμε ρξήζεο πιαζηηθνχ ρξήκαηνο κεηά ηελ επηβνιή ησλ Ccs ... 127

΢ηαηηζηηθφο Πίλαθαο 36 Μ.Ο χςνπο δαπαλψλ παληξεκέλσλ κε παηδηά θαηά ηηο δηαθνπέο ηνπο ζην εζσηεξηθφ ηεο ρψξαο ... 129

΢ηαηηζηηθφο Πίλαθαο 37 Μ.Ο. χςνπο δαπαλψλ άγακσλ θαηά ηηο δηαθνπέο ηνπο ζην εζσηεξηθφ ηεο ρψξαο ... 130

Γξάθεκα 1 Φχιν ... 83

Γξάθεκα 2 Ζιηθία ... 84

Γξάθεκα 3 Οηθνγελεηαθή θαηάζηαζε ... 85

Γξάθεκα 4 Μνξθσηηθφ επίπεδν ... 86

Γξάθεκα 5 Δπαγγεικαηηθφο πξνζαλαηνιηζκφο ... 87

Γξάθεκα 6 Δηήζην αηνκηθφ εηζφδεκα ή νηθνγελεηαθφ γηα έγγακνπο/εο ... 88

Γξάθεκα 7 Δπηξξνή ησλ Ccs ζηελ ηαμηδησηηθή ςπρνινγία ... 89

Γξάθεκα 8 Σαμηδεχεηε ιηγφηεξν απφ φηη ζην παξειζφλ πξνο ην εζσηεξηθφ ηεο ρψξαο; ... 90

Γξάθεκα 9 Πφζν ζπρλά ηαμηδεχεηε γηα δηαθνπέο πξνο ην εζσηεξηθφ ηεο ρψξαο; 91 Γξάθεκα 10 ΢πληξνθηά ζηα ηαμίδηα ... 92

Γξάθεκα 11 Δπνρή ηνπ ρξφλνπ πνπ ηαμηδεχεηε γηα δηαθνπέο ζην εζσηεξηθφ ηεο ρψξαο ... 95

Γξάθεκα 12 Γηάξθεηα δηαθνπψλ ζε εκέξεο ... 96

Γξάθεκα 13 Σξφπνο κεηαθίλεζεο απφ θαη πξνο ηνλ ηνπξηζηηθφ πξννξηζκφ ... 99

Γξάθεκα 14 Δίδνο θαηαιχκαηνο γηα δηαθνπέο ... 100

Γξάθεκα 15 Βαζκφο επηξξνήο νηθνλνκηθήο θαηάζηαζεο ηεο ρψξαο ζηελ επηινγή θαηαιχκαηνο ... 101

Γξάθεκα 16 Βαζκφο επηξξνήο νηθνλνκηθήο θαηάζηαζεο ηεο ρψξαο ζηε δηάξθεηα δηαθνπψλ ... 102 Γξάθεκα 17 Βαζκφο επηξξνήο θαηαλάισζεο ηξνθψλ-πνηψλ απφ επηβνιή Ccs . 103 Γξάθεκα 18 Βαζκφο επηξξνήο ηνπξηζηηθήο αγνξάο δψξσλ-αλακλεζηηθψλ απφ επηβνιή Ccs ... 104 Γξάθεκα 19 Δπηξξνή ηεο θαηαλαισηηθήο ζπκπεξηθνξάο ησλ ηνπξηζηψλ απφ ηελ επηβνιή ησλ Ccs ... 105 Γξάθεκα 20 Σξφπνο θξάηεζεο ησλ δηαθνπψλ ζαο ... 107 Γξάθεκα 21 Σξφπνο πιεξσκήο ησλ δηαθνπψλ ζαο ... 108 Γξάθεκα 22 ΢πρλφηεηα ρξήζεο πιαζηηθνχ ρξήκαηνο θαηά ηε δηάξθεηα ησλ δηαθνπψλ ζαο πξηλ ηελ επηβνιή ησλ Ccs ... 109 Γξάθεκα 23 ΢πρλφηεηα ρξήζεο πιαζηηθνχ ρξήκαηνο θαηά ηε δηάξθεηα ησλ δηαθνπψλ ζαο κεηά ηελ επηβνιή ησλ Ccs. ... 110 Γξάθεκα 24 Όςνο δαπάλεο κεηαθίλεζεο-δηακνλήο-δηαηξνθήο ησλ δηαθνπψλ ζαο θαηά άηνκν/ ή νηθνγέλεηα ... 111 Γξάθεκα 25 Δπηξξνή ςπρνινγίαο ηνπξηζηψλ απφ ηελ αδπλακία αλάιεςεο

κεηξεηψλ πέξαλ ηνπ κεληαίνπ νξίνπ ησλ 2300 € ... 112 Γξάθεκα 26 ΢πρλφηεηα ηαμηδηψλ πξνο ην εζσηεξηθφ ηεο ρψξαο ζε ζπλάξηεζε κε κνξθσηηθφ επίπεδν ... 118 Γξάθεκα 27 Ζιηθηαθή θαηάηαμε ρξήζεο πιαζηηθνχ ρξήκαηνο πξηλ ηελ επηβνιή ησλ Ccs ... 125 Γξάθεκα 28 Ζιηθηαθή θαηάηαμε ρξήζεο πιαζηηθνχ ρξήκαηνο κεηά ηελ επηβνιή ησλ Ccs ... 128

΢πληνκνγξαθίεο & Αθξσλύκηα

CB Consumer Behavior Ccs Capital Controls

ELA Emergency Liquidity Assistance ΖΗV Human Immunodeficiency Virus

ID Identity

IMF International Monetary Fund IT Information Technologies POS Point Of Sale

PVDS Post Vacation Depression Syndrome RCB Russian Commercial Bank

SPSS Statistical Package for Social Sciences

UNWTO United Nations World Tourism Organization ΑΔΗ Αλψηαην Δθπαηδεπηηθφ ΄Ηδξπκα

ΑΔΠ Αθαζάξηζην Δγρψξην Πξντφλ ΑΝΔΛ Αλεμάξηεηνη Έιιελεο

ΑΣΜ Απηφκαηε Σακεηνινγηζηηθή Μεραλή ΓΔΜΖ Γεληθφ Δκπνξηθφ Μεηξψν

ΓΝΣ Γηεζλέο Ννκηζκαηηθφ Σακείν ΔΑΠ Διιεληθφ Αλνηθηφ Παλεπηζηήκην

ΔΔ Δπξσπατθή Έλσζε

ΔΛ΢ΣΑΣ Διιεληθή ΢ηαηηζηηθή Αξρή

ΔΞΘ Έλσζε Ξελνδφρσλ Θεζζαινλίθεο ΖΠΑ Ζλσκέλεο Πνιηηείεο Ακεξηθήο

ITEΠ Ηλζηηηνχην Σνπξηζηηθψλ Δξεπλψλ θαη Πξνβιέςεσλ ΜΜΔ Μέζα Μαδηθήο Δλεκέξσζεο

Μ.Ο. Μέζνο ΋ξνο

ΟΝΔ Οηθνλνκηθή θαη Ννκηζκαηηθή Έλσζε

ΟΟ΢Α Οξγαληζκφο Οηθνλνκηθήο ΢πλεξγαζίαο θαη Αλάπηπμεο

΢ΔΣΔ ΢χλδεζκνο Διιεληθψλ Σνπξηζηηθψλ Δπηρεηξήζεσλ

΢ΤΡΗΕΑ ΢πλαζπηζκφο Ρηδνζπαζηηθήο Αξηζηεξάο Σ.Α. Σππηθή Απφθιηζε

ΣΔΗ Σερλνινγηθφ Δθπαηδεπηηθφ Ίδξπκα ΣηΔ Σξάπεδα ηεο Διιάδνο

ΦΔΚ Φχιιν Δθεκεξίδαο ηεο Κπβεξλήζεσο ΦΠΑ Φφξνο Πξνζηηζέκελεο Αμίαο

ΥΛΜ Υηιηφκεηξα

Δηζαγσγή

Σν αληηθείκελν πνπ πξαγκαηεχεηαη ε παξνχζα κειέηε είλαη νη επηπηψζεηο ζηελ ηαμηδησηηθή ςπρνινγία ησλ εζσηεξηθψλ ηνπξηζηψλ ηεο Διιάδαο απφ ηνλ Ηνχλην ηνπ 2015 πνπ επεβιήζεζαλ ηα Capital controls ζηε ρψξα καο έσο θαη ζήκεξα. Ζ κειέηε είλαη δνκεκέλε ζε πέληε θεθάιαηα απφ ηα νπνία ηα ηξία πξψηα είλαη ζεσξεηηθά θαη ηα δχν ηειεπηαία αθνξνχλ ηελ έξεπλα.

Αλαιπηηθφηεξα, ζην πξψην θεθάιαην γίλεηαη αλαθνξά ζηελ επηζηεκνληθή έλλνηα ηεο ηνπξηζηηθήο ςπρνινγίαο. Αλαιχνληαη νη θνηλσληθνςπρνινγηθνί, δεκνγξαθηθνί, νηθνλνκηθνί θαη ζεζκηθνί-νξγαλσηηθνί παξάγνληεο πνπ δηακνξθψλνπλ ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ ηνπξηζηψλ. Γίλεηαη αλαθνξά ζηηο αλζξψπηλεο αλάγθεο θαη ζηελ αλάγθε γηα ηνπξηζκφ, ζηελ ηνπξηζηηθή ζπκπεξηθνξά, ζηελ θνηλσληθή ζηξσκάησζε, ζηελ ηνπξηζηηθή ππνθίλεζε θαη ηέινο ζηελ εθαξκνγή ηεο ζεσξίαο ππνθίλεζεο ηνπ Maslow ζηνλ ηνπξηζκφ.

΢ην δεχηεξν θεθάιαην αλαιχεηαη ε έλλνηα ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο ζε αιιειεπίδξαζε κε ηνλ εζσηεξηθφ ηνπξηζκφ. Αθφκε, παξνπζηάδνληαη δχν δεκνζηεπκέλεο κειέηεο πνπ πξαγκαηεχνληαη ηελ ηνπξηζηηθή ζπκπεξηθνξά θαη ηα ηαμηδησηηθά θίλεηξα ελ κέζσ θξίζεο.

΢ην ηξίην θεθάιαην αλαιχεηαη ε έλλνηα ησλ θεθαιαηαθψλ ειέγρσλ (Capital controls). Παξνπζηάδνληαη νη ζεηηθέο θαη νη αξλεηηθέο ηνπο ζπλέπεηεο ζηελ αγνξά, δίδνληαη παξαδείγκαηα εθαξκνγήο ησλ θεθαιαηαθψλ ειέγρσλ ζε άιιεο νηθνλνκίεο, αλαιχεηαη ε πνξεία ηνπο ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία απφ ηελ επηβνιή ηνπο έσο θαη ζήκεξα θαη νη επηπηψζεηο ηνπο ζηνλ ηνπξηζηηθφ θιάδν.

Σν ηέηαξην θεθάιαην αθνξά ηελ έξεπλα θαη ηε κεζνδνινγία πνπ αθνινπζήζεθε. Παξνπζηάδεηαη ν ζθνπφο ηεο έξεπλαο, ν ηξφπνο ζρεδηαζκνχ ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ, ν πιεζπζκφο ηεο έξεπλαο θαη νη πεξηνξηζκνί ηεο έξεπλαο.

Σέινο, ζην πέκπην θαη ηειεπηαίν θεθάιαην αλαιχνληαη ηα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο, ηα ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνέθπςαλ θαη γίλνληαη πξνηάζεηο φζνλ αθνξά ην ελ ιφγσ εξεπλεηηθφ πεδίν.

Κεθάιαην 1 : ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΣΟΤΡΙ΢ΜΟ΢

1.1 Έλλνηα θαη αληηθείκελν ηεο ηνπξηζηηθήο ςπρνινγίαο

Ζ ηνπξηζηηθή ςπρνινγία είλαη θιάδνο ηεο θνηλσληθήο ςπρνινγίαο ε νπνία κε επηζηεκνληθφ ηξφπν δηεξεπλά ηελ θνηλσληθή ζπκπεξηθνξά. (Εαγθφηζε, 2009)

΢πκβαηηθά ε θνηλσληθή ςπρνινγία κπνξεί λα επηζεκαλζεί σο «κειέηε ησλ λνκνηειεηψλ ηεο ζπκπεξηθνξάο θαη ηεο δξαζηεξηφηεηαο ησλ αλζξψπσλ, πνπ θαζνξίδνληαη απφ ηελ έληαμή ηνπο ζε θνηλσληθέο νκάδεο, θαζψο θαη ησλ ςπρνινγηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ νκάδσλ» (΢εξδάξεο, 2014, ζει.86). ΋πσο επίζεο αλαθέξεη ν Moscovici ελ ζπληνκία, ε θνηλσληθή ςπρνινγία ελδηαθέξεηαη λα θαηαλνήζεη: «πψο νη άλζξσπνη (κεηα)ζρεκαηίδνληαη απφ ηελ θνηλσλία θαη πψο νη ίδηνη (κεηα)ζρεκαηίδνπλ ηελ θνηλσλία» (Υξπζνρφνπ, 2011, ζει.35).

Ζ πιεζψξα ησλ παξεκθεξψλ επηζηεκνληθψλ θιάδσλ πνπ επηδξνχλ ζηνλ θιάδν ηεο θνηλσληθήο ςπρνινγίαο φπσο π.ρ. ε θνηλσληνινγία, ε πνιηηηθή επηζηήκε, ε νηθνλνκία, ε βηνινγία θ.ά. αλαδεηθλχεη ηε δπζθνιία αλάιπζεο ηνπ θιάδνπ ηεο ςπρνινγίαο (Λχηξαο, 2015).

Έλαο απφ ηνπο εμεηδηθεπκέλνπο ρψξνπο ηεο παγθφζκηαο θνηλσλίαο είλαη θαη ν ηνπξηζκφο. Ο ηνπξηζκφο θαη ε αλάγθε γηα ηνπξηζκφ πνπ έρεη ε ζεκεξηλή παγθφζκηα θνηλσλία δελ είλαη παξά κηα ζχγρξνλε ςπρνινγηθή αλαγθαηφηεηα.

΢πλεπψο, ε κειέηε ηεο ςπρνινγίαο, πνπ εξεπλά ηνλ εζσηεξηθφ θφζκν ηνπ αλζξψπνπ πξνθεηκέλνπ λα θαηαλνήζεη ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ κέζα ζε έλα θνηλσληθφ πεξηβάιινλ, έρεη ηδηαίηεξε ζπνπδαηφηεηα γηα ηε κειέηε ηεο ηνπξηζηηθήο ζπκπεξηθνξάο (Λχηξαο, 2004).

Ζ ςπρνινγία δελ είλαη παξά «ε επηζηεκνληθή κειέηε ηεο αλζξψπηλεο ζπκπεξηθνξάο θαη ησλ λνεηηθψλ ιεηηνπξγηψλ θαη παξαγφλησλ πνπ ηελ επεξεάδνπλ» θαη βαζηθφ αληηθείκελφ ηεο είλαη ε θαηαλφεζε θαη πξφβιεςε ηεο αλζξψπηλεο ζπκπεξηθνξάο (Μαληαδάθε, 2003). Χο ζπκπεξηθνξά λνείηαη ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν επηθνηλσλνχκε, ελεξγνχκε θαη κηιάκε π.ρ. ηα λεχκαηα, ην ρακφγειν, ε ρεηξαςία, ην θιείζηκν ησλ καηηψλ, ην ιεμηιφγην πνπ ρξεζηκνπνηνχκε, ν ηξφπνο πνπ ληπλφκαζηε θ.ά. (Μνίξα-Μπισλνπνχινπ, Σζνπκάλεο, Υαηδειέιεθαο, ρρ).

΢πγθεθξηκέλα, ε έλλνηα ηεο ηνπξηζηηθήο ςπρνινγίαο έγθεηηαη ζηελ πξνζπάζεηα θαηαλφεζεο θαη εξκελείαο ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ ηνπξίζηα σο θαηαλαισηή

ηνπξηζηηθψλ πξντφλησλ (Εαγθφηζε, 2009): δειαδή, ε ηνπξηζηηθή ςπρνινγία εξεπλά ηνλ εζσηεξηθφ θφζκν ηνπ αλζξψπνπ θαη πξνζπαζεί λα εξκελεχζεη θαη λα θαηαλνήζεη ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ σο θαηαλαισηή ηνπξηζηηθψλ πξντφλησλ πξηλ, θαηά ηε δηάξθεηα θαη κεηά ηηο δηαθνπέο ηνπ (Μνίξα-Μπισλνπνχινπ θ.ά., ρρ).

Ζ ςπρνινγία επεμεγεί ηνλ ηνπξηζκφ σο έλαλ ηχπν ζπκπεξηθνξάο.

Δθαξκφδνληαο ηελ ςπρνινγία ζηε κειέηε ηνπ ζχγρξνλνπ ηνπξηζκνχ, παξαηεξνχκε φηη ππάξρνπλ βαζηθέο πεξηνρέο ηεο ςπρνινγίαο πνπ έρνπλ ζρέζε κε ηνλ ηνπξηζκφ φπσο π.ρ. ε ππνθίλεζε, ε πξνζσπηθφηεηα, ε ζπκπεξηθνξά θαη ην πεξηβάιινλ (Holden, 2008). Ζ ζπκπεξηθνξά ζε ζπλάξηεζε κε ηα θπζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ αηφκνπ ζπλζέηνπλ ηελ νξαηή πιεπξά ηνπ, δειαδή απηφ πνπ βιέπνπλ νη άιινη: αληίζεηα, ηα θίλεηξα, νη ζθέςεηο θαη ηα ζπλαηζζήκαηα ζπλζέηνπλ ηελ αφξαηε πιεπξά ηνπ (Μνίξα-Μπισλνπνχινπ θ.ά., ρρ).

΢πγθεθξηκέλα, ε αλάιπζε θαη εμέηαζε ησλ ηνπξηζηηθψλ θηλήηξσλ απνηεινχλ ηε βάζε γηα ηελ θαηαλφεζε ηεο ηνπξηζηηθήο δξαζηεξηφηεηαο. Κπξίσο, ε αλάιπζε ηεο ππνθίλεζεο ζηνλ ηνπξηζκφ, βαζίδεηαη ζε ςπρνινγηθέο ζεσξίεο (Βαξβαξέζνο θαη

΢σηεξηάδεο, 2002).

Δχθνια ζπκπεξαίλεη θαλείο φηη ε ηνπξηζηηθή δηεξγαζία ησλ ςπρνζσκαηηθψλ επηβαξχλζεσλ ησλ αηφκσλ ππνβνεζά ζηελ θαιχηεξε αληίδξαζε ησλ αηφκσλ έλαληη απηψλ ησλ επηβαξχλζεσλ. Άιισζηε, ε αλαγθαηφηεηα ηνπ ηνπξηζκνχ θαη ησλ δηαθνπψλ απφ ςπρνινγηθή άπνςε έρεη ηδηαίηεξε ζπνπδαηφηεηα (Λχηξαο, 2004).

Ο θιάδνο ηεο ηνπξηζηηθήο ςπρνινγίαο δηεξεπλά: α) ηελ ςπρνινγία ησλ ηνπξηζηψλ-θαηαλαισηψλ θαη β) ηελ ςπρνινγία ησλ εξγαδνκέλσλ ζηνλ ηνπξηζηηθφ θιάδν. Δκείο ζηελ αλάιπζή καο ζα αζρνιεζνχκε ζπγθεθξηκέλα κε ηνλ θιάδν ηεο ςπρνινγίαο ησλ ηνπξηζηψλ-θαηαλαισηψλ (Λχηξαο, 2004).

Μέζα ζε απηέο ηηο ςπρνινγηθέο αλάγθεο μερσξίδνπλ:

- ε αλάγθε γηα απνκάθξπλζε απφ ηε ξνπηίλα θαη ηελ θαζεκεξηλφηεηα - ε αλάγθε ςπρνζσκαηηθήο μεθνχξαζεο απφ ην άγρνο θαη ην ζηξεο - ε αλάγθε γηα αιιαγή ηεο δηάζεζεο

- ε αλάγθε γηα ςπραγσγία-αλαςπρή

- ε αλάγθε ζχλαςεο δηαπξνζσπηθψλ ζρέζεσλ

- ε απάκβιπλζε απφ ηηο πεξηβαιινληηθέο θαη νηθνινγηθέο δπζκνξθίεο ησλ αζηηθψλ θέληξσλ

- ε αλάγθε γηα κάζεζε θαη ελαζρφιεζε κε λέα αληηθείκελα - ε αλάγθε γηα ειεπζεξία πξάμεσλ, γλσξηκία λέσλ πξννξηζκψλ - ε αλάγθε γηα ζεμνπαιηθφηεηα θ.ά. (Λχηξαο,1993 θαη Λχηξαο, 2004).

1.2 Παξάγνληεο δηακόξθσζεο ησλ ραξαθηεξηζηηθώλ ησλ ηνπξηζηώλ

Ζ κεηαπνιεκηθή εμέιημε ηνπ ηνπξηζκνχ είηε σο ζπλάξηεζε ηεο αλάπηπμεο ησλ ππνδνκψλ ηνπ θιάδνπ είηε σο ζπλάξηεζε ηεο αλάπηπμεο ηνπ αξηζκνχ ησλ ηνπξηζηψλ, έρεη σο απνηέιεζκα ηε δεκηνπξγία κηαο δηεπξπκέλεο νκάδαο θαηαλαισηψλ κε πιεζψξα κεηαβιεηψλ θνηλσληθνχ, νηθνλνκηθνχ θαη ςπρνινγηθνχ ραξαθηήξα ζηελ επηινγή ηνπ ηαμηδηνχ (Εαγθφηζε, 2009). Άιισζηε «ν ηνπξηζκφο είλαη έλα θνηλσληθφ θαηλφκελν πνπ ζπλδέεηαη άκεζα κε ηε δηακφξθσζε ησλ θνηλσληθψλ θαη θαηαλαισηηθψλ πξνηχπσλ ησλ ζχγρξνλσλ ζηξσκάησλ ηεο κεζαίαο ηάμεο ησλ αλαπηπγκέλσλ ρσξψλ» (Σζάξηαο, 1996, ζει.177). ΢πλεπψο, νη ζχγρξνλνη ηνπξίζηεο ζπλαξζξψλνπλ πιεζψξα θαηαλαισηηθψλ επηινγψλ, νη νπνίεο δηακνξθψλνπλ θνηλσληθά πξφηππα θαη ζπκπεξηθνξέο (Σζάξηαο, 1996). Τπάξρεη ινηπφλ ζπζρέηηζε ηνπ ηνπξίζηα κε ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ηνπξηζκνχ πνπ επηιέγεη, ηα νπνία κε ηε ζεηξά ηνπο ζπζρεηίδνληαη κε θνηλσληθά θαη θαηαλαισηηθά πξφηππα άιισλ ηνπξηζηψλ κέζν ησλ κέζσλ θνηλσληθήο δηθηχσζεο θαη ησλ ΜΜΔ (Βακβαθάο, 2015).

Δπηπξφζζεηα, ε κεγάιε ζεκαζία πνπ θαηαιακβάλεη ν ηνπξηζκφο ζηε ζχγρξνλε δσή, θαζψο θαη ν κεγάινο φγθνο ησλ εκπιεθνκέλσλ ζηελ ηνπξηζηηθή βηνκεραλία, εμεγνχλ ηηο πνιιέο επηξξνέο πνπ δέρνληαη νη ηνπξίζηεο ζηε δηαδηθαζία δηακφξθσζεο ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπο (Εαραξάηνο θαη Σζάξηαο, 1999).

΢χκθσλα κε ηνλ Σζάξηα (1996), νη θχξηνη παξάγνληεο δηακφξθσζεο ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ ηνπξηζηψλ ρσξίδνληαη ζε ηέζζεξηο θαηεγνξίεο, απεηθνλίδνληαη ζρεκαηηθά ζηνλ Πίλαθα 1-1 θαη είλαη νη εμήο:

Πίλαθαο 1-1 Παξάγνληεο δηακόξθσζεο ησλ ραξαθηεξηζηηθώλ ησλ ηνπξηζηώλ

(Πεγή: Σζάξηαο, 1996, ζει.179)

1) Κνηλσληθν-ςπρνινγηθνί παξάγνληεο: Ζ επηθξάηεζε θνηλσληθψλ θαη θαηαλαισηηθψλ πξνηχπσλ ζηα αλαπηπγκέλα θξάηε έρνπλ δηακνξθψζεη ην ηνπξηζηηθφ ηαμίδη σο κέζν πξνβνιήο ηεο θνηλσληθήο αλφδνπ ησλ ηνπξηζηψλ. Ο ηνπξίζηαο ηαμηδεχεη γηαηί ην επηβάινπλ ηα θνηλσληθά πξφηππα, ε δηαθήκηζε, ηα ΜΜΔ θαη θπζηθά γηα λα μεθχγεη απφ ηελ έληαζε ζηνπο ξπζκνχο εξγαζίαο ηνπ. Σν ηαμίδη είλαη δηέμνδνο απφ ηελ θαζεκεξηλφηεηα, κε εξεκία αλάγθε γλσξηκίαο λέσλ ηφπσλ κε άιιν πνιηηηζκφ (Σζάξηαο, 1996 θαη Παπαλαζηαζίνπ, 2017).

Δπηπξφζζεηα, ε ςπρνινγία θαη ηδηαίηεξα ε θνηλσληθή ςπρνινγία επεξεάδνπλ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ηνπξίζηα. Ο ηνπξίζηαο δηέξρεηαη απφ δηάθνξεο ςπρνινγηθέο θαηαζηάζεηο ηφζν θαηά ηε δηάξθεηα ιήςεο ηεο απφθαζεο λα

1.Κνηλσληθν-ςπρνινγηθνί παξάγνληεο

Κνηλσληθά θαη θαηαλαισηηθά πξφηππα, ηξφπνο δσήο, θχθινο δσήο, ηχπνη πξνζσπηθφηεηαο, αμίεο, ζπκπεξηθνξέο, δηαθήκηζε, ΜΜΔ, ζξεζθεία, πνιηηηζκφο

2. Γεκνγξαθηθνί παξάγνληεο Φχιν, ειηθία, νηθνγελεηαθή θαηάζηαζε,εθπαίδεπζε,θχθινο δσήο, ηφπνο θαηνηθίαο

ΣΟΤΡΙ΢ΣΑ΢

3. Οηθνλνκηθνί παξάγνληεο Δηζφδεκα, επίπεδν αλάπηπμεο, ρψξα πξνέιεπζεο, επάγγεικα, θφζηνο ηαμηδίσλ, ηφπνο θαηνηθίαο

4. Θεζκηθνί- νξγαλσηηθνί παξάγνληεο

Ζ αλάπηπμε ηνπ ηνπξηζηηθνχ ηνκέα ζηε ρψξα πξνέιεπζεο, ην ζεζκηθφ πιαίζην ησλ πιεξσκέλσλ αδεηψλ, ην ζεζκηθφ πιαίζην πνπ δηέπεη ηηο δηεζλείο ζρέζεηο ηεο ρψξαο

ηαμηδέςεη φζν θαη ζην ίδην ην ηαμίδη. Ζ ηειηθή απνηίκεζε γηα ηνλ ηφπν επίζθεςεο ζπζρεηίδνληαη κε ηνλ θχθιν δσήο ηνπ ηνπξίζηα, θνηλσληθνχο, δεκνγξαθηθνχο παξάγνληεο, ηνλ ηξφπν δσήο ηνπ, ηε ζξεζθεία ηνπ, ην πνιηηηζκηθφ ηνπ επίπεδν, ηελ αληίιεςε θαη ηελ πξνζσπηθφηεηά ηνπ θαη ηηο αμίεο ηνπ (Σζάξηαο, 1996 θαη Λχηξαο, 2004).

2) Γεκνγξαθηθνί παξάγνληεο: ΢ηνπο δεκνγξαθηθνχο παξάγνληεο πεξηιακβάλνληαη ε ειηθία, ε νηθνγελεηαθή θαηάζηαζε, ην θχιν θαη ε εθπαίδεπζε.

- Ηιηθία: Καζνξηζηηθφο δεκνγξαθηθφο παξάγνληαο ζηελ επηινγή ηνπ ηνπξηζηηθνχ ηαμηδηνχ είλαη ε ειηθία. Οη λένη επηιέγνπλ ηνπξηζκφ πεξηπέηεηαο ή πεξηήγεζεο, ελψ ηα κεγαιχηεξα ειηθηαθά άηνκα πξνηηκνχλ νξγαλσκέλα ηαμίδηα ζε θιαζηθνχο πξννξηζκνχο (Λχηξαο, 2004 θαη Εαραξάηνο, Σζάξηαο, 1999). Δπίζεο, ππάξρνπλ δηαθνξέο σο πξνο ηηο δξαζηεξηφηεηεο πνπ επηιέγνπλ λα πξαγκαηνπνηήζνπλ, ηηο αλέζεηο πνπ ζα ρξεζηκνπνηήζνπλ, ηα αμηνζέαηα πνπ ζα επηζθεθζνχλ θ.ά.

(Παπαλαζηαζίνπ, 2017)

- Οηθνγελεηαθή θαηάζηαζε: Ζ νηθνγελεηαθή θαηάζηαζε επεξεάδεη άκεζα ηηο ηνπξηζηηθέο πξνηηκήζεηο. Οη ειεχζεξνη (άγακνη) θηλνχληαη πην απηφλνκα φπσο θαη ηα λεαξά δεπγάξηα ρσξίο παηδηά θαη έιθνληαη απφ ηελ απφθηεζε λέσλ εκπεηξηψλ θαη ηε γλσξηκία λέσλ ηφπσλ. Σα δεπγάξηα κε αλήιηθα παηδηά αθνινπζνχλ ζπγθεθξηκέλν ηχπν ηαμηδηψλ πνπ πξνζθέξνπλ ζπγθεθξηκέλεο αλέζεηο π.ρ. all inclusive, επηζθέπηνληαη ζεκαηηθά πάξθα θ.ά. Αληίζεηα, ε ηξίηε ειηθία απνδεηά έλα ηειείσο δηαθνξεηηθφ ηνπξηζηηθφ πξντφλ πιήξσο νξγαλσκέλν θαη αζθαιέο, πνπ ηαηξηάδεη πεξηζζφηεξν ζηα θνηλσληθά ηνπ πξφηππα, φπσο π.ρ. ηελ πξνβνιή ηεο θνηλσληθήο ηνπο αλφδνπ, ηελ θαηαλάισζε πξντφλησλ πνπ είλαη ζηε «κφδα» θ.ά.

(Εαγθφηζε, 2009 θαη Σζάξηαο, 1996).

- Φύιν: Σν θχιν δηαδξακαηίδεη θη απηφ θαζνξηζηηθφ ξφιν ζηελ επηινγή ηνπ ηαμηδηνχ. Δίλαη γεγνλφο φηη νη άλδξεο ηαμηδεχνπλ πεξηζζφηεξν, θαζψο ε παξνπζία ηνπο ζηνλ επαγγεικαηηθφ ρψξν θαη άξα ζηνλ επαγγεικαηηθφ ηνπξηζκφ είλαη πην εληζρπκέλε (Σζάξηαο, 1996 θαη Βακβαθάο, 2015). Δπηπξφζζεηα, ζχκθσλα κε ηνλ Andreu et al. (2005) νη γπλαίθεο ηνπξίζηξηεο επηδεηνχλ δηαθνπέο μεθνχξαζεο θαη ραιάξσζεο θαη νη άλδξεο δηαθνπέο δξάζεο θαη δηαζθέδαζεο (Παπαλαζηαζίνπ, 2017).

- Δθπαίδεπζε: Σν εθπαηδεπηηθφ επίπεδν δηαθνξνπνηεί ηνπο ηνπξίζηεο, θαζψο ν κνξθσκέλνο πιεζπζκφο είλαη απηφο πνπ ηαμηδεχεη πεξηζζφηεξν. Ο εκπινπηηζκφο

ησλ γλσζηηθψλ εκπεηξηψλ απνηειεί ζεκαληηθφ θίλεηξν ηνπξηζηηθήο κεηαθίλεζεο (Σζάξηαο, 1996 θαη Παπαλαζηαζίνπ, 2017).

3) Οηθνλνκηθνί παξάγνληεο: Σν εηζφδεκα αλακθίβνια είλαη θξηηήξην αλάδεημεο ηεο δπλαηφηεηαο γηα ηαμίδηα, ελψ παξάιιεια ζπλδέεηαη άκεζα κε ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο θαζψο θαη κε ην πιήζνο ησλ πξαγκαηνπνηεζέλησλ ηαμηδηψλ (Εαγθφηζε, 2009). Άιισζηε, ην πνζνζηφ αλαρψξεζεο γηα δηαθνπέο απμάλεηαη δηαδνρηθά κε ην εηζφδεκα (Βαξβαξέζνο, 2000). Οηθνλνκηθφ παξάγνληα απνηειεί πξνθαλψο θαη ην γεληθφ επίπεδν αλάπηπμεο ηεο ρψξαο πξνέιεπζεο ησλ ηαμηδηψλ. Δπηπξφζζεηα, πςειφ αηνκηθφ εηζφδεκα ζεκαίλεη πεξηζζφηεξεο δπλαηφηεηεο επηινγήο πξννξηζκνχ, θαηαιχκαηνο, ηξφπνπ κεηαθίλεζεο θ.ά., ελψ ηα ρακειφηεξα εηζνδήκαηα έρνπλ πξνηίκεζε θπξίσο ζηα νξγαλσκέλα ηαμίδηα κεζαίνπ θφζηνπο (Εαραξάηνο θαη Σζάξηαο, 1999).

΢ηηο αλαπηπγκέλεο ρψξεο ην «επηπιένλ εηζφδεκα» νδεγεί ζε αχμεζε ηνπ πιεζπζκνχ πνπ ηαμηδεχεη, ελψ ζηηο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο ην πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ πνπ ηαμηδεχεη είλαη απφ ηα αλψηεξα εηζνδεκαηηθά ζηξψκαηα ή επαγγέικαηα (Εαγθφηζε, 2009).

Δπηπιένλ, ν ηφπνο κφληκεο θαηνηθίαο θαη ην επάγγεικα απνηεινχλ εμίζνπ παξάγνληεο επηξξνήο ησλ επηινγψλ ησλ ηνπξηζηψλ (Εαραξάηνο θαη Σζάξηαο, 1999).

4) Θεζκηθνί-νξγαλσηηθνί παξάγνληεο: Ζ βηνκεραλία ηνπ ηνπξηζκνχ ζηηο κέξεο καο είλαη ηφζν αλαπηπγκέλε πνπ πιένλ κέζσ ηνπ δηθηχνπ ηεο θαηεπζχλεη θαη επεξεάδεη ηηο επηινγέο ησλ θαηνίθσλ-ηνπξηζηψλ. Καη’ επέθηαζε «ε αγνξά»

ελφο ηαμηδηνχ ζηηο κέξεο καο είλαη ηφζν απιή, φπσο θαη ε αγνξά ελφο θαηαλαισηηθνχ αγαζνχ (Σζάξηαο, 1996).

Δπηπξφζζεηα, ε δπλακηθή ηνπ ζχγρξνλνπ ηνπξίζηα εληζρχεηαη θαη απφ ην ζεζκηθφ πιαίζην. Με ηνλ φξν ζεζκηθφ πιαίζην ελλννχκε ηε ιεηηνπξγία ηνπ θξάηνπο πξφλνηαο σο πξνο ηνλ ηνπξηζκφ π.ρ. ηε ρνξήγεζε άδεηαο κε απνδνρέο, ηα εηζηηήξηα θνηλσληθνχ ηνπξηζκνχ θ.ά. Παξάιιεια, ε αχμεζε ηνπ κνξθσηηθνχ επηπέδνπ ησλ θαηνίθσλ ησλ αλαπηπγκέλσλ ρσξψλ θαη ηνπ ηνπξηζηηθνχ δηθηχνπ απνηειεί ζεκαληηθφ παξάγνληα αλάπηπμεο ηνπ ηνπξηζκνχ. Άιισζηε, θπξίσο απφ ηηο αλαπηπγκέλεο ρψξεο δηαθηλείηαη ην κεγαιχηεξν κέξνο ησλ ηνπξηζηψλ θαη νη ίδηεο ειέγρνπλ νηθνλνκηθά θαη νξγαλσηηθά ηνλ ηνπξηζηηθφ θιάδν (Εαραξάηνο θαη Σζάξηαο, 1999).

1.3 Οη αλζξώπηλεο αλάγθεο θαη ε αλάγθε γηα ηνπξηζκό

Ο φξνο «αλζξψπηλε αλάγθε» αλαθέξεηαη ζηελ θαηάζηαζε θαηά ηελ νπνία ππάξρεη κία έιιεηςε απφ θάηη ην νπνίν ζεσξείηαη απαξαίηεην. Απηή ε αληθαλνπνίεηε αλάγθε δεκηνπξγεί ζην ππνθείκελν ην θίλεηξν γηα δξάζε κε ζθνπφ ηελ ηθαλνπνίεζή ηεο (βι. Πίλαθα 1-2)

(Πεγή: Λχηξαο, 2004, ζει.80)

Σν παξαπάλσ κνληέιν θαηαδεηθλχεη ηελ ππάξρνπζα ζρέζε αλαγθψλ- θηλήηξσλ-ζηφρσλ. Απφ απηφλ ηνλ κεραληζκφ αλάγθεο-επηζπκίαο-θαηαλάισζεο δε ζα κπνξνχζε λα ιείπεη ην ηνπξηζηηθφ θαηλφκελν πνπ απνηειεί κία αλζξψπηλε εθδήισζε ηεο ζχγρξνλεο θνηλσληθήο δσήο κε ζθνπφ ηελ αιιαγή ηνπ θαζεκεξηλνχ πεξηβάιινληνο θπξίσο γηα αλαςπρή θαη ραιάξσζε (΢ηηαξάο θαη Σδέλνο, 2007).

Σα ηαμηδησηηθά θίλεηξα έρνπλ ηηο ξίδεο ηνπο θπξίσο ζε ςπρνινγηθνχο θαη θνηλσληνινγηθνχο παξάγνληεο. Τπάξρνπλ πξσηαξρηθά θίλεηξα φπσο: α) ε δχλακε β) ην εγψ θαη γ) ε αγάπε, πνπ δηαδξακαηίδνπλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ επηδίσμε ηεο επραξίζηεζεο κέζα απφ ηα ηαμίδηα. Οη απαηηεηηθνί επηζθέπηεο επηδεηνχλ πξνζνρή δηφηη έηζη έρνπλ ηελ αίζζεζε ηεο δχλακεο απέλαληη ζε απηνχο πνπ θξνληίδνπλ γηα ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθψλ ηνπο. Δπηπξφζζεηα, απηή ε αίζζεζε ηεο δχλακεο ηνλίδεη ην «εγψ» ηνπο. Σέινο, ε αλαδήηεζε αγάπεο θαη έξσηα ζηα ηαμίδηα έρεη θαηαγξαθεί ζε βηβιία, ηαηλίεο θαη εκπεηξίεο επψλπκσλ πξνζψπσλ (Gee, Makens, Choy, 2004).

Γηα λα εξκελεχζνπκε θαιχηεξα ηηο αλάγθεο γηα ηνπξηζκφ, δελ έρνπκε παξά λα αλαιχζνπκε ηνπο θπξίαξρνπο ςπρνινγηθνχο παξάγνληεο πνπ ππνθηλνχλ ηνπο αλζξψπνπο γηα λα ηαμηδέςνπλ, δειαδή: α) ηελ αλάγθε θπγήο απφ ηελ θαζεκεξηλφηεηα β) ηελ αλάγθε γλσξηκίαο κε άγλσζηνπο ηφπνπο γ) ηελ αλάγθε επηθνηλσλίαο-επαθήο κε άιινπο αλζξψπνπο θαη δ) ηελ αλάγθε απηνπξνβνιήο θαη απηνεπηβξάβεπζεο (΢ηηαξάο θαη Σδέλνο, 2007).

Αλαιπηηθφηεξα, ε αλάγθε θπγήο απφ ηνλ θαζεκεξηλφηεηα είλαη έλαο θπξίαξρνο ηχπνο ηαμηδίνπ. Οη έληνλνη ξπζκνί ηεο ζχγρξνλεο δσήο θαη ην

ΑΝΑΓΚΔ΢ ΚΗΝΖΣΡΟ ΓΗΑ ΓΡΑ΢Ζ

ΑΝΣΗΚΔΗΜΔΝΗΚΟ΢

΢ΚΟΠΟ΢

ΗΚΑΝΟΠΟΗΖ΢Ζ ΑΣΟΜΟΤ Πίλαθαο 1-2 Τπάξρνπζα ζρέζε αλαγθώλ-θηλήηξσλ-ζηόρσλ

θαζεκεξηλφ εξγαζηαθφ ζηξεο δεκηνπξγνχλ ηάζεηο «θπγήο» ζηνπο αλζξψπνπο. Γηα νξηζκέλνπο ε αλάγθε δηαθπγήο είλαη έλα ηαμίδη πεξηπέηεηαο ελψ γηα άιινπο κία επθαηξία γηα αλάπαπζε θαη μεθνχξαζε (Gee et all, 2004).

Ζ αλάγθε γλσξηκίαο κε άγλσζηνπο ηφπνπο απνηειεί επίζεο έλαλ θπξίαξρν ιφγν γηα ηαμίδη. Δηδηθά ζηε ζχγρξνλε επνρή φπνπ ην δηαδίθηπν, νη δηαθεκίζεηο, ε ηειεφξαζε, ην ξαδηφθσλν, ηα πεξηνδηθά θαη νη εθεκεξίδεο θαηαθιχδνπλ ηνλ πιεζπζκφ κε εηθφλεο απφ άιια κέξε θαη πνιηηηζκνχο, εληζρχεηαη θπζηνινγηθά ε επηζπκία γηα ηαμίδηα (΢ηηαξάο θαη Σδέλνο, 2007).

Ζ αλάγθε επηθνηλσλίαο θαη θνηλσληθήο επαθήο κε άιινπο αλζξψπνπο κπνξεί λα εληζρπζεί απφ ηα ηαμίδηα γηαηί είλαη έλαο ηξφπνο επηθνηλσλίαο κε πιεζπζκνχο πνπ έρνπλ άιιε θνπιηνχξα, άιια ήζε θαη έζηκα θαη άιιν ηξφπν ζθέςεο θαη ζπκπεξηθνξάο (΢ηηαξάο θαη Σδέλνο, 2007). Άιισζηε, ε ζχγρξνλε δηεζλνπνίεζε ηεο δσήο ππνρξεψλεη ηνλ άλζξσπν λα επηδεηά κεγαιχηεξε επηθνηλσλία κε ηνπο ζπλαλζξψπνπο ηνπ (Βελεηζαλνπνχινπ, 2006).

Σέινο, ε αλάγθε απηνπξνβνιήο θαη απηνεπηβξάβεπζεο πξέπεη επίζεο λα αμηνινγεζεί. Σα ηαμίδηα είλαη «κφδα», δειαδή απνηειεί ηαμηδησηηθφ θίλεηξν ε επίζθεςε ζε έλα κέξνο πνπ είλαη «in» θαη πξνζειθχεη ζπγθεθξηκέλεο θνηλσληθέο νκάδεο. Ο θνηλσληθφο κηκεηηζκφο θαη ε θνηλσληθή επίδεημε είλαη παξάγνληαο ππνθίλεζεο γηα πξαγκαηνπνίεζε ηαμηδηψλ (Gee et all, 2004). Αθφκε, πνιιέο θνξέο νη πεξηγξαθέο ηαμηδηψλ απφ ηαμηδηψηεο, είηε πξνθνξηθέο είηε γξαπηέο, πξνθαινχλ θαη ζε άιινπο ηελ επηζπκία λα ηαμηδέςνπλ (Βελεηζαλνπνχινπ, 2006).

Δπηπξφζζεηα, κία πνιχ ζεκαληηθή κειέηε γηα ηελ ηνπξηζηηθή ππνθίλεζε, δειαδή ην γηαηί νη άλζξσπνη θάλνπλ δηαθνπέο δηαηχπσζε o Philip Pearce ην 1993.

Ζ κειέηε βαζίζηεθε ζην ηεξαξρηθφ ζχζηεκα αλζξσπίλσλ αλαγθψλ ηνπ Abraham Maslow ην νπνίν ζα αλαιπζεί δηεμνδηθά ζηελ ελφηεηα 1.6. Ο Pearce εμέηαζε ηελ αλάγθε δηαρσξηζκνχ ησλ ελδνγελψλ απφ ηηο εμσγελείο δπλάκεηο πνπ ππνθηλνχλ ην άηνκν λα ηαμηδέςεη: νη ελδνγελείο αλάγθεο ζπλδένληαη κε ηελ αλάγθε ηθαλνπνίεζεο ησλ αηνκηθψλ-εζσηεξηθψλ αλαγθψλ (π.ρ. γίλνκαη ηνπξίζηαο γηα απην-βειηίσζε ή γηα απην-πξαγκάησζε) ελψ νη εμσγελείο αλάγθεο ππνθίλεζεο αθνξνχλ ηηο ζηάζεηο, αληηιήςεηο θαη πξνηηκήζεηο ησλ αλζξψπσλ πνπ θαζνξίδνληαη απφ ηνπο έμσ παξάγνληεο, δειαδή ηελ θνηλσλία, ηνλ πνιηηηζκφ θαη ηε γεληθφηεξε ζεψξεζε ηνπ ηνπξηζκνχ (Page, 2006).

1.4 Η ζπκπεξηθνξά ηνπ ηνπξίζηα-θαηαλαισηή

Ζ θαηαλφεζε ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ ηνπξίζηα θαηαλαισηή είλαη πνιχ ρξήζηκε ζηνλ ηνκέα ηνπ ηνπξηζκνχ γηαηί νη επηρεηξήζεηο ηνπ θιάδνπ πξέπεη λα κπνξνχλ λα πξνζαξκφδνληαη ζηηο αλζξψπηλεο αλάγθεο, ζην ηη θαη γηα πνην ιφγν νη θαηαλαισηέο επηιέγνπλ, απφ ηη επεξεάδνληαη, πψο ελεκεξψλνληαη θ.ά. (Βιαρβέε, 2017).

Χο «ζπκπεξηθνξά θαηαλαισηή (consumer behavior) ελλννχκε ηελ ηδηαίηεξε εθείλε ζπκπεξηθνξά πνπ δηακνξθψλεη ην άηνκν ή κηα νκάδα αηφκσλ απέλαληη ζηε δηαδηθαζία ηεο αγνξάο ζε φηη αθνξά ηηο αγνξαζηηθέο ηνπ επηινγέο θαη πνπ είλαη δπλαηφ λα παξαηεξεζνχλ, λα θαηαγξαθνχλ θαη ζηε ζπλέρεηα λα αλαιπζνχλ θαη λα εξκελεπζνχλ» (Λχηξαο, 1999, ζει.39).

Ζ ζπκπεξηθνξά ηνπ θαηαλαισηή ζεσξεί ηελ αλζξψπηλε πξνζσπηθφηεηα σο έλα καχξν θνπηί (black box) πνπ θαηαγξάθεη θαη αλαιχεη ηηο αληηδξάζεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ αγνξαζηηθή ζπκπεξηθνξά (Σνκάξαο, 1997).

΢πγθεθξηκέλα, ζηνλ ηνπξηζηηθφ θιάδν ε ζπκπεξηθνξά ηνπ πειάηε είλαη νη ηξφπνη κε ηνπο νπνίνπο νη πειάηεο επηιέγνπλ θαη ρξεζηκνπνηνχλ ηηο ππεξεζίεο θηινμελίαο θαη ηαμηδηψλ αιιά θαη πψο ζπκπεξηθέξνληαη κεηά ηελ αγνξά (Morrison, 1999).

Γχν ηχπνη παξαγφλησλ επεξεάδνπλ ηε ζπκπεξηθνξά ησλ κεκνλσκέλσλ πειαηψλ: 1) νη πξνζσπηθνί (personal factors) πνπ αθνξνχλ ηα ςπρνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ αλζξψπνπ δειαδή: α) αλάγθεο, επηζπκίεο, παξνρή θηλήηξσλ β) αληίιεςε γ) κάζεζε δ) πξνζσπηθφηεηα ε) ηξφπνο δσήο θαη ζη) ε απηναληίιεςε θαη 2) νη δηαπξνζσπηθνί παξάγνληεο (interpersonal factors) πνπ αληηπξνζσπεχνπλ ηηο εμσηεξηθέο επηξξνέο ηνπ αλζξψπνπ απφ ηνπο άιινπο. Οη δηαπξνζσπηθνί παξάγνληεο είλαη: α) νη θνπιηνχξεο θαη νη δεπηεξεχνπζεο θνπιηνχξεο β) νη νκάδεο αλαθνξάο γ) ε θνηλσληθή ηάμε δ) νη θαζνδεγεηέο γλψκεο θαη ε) ε νηθνγέλεηα (Morrison, 1999).

΢ε απηφ ην ζεκείν είλαη ρξήζηκν λα απεηθνλίζνπκε ζρεκαηηθά ηε καζεκαηηθή ζπλάξηεζε ηνπ Lewin, πνπ αθνξά ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ θαηαλαισηή (Consumer Behavior) (βι. ΢ρήκα 1-1).

CB=f(p,s,e)

΋πνπ CB: Consumer Behavior (ζπκπεξηθνξά θαηαλαισηή) p: πξνζσπηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ αλζξψπνπ

s: άκεζεο θνηλσληθέο επηδξάζεηο θαηά ηελ αγνξαζηηθή δηαδηθαζία e: ην επξχηεξν πεξηβάιινλ ηνπ αηφκνπ

΢ρήκα 1-1 ΢πλάξηεζε ζπκπεξηθνξάο θαηαλαισηή

(Πεγή: Βηηνπιαδίηε, 2000, ζει.38 θαη ηδία επεμεξγαζία)

΢πκπεξαίλνπκε ινηπφλ φηη ε ζπκπεξηθνξά ηνπ θαηαλαισηή είλαη ζπλάξηεζε ησλ πξνζσπηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ, ησλ θνηλσληθψλ επηδξάζεσλ θαη ηνπ επξχηεξνπ πεξηβάιινληνο φπνπ δεη έλα άηνκν (Βηηνπιαδίηε, 2000).

Καηά ηνπο Middleton, Fyall & Morgan (2009) ε αγνξαζηηθή ζπκπεξηθνξά ηνπ ηνπξίζηα θαηαλαισηή αθνινπζεί ηα ηξία ζηάδηα πνπ πεξηγξάθνληαη ζην κνληέιν εξεζίζκαηνο-αληαπφθξηζεο ηεο αγνξαζηηθήο ζπκπεξηθνξάο (βι. ΢ρήκα 1- 2).

΢ρήκα 1-2

(Πεγή: Middleton, Fyall & Morgan,2009, p. 78 θαη ηδία επεμεξγαζία)

΢πγθεθξηκέλα, ν ηνπξίζηαο-θαηαλαισηήο πνπ βξίζθεηαη ζην θέληξν ηνπ

΢ρήκαηνο 1-2 , πξνθεηκέλνπ λα απνθαζίζεη, απνθαζίδεη κε βάζε ηα εξεζίζκαηα απφ ην εμσηεξηθφ πεξηβάιινλ. Σν εμσηεξηθφ πεξηβάιινλ απεηθνλίδεηαη ζην αξηζηεξφ θνπηί θαη κπνξεί λα είλαη εξεζίζκαηα απφ δειηία εηδήζεσλ, ξεπνξηάδ ή ΔΡΔΘΗ΢ΜΑΣΑ ΓΗΑΓΗΚΑ΢ΗΑ ΑΝΣΑΠΟΚΡΗ΢Ζ

΢πλνκηιίεο marketing

Άιιεο πεγέο πιεξνθφξεζεο

΢πκπεξηθνξά θαηαλαισηή

ΣΗ;

ΠΟΤ;

ΠΧ΢;

ΠΟΣΔ;

ΠΟ΢Ο

΢ΤΥΝΑ;

Υαξαθηεξηζηηθά αγνξαζηή

Κνηλσληθνί Φπρνινγηθνί Πξνζσπηθνί

ιφγνη

Γηαδηθαζία ιήςεο ηεο αγνξαζηηθήο

απφθαζεο

΢ρήκα 1-2 Μνληέιν εξεζίζκαηνο-αληαπόθξηζεο αγνξαζηηθήο ζπκπεξηθνξάο θαηαλαισηή

ηαηλίεο ή ληνθηκαληέξ ή αθφκε θαη απφ θηιηθέο ζπδεηήζεηο. Έπεηηα, φια απηά πξέπεη λα αμηνινγεζνχλ ζχκθσλα κε ηηο θνηλσληθέο, πξνζσπηθέο θαη ςπρνινγηθέο αλάγθεο ηνπ ηνπξίζηα θαηαλαισηή. Έηζη ζα ιεθζεί ε απφθαζε ηνπ ηη ζα αγνξάζεη, πνχ, πψο, πφηε θαη πφζν ζπρλά ζα αληαπνθξηζεί μαλά.

Ζ ζεσξία ηνπ κάξθεηηλγθ ππνζηεξίδεη φηη ε κειέηε ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ ηνπξίζηα-θαηαλαισηή δελ είλαη απιή. Φπζηθά, ζηφρνο ηνπ ηνπξίζηα-θαηαλαισηή είλαη λα αγνξάζεη ηα ηνπξηζηηθά πξντφληα-ππεξεζίεο πνπ ηνπ απνθέξνπλ ηε κεγαιχηεξε σθέιεηα-ρξεζηκφηεηα ζε ζπλάξηεζε κε ηελ αγνξαζηηθή ηνπ δχλακε.

Οη επηρεηξήζεηο ηνπ ηνπξηζηηθνχ θιάδνπ ελδηαθέξνληαη ηδηαίηεξα γηα ηελ αληίδξαζε ζηε ζπκπεξηθνξά ηνπ ηνπξίζηα-θαηαλαισηή πνπ ηνπ πξνθαινχλ ηα εξεζίζκαηα ηνπ κάξθεηηλγθ θαη πνπ ππνθηλνχλ ηελ αγνξαζηηθή ζπκπεξηθνξά ηνπ (Ζγνπκελάθεο Ν. θαη Γ., 2004).

΢ε απηφ ην ζεκείν, ζα ήηαλ παξάιεηςε λα κελ αλαθεξζνχκε ζην γεγνλφο φηη ε ζπκπεξηθνξά ηνπ ηνπξίζηα-θαηαλαισηή δηέξρεηαη απφ ηξεηο θάζεηο: ηε θάζε πξηλ ην ηαμίδη, ηε θάζε θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ ηαμηδηνχ θαη ηε θάζε κεηά ην ηαμίδη.

΢ηελ πξψηε θάζε θπξίαξρε είλαη ε αλάγθε γηα δηαθνπέο θαη ζεκαληηθνί παξάγνληεο είλαη ν νηθνλνκηθφο θαζψο θαη νη θνηλσληθνςπρνινγηθνί. ΢ηελ δεχηεξε θάζε ν ηνπξίζηαο βηψλεη ζπλήζσο ηε ζχγθξνπζε δεδνκέλσλ αλάκεζα ζηηο πιεξνθνξίεο πνπ είρε γηα ηνλ ηνπξηζηηθφ πξννξηζκφ θαη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα πνπ ζπλαληά θαη βηψλεη θαη νη ςπρνινγηθέο παξελέξγεηεο πνπ ηνπ πξνθαινχλ νη ληφπηνη ή ε πηζαλή αλαζθάιεηα πνπ κπνξεί λα αηζζαλζεί πεξηνξίδνπλ ην βαζκφ ηθαλνπνίεζήο ηνπ. ΢ηελ ηξίηε θάζε επηθξαηεί ε πξνζπάζεηα επαλαθνξάο ζηνπο παιηνχο ξπζκνχο δσήο (Μνίξα-Μπισλνπνχινπ θ.ά., ρρ).

Πνιιέο θνξέο ην πέξαο ησλ δηαθνπψλ κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη ζηνλ άλζξσπν ην γλσζηφ PVDS (Post Vacation Depression Syndrome) ρσξίο δηάθξηζε θνηλσληθήο ηάμεο. Σα ζπλεζέζηεξα ζπκπηψκαηα πνπ δεκηνπξγνχληαη είλαη δπζθνξία, αυπλία, δαιάδεο, άγρνο, θαηάζιηςε, απψιεηα ή αχμεζε βάξνπο, ηαρπθαξδίεο, αλεζπρία θ.ά. Απηά ηα ζπκπηψκαηα δείρλνπλ θαζαξά ηελ ελαληίσζε ηνπ αηφκνπ ζην ζχλεζεο εξγαζηαθφ ηνπ πεξηβάιινλ θαη ζηνλ θαζεκεξηλφ ηξφπν δσήο ηνπ (Λχηξαο, 1999 θαη Λχηξαο, 2015).

1.4.1 Σν κνληέιν ηνπξηζηηθήο ζπκπεξηθνξάο ηνπ Moutinho

Ο Moutinho (1987) ζηε ζεσξία ηνπ γηα ην κνληέιν ηνπξηζηηθήο ζπκπεξηθνξάο ππνζηεξίδεη φηη απαηηείηαη έξεπλα πνιιψλ παξαγφλησλ γηα ηελ θαηαλφεζε ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ αηφκνπ πξηλ, θαηά ηε δηάξθεηα θαη κεηά ηελ απφθαζή ηνπ γηα δηαθνπέο. Ζ αγνξά ελφο ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο είλαη κηα πξνκειεηεκέλε θίλεζε γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηεο νπνίαο, έρεη γίλεη νηθνλνκηθφο πξνυπνινγηζκφο αξθεηφ ρξφλν πξηλ ηηο δηαθνπέο (Βακβαθάο, 2015).

Οη θαηά ηνλ Moutinho δηαθνξέο ησλ θαηαλαισηηθψλ πξνηηκήζεσλ έγθεηηαη ζηηο έλλνηεο ηεο πξνζσπηθφηεηαο, ηεο θνηλσληθνπνίεζεο, ηεο αληίιεςεο θαη ηεο θαηαλφεζεο. Απηέο νη έλλνηεο νξίδνπλ ηε δηάξζξσζε πξνηίκεζεο ηνπ θαηαλαισηή (preference structure) φπσο παξαηεξνχκε θαη ζηελ Δηθφλα 1-1 (ζει.31). ΢πλεπψο, ε αγνξά ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο έπεηαη ηεο έξεπλαο αγνξάο θαη εμνηθνλφκεζεο ρξεκάησλ. Καηά θχξην ιφγν, ην κνληέιν ηνπ Moutinho βαζίδεηαη ζηηο ηξεηο έλλνηεο ηεο ζπκπεξηθνξάο: ηελ ππνθίλεζε, ηελ αληίιεςε θαη ηελ θαηαλφεζε.

Πεξηγξάθεηαη ε αιιεινπρία απφ ηα θίλεηξα αγνξάο (ππνθίλεζεο), ζηα θίλεηξα αληίιεςεο (λνεηηθή επεμεξγαζία πιεξνθνξηψλ) θαη ηειηθά ζηελ θαηαλφεζε. Σν κνληέιν δηαηξείηαη ζε ηξία κέξε: α) ζηηο δηαδηθαζίεο πξηλ ηελ απφθαζε β) ζηελ εθ ησλ πζηέξσλ αμηνιφγεζε ηεο αγνξά