ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
«Σύγκλιση των κρατών - μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως προς την προτεραιότητα : ανάπτυξη χωρίς περιορισμούς στην Ευρώπη 2020»
ΚΟΛΛΙΑ ΣΠΥΡΟΥ ΕΜΜΑΝΟΥΕΛΑ (AM 4042201401031)
Επιβλέπων καθηγητής : ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Γ. AΝΑΣΤΑΣΙΟΥ
ΤΡΙΠΟΛΗ 2016
Ευχαριστίες
Με την ολοκλήρωση της διπλωματικής μου εργασίας, η οποία υλοποιήθηκε στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου στο τμήμα Οικονομικής Ανάλυσης, θα ήθελα να ευχαριστήσω τους ανθρώπους που συνέλαβαν στη διεκπεραίωση της.
Κατά κύριο λόγο, οφείλω να εκφράσω τις θερμές μου ευχαριστίες στον επιβλέποντα Επίκουρο Καθηγητή Αναστασίου Αθανασίου, ο οποίος προσέφερε το ενδιαφέρον θέμα και την εμπιστοσύνη που μου έδειξε δίνοντας μου τη δυνατότητα να εκπονήσω την διπλωματική μου εργασία. Τον ευχαριστώ επίσης για τις πολύτιμες γνώσεις και συμβουλές που μου παρείχε καθόλα τη διάρκεια της εργασίας, καθώς και για την απρόσκοπτη υποστήριξη και καθοδήγηση που μου παρείχε καθ’ όλη τη διάρκεια των σπουδών μου.
Ευχαριστώ τα µέλη της Επιτροπής που πλαισίωσαν αυτήν μου την προσπάθεια για εκπόνηση της διπλωματικής εργασίας.
Τέλος, θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά την οικογένειά μου για τα όσα έχει κάνει για μένα και τους καρδιακούς μου φίλους για τη στήριξη, τη συμπαράσταση και την απέραντη κατανόησή τους όλα αυτό το χρονικό διάστημα.
Περιεχόμενα
Y
Κατάλογος Πινάκων ... 6
Κατάλογος Διαγραμμάτων ... 7
Κατάλογος Εικόνων ... 8
Συντομογραφίες ... 9
Περίληψη ... 10
Εισαγωγή ... 13
Στόχος της Εργασίας ... 16
Κεφάλαιο 1ο Στρατηγική Ευρώπη 2020 ... 17
1.1 Ιστορική αναδρομή «Ευρώπης 2020» ... 17
1.2 Προτεραιότητες της «Ευρώπης 2020» ... 21
1.3 Ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς- «Ευρώπη 2020» ... 21
1.3.1 Ατζέντα για νέες δεξιότητες και θέσεις εργασίας ... 26
1.3.2 Ευρωπαϊκή πλατφόρμα κατά της φτώχειας ... 27
1.3.3 Τι πρέπει να κάνει η Ευρωπαϊκή Ένωση ... 29
1.3.4. Συμμετοχή των ενδιαφερομένων μερών (Stakeholders) .... 30
1.4. Το Εuropean Αnti-Poverty Network ( EAPN) για τη φτώχεια και τον κοινωνικό Αποκλεισμό ... 30
1.5 Στόχοι και δείκτες της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» για τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό ... 32
1.6. Έρευνα Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης των Ελληνικών Νοικοκυριών 2013 (Περίοδος αναφοράς εισοδήματος 2012) - Κίνδυνος φτώχειας ... 37
1.7. Γενικά Συμπεράσματα ... 41
Κεφάλαιο 2ο Στατιστική ανασκόπηση στοιχείων ... 43
2.1 Στοιχεία για την απασχόληση στην Ευρωπαϊκή Ένωση ... 43
2.4. Ανεργία στην Ελλάδα ... 67
Κεφάλαιο 3ο Βιβλιογραφική Ανασκόπηση ... 71
Κεφάλαιο 4ο Σύγκλιση των κρατών- μελών της Ευρωπαϊκής ένωσης ως προτεραιότητα την ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς στην Ευρώπη 2020 ... 78
4.1. Μεθοδολογία ... 78
4.2. Παλινδρόμηση ...78
4.3 Δεδομένα ... 78
Κεφάλαιο 5ο Εμπειρική Ανάλυση για της χώρες της Ε.Ε. ... 78
Κεφάλαιο 6 Συμπεράσματαο ... 78
Βιβλιογραφία ... 78
Παράρτημα ... 78
Α. Πινάκες Παλινδρομήσεων ... 78
B. Πινάκας Δεδ o μένων ( Risk Povetry) Eurostat ... 78
Κατάλογος Πινάκων
Πίνακας 1. Οι εθνικοί στόχοι της Ελλάδας σε σχέση με τη Στρατηγική
"Ευρώπη 2020" Πηγή: Eurostat...26 Πίνακας 2. Κίνδυνος φτώχειας, Σοβαρές υλικές στερήσεις, Πολύ
χαμηλή ένταση εργασίας, ΕΕ-27, το 2008 και το 2011 Πηγή: Eurostat, 2013
(βάσει των διαθέσιμων αριθμητικών στοιχείων από 26 χώρες)...36 Πίνακας 3 Ποσοστά απασχόλησης, ηλικιακή ομάδα 15–64, 2004–14
Πηγή: Eurostat...47 Πίνακας 4. Ποσοστά απασχόλησης για επιλεγμένες ομάδες
πληθυσμού, 2004–14 (%) Πηγή: Eurostat...49 Πίνακας 5. Ποσοστά απασχόλησης κατά υψηλότερο μορφωτικό
επίπεδο, ηλικιακή ομάδα 25-64, 2014 (%) Πηγή: Eurostat...52 Πίνακας 6. Άτομα που εργάζονται με καθεστώς μερικής απασχόλησης
ή έχουν δεύτερη εργασία, 2004-14 (% της συνολικής απασχόλησης) Πηγή:
Eurostat...53 Πίνακας 7. Απασχολούµενοι, άνεργοι, οικονοµικά µη ενεργοί και
ποσοστό ανεργίας: Νοέμβριος 2010 – 2015 Πηγή: ΕΛΣΤΑ (2015)...68 Πίνακας 8. Ποσοστό ανεργίας κατά φύλο: Νοέµβριος 2010 – 2015...69 Πίνακας 9. Ποσοστό ανεργίας κατά οµάδες ηλικιών: Νοέµβριος 2010
– 20151...70 Πίνακας 10. Ποσοστό ανεργίας για την περίοδο Σεπτεµβρίου 2014 –
Νοεµβρίου 2015, κατά Αποκεντρωµένη Διοίκηση...71 Πίνακας 11. Διαστάσεις και δείκτες του MPI πηγή:
http://www.ophi.org.uk/multidimensional-poverty-index/...75
Κατάλογος Διαγραμμάτων
Διάγραμμα 1. Ποσοστό πληθυσμού σε κίνδυνο φτώχειας 2010- 2013
...39 Διάγραμμα 2. Κίνδυνος Φτώχειας Πηγή: Δελτίο Τύπου- Έρευνα
εισοδήματος και συνθηκών διαβίωσης των νοικοκυριών 2013...41 Διάγραμμα 3. Κίνδυνος φτώχειας εργαζομένων, με διάκριση πλήρους
και μερικής απασχόλησης Πηγή: Δελτίο Τύπου- Έρευνα εισοδήματος και
συνθηκών διαβίωσης των νοικοκυριών 2013...41 Διάγραμμα 4 Εξέλιξη της ανεργίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση από το
2000 μέχρι το 2013 (Σε εκατομμύρια πολίτες) πηγή: Eurostat...44 Διάγραμμα 5. Ποσοστά απασχόλησης, ηλικιακή ομάδα 15–64, 2014
(%) Πηγή: Eurostat...47 Διάγραμμα 6. Ποσοστά απασχόλησης κατά φύλο, ηλικιακή ομάδα 15–
64, 2014 (%) Πηγή: Eurostat...50 Διάγραμμα 7. Ποσοστά απασχόλησης κατά ηλικιακή ομάδα, 2014 (%)
Πηγή: Eurostat...51 Διάγραμμα 8. Άτομα που εργάζονται με καθεστώς μερικής
απασχόλησης, ηλικιακή ομάδα 15–64, 2014 (1) (% της συνολικής
απασχόλησης Πηγή: Eurostat...54 Διάγραμμα 9. Ποσοστό απασχολουμένων με σύμβαση ορισμένου
χρόνου , ηλικιακή ομάδα 15-64, 2014 (% του συνόλου των απασχολουμένων)
Πηγή: Eurostat...55 Διάγραμμα 10 Κατανομή του πληθυσμού ανά είδος κατοικίας, 2013
(% του πληθυσμού) Πηγή: Eurostat...66 Διάγραμμα 11. Εξέλιξη του ποσοστού ανεργίας κατά µήνα: Νοέµβριος
2013–Νοέµβριος 2015 Πηγή: ΕΛΣΤΑ (2015)...69 Διάγραμμα 12. Παρακολούθηση των MDGs έως το ποσοστό των
αναπτυσσόμενων χωρών...76 Διάγραμμα 13. Διαφορετικές MPI Δομές Στάθμισης...77 Διάγραμμα 14. Δείκτης "Ευρώπη 2020"...88
Κατάλογος Εικόνων
Εικόνα 1. Ποσοστά συμμετοχής των τετράχρονων παιδιών στην προσχολική και στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση (επίπεδα 0 και 1 της ISCED),
κατά περιφέρεια επιπέδου NUTS 2, 2013...58 Εικόνα 2. Άτομα που εγκαταλείπουν πρόωρα την εκπαίδευση και την
κατάρτιση, κατά περιφέρεια επιπέδου NUTS 2, 2014...60 Εικόνα 3. Αλλαγή στο ποσοστό των ατόμων που εγκαταλείπουν
πρόωρα την εκπαίδευση και την κατάρτιση, κατά περιφέρεια επιπέδου NUTS
2, 2008–14 (¹)...62 Εικόνα 4. Σπουδαστές που παρακολουθούν προγράμματα
επαγγελματικής κατάρτισης, κατά περιφέρεια επιπέδου NUTS 2, 2013...64 Εικόνα 5. Άτομα ηλικίας 30-34 ετών με ολοκλήρωση τριτοβάθμιας
εκπαίδευσης (επίπεδα 5-8 της ISCED), κατά περιφέρεια NUTS 2, 2014...65 Εικόνα 6. Τύπος για το t-test...93
Συντομογραφίες
Α.Ε.Π. = Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν
ΔΝΤ = Διεθνές Νομισματικό Ταμείο
Έυρ. Συμβ. = Ευρωπαϊκό Συμβούλιο
Ε-27 = Ευρώπη των 27
Ε-28 = Ευρώπη των 28
Ε2020 = Ευρώπη 2020
Ε.Π.Μ. = Εθνικό Πρόγραμμα Μεταρρυθμίσεων
Ε.Α.Ρ.Ν. = ΕuropeanΑnti-Poverty Network
Ε.Ο.Κ.Ε. = Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή
ΕΚΤ = Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα
ΣΣΑ = Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης
NUTS = Nomenclature des Unitésterritorialesstatistiques
Περίληψη
Η πολιτική απασχόλησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το αυξανόμενο πρόβλημα της ανεργίας έχουν αποτελέσει τα τελευταία χρόνια μείζονα θέματα στις ατζέντες των ευρωπαίων πολιτικών αρχηγών. Η οικονομική κρίση που πλήττει την Ευρωπαϊκή Ένωση δημιούργησε μεγάλα προβλήματα σε όλους ανεξαιρέτως τους τομείς πολιτικής πλήττοντας παράλληλα και τον τομέα της απασχόλησης.
Τα ποσοστά ανεργίας αυξήθηκαν σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά ιδιαίτερα στις χώρες του Νότου τα ποσοστά αυτά εκτοξεύτηκαν.
Στην παρούσα εργασία καταγράφονται όλα τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την προώθηση και εφαρμογή της νέας προγραμματικής περιόδου για την Ευρωπαϊκή Ένωση «Ευρώπη 2020», γίνεται αναφορά σε όλες τις παραμέτρους και τις δράσεις της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, αναλύεται η Στρατηγική για την «Ευρώπη 2020» σε σχέση με την απασχόληση και την εργασία και, τέλος, καταγράφεται το πρόβλημα της ανεργίας, στέγασης και εκπαίδευσης με τα πιο πρόσφατα στατιστικά στοιχεία που αφορούν την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Στην Ελλάδα τα ποσοστά ανεργίας τα τελευταία τέσσερα χρόνια αυξήθηκαν σημαντικά αγγίζοντας πρωτοφανή επίπεδα. Συγκεκριμένα, τον Σεπτέμβριο του 2013 το 27,9% του συνόλου των Ελλήνων πολιτών και το 59,3% των νέων έως 25 ετών ήταν δηλωμένοι άνεργοι.
Στην εν λόγω εργασία καταγράφονται όλα τα προγράμματα που υλοποιούνται και εφαρμόζονται σε εθνικό επίπεδο για την καταπολέμηση της ανεργίας, τα οποία όμως κατά τη γνώμη μου επιλύουν προσωρινά το πρόβλημα αυτό, χωρίς να προσφέρουν μακροχρονίως βιώσιμη λύση.
Abstract
The policy of employment of European Union and the increasing problem of unemployment have in the past few year constituted more major subjects in the agendas of European political heads. The economic crisis that affects the European Union created big problems in all without exception the sectors of policy affecting at the same time and the sector of employment.
The rates of unemployment were increased in the all countries of European Union, but particularly in the countries of South this percentages speed up.
In the present work are recorded the all tools that are used in European level for the promotion and application of new programmatic period for the European Union “Europe 2020”, become report in the all parameters and the action of poverty and social exclusion, are analyzed the Strategy for “Europe 2020” concerning the employment and the work and, finally, are recorded the problem of unemployment, accommodation and education with the most recent statistical elements that concern the European Union.
In Greece the rates of unemployment the last four years were increased considerably touching upon unprecedented levels. Concretely, in September of 2013 the 27,9% of total of Greek citizens and the 59,3% of young persons until 25 years were declared unemployed.
In the work in question are recorded the all programs that are materialised and are applied in national level for the fighting of unemployment, which however in my opinion solve provisionally this problem, without they offer long-lasting viable solution.
Εισαγωγή
Όλα αυτά τα χρονιά η Ευρωπαϊκή Ένωση, σε συνεργασία με τα κράτη μέλη έχει επιδείξει έναν «επαγγελματισμό» σχεδόν σε όλο το φάσμα των πολιτικών που της αναλογούν. Η Ε.Ε. διαθέτει όχι μόνο τις λεγόμενες αποκλειστικές αρμοδιότητες αλλά και τις λεγόμενες συντρέχουσες αρμοδιότητες.
Το 2000 η περίφημη στρατηγική της Λισσαβόνας έθεσε ως στρατηγικό στόχο, το 2010 η Ευρώπη να είναι η πιο ανταγωνιστική και δυναμική οικονομία της γνώσης σε όλο το κόσμο. Δυστυχώς όμως δεν κατάφερε να επιτύχει του φιλόδοξους στόχους της για το 2010. Έτσι πέρασε στη δημιουργία του «Europe 2020», αφού η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατέγραψε την παρούσα κατάσταση διέγνωσε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται σε φάση μετασχηματισμού και πως η υφιστάμενη κρίση εξουδετέρωσε πολλά χρόνια οικονομικής και κοινωνικής ευημερίας φέρνοντας στην επιφάνεια τις διαρθρωτικές αδυναμίες της Ευρώπης(Κουργιαντάκης, Μ., 2010).
Η Ευρωπαϊκή Ένωση οφείλει να λάβει υπόψην της τους λόγους αποτυχίας του προγράμματος της Λισσαβόνας καθώς δεν υπάρχουν περιθώρια αποτυχίας της προϊσχύουσας στρατηγικής «Ευρώπη 2020», αξιοποιώντας τα δυνατά της σημεία1 και διορθώνοντας τις αδυναμίες της2.
Η νέα στρατηγική «Ευρώπη 2020», λαμβάνει επίσης υπόψη της τις αλλαγές των συνθηκών που έλαβαν χώρα στην Ευρώπη από το 2000 και μετά, ιδιαίτερα στην ανάκαμψη της οικονομική κρίσης που μαστίζει ένα μεγάλο ποσοστό των κρατών μελών της. Τα καινούρια χαρακτηριστικά που διακρίνουν αυτή τη στρατηγική είναι(Europa., 2012):
1 στόχοι για ανάπτυξη και δημιουργία θέσεων εργασίας – 18 εκατ. νέες θέσεις εργασίας δημιουργήθηκαν από το 2000 και μετά
2ελλιπής εφαρμογή με μεγάλες διαφορές ανάμεσα στις χώρες της ΕΕ όσον αφορά
1. Η νέα μορφή ανάπτυξης3, που μπορεί να επιτευχθεί με τους εξής κυρίως τρόπους:
βελτιώνοντας τις επαγγελματικές δεξιότητες και ενισχύοντας την διά βίου μάθηση
προωθώντας την έρευνα και την καινοτομία
αυξάνοντας τη χρήση των έξυπνων δικτύων και της ψηφιακής οικονομίας
εκσυγχρονίζοντας την βιομηχανία
αυξάνοντας την ενεργειακή αποδοτικότητα και χρησιμοποιώντας με πιο αποτελεσματικό τρόπο τους πόρους.
2. Η Ισχυρότερη διακυβέρνηση με πιο τακτική και διαφανή παρακολούθηση καθώς και με ανάληψη ηγετικού ρόλου στο ύψιστο πολιτικό επίπεδο το οποίο είναι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Οι συστάσεις και οι προειδοποιήσεις που δημιουργήθηκαν από τη Συνθήκη της Λισσαβόνας χρησιμοποιούνται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή η οποία κατευθύνει τη διαδικασία με αυτά τα νέα «εργαλεία».
3. Ο μεγαλύτερος οικονομικός συντονισμός μέσα στο πλαίσιο ενός νέου μηχανισμού για τον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών 4, τα κράτη μέλη πρέπει την ίδια στιγμή να υποβάλλουν εκθέσεις τόσο για τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις όσο και για τη σταθερότητα και τη σύγκλιση.
Συνεπώς έχουν την υποχρέωση να εξασφαλίζουν επαρκή χρηματοδότηση για τα μεταρρυθμιστικά τους προγράμματα.
Οι πέντε στόχοι σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης για το 2020 1. Απασχόληση
απασχόληση του 75% της ηλικιακής κατηγορίας 20-64 ετών
3έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς 4 του λεγόμενου "Ευρωπαϊκού Εξαμήνου"
2. Έρευνα και Ανάπτυξη
Το 3% του ΑΕΠ της Ευρωπαϊκής Ένωσης πρέπει να επενδύεται στην Έρευνα και την Ανάπτυξη
3. Κλιματική αλλαγή και ενεργειακή βιωσιμότητα
μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 20% (ή και 30%, εφόσον οι συνθήκες το επιτρέπουν) σε σχέση με το 1990
εξασφάλιση του 20% της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές
αύξηση κατά 20% της ενεργειακής απόδοσης 4. Εκπαίδευση
Μείωση των ποσοστών πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου κάτω από 10%
ολοκλήρωση τριτοβάθμιων σπουδών τουλάχιστον για το 40% της ηλικιακής κατηγορίας 30-34 ετών
5. Καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού
μείωση τουλάχιστον κατά 20 εκατομμύρια των ατόμων που βρίσκονται ή κινδυνεύουν να βρεθούν σε κατάσταση φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού
Στόχος της Εργασίας
Σκοπός της μελέτης αυτής είναι να εξετάσουμε την σύγκλιση των κρατών- μελών της Ευρωπαϊκής ένωσης ως προτεραιότητα την ανάπτυξη χωρίς περιορισμούς στην Ευρώπη 2020. Αυτό θα το πετύχουμε σχεδιάζοντας έναν κατάλληλο δείκτη για την ανάπτυξη χωρίς περιορισμούς στην Ευρώπη 2020.Ακόμα θα μελετήσουμε διαφόρους παράγοντες που επηρεάζουν την αποτελεσματικότητα αυτού του δείκτη μέσα από τον ρυθμό ανάπτυξης του Α.Ε.Π., το δημοσιονομικό έλλειμμα-πλεόνασμα και το δημόσιο χρέος.
Η διαμόρφωση της μελέτης είναι η εξής : στην Ενότητα 1 που ακόλουθη θα γίνει μια αναφορά στην στρατηγική Ευρώπη 2020. Στην Ενότητα 2 εξετάζουμε την σχετική βιβλιογραφία μας. Η Ενότητα 3 περιέχει την μεθοδολογία που θα ακολουθήσουμε για να καταλήξουμε στην στον σκοπό της μελέτης. Στην Ενότητα 4 εκεί θα κάνουμε την ανάπτυξη και ανάλυση των δεικτών μας και θα κλείνουμε την μελέτη με τα αποτελέσματα της μελέτης. Στην Πέμπτη ενότητα θα γίνει εμπειρική ανάλυση για τις χώρες της Ε.Ε με τη βοήθεια του προγράμματος SPSS μέσω των παλινδρομήσεων που θα πραγματοποιήσουμε και θα αναλυθεί η σχέση μεταξύ του δείκτη ανάπτυξης χωρίς περιορισμούς και κάποιων μακροοικονομικών μεταβλητών.
Τέλος, στην έκτη και τελευταία ενότητα θα παρουσιαστούν τα συμπεράσματα της εργασίας.
Κεφάλαιο 1οΣτρατηγική Ευρώπη 2020
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εγκαινίασε στις 3 Μαρτίου 2010 την «Ευρώπη 2020», η οποία αποτελεί διάδοχο της Στρατηγικής της Λισσαβόνας για την ανάπτυξη και την απασχόληση και έχει ως στόχο την έξοδο από την κρίση και την προετοιμασία της οικονομίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την δεκαετία 2011-2020. Διαφορετικά, η «Ευρώπη 2020» είναι η αναπτυξιακή στρατηγική για τη δεκαετία 2011-2020 προκειμένου σ’ έναν μεταβαλλόμενο κόσμο, η Ευρωπαϊκή Ένωση να μετατραπεί σε μια έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς οικονομία 5. Σ’ αυτό το σημείο θα πρέπει να γίνει η εξής διευκρίνιση ώστε να μην υπάρχει καμία σύγχυση.
1.1
Ιστορική αναδρομή «Ευρώπης 2020»Σε μια ανακοίνωση της ( COM, 2010 ) η Επιτροπή, στις 3 Μαρτίου του 2010, αποκάλυπτε πως η Ευρώπη βρίσκεται σε φάση μετασχηματισμού. Η πρωτόγνωρη κρίση, αν και αναμενόμενη, κατάφερε και εξουδετέρωσε πολλά αναπτυξιακά χρόνια οικονομικής και κοινωνικής προόδου ενώ ανέδειξε και τις διαρθρωτικές αδυναμίες της οικονομίας της Ευρώπης. Εν τω μεταξύ, εξελίξεις λαμβάνουν χώρα με ταχείς ρυθμούς και οι μακροπρόθεσμες προκλήσεις –παγκοσμιοποίηση, στενότητα πόρων, δημογραφική γήρανση–
εντείνονται. Η Ευρωπαϊκή Ένωση οφείλει πλέον να αναλάβει την ευθύνη για το μέλλον της. Μπορεί να επιτύχει, αν ενεργήσει συλλογικά, ως μια Ένωση όπως έκανε εξάλλου και έως τώρα. Ο ίδιος ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Manuel Baroso αναφέρει τα εξής: «χρειαζόμαστε μια στρατηγική που θα μας βοηθήσει να βγούμε ισχυρότεροι από την κρίση και να μετατρέψουμε την Ευρωπαϊκή Ένωση σε μια έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς οικονομία με υψηλά επίπεδα απασχόλησης, παραγωγικότητας και κοινωνικής συνοχής».
Η αντίδραση ήταν άμεση. Τον Ιούνιο 2010, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ( ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ,2010, June 7) ενέκρινε την "Ευρώπη 2020" με σκοπό την ενθάρρυνση μιας έξυπνης, βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη δηλαδή την αναπτυξιακή στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την δεκαετία 2011-2020, ή αλλιώς για τη συνεχεία της Στρατηγικής της Λισσαβόνας. Στην ουσία αυτά τα τρία στοιχεία αποτελούν και τις προτεραιότητες της «Ευρώπης 2020».
Τα κράτη μέλη έπρεπε πλέον να ενεργήσουν για την εφαρμογή αυτών των πολιτικών προτεραιοτήτων σε εθνικό επίπεδο. Έπρεπε επίσης να οριστικοποιήσουν τους εθνικούς τους στόχους σε στενό και διαρκή διάλογου με την Επιτροπή, λαμβάνοντας υπόψη τις σχετικές εναρκτήριες θέσεις τους, τις εθνικές συγκυρίες και προτεραιότητες. Έπρεπε, τέλος, να εντοπίσουν τα κύρια εμπόδια στην ανάπτυξη και να επισημάνουν στα εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεών τους (εφεξής Ε.Π.Μ.) με ποιο τρόπο προτίθενται να τα αντιμετωπίσουν σε ένα πρώτο στάδιο και σε ένα δεύτερο στάδιο πως θα τα εξαλείψουν.
Όλα τα κράτη μέλη έχουν δεσμευτεί να επιτύχουν τους στόχους της
"Ευρώπης 2020", τους οποίους έχουν μετατρέψει σε εθνικούς στόχους. Όμως αυτό δεν αρκεί. Μόνο με τον ορθό συντονισμό και την ορθή στόχευση των προσπαθειών που αναλαμβάνονται σε εθνικό επίπεδο μπορούν να προκύψουν τα επιθυμητά αποτελέσματα για την ανάπτυξη. Για το λόγο αυτό, η Επιτροπή θέσπισε μια ετήσια διαδικασία συντονισμού των οικονομικών πολιτικών, την αποκαλούμενη «Ευρωπαϊκό Εξάμηνο».
Η "Ευρώπη 2020" εισάγει και κάποια καινούρια στοιχεία, εάν κάνουμε μια σύγκριση/αντιπαράθεση με τη Στρατηγική της Λισσαβόνας(Europa., 2012, April 12). Εισάγει μια νέα μορφή ανάπτυξης η οποία βασίζεται στις τρεις προτεραιότητες που αναφέρθηκαν και η οποία σχεδιάζεται πως θα επιτευχτεί μέσω της βελτίωσης των επαγγελματικών δεξιοτήτων και της ενίσχυσης της διά βίου μάθησης, μέσω της προώθηση της έρευνας και της
καινοτομίας, μέσω μιας μεγαλύτερης χρήσης των έξυπνων δικτύων και της ψηφιακής οικονομίας, μέσω του εκσυγχρονισμού της βιομηχανίας, μέσω μιας μεγαλύτερης και καλύτερης ενεργειακής αποδοτικότητας καθώς και μέσω μιας αποτελεσματικότερης χρήσης των πόρων. Επίσης εισάγει μια ισχυρότερη διακυβέρνηση καθώς δίνει έμφαση στη τακτική και διαφανή παρακολούθηση6 και στην ανάληψη ηγετικού ρόλου στο ύψιστο πολιτικό επίπεδο, δηλαδή το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Επιπρόσθετα η Επιτροπή κατευθύνει τη διαδικασία και χρησιμοποιεί τα νέα "εργαλεία" που δημιουργήθηκαν με τη Συνθήκη της Λισσαβόνας, δηλαδή τις συστάσεις και τις προειδοποιήσεις πολιτικής, όπου είναι απαραίτητο. Εισάγει ένα μεγαλύτερο οικονομικό συντονισμό. Πως θα γίνει αυτό; Στο πλαίσιο ενός νέου μηχανισμού για τον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών του λεγόμενου "Ευρωπαϊκού Εξαμήνου"(Europa.,2015, October 30).
Σ’ αυτό το σημείο θα ήταν φρόνιμο να αφιερωθούν δυο λόγια για το ευρωπαίο εξάμηνο, το οποίο αναφέρθηκε παραπάνω. Για να μην δυσκολέψει τον αναγνώστη γι’ αυτό και αναφέρεται σ’ αυτό το σημείο. Η λογική αυτής της ενέργειας είναι κυρίως ο συντονισμός και η ορθή στόχευση των ενεργειών των οικονομικών πολιτικών.
Παίρνοντας τα πράγματα από την αρχή, η Επιτροπή θέσπισε μια ετήσια διαδικασία συντονισμού των οικονομικών πολιτικών, την αποκαλούμενη «Ευρωπαϊκό Εξάμηνο». Κάθε χρόνο, η Επιτροπή πραγματοποιεί λεπτομερή ανάλυση και αξιολόγηση των προγραμμάτων οικονομικών και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που καταρτίζουν τα Κράτη Μέλη, και διατυπώνει σχετικές συστάσεις για τους επόμενους 12 μήνες. Κάθε Ευρωπαϊκό Εξάμηνο ξεκινά με την έγκριση από την Επιτροπή της Ετήσιας Επισκόπησης για την Ανάπτυξη, όπου καθορίζονται οι προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το ερχόμενο έτος με στόχο την τόνωση της ανάπτυξης και της απασχόλησης. Αναλυτικά(Europa., 2015, October 30):
Τον Μάρτιο, οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων εκδίδουν τις κατευθυντήριες γραμμές της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τις εθνικές πολιτικές με βάση την Ετήσια Επισκόπηση για την Ανάπτυξη. Με βάση την επισκόπηση αυτή, η εαρινή σύνοδος του Έυρ. Συμβ. εξετάζει:
τη συνολική μακροοικονομική κατάσταση
την πρόοδο ως προς την επίτευξη των 5 στόχων της
«Ε2020»
την πρόοδο στο πλαίσιο των εμβληματικών πρωτοβουλιών.
Παρέχει επίσης κατευθύνσεις σχετικά με τις δημοσιονομικές και μακροοικονομικές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και την ώθηση της οικονομικής ανάπτυξης, καθώς και συστάσεις όσον αφορά την πιθανή διασύνδεσή τους.
Τον Απρίλιο, τα κράτη μέλη υποβάλλουν τα σχέδιά τους για τα υγιή δημόσια οικονομικά7 καθώς και τις μεταρρυθμίσεις και τα μέτρα που αποσκοπούν σε μια έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη σε τομείς όπως η απασχόληση, η έρευνα, η καινοτομία, η ενέργεια ή η κοινωνική ένταξη (ΕΠΜ).
Τον Μάιο/Ιούνιο, η Επιτροπή αξιολογεί τα προγράμματα αυτά και διατυπώνει, κατά περίπτωση, συστάσεις για κάθε χώρα. Το Συμβούλιο εξετάζει τις συστάσεις και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τις εγκρίνει. Παρέχονται δηλαδή στα κράτη μέλη συμβουλές ως προς την πολιτική που θα ακολουθήσουν, προτού αυτά ολοκληρώσουν την κατάρτιση του σχεδίου προϋπολογισμού τους για το επόμενο έτος.
Τέλος, στα τέλη Ιουνίου ή στις αρχές Ιουλίου, το Συμβούλιο εγκρίνει επίσημα τις συστάσεις για κάθε χώρα.
7Προγράμματα Σταθερότητας και Σύγκλισης
Αν οι συστάσεις δεν ληφθούν υπόψη εντός συγκεκριμένου χρονικού διαστήματος, είναι δυνατό να εκδοθούν προειδοποιήσεις πολιτικής. Υπάρχει επίσης το ενδεχόμενο επιβολής των συστάσεων μέσω κινήτρων και κυρώσεων σε περίπτωση υπερβολικών μακροοικονομικών και δημοσιονομικών ανισορροπιών και αποκλίσεων.
1.2 Προτεραιότητες της «Ευρώπης 2020»
Η «Ε2020» στοχεύει σε μια ανάπτυξη που θα είναι α) έξυπνη, με αποτελεσματικότερες επενδύσεις στην εκπαίδευση, την έρευνα και την καινοτομία, β) διατηρήσιμη/βιώσιμη, χάρη στην αποφασιστική μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και σε μια πιο ανταγωνιστική βιομηχανία και γ) χωρίς αποκλεισμούς, με ιδιαίτερη έμφαση στη δημιουργία θέσεων εργασίας και στη μείωση της φτώχειας. Αυτά τα τρία στοιχεία αποτελούν τις προτεραιότητες ή αλλιώς τις θεματικές ενότητες. Στην παρούσα διπλωματική εργασία θα ασχοληθούμε αποκλειστικά με την ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς η οποία αναλύεται στην ακόλουθη ενότητα.
1.3 Ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς- «Ευρώπη 2020»
Όσον αφορά, την “Ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς” (Europa., 2012, May 12), στη σκέψη θα πρέπει να έχουμε τούτο: μια οικονομία με υψηλά ποσοστά απασχόλησης που επιτυγχάνει οικονομική ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς. Αυτό στην ουσία συνεπάγεται με α) την αύξηση του ποσοστού απασχόλησης στην Ευρώπη – περισσότερες και καλύτερες θέσεις εργασίας, β) τη βοήθεια στα άτομα όλων των ηλικιών να προετοιμαστούν και να μπορέσουν να διαχειριστούν τις αλλαγές, μέσω επενδύσεων σε δεξιότητες και επαγγελματική κατάρτιση γ) τον εκσυγχρονισμό των αγορών εργασίας και των συστημάτων κοινωνικής προστασίας και δ) τη διασφάλιση ότι ολόκληρη η Ευρωπαϊκή Ένωση θα αποκομίσει τα οφέλη της ανάπτυξης.
Η Ευρωπαϊκής Ένωση έχει θέσει κάποιους στόχους για την ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς οι οποίοι είναι τρεις. Πρώτος στόχος είναι το ποσοστό
απασχόλησης των γυναικών και των ανδρών ηλικίας 20-64 ετών να φθάσει στο 75% έως το 2020, κυρίως με τη μεγαλύτερη συμμετοχή στην αγορά εργασίας των γυναικών, των νέων, των ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας και χαμηλής ειδίκευσης, καθώς και των νόμιμων μεταναστών. Δεύτερος στόχος είναι η βελτίωση του επιπέδου εκπαίδευσης, πιο συγκεκριμένα η μείωση του ποσοστού πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου σε ποσοστό κατώτερο του 10% και η αύξηση σε τουλάχιστον 40% το ποσοστό των ατόμων ηλικίας 30- 34 ετών που ολοκληρώνουν την τριτοβάθμια ή ισοδύναμη εκπαίδευση.
Τελευταίος στόχος για την ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς είναι η μείωση κατά τουλάχιστον 20 εκατομμύρια του αριθμού των ατόμων που ζουν σε συνθήκες φτώχειας ή απειλούνται με φτώχεια και κοινωνικό αποκλεισμό.
Αυτοί οι στόχοι σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεν αφορούν μόνο την Ευρωπαϊκή Ένωση καθαυτή αλλά μετατρέπονται στη συνέχεια σε εθνικούς στόχους για κάθε κράτος μέλος, αντικατοπτρίζοντας όμως τις διαφορετικές προτεραιότητες και συνθήκες κάθε χώρας. Επίσης οι στόχοι, με μια προσεκτική ματιά, θα γίνει κατανοητό πως στην ουσία είναι αλληλένδετοι δηλαδή υπάρχει μια σύνδεση μεταξύ τους, μια αλληλοσυμπλήρωση ίσως, και δε τέθηκαν τυχαία, ούτε με στεγανά, δεδομένου ότι:
οι βελτιώσεις στην εκπαίδευση συμβάλλουν στην αύξηση της απασχόλησης και τη μείωση της φτώχειας
η προώθηση της Ε&Α / Καινοτομίας στην οικονομία, συνδυαζόμενη με αποτελεσματικότερο δυναμικό, αυξάνει την ανταγωνιστικότητα και δημιουργεί θέσεις εργασίας
η επένδυση σε καθαρότερες τεχνολογίες καταπολεμά την κλιματική αλλαγή και ταυτόχρονα δημιουργεί νέες ευκαιρίες επιχειρηματικότητας και απασχόλησης.
Για να διασφαλιστεί όμως η επιτυχία της "Ευρώπη 2020", θεσπίστηκε ένα αποτελεσματικό σύστημα οικονομικής διακυβέρνησης που θα συντονίζει τις δράσεις πολιτικής μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των κρατών μελών.
Σχετικά με το σύστημα οικονομικής διακυβέρνησης αξίζει ν’ αφιερωθούν αυτές –έστω και λίγες- γραμμές. Καθώς η κρίση έφερε στην επιφάνεια ουσιαστικά προβλήματα και μη βιώσιμες τάσεις σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες καθίσταται αναγκαίο λοιπόν ένα τέτοιο σύστημα Η κρίση κατέδειξε επίσης πόσο αλληλοεξαρτώμενες είναι οι οικονομίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο καλύτερος συντονισμός των οικονομικών πολιτικών σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση θα συμβάλει επομένως στην αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων, αλλά και στην τόνωση της ανάπτυξης και της απασχόλησης.
Η νέα οικονομική διακυβέρνηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης βασίζεται σε τρεις βασικούς άξονες (Europa.,2014, February 25):
Ενισχυμένο οικονομικό θεματολόγιο με αυστηρότερη επιτήρηση από την Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στο θεματολόγιο περιλαμβάνονται προτεραιότητες πολιτικής και στόχοι που έχουν εγκριθεί στο πλαίσιο της "Ευρώπης 2020", πρόσθετες δεσμεύσεις των κρατών μελών που συμμετέχουν στο Σύμφωνο "Ευρώ +", αυστηρότερη εποπτεία των οικονομικών και δημοσιονομικών πολιτικών από την Ευρωπαϊκής Ένωσης στο πλαίσιο του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης και νέα εργαλεία αντιμετώπισης των μακροοικονομικών ανισορροπιών, καθώς και η νέα μέθοδος εργασίας, το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο, για την εξέταση οικονομικών και δημοσιονομικών προτεραιοτήτων το ίδιο διάστημα κάθε χρόνο.
Δράση για τη διαφύλαξη της σταθερότητας στην ευρωζώνη. Το 2010, η Ευρωπαϊκή Ένωση αντέδρασε στην κρίση δημόσιου χρέους με τη σύσταση προσωρινών μηχανισμών στήριξης για τα κράτη - μέλη, οι οποίοι, το 2013, θα αντικατασταθούν από τον μόνιμο Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ΕΜΣ). Αυτά τα μέτρα εξαρτώνται από την εφαρμογή αυστηρών προγραμμάτων δημοσιονομικής εξυγίανσης και μεταρρυθμίσεων και καταρτίζονται σε στενή συνεργασία με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
Δράση για την αποκατάσταση του δημοσιονομικού τομέα, μέσω του λεγόμενου ευρωπαϊκού εξαμήνου
Επίσης σημαντικό ρόλο όπως αναφέρθηκε, κατέχει και το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΣΣΑ). Το ΣΣΑ είναι ένα κανονιστικό πλαίσιο που παροτρύνει τα κράτη μέλη να διατηρούν υγιή δημόσια οικονομικά.
Το ΣΣΑ έχει δύο σκέλη:
Το προληπτικό σκέλος απαιτεί από τα κράτη - μέλη να υποβάλλουν κάθε χρόνο Πρόγραμμα Σταθερότητας (οι χώρες της ευρωζώνης) ή Σύγκλισης (τα άλλα κράτη μέλη), μαζί με το ΕΠΜ. Το πρόγραμμα αυτό καθορίζει τους τρόπους με τους οποίους κάθε κράτος μέλος σκοπεύει να επιτύχει και να διατηρήσει υγιή δημόσια οικονομικά μεσοπρόθεσμα. Στη συνέχεια η Επιτροπή μπορεί να διατυπώσει συστάσεις πολιτικής (τον Ιούνιο, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου), ή, αν κρίνεται αναγκαίο, να υποβάλει πρόταση στο Συμβούλιο για την έκδοση έγκαιρης προειδοποίησης με στόχο την αποφυγή υπερβολικού ελλείμματος.
Το διορθωτικό σκέλος διέπει τη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος (ΔΥΕ). Σύμφωνα με αυτή τη διαδικασία, αν το δημοσιονομικό έλλειμμα ενός κράτους μέλους υπερβεί το όριο του 3% που προβλέπει η Συνθήκη, το Συμβούλιο θα εκδώσει συστάσεις για το πώς θα πρέπει να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα. Η μη συμμόρφωση με αυτές τις συστάσεις μπορεί να οδηγήσει σε επιβολή κυρώσεων σε κράτη μέλη της ευρωζώνης
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει σχεδιάσει να δώσει ώθηση στην χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη μέσω δύο εμβληματικών πρωτοβουλιών της ατζέντας για νέες δεξιότητες και θέσεις εργασίας και της ευρωπαϊκής πλατφόρμας κατά της φτώχειας(Europa., 2012).
Πίνακας 1. Οι εθνικοί στόχοι της Ελλάδας σε σχέση με τη Στρατηγική "Ευρώπη 2020"8 Πηγή: Eurostat
8 Ο στόχος αυτός προέκυψε ύστερα από πρόταση της ελληνικής πλευράς στο πλαίσιο του νέου αναθεωρημένου ΕΠΜ. Η επίτευξη του στόχου στηρίζεται σε συγκεκριμένες βασικές παραδοχές και υποθέσεις που αφορούν τόσο στους πόρους των ΕΔΕΤ 2014-2020 που θα δαπανηθούν κατά το 2020 σε σχέση με αυτούς που δαπανήθηκαν το έτος βάσης, όσο και στη σημαντική αύξηση των ιδιωτικών και των δημοσίων δαπανών Ε&Τ το 2020. Επίσης, σημειώνεται ότι ο στόχος αφορά στη συνολική εθνική προσπάθεια (όπως άλλωστε ισχύει και για τους άλλους στόχους του πίνακα). Ειδικότερα, οι πόροι των ΕΔΕΤ θα συμβάλουν στην επίτευξη αυτού του στόχου, σε ποσοστό που αντιστοιχεί στο 15% περίπου των συνολικών
1.3.1 Ατζέντα για νέες δεξιότητες και θέσεις εργασίας
Η ατζέντα αυτή αποσκοπεί κατά κύριο λόγο στη παροχή δυνατότητας(Europa.,n.d.) στους πολίτες να αποκτήσουν νέες δεξιότητες, ώστε να μπορέσει το σημερινό και μελλοντικό εργατικό δυναμικό να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες και στις ενδεχόμενες αλλαγές σταδιοδρομίας, να μειωθεί η ανεργία και να αυξηθεί η παραγωγικότητα της εργασίας. Με την πρωτοβουλία αυτή, η Επιτροπή προσπαθεί να βοηθήσει την Ευρωπαϊκή Ένωση, ώστε να επιτύχει τον στόχο που αυτή, η ίδια, έχει θέσει για την απασχόληση έως το 2020 δηλαδή να εργάζεται το 75% του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας (δηλ. σε ηλικία 20-64 ετών)
Η ατζέντα συμβάλλει επίσης στην επίτευξη των στόχων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για μείωση του ποσοστού όσων εγκαταλείπουν πρόωρα το σχολείο κάτω από το 10%, για αύξηση του αριθμού των νέων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση ή σε ισοδύναμη επαγγελματική εκπαίδευση (τουλάχιστον στο 40%), καθώς και για μείωση, τουλάχιστον κατά 20 εκατομμύρια, των ατόμων που βρίσκονται ή κινδυνεύουν να βρεθούν σε κατάσταση φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού έως το 2020.
Η ατζέντα περιλαμβάνει συγκεκριμένες δράσεις που θα συμβάλουν
στην εντατικοποίηση των μεταρρυθμίσεων, ώστε να βελτιωθούν η ευελιξία και η ασφάλεια της αγοράς εργασίας
στον εφοδιασμό των ατόμων με τις κατάλληλες δεξιότητες για τα επαγγέλματα του σήμερα και του αύριο,
στη βελτίωση της ποιότητας των θέσεων εργασίας και στην εξασφάλιση καλύτερων συνθηκών εργασίας,
στη βελτίωση των συνθηκών που επηρεάζουν τη δημιουργία θέσεων εργασίας.
Η ατζέντα για νέες δεξιότητες και θέσεις εργασίας απευθύνεται:
σε μεμονωμένα άτομα, παρέχοντας τους τη δυνατότητα να αποκτούν νέες δεξιότητες, να προσαρμόζονται στις αλλαγές της αγοράς εργασίας και να αλλάζουν με επιτυχία επάγγελμα
στην κοινωνία στο σύνολό της, εκσυγχρονίζοντας τις αγορές εργασίας ώστε να αυξηθεί το επίπεδο απασχόλησης, να μειωθεί η ανεργία, να αυξηθεί η παραγωγικότητα του εργατικού δυναμικού και να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα των κοινωνικών προτύπων μας 1.3.2 Ευρωπαϊκή πλατφόρμα κατά της φτώχειας
Η ευρωπαϊκή πλατφόρμα για την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού αντιπροσωπεύει τη συνεισφορά της Ευρωπαϊκής Ένωσης. στην αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων στο πλαίσιο της
“Ευρώπης 2020”. Βασικός στόχος είναι η προώθηση του ζητήματος της φτώχειας στην ημερήσια διάταξη. Σήμερα, στην Ευρωπαϊκή Ένωση 80 εκατ.
άνθρωποι βρίσκονται στο όριο της φτώχειας – μεταξύ των οποίων 20 εκατ.
παιδιά και το 8% του οικονομικά ενεργού πληθυσμού. Αυτός είναι ο λόγος που η Ευρωπαϊκή Πλατφόρμα κατά της Φτώχειας και του Κοινωνικού Αποκλεισμού αναλαμβάνει δράσεις για την επίτευξη του ευρωπαϊκού στόχου της μείωσης της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού κατά τουλάχιστον 20 εκατ. μέχρι το 2020.
Παρόλο που η καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού εμπίπτει κυρίως στις αρμοδιότητες των εθνικών κυβερνήσεων, η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να παίξει συντονιστικό ρόλο είτε εντοπίζοντας βέλτιστες πρακτικές και προωθώντας την ανταλλαγή γνώσεων και εμπειριών είτε θεσπίζοντας κανόνες για όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση είτε τέλος χορηγώντας χρηματοδοτήσεις.
Οι κυριότερες δράσεις αυτής της εμβληματικής αφορούν για παράδειγμα την καλύτερη πρόσβαση στην απασχόληση, την κοινωνική ασφάλιση, τις στοιχειώδεις κοινωνικές υπηρεσίες (υγειονομική περίθαλψη,
στέγαση κ.λπ.) την εκπαίδευση, την αποτελεσματικότερη χρήση των κονδυλίων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη στήριξη της κοινωνικής ένταξης και την καταπολέμηση των διακρίσεων, την προώθηση καινοτομιών στην κοινωνική πολιτική με σκοπό να βρεθούν έξυπνες λύσεις μετά την κρίση στην Ευρώπη, και κυρίως για μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα στην κοινωνική στήριξη, με τις νέες συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα κ.α.
Η ευρωπαϊκή πλατφόρμα κατά της φτώχειας υπάρχει για:
τη διασφάλιση οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής συνοχής
εγγύηση του σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων των ατόμων που ζουν σε συνθήκες φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού, παρέχοντας τους τη δυνατότητα να ζουν αξιοπρεπώς και να συμμετέχουν ενεργά στην κοινωνία
παροχή βοήθειας στους πολίτες για να ενταχθούν στις κοινότητες όπου ζουν, να μορφωθούν, να βρουν δουλειά και να έχουν πρόσβαση σε κοινωνικά οφέλη
Με την περιφερειακή ανάπτυξη και τις επενδύσεις προάγεται επίσης η ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς, καθώς μειώνονται οι ανισότητες μεταξύ των περιφερειών και τα οφέλη της ανάπτυξης φθάνουν σε κάθε γωνιά της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Είναι επίσης σημαντικό, τα οφέλη από την οικονομική ανάπτυξη να διαδοθούν σε όλα τα μέρη της Ένωσης, ακόμη και στις πιο απομακρυσμένες περιοχές της, ενισχύοντας έτσι την εδαφική συνοχή. Πρόκειται για εξασφάλιση πρόσβασης και ευκαιριών για όλους καθόλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής.
1.3.3 Τι πρέπει να κάνει η Ευρωπαϊκή Ένωση
Η Ευρώπη πρέπει να αξιοποιήσει πλήρως το εργατικό της δυναμικό ώστε να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της γήρανσης του πληθυσμού και της αύξησης του παγκόσμιου ανταγωνισμού. Θα χρειαστούν πολιτικές προώθησης της ισότητας των φύλων για να αυξηθεί η συμμετοχή του εργατικού δυναμικού ενισχύοντας έτσι την ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή.
Η Ευρώπη χρειάζεται μια ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς καθώς στον τομέα της απασχόλησης το εργατικό δυναμικό συρρικνώνεται ως αποτέλεσμα των δημογραφικών αλλαγών, επίσης υπάρχει μεγάλη ανάγκη για την αύξηση του συνολικού ποσοστού απασχόλησης διότι είναι ιδιαίτερα χαμηλό για τις γυναίκες9 και για τους εργαζόμενους μεγαλύτερης ηλικίας, 55-64 ετών10, ένα άλλος λόγος είναι οι λίγες ώρες εργασίας αφού σε σύγκριση με τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία οι Ευρωπαίοι εργάζονται κατά 10% λιγότερες ώρες. Τέλος μία από τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης ήταν υψηλή ανεργία ανάμεσα στους νέους κάνοντας δυσκολότερη την εύρεση εργασίας για τους ανέργους.
Περίπου 80 εκατομμύρια άτομα στην Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν ελάχιστες ή βασικές δεξιότητες και επωφελούνται λιγότερο από τις δυνατότητες της διά βίου μάθησης σε σχέση με τα πιο μορφωμένα άτομα.
Από τώρα και μέχρι το 2020, κοντά στις 16 εκατ. περισσότερες θέσεις εργασίας θα απαιτούν υψηλά προσόντα, ενώ οι θέσεις εργασίας που απαιτούν ειδίκευση χαμηλού επιπέδου θα μειωθούν κατά 12 εκατομμύρια, γι’ αυτό το λόγο η απόκτηση και τελειοποίηση νέων δεξιοτήτων είναι όλο και πιο σημαντικές.
9 63% έναντι 76% για τους άνδρες ηλικίας 20-64
Τέλος σχετικά με την καταπολέμηση της φτώχειας, πρέπει να σημειωθεί πως και πριν από την κρίση, 80 εκατ. άτομα αντιμετώπιζαν την απειλή της φτώχειας, μεταξύ των οποίων και 19 εκατ. παιδιά. Το 8% των εργαζομένων ζει κάτω από το όριο της φτώχειας με αποτέλεσμα οι άνεργοι να είσαι ευάλωτοι.
1.3.4. Συμμετοχή των ενδιαφερομένων μερών (Stakeholders)
Στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πλατφόρμας για την Καταπολέμηση της Φτώχειας και του Κοινωνικού Αποκλεισμού, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διοργανώνει τακτικές συναντήσεις διαλόγου των ενδιαφερομένων μερών και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, κοινωνικούς εταίρους, επιχειρήσεις και φορείς της κοινωνικής οικονομίας, ακαδημαϊκούς, ιδρύματα, think tanks και διεθνείς οργανισμούς προκειμένου να εξασφαλίσει ότι εμπλέκονται στην ανάπτυξη και την εφαρμογή πολιτικών πρωτοβουλιών για την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Οι φορείς αυτοί με τη σειρά τους απευθύνονται σε εθνικούς ενδιαφερόμενους φορείς και σε περιφερειακές και τοπικές αρχές.
Το Ετήσιο Συνέδριο της Ευρωπαϊκής Πλατφόρμας για την Καταπολέμηση της Φτώχειας και του Κοινωνικού Αποκλεισμού παρέχει μια πολύτιμη ευκαιρία για διάλογο μεταξύ των φορέων χάραξης πολιτικής τους βασικούς ενδιαφερόμενους και τους ανθρώπους που έχουν βιώσει τη φτώχεια.
1.4. Το Εuropean Αnti-Poverty Network (EAPN) για τη φτώχεια και τον κοινωνικό Αποκλεισμό
Παρά τη συνολική ευημερία της Ευρωπαϊκής Ένωσης η φτώχεια στην Ευρωπαϊκή Ένωση εξακολουθεί να βρίσκεται σε σχετικά υψηλά επίπεδα.
Η πραγματικότητα είναι ότι η φτώχεια στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα που φέρνει δυστυχία στις ζωές πολλών ανθρώπων, περιορίζει τα θεμελιώδη δικαιώματά τους, περιορίζει τις ευκαιρίες που έχουν να επιτύχουν το πλήρες δυναμικό τους, δημιουργεί υψηλό κόστος για την κοινωνία και εμποδίζει τη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη.
Η φτώχεια αντανακλά επίσης ελλείψεις στα συστήματα για την αναδιανομή των πόρων και των ευκαιριών με έναν δίκαιο και ισότιμο τρόπο.
Αυτά οδηγούν σε βαθιές ανισότητες και, συνεπώς, ο υπερβολικός πλούτος συγκεντρώνεται στα χέρια των λίγων, ενώ άλλοι αναγκάζονται να ζουν περιορισμένες και περιθωριοποιημένες ζωή, ακόμα κι αν ζουν σε μια πλούσια οικονομική περιοχή.
Η συζήτηση για τη φτώχεια στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι στενά συνδεδεμένη με τον «κοινωνικό αποκλεισμό». Ο όρος κοινωνικός αποκλεισμός χρησιμοποιείται για να τονίσει τις διαδικασίες που ωθούν τους ανθρώπους στο περιθώριο της κοινωνίας, περιορίζοντας την πρόσβασή τους σε πόρους και ευκαιρίες, περιορίζοντας τη συμμετοχή τους στην κανονική κοινωνική και πολιτιστική ζωή, αφήνοντας τους ένα αίσθημα περιθωριοποίησης, αδυναμίας και διακρίσεων εις βάρος τους.
Ένας άλλος κοινός όρος που σχετίζεται με τη φτώχεια είναι
"ευπάθεια/ευαλωτότητα". Οι άνθρωποι βρίσκονται σε ευάλωτη κατάσταση, όταν η προσωπική τους ευημερία τίθεται σε κίνδυνο, επειδή δεν διαθέτουν επαρκείς πόρους, διατρέχουν τον κίνδυνο χρεοκοπίας, υποφέρουν από κακή υγεία, αντιμετωπίζουν εκπαιδευτικά μειονεκτήματα και ζουν σε ακατάλληλες συνθήκες στέγασης και περιβάλλοντος. Αυτές είναι σημαντικές σχετικές έννοιες.
1.5 Στόχοι και δείκτες της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» για τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό
Στη στρατηγική «Ευρώπη 2020» για έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη έχουν τεθεί στόχοι να απαλλαγούν τουλάχιστον 20 εκατομμύρια άτομα από τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό. Η ΕΟΚΕ έχει επικροτήσει τη δέσμευση για μείωση της φτώχειας και έχει υπογραμμίσει τη σημασία μιας συνεκτικής και ολοκληρωμένης προσέγγισης με την οποία θα εξασφαλιστεί ότι οι πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης που εστιάζονται στην οικονομική διακυβέρνηση, την ανάπτυξη και την απασχόληση δεν θα επιτείνουν τον κίνδυνο της φτώχειας λόγω της κρίσης(ΕΟΚΕ, 2011b).
Ο πρωταρχικός στόχος της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» για μείωση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού προσδιορίζεται στη βάση τριών δεικτών:
(1) Κίνδυνος φτώχειας: Άνθρωποι που ζουν κάτω από ένα καθορισμένο ανά χώρα όριο σχετικής εισοδηματικής φτώχειας. Η εισοδηματική φτώχεια ορίζεται ως το ποσοστό των προσώπων με σταθμισμένο διαθέσιμο εισόδημα κάτω του 60% του εθνικού διάμεσου σταθμισμένου εισοδήματος μετά τις κοινωνικές μεταβιβάσεις.
(2) Σοβαρές υλικές στερήσεις: Άτομα η ζωή των οποίων δ