[PENDING] Τα δίκτυα συνηγορίας ως δρώντες της διεθνούς πολιτικής

(1)

1 ΠΑΝΔΠΗ΢ΣΖΜΗΟ ΠΔΛΟΠΟΝΝΖ΢ΟΤ

΢ΥΟΛΖ ΚΟΗΝΧΝΗΚΧΝ ΚΑΗ ΠΟΛΗΣΗΚΧΝ ΔΠΗ΢ΣΖΜΧΝ ΣΜΖΜΑ ΠΟΛΗΣΗΚΖ΢ ΔΠΗ΢ΣΖΜΖ΢ ΚΑΗ ΓΗΔΘΝΧΝ ΢ΥΔ΢ΔΧΝ

ΣΑ ΓΙΚΣΤΑ ΢ΤΝΗΓΟΡΙΑ΢ Ω΢ ΓΡΩΝΣΔ΢ ΣΗ΢

ΓΙΔΘΝΟΤ΢ ΠΟΛΙΣΙΚΗ΢

ΓΗΓΑΚΣΟΡΗΚΖ ΓΗΑΣΡΗΒΖ

Βαςιλική Μιχοπούλου

Φεβξνπάξηνο 2019

(2)

2 UN IV ER S IT Y OF PE L OPO NN ESE

FACULTY OF SOCIAL AND POLITICAL SCIENCES DEPARTMENT OF POLITICAL SCIENCE AND INTERNATIONAL

RELATIONS

THE ADVOCACY NETWORKS AS ACTORS OF GLOBAL POLICY

DOCTORAL THESSIS

VASILIKI MICHOPOULOU

February 2019

(3)

3 Σξηκειήο Δπηηξνπή

Αζηέξηνο Υνπιηάξαο, Καζεγεηήο Παλεπηζηεκίνπ Πεινπνλλήζνπ

Νηθφιανο Σδηθάθεο, Αλαπιεξσηήο Καζεγεηήο Παλεπηζηεκίνπ Πεινπνλλήζνπ (Δπηβιέπσλ)

Αληψληνο ΢θακλάθεο, Αλαπιεξσηήο Καζεγεηήο Αξηζηνηέιεηνπ Παλεπηζηεκίνπ

Απαγνξεχεηαη ε αληηγξαθή, απνζήθεπζε θαη δηαλνκή ηεο παξνχζαο δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο εμ νινθιήξνπ ή ηκήκαηνο απηήο γηα εκπνξηθφ ζθνπφ. Δπηηξέπεηαη ε αλαηχπσζε, απνζήθεπζε θαη δηαλνκή γηα ζθνπφ κε θεξδνζθνπηθφ, εθπαηδεπηηθήο ή εξεπλεηηθήο θχζεο, ππφ ηελ πξνππφζεζε λα αλαθέξεηαη ε πεγή πξνέιεπζεο θαη λα δηαηεξείηαη ην παξφλ κήλπκα. Δξσηήκαηα πνπ αθνξνχλ ηε ρξήζε ηεο δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο γηα θεξδνζθνπηθφ ζθνπφ πξέπεη λα απεπζχλνληαη πξνο ηε ζπγγξαθέα.

Ζ έγθξηζε ηεο δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο απφ ην Παλεπηζηήκην Πεινπνλλήζνπ δελ δειψλεη απνδνρή ησλ γλσκψλ ηεο ζπγγξαθέα.

(4)

4 Τπεύζπλε Γήισζε

Με αηνκηθή κνπ επζχλε θαη γλσξίδνληαο ηηο δηαηάμεηο ηνπ Καλνληζκνχ Γηδαθηνξηθψλ ΢πνπδψλ ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Πεινπνλλήζνπ, δειψλσ ππεχζπλα φηη γηα ηε ζπγγξαθή ηεο Γηδαθηνξηθήο κνπ δηαηξηβήο δελ ρξεζηκνπνίεζα νιφθιεξν ή κέξνο έξγνπ άιινπ δεκηνπξγνχ ή ηηο ηδέεο θαη αληηιήςεηο άιινπ δεκηνπξγνχ, ρσξίο λα γίλεηαη αλαθνξά ζηελ πεγή πξνέιεπζεο (βηβιίν, άξζξν απφ εθεκεξίδα ή πεξηνδηθφ, ηζηνζειίδα θιπ.).

Ζκεξνκελία: 20/2/2019

Ζ Γεινχζα

(5)

5

Πεξηερόκελα

Πεξηερφκελα ... 5

Δπραξηζηίεο ... 9

΢ΤΝΣΟΜΟΓΡΑΦΗΔ΢ ... 10

ΚΑΣΑΛΟΓΟ΢ ΠΗΝΑΚΧΝ ... 12

ΚΑΣΑΛΟΓΟ΢ ΢ΥΖΜΑΣΧΝ ... 13

ΚΑΣΑΛΟΓΟ΢ ΥΑΡΣΧΝ ... 13

ΚΑΣΑΛΟΓΟ΢ ΔΗΚΟΝΧΝ ... 13

ΚΑΣΑΛΟΓΟ΢ ΓΡΑΦΖΜΑΣΧΝ ... 13

ΠΔΡΗΛΖΦΖ ... 14

ABSTRACT ... 15

ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΠΡΧΣΟ ... 16

ΔΗ΢ΑΓΧΓΖ ... 16

1.1.Μνξθέο δηεζληθήο ζπιινγηθήο δξάζεο ... 19

1.2.΢θνπφο ηεο έξεπλαο ... 25

1.3.Μεζνδνινγία έξεπλαο ... 26

1.4.΢εκαζία ηεο κειέηεο ... 32

1.5.Γνκή ηεο εξγαζίαο ... 33

ΜΔΡΟ΢ ΠΡΧΣΟ ... 36

ΘΔΧΡΖΣΗΚΟ ΠΛΑΗ΢ΗΟ ... 36

ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΓΔΤΣΔΡΟ ... 37

ΓΗΔΘΝΗΚΑ ΓΗΚΣΤΑ ΢ΤΝΖΓΟΡΗΑ΢ ... 37

2.1. Οξηζκφο ... 37

2.2. Ζ νξγάλσζε ησλ δηεζληθψλ δηθηχσλ ζπλεγνξίαο ... 42

2.2.1. Πψο αλαδεηθλχνληαη ηα δεηήκαηα ζπλεγνξίαο ... 47

2.2.2. Γξψληεο Γηεζληθψλ Γηθηχσλ ΢πλεγνξίαο ... 53

(6)

6

2.2.3. Υαξαθηεξηζηηθά ησλ δεηεκάησλ ... 59

2.2.4. Γνκή δηεζληθψλ δηθηχσλ ζπλεγνξίαο ... 62

2.2.5. Ηζνξξνπίεο δπλάκεσλ ζην εζσηεξηθφ ησλ δηεζληθψλ δηθηχσλ ζπλεγνξίαο65 2.2.6. Παξάγνληεο επηβίσζεο ησλ δηθηχσλ ... 69

2.3. Ζ εθζηξαηεία ησλ δηεζληθψλ δηθηχσλ ζπλεγνξίαο ... 71

2.3.1. Γνκή πνιηηηθψλ επθαηξηψλ ... 76

2.4. H απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ δηεζληθψλ δηθηχσλ ζπλεγνξίαο ... 78

2.5. Κξηηηθή ησλ δηεζληθψλ δηθηχσλ ζπλεγνξίαο ... 81

2.5.1. Ζ «Δμσηεξηθή» Κξηηηθή ... 81

2.5.2. Ζ «Δζσηεξηθή» θξηηηθή ... 82

ΜΔΡΟ΢ ΓΔΤΣΔΡΟ ... 87

ΠΔΡΗΠΣΧ΢ΗΟΛΟΓΗΚΔ΢ ΜΔΛΔΣΔ΢ ... 87

(CASE STUDIES) ... 87

ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΣΡΗΣΟ ... 88

Σν Γηεζλέο Γίθηπν Γξάζεο γηα ην Κιίκα (The Climate action network) ... 88

3.1. Δηζαγσγή ... 88

3.2. Ζ νξγάλσζε ηνπ δηθηχνπ ... 90

3.2.1. Βαζηθνί δξψληεο ηνπ δηθηχνπ ... 95

3.2.2. Αζπκκεηξίεο ηζρχνο κέζα ζην δίθηπν ... 99

3.3. Ζ εθζηξαηεία ηνπ δηθηχνπ ... 102

3.3.1. Δθκεηάιιεπζε πνιηηηθψλ επθαηξηψλ ... 112

3.4. Ζ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ δηθηχνπ ... 113

3.4.1. Δπηθξηηέο ηνπ δηθηχνπ ... 118

3.5.΢πκπέξαζκα ... 121

ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΣΔΣΑΡΣΟ ... 124

Ζ «αληη-NΗΚΔ» εθζηξαηεία (NΗΚΔ Transnational advocacy network) ... 124

(7)

7

4.1. Δηζαγσγή ... 124

4.4.1. Δπηθξηηέο ηνπ δηθηχνπ ... 148

4.5. ΢πκπέξαζκα ... 152

ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΠΔΜΠΣΟ ... 155

Ζ παγθφζκηα εθζηξαηεία γηα ηελ εθπαίδεπζε (Global Campaign for Education) .... 155

5.1. Δηζαγσγή ... 155

5.2.1. Οη βαζηθνί δξψληεο ηνπ δηθηχνπ ... 163

5.2.2. Αζπκκεηξίεο ηζρχνο ... 171

5.4.1.Δπηθξηηέο ηεο δξάζεο ηνπ δηθηχνπ GCE... 191

5.5. ΢πκπέξαζκα ... 194

ΚΔΦΑΛΑΗΟ EKTO ... 198

Σν δίθηπν «΢ψζηε ην Νηαξθνχξ» (Save Darfur Coalition) ... 198

6.1. Δηζαγσγή ... 198

6.2. H νξγάλσζε ηνπ δηθηχνπ ... 203

(8)

8

6.4.1. Δπηθξηηέο ηεο δξάζεο ηνπ δηθηχνπ... 227

6.5. ΢πκπέξαζκα ... 231

ΜΔΡΟ΢ ΣΡΗΣΟ ... 234

΢ΤΓΚΡΗΣΗΚΖ ΑΝΑΛΤ΢Ζ ... 234

ΚΔΦΑΛΑΗΟ EBΓΟΜΟ ... 235

΢ΤΓΚΡΗΣΗΚΑ ΔΤΡΖΜΑΣΑ ... 235

7.1 . Δηζαγσγή ... 235

7.2. Ζ νξγάλσζε ησλ δηθηχσλ ... 237

7.2.1. Οη βαζηθνί δξψληεο ... 243

7.2.2. Αζπκκεηξίεο ηζρχνο εληφο ησλ δηθηχσλ ... 256

7.3. Ζ εθζηξαηεία ησλ δηθηχσλ ... 258

7.4. Απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ δηθηχσλ... 265

7.4.1. Δπηθξηηέο ηεο δξάζεο ησλ δηθηχσλ ... 271

7.5. ΢πκπέξαζκα ... 276

ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΟΓΓΟΟ ... 281

ΣΔΛΗΚΑ ΢ΤΜΠΔΡΑ΢ΜΑΣΑ-΢ΤΕΖΣΖ΢Ζ ... 281

8.1. Παξαγσγή δεπηεξεχνπζαο γλψζεο ... 284

8.2 Πξνηάζεηο γηα κειινληηθή έξεπλα ... 288

Βηβιηνγξαθηθέο αλαθνξέο ... 291

Διιελφγισζζε ... 291

Ξελφγισζζε ... 291

Πξνζσπηθή επηθνηλσλία: ... 306

Ζιεθηξνληθά άξζξα-πεγέο: ... 306

Γηαδηθηπαθνί ηφπνη: ... 308

(9)

9

Δπραξηζηίεο

Θα ήζεια λα επραξηζηήζσ ζεξκά ηνλ επηβιέπνληα θαζεγεηή ηεο παξνχζαο δηαηξηβήο Νηθφιαν Σδηθάθε γηα ηελ πνιχηηκε βνήζεηά ηνπ, γηα ηελ θαζνδήγεζε θαηά ηελ εθπφλεζε ηεο εξγαζίαο κνπ, αιιά θαη γηα ηελ ππνκνλή πνπ επέδεημε φιν απηφ ην δηάζηεκα. Ηδηαίηεξα επραξηζηψ ηνπο θαζεγεηέο Αζηέξην Υνπιηάξα θαη Αληψλην

΢θακλάθε, αιιά θαη φινπο ηνπο ππφινηπνπο θαζεγεηέο κνπ, γηα ηηο γλψζεηο πνπ κνπ κεηέδσζαλ θαζ‘ φιε ηε δηάξθεηα ησλ ζπνπδψλ κνπ. Πάλσ απφ φινπο φκσο είκαη επγλψκσλ ζηελ νηθνγέλεηά κνπ πνπ κε ζηεξίδεη δηαρξνληθά ζε θάζε ζεκαληηθφ βήκα ηεο δσήο κνπ.

Βαζηιηθή Δ.Μηρνπνχινπ

(10)

10

΢ΤΝΣΟΜΟΓΡΑΥΙΕ΢

AAFLI Asian – American Free Labor Institute ACEA Arab Campaign for Δducation for All AGBM Ad Hoc Group on the Berlin Mandate ΑΗΡ Apparel Industry Partnership

AJWS American Jewish World Service

ANCEFA African Network Coalition for Education for All ART Αntiretroviral therapy

AWI Animal Welfare Institute CAN Climate Action Network

CEF Commonwealth Education Fund

CLADE Latin American campaign for education CLR Campaign for Labor Rights

COP Conference of the Parties

CSE Contrato Social por la Educación DPA Darfur Peace Agreement

EFA Δducation For All

FAYTKI Forum Alumni Yayasan Tenaga Kerja Indonesia

FIELD Foundation for International Environmental Law and Development FLA Fair Labor Association

GATS General Agreement on Trade in Services GCC Global Climate Coalition

GCE Global Campaign for Education GCI Global Commons Institute

GNECC Ghana National Education Campaign Coalition

HRW Human Rights Watch

ICBL International Campaign to Ban Landmines ICC International Criminal Court

ICCR Interfaith Center for Corporate Responsibility ICG International Crisis Group

ICLEI International Council for Local Environmental Initiatives ICSU International Council for Science

IPCC Intergovernmental Panel on Climate Change IRA Irish Republican Army

ISJ Institut Sosial Jakarta

JEM Justice and Equality Movement KCA Kikuyu Central Association LBH Lembaga Bantuan Hukum Jakarta LSE London School of Economics NCE National Campaign for Education OAS Organization of American States

OECD Organization for Economic Co-operation and Development OSHA Occupational Safety and Health Administration

YBM Yayasan Buruh Membangun

TAN Transnational advocacy networks

UNCED United Nations Conference on Environment and Development UNDP United Nations Development Program

(11)

11 UNE Unión Nacional de Educadores

UNEP United Nations Environment Program

UNFCCC United Nations Framework Convention on Climate Change UNITE Union of Needletrades, Industial and Textile Employees USAID US Agency for International Development

USAS United Students Against Sweatshops WEF World Education Forum

WHO World Health Organization

WMO World Meteorological Organization WRI World Resources Institute

WTO World Trade Organization

WWF World Wildlife Fund

(12)

12

ΚΑΣΑΛΟΓΟ΢ ΠΙΝΑΚΨΝ

Πίλαθαο 1. Σχπνη δηεζληθήο ζπιινγηθήο δξάζεο θαη ραξαθηεξηζηηθά ... 23

Πίλαθαο 2. Γηεζληθή θνηλσλία πνιηηψλ, δίθηπα, ζπλαζπηζκνί, θηλήκαηα ... 24

Πίλαθαο 3. Κψδηθαο ζπκπεξηθνξάο ησλ κειψλ ηνπ CAN ... 93

Πίλαθαο 4. Πεξηθεξεηαθνί θαη εζληθνί θφκβνη ηνπ CAN ... 94

Πίλαθαο 5. ΢ηφρνη ηνπ Γίθηπνπ Γξάζεο γηα ην Κιίκα ... 103

Πίλαθαο 6. ΢ηξαηεγηθή ηνπ δηθηχνπ CAN ... 111

Πίλαθαο 7. Ζ επηξξνή ηνπ δηθηχνπ ζην Πξσηφθνιιν ηνπ Κηφην ... 119

Πίλαθαο 8. ΢εκαληηθφηεξα κέιε ηεο αληη-ΝΗΚΔ εθζηξαηείαο ... 133

Πίλαθαο 9. Οη δεζκεχζεηο ηεο ΝΗΚΔ ... 149

Πίλαθαο 10. Βαζηθά κέιε ηνπ Global Campaign for Education ... 160

Πίλαθαο 11. Αχμεζε ηνπ κεγέζνπο ηνπ GCE ζην δηάζηεκα 2002-2010 ... 163

Πίλαθαο 12. Ζ επηξξνή ηνπ GCE ζην Dakar Framework for Action ... 185

Πίλαθαο 13. Οη απαηηήζεηο ηνπ GCE θαη ε ελζσκάησζή ηνπο ζην ηειηθφ θείκελν ηνπ Νηαθάξ ... 186

Πίλαθαο 14. ΢πκκεηνρή θξαηψλ θαη αηφκσλ ζηε Global Action Week κεηαμχ 2002- 2009 ... 188

Πίλαθαο 15. Αξρηθά κέιε ηνπ Save Darfur Coalition ... 205

Πίλαθαο 16. ΢πκκεηνρή κειψλ ηνπ δηθηχνπ ζην Global Days for Darfur ... 212

Πίλαθαο 17. Σαπηφηεηα ησλ ηεζζάξσλ δηθηχσλ ... 236

Πίλαθαο 18. Απνδέθηεο ηνπ The Fossil of the Day θαηά ηε Γηάζθεςε θνξπθήο ζην Μεμηθφ ην 2010 ... 263

(13)

13

ΚΑΣΑΛΟΓΟ΢ ΢ΦΗΜΑΣΨΝ

΢ρήκα 1. Γηαδηθαζία αλάδεημεο δεηεκάησλ θαη έλαξμε εθζηξαηείαο ζπλεγνξίαο ... 52

΢ρήκα 2. Γηαζεκφηεηεο πνπ ππνζηεξίδνπλ ΜΚΟ θαη εκπιέθνληαη ζηηο δξάζεηο ηνπο .. 254

ΚΑΣΑΛΟΓΟ΢ ΦΑΡΣΨΝ

Υάξηεο 1. Σν Νηαξθνχξ ζηελ πεξηνρή ηνπ ΢νπδάλ ... 198 Υάξηεο 2. Καηεζηξακκέλα ρσξηά ζηελ πεξηνρή ηνπ Νηαξθνχξ ... 202

ΚΑΣΑΛΟΓΟ΢ ΕΙΚΟΝΨΝ

Δηθφλα 1. ΝΗΚΔ δηαθεκηζηηθή θακπάληα ηνπ 1995. "If you let me play" ... 140 Δηθφλα 2. NIKE δηαθεκηζηηθή θακπάληα ηνπ 1999. "GO ahead-demand a Raise" ... 141 Δηθφλα 3. Ζ απηνθξηηηθή ηεο ΝΗΚΔ κε ζηνηρεία θαη αξηζκνχο ... 145 Δηθφλα 4. Πιαηζίσζε θαη δηαρσξηζκφο ζε θαηεγνξίεο άξζξσλ ζηηο εθεκεξίδεο Global Mail θαη Toronto Star απφ Μάξηην ηνπ 2002 κέρξη Μάξηην ηνπ 2008 ... 214

ΚΑΣΑΛΟΓΟ΢ ΓΡΑΥΗΜΑΣΨΝ

Γξάθεκα 1. Σν κνληέιν "Boomerang" ... 45 Γξάθεκα 2. Ζ πνηθηινκνξθία ησλ νξγαλψζεσλ πνπ ζπληζηνχλ ην αληη-ΝΗΚΔ δίθηπν .. 127 Γξάθεκα 3. Αξηζκφο ζπκάησλ απφ ην ΢επηέκβξην ηνπ 2003 έσο ηνλ Ηνχλην ηνπ 2005 ζηελ πεξηνρή ηνπ Νηαξθνχξ ... 203

(14)

14

ΠΕΡΙΛΗΧΗ

΢ε πεξηπηψζεηο πνπ πξνθχπηνπλ παγθφζκηα δεηήκαηα, φπσο παξαβίαζε ησλ αλζξψπηλσλ δηθαησκάησλ, πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο, θ.ά., παξαηεξείηαη ζπρλά φηη εηεξνγελείο δξψληεο, φπσο Με Κπβεξλεηηθέο Οξγαλψζεηο, ζξεζθεπηηθέο νξγαλψζεηο, ΜΜΔ, πξνζσπηθφηεηεο, θ. ά., ζπληνλίδνληαη ζε νξγαλσκέλα δίθηπα θαη μεθηλνχλ εθζηξαηείεο. Ζ παξνχζα δηαηξηβή κειεηά ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν αλαδχνληαη, νξγαλψλνληαη θαη ιεηηνπξγνχλ απηά ηα δίθηπα, ηα νπνία ζηε δηεζλή βηβιηνγξαθία αλαθέξνληαη σο Γηεζληθά δίθηπα ζπλεγνξίαο (Transnational Αdvocacy Νetworks). Χο δείγκα κειέηεο επηιέγνληαη ηέζζεξα δίθηπα πνπ δηαθέξνπλ κεηαμχ ηνπο σο πξνο ην πεδίν ζην νπνίν δξαζηεξηνπνηνχληαη θαη σο πξνο ηε ρξνληθή ζπγθπξία θαηά νπνία εκθαλίδνληαη (αλάδπζε αλά πεληαεηία 1989-2004). Σα δίθηπα πνπ επηιέγνληαη είλαη ην Climate Action Network (Παγθόζκηα Γξάζε γηα ην Κιίκα), ην NΙΚΔ Transnational advocacy network («αληη-ΝΙΚΔ» εθζηξαηεία), ην Global Campaign for Education (Παγθόζκηα Δθζηξαηεία γηα ηελ Δθπαίδεπζε) θαη ην Save Darfur Coalition («΢ώζηε ην Νηαξθνύξ»). Σα δίθηπα, γηα ηηο αλάγθεο ηεο δηαηξηβήο θαη αλάινγα κε ην πξσηεχνλ αίηην ηεο ζχζηαζήο ηνπο, δηαθξίλνληαη ζε ηέζζεξηο θαηεγνξίεο: α) πξνάζπηζε ησλ αλζξψπηλσλ δηθαησκάησλ, β) επίιπζε ζπγθξνχζεσλ θαη πξνζηαζία ηεο αλζξψπηλεο αζθάιεηαο, γ) πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο θαη δ) πξναγσγή ηεο αλάπηπμεο. ΢ηελ παξνχζα εξγαζία εμεηάδεηαη ρσξηζηά ην θάζε δίθηπν θαη ζηε ζπλέρεηα ηα ηέζζεξα δίθηπα ζπγθξίλνληαη κεηαμχ ηνπο. Ζ βαζηθή δηαπίζησζε ηεο δηαηξηβήο είλαη φηη ε νξγάλσζε θαη ε ιεηηνπξγία ησλ δηθηχσλ δελ αθνινπζνχλ έλα ζηαζεξφ κνηίβν, αιιά δηαθνξνπνηνχληαη αλάινγα κε ην αληηθείκελν ζπλεγνξίαο, ηε ρξνληθή ζηηγκή αλάδπζεο, ηηο θαηεγνξίεο ησλ δξψλησλ πνπ δηαδξακαηίδνπλ θεληξηθνχο ή δεπηεξεχνληεο ξφινπο κέζα ζηα δίθηπα, ηα ζηξαηεγηθά ―εξγαιεία‖ πνπ είλαη δηαζέζηκα ζε θάζε ρξνληθή ζηηγκή κέζα ζε έλα εμειηζζφκελν ηερλνινγηθά πεξηβάιινλ, θαη ην ζηφρν πνπ ηα δίθηπα επηδηψθνπλ. Παξάιιεια ε ζπλεηζθνξά ησλ δηθηχσλ επεξεάδεηαη απφ ηε θχζε θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ δξψληνο-«ζηφρνπ»

θαηά ηνπ νπνίνπ απεπζχλνληαη κε ηελ εθζηξαηεία ηνπο, αιιά θαη απφ ηηο εθάζηνηε πνιηηηθέο ζπλζήθεο ππφ ηηο νπνίεο δξαζηεξηνπνηνχληαη.

Λέμεηο «θιεηδηά»: Γηεζληθά δίθηπα ζπλεγνξίαο, ΢ψζηε ην Νηαξθνχξ, ΝΗΚΔ, θιηκαηηθή αιιαγή

(15)

15

ABSTRACT

In cases of global issues arising such as violations of human rights, environmental protection, etc., heterogeneous actors such as NGOs, religious organizations, mass media, personalities, etc., coordinate in a common effort organized in networks and start campaigns. This thesis examines how these networks, which in the international bibliography are referred as Transnational Αdvocacy Νetworks, are emerged, organized and operated. Four networks are chosen as sample of this study, which differ in the field of activity and in the emerging timing (emergence over the five-year period 1989-2004). The four case studies are the Climate Action Network, the NΙΚΔ Transnational advocacy network, the Global Campaign for Education and the Save Darfur Coalition. The networks for the study‘s purpose are divided into four categories according to their primary cause. These categories are: human rights defending, ending conflicts and protecting human security, environmental protection and promoting development. Each network in this study is being examined separately and then the four networks are compared to each other. The main finding of this thesis is that the organization and operation of the networks do not follow a fixed pattern. They differ according to the objective of advocacy, the time of emergence, the categories of the actors playing central or secondary roles within the networks, the strategic "tools" available at any time in an evolving technological environment, but also to their goal. Additionally, the networks contribution is influenced by the nature and characteristics of the actor against whom they are targeting, but also by the political environment whithin they operate.

Key words: Transnational advocacy networks, Climate Action Network, anti- NIKE campaign, Global Campaign for Education, Save Darfur Coalition.

(16)

16

ΚΕΥΑΛΑΙΟ ΠΡΨΣΟ

ΕΙ΢ΑΓΨΓΗ

Σα ηειεπηαία ρξφληα, φηαλ αλαθχπηνπλ ζε παγθφζκην επίπεδν θαίξηα δεηήκαηα, παξαηεξείηαη κηα απφ θνηλνχ επαηζζεηνπνίεζε θπβεξλεηηθψλ θαη κε θπβεξλεηηθψλ δξψλησλ¹. Απηή ε επαηζζεηνπνίεζε νδεγεί ζπρλά ζε άκεζε θαη ζπληνληζκέλε ζπιινγηθή δξάζε, πνπ δηαπεξλά ηα εζληθά ζχλνξα, πηέδνληαο πξνο ηελ θαηεχζπλζε αιιαγήο κηαο πνιηηηθήο. Οη κειεηεηέο ηελ νξίδνπλ σο «δηεζληθή»

ζπιινγηθή δξάζε» (Porta & Tarrow, 2005:7). Ζ παξαβίαζε ησλ αλζξψπηλσλ δηθαησκάησλ θαη ε πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο απνηεινχλ, γηα παξάδεηγκα, ζπλήζε πεδία ζπιινγηθήο δξάζεο (transnational collective action) ηεο παγθφζκηαο θνηλσλίαο πνιηηψλ, ε νπνία ζπληζηά ηνλ «πνιηηηθφ ρψξν» δξάζεο ελφο ζπλφινπ ζεζκηθψλ θαη κε παξαγφλησλ, γχξσ απφ θνηλά ελδηαθέξνληα, ζθνπνχο θαη αμίεο, πέξα απφ εζληθά, θνηλσληθά, πνιηηηθά θαη νηθνλνκηθά ζπζηήκαηα (LSE, 2004). Σα ηειεπηαία ρξφληα ε ζπδήηεζε γχξσ απφ ηελ θνηλσλία ησλ πνιηηψλ θηλείηαη κέζα ζην πιαίζην ηεο «δεκφζηαο ζθαίξαο», δειαδή ηνπ δεκφζηνπ ρψξνπ κεηαμχ θξάηνπο θαη πνιίηε, φπνπ νη πνιίηεο επηθνηλσλνχλ, ζπλδηαιέγνληαη πάλσ ζε ζνβαξά δεηήκαηα, δηαπξαγκαηεχνληαη γηα θνηλά ζπκθέξνληα θαη ζπκκεηέρνπλ ζηε δηακφξθσζε ηεο δηεζλνχο δεκφζηαο πνιηηηθήο. Χο δεκφζηα πνιηηηθή πεξηγξάθεηαη έλα ζχλνιν ζθφπηκσλ ελεξγεηψλ πνπ αλαπηχζζνληαη απφ επίζεκνπο θνξείο εμνπζίαο (π.ρ.

θπβέξλεζε θαη δεκφζηα δηνίθεζε), αιιά θαη απφ δξψληεο κε ηππηθή ή άηππε νξγάλσζε, γηα ηελ αληηκεηψπηζε ελφο πξνβιήκαηνο ή ελφο δεηήκαηνο ελδηαθέξνληνο (Αλδξένπ, 2018:19).

Ζ ζπκκεηνρή ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ ζηε δηακφξθσζε ηεο δηεζλνχο δεκφζηαο πνιηηηθήο δελ είλαη ηζηνξηθά πξσηνθαλήο. Αλαθνξέο ζε απηή ζπλαληψληαη απφ ηνλ 16ν αηψλα κέρξη ζήκεξα (Scholte, 2000:178-190). Χζηφζν, απηφ πνπ θαζηζηά κνλαδηθή θαη άμηα πξνο ζπδήηεζε ηελ παξέκβαζή ηεο ζηα κνληέια ζχγρξνλεο πνιηηηθήο δηαθπβέξλεζεο είλαη ην κεγάιν ζεκαηηθφ ηεο εχξνο θαη ε επξεία

1 Ο ραξαθηεξηζκφο «µε θπβεξλεηηθφο» απνδίδεηαη ζε νπνηνλδήπνηε εζεινληηθφ θαη αλνηρηφ ζεζκφ πνπ επηηειεί µηα δεκφζηα ιεηηνπξγία, ρσξίο λα εληάζζεηαη ζηελ θπβέξλεζε ή ζην πεδίν δξάζεο ηεο.

Πεξηιακβάλεη ζρεδφλ θάζε είδνπο νκάδα, εθηφο απφ ηδησηηθέο επηρεηξήζεηο, επαλαζηαηηθέο ή ηξνκνθξαηηθέο νκάδεο θαη πνιηηηθά θφκκαηα (Φξαγθνληθνιφπνπινο, 2007: 40).

(17)

17 γεσγξαθηθή ηεο εμάπισζε. Έλα ραξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα απνηειεί ε International Campaign to Ban Landmines, ICBL (Γηεζλήο Δθζηξαηεία γηα ηελ Απαγφξεπζε ησλ Ναξθψλ), πνπ μεθίλεζε ην Ννέκβξην ηνπ 1991² θαη νδήγεζε ζηε

΢πλζήθε ηεο Οηάβα, ε νπνία ηέζεθε ζε ηζρχ ην Μάξηην ηνπ 1999. Καηέρεη δε ην ηζηνξηθφ ξεθφξ ηεο ηαρχηεξεο ζπλζήθεο πνπ ηέζεθε πνηέ ζε ηζρχ, ράξε ζηε ζπλεξγαζία ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ θαη ηεο Καλαδηθήο θπβέξλεζεο. Ζ εθαξκνγή ηεο ζεσξήζεθε ζρεηηθά επηηπρεκέλε, αθνχ ε παξαγσγή λαξθψλ κεηψζεθε ζεκαληηθά, ελψ ην εκπφξην ησλ λαξθψλ μεξάο ζρεδφλ ζηακάηεζε (Shawki, 2010: 382).

Ο Glasbergen (2010:2) δηεπθξηλίδεη πσο ε δηεζληθή ζπιινγηθή δξάζε δελ ζηεξίδεηαη ζε πξνζσπηθέο επαθέο, αιιά ζηα ΜΜΔ, δελ βαζίδεηαη ζε ηδηψηεο, αιιά ζε νξγαλψζεηο, θαη δελ πξαγκαηνπνηείηαη απφ κεκνλσκέλεο νκάδεο, αιιά απφ δίθηπα. Οη παξάγνληεο πνπ ζπκκεηέρνπλ ζε κηα δηεζληθή ζπιινγηθή δξάζε ρξεζηκνπνηνχλ ηηο θαηάιιειεο πιεξνθνξίεο θαη γλψζεηο, θαζψο θαη ην θαηάιιειν αμηαθφ πιαίζην, πξνθεηκέλνπ λα ελζσκαηψζνπλ λέεο αληηιήςεηο ζε πνιηηηθέο πξαθηηθέο ηδησηηθψλ θαη δεκφζησλ θνξέσλ (Lipschutz, 1997a:443). ΢ηελ ελίζρπζε ηεο δηεζληθήο ζπιινγηθήο δξάζεο ζπλέβαιε δξακαηηθά ε πιεξνθνξηθή επαλάζηαζε, θαζψο έδσζε ηε δπλαηφηεηα γηα ηαρεία θαη άλεπ θφζηνπο δηάρπζε πιεξνθνξηψλ, κελπκάησλ, πξνβιεκάησλ θαη ηδεψλ (Seo et.al, 2009: 2), αιιά θπξίσο επέηξεςε ηελ αλεμάξηεηε απφ ηα θξάηε ελεκέξσζε. Σα ΜΜΔ, ιεηηνπξγψληαο σο κηα παγθφζκηα πνιηηηθή πιαηθφξκα γηα ηνπο δηεζλείο αθηηβηζηέο θαη ηε δξάζε ηνπο, πξνσζνχλ ηε δηάδνζε ηδεψλ, επαηζζεηνπνηνχλ θαη θηλεηνπνηνχλ πξνο έλαλ θνηλφ ζηφρν, αλαδεηθλχνληαο πξνβιήκαηα θαη απμάλνληαο έηζη ηελ πηζαλφηεηα γηα ηελ επίιπζή ηνπο (Cottle, 2009).

Δλδεηθηηθά, ν δεκνζηνγξάθνο ησλ The New York Times, Νίθνιαο Κξηζηφθ (Kristof, 2007), ελίζρπζε ην θίλεκα γηα ηε δηάζσζε ηνπ Νηαξθνχξ, επηζεκαίλνληαο πσο ν ζπλαζπηζκφο θαηάθεξε ζε έλαλ πνισκέλν θφζκν - θαη απηφ είλαη πξαγκαηηθά επίηεπγκα - λα ελψζεη θηιειεχζεξνπο Νενυνξθέδνπο κε Δπαγγειηζηέο Υξηζηηαλνχο ηνπ Σέμαο, αιιά θαη Δβξαίνπο κε Υξηζηηαλνχο θαη Μνπζνπικάλνπο (ntymes, 2007).

Αλ ζηα παξαπάλσ πξνζηεζεί θαη ε δνκή πνιηηηθψλ επθαηξηψλ (αλ θαη ζε πνην βαζκφ ην εθάζηνηε πνιηηηθφ πεξηβάιινλ επεξεάδεη ηε ζπιινγηθή δξάζε), ηφηε δεκηνπξγείηαη

2Απφ δηαθνξεηηθνχο θνξείο φπσο νη: Human Rights Watch, Handicap International, Medico International, Mines Awareness Group, Physicians for Human Rights θαη Vietnam Veterans of America Foundation (Short, 1999: 483, Anderson, 2000: 105), απφ ηε Γηεζλή Δπηηξνπή Δξπζξνχ

΢ηαπξνχ, απφ ηα Ζλσκέλα Έζλε (ΟΖΔ), θαη απφ κεκνλσκέλεο θπβεξλήζεηο.

(18)

18 έλαο ζπζρεηηζκφο θνηλσληθψλ θαη ζεζκηθψλ κεηαβιεηψλ πνπ επλννχλ ή φρη ηελ αλάπηπμε ηεο δηεζληθήο ζπιινγηθήο δξάζεο.

Παξαηεξείηαη πσο ε ζχγρξνλε παγθφζκηα πνιηηηθή έρεη κεηαηνπηζηεί απφ ηελ θξαην-θεληξηθή ινγηθή πξνο ηε ινγηθή ηεο πνιιαπιήο αιιειεμάξηεζεο θαη δηθηχσζεο (networking) (Φξαγθνληθνιφπνπινο, 2007:15). H πξψηε, ε θξαην- θεληξηθή, αλαθέξεηαη ζηελ αιιειεπίδξαζε ησλ θξαηψλ, ελψ ε δεχηεξε, ηεο πνιιαπιήο αιιειεμάξηεζεο θαη δηθηχσζεο, ζηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν θξαηηθνί θαη κε θξαηηθνί δξψληεο ζπζρεηίδνληαη, πξνθεηκέλνπ λα επηηχρνπλ επηκέξνπο ζηφρνπο.

΢ην ζχγρξνλν δηεζλέο πεξηβάιινλ, ην παξαδνζηαθφ δηαθξαηηθφ ζχζηεκα δείρλεη λα αιιάδεη κνξθή. Ζ δηαθπβέξλεζε, νη δξψληεο θαη ν ηξφπνο πνπ ηα εθάζηνηε ζέκαηα γίλνληαη αληηθείκελν δηαπξαγκάηεπζεο κεηαβάιινληαη (Ruggie, 2004:504-507).

Γηεπθνιχλεηαη έηζη ε δξάζε κε θπβεξλεηηθψλ παξαγφλησλ ζε κηα πην νξγαλσκέλε θαη «απν-εδαθνπνηεκέλε» κνξθή, πνπ δηακνξθψλεη πιένλ ηε δηεζλή πνιηηηθή θαη πξνθαιεί κηα επηζηεκνληθή ζπδήηεζε ζρεηηθά κε ηνλ επαλαπξνζδηνξηζκφ ηνπ ξφινπ ηνπ θξάηνπο (Pinheiro & Milani, 2011:16). Παξαηεξείηαη, επίζεο, κηα δηάρπζε ηζρχνο απφ ηα θξάηε πξνο κε θξαηηθνχο θνξείο, νη νπνίνη ζπλεηζθέξνπλ νινέλα θαη πην ελεξγά ζηε δηαρείξηζε παγθφζκησλ δεηεκάησλ αλζξψπηλεο αλάπηπμεο θαη αζθάιεηαο (Nye, φπ. αλαθ. ζην Σδηθάθεο, 2014: 3).

Μειεηεηέο θάλνπλ ιφγν γηα κηα «παγθφζκηα ζπλεηξκηθή επαλάζηαζε» πνπ δείρλεη λα εμειίζζεηαη θπξηνιεθηηθά ζε θάζε γσληά ηεο γεο (Gellner, 1996: 48). Απηή ε ηδηφηππε επαλάζηαζε ππξνδνηείηαη ζε κεγάιν βαζκφ απφ ηελ απμαλφκελε ακθηζβήηεζε ηεο ηθαλφηεηαο ησλ θξαηψλ λα δηαρεηξηζηνχλ ηα παληφο είδνπο πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδνπλ ζήκεξα ηα έζλε (Gellner, 1996: 48). Οη πνιίηεο απφ ηε κηα πιεπξά ηνπ θφζκνπ παξαθηλνχληαη πην εχθνια λα ζπκκεηάζρνπλ ζε κηα επηηπρεκέλε ζπιινγηθή δξάζε, φηαλ βιέπνπλ πνιίηεο απφ ηελ άιιε πιεπξά ηεο γεο λα δηαδειψλνπλ, γηα παξάδεηγκα, ελαληίνλ ηεο πεξηβαιινληηθήο ξχπαλζεο ή ηνπ πνιέκνπ. ΢ηελ επνρή ηεο παγθνζκηνπνίεζεο δελ είλαη κφλν νη εηθφλεο ησλ ακθηζβεηνχκελσλ πνιηηηθψλ πνπ κεηαδίδνληαη αθαξηαία απφ ρψξα ζε ρψξα, αιιά θαη ησλ αλζξψπηλσλ πξσηνβνπιηψλ, δξάζεσλ θαη δηακαξηπξηψλ. Δπηπιένλ ηα θζελφηεξα αεξνπνξηθά εηζηηήξηα θαη ηα αλνηρηά εζληθά ζχλνξα θαζηζηνχλ πιένλ επθνιφηεξε ηε κεηαθίλεζε αλζξψπηλσλ νκάδσλ (Tarrow, 1996:12).

(19)

19 Με κηα ζχγρξνλε νπηηθή ν Ernest Gellner (1996:48) ζπκπιεξψλεη πσο «ε θνηλσλία ησλ πνιηηψλ απνηειεί έλα ζχλνιν ηζρπξψλ κε θπβεξλεηηθψλ παξαγφλησλ, πνπ κπνξνχλ λα αληηζηαζκίζνπλ ην θξάηνο θαη λα ην εκπνδίζνπλ λα θπξηαξρήζεη θαη λα εθκεδελίζεη ην ππφινηπν ηεο θνηλσλίαο. Σν ζεκαληηθφ είλαη φηη κπνξνχλ λα ην επηηπγράλνπλ ρσξίο λα εκπνδίδνπλ ην θξάηνο λα εθπιεξψζεη ην ξφιν ηνπ σο εγγπεηήο ηεο εηξήλεο θαη δηακεζνιαβεηήο κεηαμχ νκάδσλ κεγάισλ ζπκθεξφλησλ».

Μέρξη ηψξα ε θνηλσλία ησλ πνιηηψλ ζε θακία πεξίπησζε δελ αληηκεηψπηζε πιήξσο ηα πνιιά δεκνθξαηηθά ειιείκκαηα πνπ ππάξρνπλ ζηελ ζχγρξνλε άζθεζε δεκφζηαο πνιηηηθήο. Καηάθεξε φκσο λα κεηαηνπίζεη ην πιαίζην ηεο ζχγρξνλεο πνιηηηθήο δηαθπβέξλεζεο καθξηά απφ ηελ πξνεγνχκελε βαζηθή αξρή ηνπ θπξίαξρνπ θξάηνπο.

Καη απηφ θξίλεηαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθφ.

Αθνινπζεί κηα ζπλνπηηθή αλαθνξά ζηηο κνξθέο πνπ ιακβάλεη ζήκεξα ε δηεζληθή ζπιινγηθή δξάζε.

1.1.Μνξθέο δηεζληθήο ζπιινγηθήο δξάζεο

Ο Jonathan Fox (2010:485) παξαηεξεί ηελ εκθάληζε ηξηψλ κνξθψλ δηεζληθήο ζπιινγηθήο δξάζεο (πίλαθαο 1), νη νπνίεο δηαθέξνπλ κεηαμχ ηνπο σο πξνο ηελ νξγαλσηηθή δνκή, ηνλ ηξφπν ιεηηνπξγίαο θαη ην ηδενινγηθφ πεξηερφκελν. Πξφθεηηαη γηα ηα Γηεζληθά Γίθηπα ΢πλεγνξίαο (Transnational Advocacy Networks), ηνπο Γηεζληθνύο ΢πλαζπηζκνύο (Transnational Coalitions) θαη ηα Γηεζληθά Κνηλσληθά Κηλήκαηα (Transnational Social Movements).

O Khagram (2004:6) πξνζζέηεη ζε απηά θαη ηηο Γηεζλείο Με Κπβεξλεηηθέο Οξγαλψζεηο (ΓΜΚΟ), σο ηελ πην δπλακηθή έθθξαζε ηεο θνηλσλίαο ησλ πνιηηψλ, πνπ αλαγλσξίδεηαη ζε δηεζλέο επίπεδν. Πξφθεηηαη γηα εζεινληηθέο, αλεμάξηεηεο απφ ηα θξάηε, κε θεξδνζθνπηθέο νξγαλψζεηο κε δηεζλή παξνπζία, πνπ επηηεινχλ κηα πιεηάδα ππεξεζηψλ θαη αλζξσπηζηηθψλ παξεκβάζεσλ. Μεηαθέξνπλ ηηο αλεζπρίεο ησλ πνιηηψλ ζηηο θπβεξλήζεηο, παξαθνινπζνχλ πνιηηηθέο θαη ελζαξξχλνπλ ηε ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ ζε δξάζεηο αληίζηνηρεο κε ηα πεδία ζηα νπνία δξαζηεξηνπνηνχληαη³. ΢πγθξηηηθά κε ηηο άιιεο ηξεηο κνξθέο ζπιινγηθήο δξάζεο νη

3 Ο φξνο ρξεζηκνπνηήζεθε αξρηθά ζην άξζξν 71 ηνπ Καηαζηαηηθνχ Υάξηε ηνπ ΟΖΔ. Αθξηβήο νξηζκφο δελ ππάξρεη. Αλαθέξεηαη ζε κε θεξδνζθνπηθέο νξγαλψζεηο κε δηεζλή ζπλήζσο παξνπζία, νη νπνίεο δελ απνηεινχλ δηεζλείο νξγαληζκνχο, αιιά ζηεξίδνληαη ζηελ ηδησηηθή πξσηνβνπιία θαη είλαη αλεμάξηεηεο απφ ηα θξάηε. Σα ηειεπηαία ρξφληα έρεη επηθξαηήζεη ν φξνο λα ρξεζηκνπνηείηαη γηα θάζε θνηλσθειή

(20)

20 ΓΜΚΟ παξνπζηάδνπλ κηα πην ηππηθή κνξθή θαη έλαλ επαγγεικαηηζκφ, ελψ δηαζέηνπλ θαη λνκηθή ππφζηαζε.

α) Σα Διεθνικά Δίκτσα Σσνηγορίας (Transnational Advocacy Networks) ζεσξνχληαη ε πην άηππε θαη κε ηεξαξρηθή κνξθή ζπλεξγαζίαο κεηαμχ κε θξαηηθψλ δξψλησλ πνπ δηαπεξλά ηα εζληθά ζχλνξα. Οπζηαζηηθά πξφθεηηαη γηα ηε δηαζχλδεζε ελφο ζπλφινπ παξαγφλησλ πνπ δεζκεχνληαη κε θνηλέο αμίεο, δηαβνπιεχνληαη ζε θνηλή γιψζζα, ζπληνλίδνληαη ζηε βάζε ελφο πνιχ νξγαλσκέλνπ δηθηχνπ ξνήο πιεξνθνξηψλ θαη πφξσλ, θαη δηαπξαγκαηεχνληαη πξνο ηελ θαηεχζπλζε ελφο θνηλνχ ζηφρνπ (Keck & Sikkink, 1998:2). Υαξαθηεξίδνληαη απφ ραιαξή δνκή, εζεινληηζκφ, νξηδφληηα επηθνηλσλία, ζπλερή θαη ακθίδξνκε ξνή πιεξνθνξηψλ (Keck & Sikkink, 1998:8). Έλα παξάδεηγκα απνηειεί ε παγθφζκηα εθζηξαηεία γηα ηελ πξφζβαζε ζε αληη- HIV/AIDS ζεξαπεία πνπ αλαπηχρζεθε ζηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ ‘80. Σν δίθηπν είρε σο απνηέιεζκα ηελ ελζσκάησζε αληηξεηξντθήο ζεξαπείαο (Αntiretroviral therapy, ART) ζηηο εζληθέο ζηξαηεγηθέο ελελήληα αλαπηπζζφκελσλ ρσξψλ γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο επηδεκίαο θαη ηνλ θαζνξηζκφ ζπγθεθξηκέλσλ ζηφρσλ θάιπςήο ηεο (WHO, 2002). Σνλ Ηνχιην ηνπ 2002, θαηά ηε 14ε Γηεζλή Γηάζθεςε γηα ην AIDS ζηε Βαξθειψλε, o Παγθφζκηνο Οξγαληζκφο Τγείαο, αιιά θαη άιινη νξγαληζκνί ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ δεζκεχηεθαλ ζην ζηφρν επέθηαζεο ηεο πξφζβαζεο ζηε ζεξαπεία ηξηψλ εθαηνκκπξίσλ αλζξψπσλ ζηνλ αλαπηπζζφκελν θφζκν κέρξη ην 2005 (UNAIDS/WHO, 2002:9).

Απηφ πνπ δηαθνξνπνηεί ηα δηεζληθά δίθηπα ζπλεγνξίαο απφ ηηο άιιεο κνξθέο ζπιινγηθήο δξάζεο είλαη ε επηθέληξσζή ηνπο ζε κηα αμία ή εζηθή αξρή, ε ζπκκεηνρή πιήζνπο παξαγφλησλ, ε ηθαλφηεηά ηνπο λα ρξεζηκνπνηνχλ ηηο πιεξνθνξίεο κε ζηξαηεγηθφ ηξφπν σο κνριφ πίεζεο θαη επηξξνήο, θαη ν ξφινο πνπ δηαδξακαηίδνπλ κέζα ζε απηά νη Γηεζλείο Με Κπβεξλεηηθέο Οξγαλψζεηο (Keck & Sikkink, 1998:2).

΢ηα δίθηπα δελ παξαηεξείηαη ζπληνληζκέλε ηαθηηθή, φπσο ζηνπο ζπλαζπηζκνχο, νχηε ζπρλέο καδηθέο θηλεηνπνηήζεηο, φπσο ζηα θνηλσληθά θηλήκαηα (Fox, 2010: 7). Σα κέιε ηνπο κπνξεί λα πξεζβεχνπλ ηηο ίδηεο εζηθέο ή πνιηηηζκηθέο αμίεο, λα εθθξάδνπλ νξγάλσζε πνπ δελ αλήθεη ζην θξάηνο. Οη ζθνπνί ηνπο είλαη θπξίσο αλζξσπηζηηθνί θαη αθνξνχλ πεξηβαιινληηθά ή θνηλσληθά πξνβιήκαηα, φπσο ε θηψρεηα, ν ξαηζηζκφο, ην πεξηβάιινλ θ.ι.π. Απφ ηηο πξψηεο Μ.Κ.Ο ήηαλ ν Γηεζλήο Δξπζξόο ΢ηαπξόο, νη Γηαηξνί Υσξίο ΢ύλνξα θαη ε Actionaid.

(21)

21 ηηο ίδηεο αλεζπρίεο γηα δηάθνξα δεηήκαηα, αιιά ζπρλά λα έρνπλ δηαθνξεηηθά πνιηηηθά νξάκαηα, ζηφρνπο θαη θνπιηνχξεο. Ζ ζπκκεηνρή ηδηαίηεξα ησλ ΓΜΚΟ θαη ησλ ΜΚΟ ηνπηθνχ ή εζληθνχ ραξαθηήξα πξνζδίδεη ζηα δίθηπα κηα πην κεηξηνπαζή ζπκπεξηθνξά φζνλ αθνξά ηε δηεθδίθεζε ζηφρσλ, ζε αληίζεζε κε ηα ππφινηπα θνηλσληθά θηλήκαηα πνπ εθθξάδνληαη κε πην ξηδνζπαζηηθφ ηξφπν (Tarrow, 2011, φπ. αλαθ. ζην Montebugnoli, 2015:5).

β) Οη Διεθνικοί Σσνασπισμοί (Transnational Coalitions) πξνυπνζέηνπλ έλα κεγαιχηεξνπ βαζκνχ ζπληνληζκφ απφ φ,ηη ηα δίθηπα. Οξίδνληαη σο έλα ζχλνιν δηαθξηηψλ παξαγφλησλ πνπ ζπληνλίδνπλ ηε δξάζε ηνπο βάζεη θνηλψλ ζηξαηεγηθψλ πέξα απφ ηα εζληθά ζχλνξα, κε ζηφρν κηα θνηλσληθή κεηαξξχζκηζε (Strøm &

Nyblade, 2007:782). Παξάδεηγκα ελφο Γηεζληθνύ ΢πλαζπηζκνύ απνηειεί ην Trojan Pig πνπ πξνέθπςε ην 1999 κε πξσηνβνπιία ηνπ Animal Welfare Institute (Ηλζηηηνχην Δπεκεξίαο ησλ Εψσλ) ηεο Οπάζηγθηνλ θαη κηαο νκάδαο Πνισλψλ αγξνηψλ. Ο ζηφρνο ηνπ ήηαλ ε παξεκπφδηζε ηεο πνιπεζληθήο Smithfields Foods λα εγθαηαζηήζεη κηα κνλάδα παξαγσγήο βηνκεραλνπνηεκέλνπ ρνηξηλνχ θξέαηνο ζηελ επξσπατθή ρψξα πνπ είρε απαιιαρηεί πξφζθαηα απφ ην θνκκνπληζηηθφ θαζεζηψο (Juska & Edwards, 2005:187). ΢ην ζπλαζπηζκφ ζπκκεηείρε θαη ν Andrzej Lepper, πξψελ ρνηξνηξφθνο θαη επηθεθαιήο ηνπ ππεξεζληθνχ θφκκαηνο Samoobrona ("Απηνάκπλα") ηεο Πνισλίαο.

Σα κέιε ησλ ζπλαζπηζκψλ, ζε αληίζεζε κε ηα δίθηπα ζπλεγνξίαο, κνηξάδνληαη ζηξαηεγηθά ζπκθέξνληα θπξίσο ζε γεσπνιηηηθφ επίπεδν ή ζε επίπεδν δηαθπβέξλεζεο (Khagram, 2004:12). ΢πλήζσο ε δεκηνπξγία Γηεζληθώλ ΢πλαζπηζκώλ έρεη ζπγθεθξηκέλν ρξνληθφ νξίδνληα κέρξη ηελ επίηεπμε ηνπ επηζπκεηνχ ζηφρνπ (π.ρ.

γηα λα θεξδεζνχλ θάπνηεο εθινγέο ή λα αιιάμεη κηα λνκνζεζία) θαη βαζίδεηαη ηφζν ζε θνηλά ελδηαθέξνληα ησλ κειψλ, φζν θαη ζε θνηλέο αμίεο. Οη εθζηξαηείεο ησλ Γηεζληθώλ ΢πλαζπηζκώλ, δειαδή ην ζχλνιν ησλ ζπληνληζκέλσλ ζηξαηεγηθψλ ή ηαθηηθψλ πνπ ρξεζηκνπνηνχλ, απαηηνχλ έλα πην ηππηθφ επίπεδν επαθήο κεηαμχ ησλ δξψλησλ απφ φ,ηη ζηα δηεζληθά δίθηπα. Σα κέιε ζπλαληψληαη πεξηνδηθά γηα λα θαηαιήμνπλ ζηηο ζηξαηεγηθέο δξάζεο θαη ζηνλ ηξφπν εθαξκνγήο ηνπο, αιιά θαη γηα λα αλαθέξνπλ ηηο πξνφδνπο ησλ θηλεηνπνηήζεσλ. Οη Γηεζληθνί ΢πλαζπηζκνί, φπσο θαη ηα Γηεζληθά Κνηλσληθά Κηλήκαηα, ζπρλά αλακεηγλχνπλ ζεζκηθέο κε κε ζεζκηθέο ηαθηηθέο (φπσο έλα κπντθνηάδ). Δπηπιένλ, νη ζπλαζπηζκνί αθνξνχλ κελ κηα

(22)

22 ζπιινγηθή δξάζε, αιιά έρνπλ δηαθξηηή ηαπηφηεηα, δειαδή δελ παξαηεξείηαη ζχληεμε ή ζπγρψλεπζε. Καη νη δηεζληθνί ζπλαζπηζκνί, φπσο θαη ηα δηεζληθά δίθηπα ζπλεγνξίαο, ζηεξίδνληαη ζε αλαπηπγκέλνπο κεραληζκνχο ξνήο πιεξνθνξηψλ θαη επηθνηλσλίαο (Fox, 2010:486)

γ) Σα Διεθνικά Κοινωνικά Κινήματα (Transnational Social Movements) απνηεινχλ ην απνηέιεζκα ηεο καδηθήο θαη ζπληνληζκέλε δξάζεο αιιειεγγχεο ελφο ζπλφινπ παξαγφλησλ κε θνηλνχο ζθνπνχο ζε κία ή πεξηζζφηεξεο ρψξεο (Fox, 2002:

8). Έλα παξάδεηγκα απνηειεί ην Global march against child labor (Παγθφζκην Κίλεκα θαηά ηεο παηδηθήο εξγαζίαο) πνπ αλαδχζεθε ην 1998, αιιά θαη ε εκβιεκαηηθή πεξίπησζε ηνπ αληη-απαξηράηλη θηλήκαηνο ζηηο δεθαεηίεο ηνπ ‘70 θαη ηνπ ‘80 (Fox, 2010: 487). Ζ θηλεηνπνίεζε ησλ ππνζηεξηθηψλ πξαγκαηνπνηείηαη ζπλήζσο κέζσ εθζηξαηεηψλ δηακαξηπξίαο ή ξηδνζπαζηηθψλ δξάζεσλ. Ζ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ θηλεκάησλ λα επηθέξνπλ κηα θνηλσληθή αιιαγή είλαη ζηελά ζπλδεδεκέλε κε ηελ ηθαλφηεηά ηνπο λα δηαηαξάζζνπλ ή λα απεηινχλ κηα θαζεζηεθπία ηάμε ζπρλά κέζσ ηζρπξψλ ζπκβνιηζκψλ, επηδεηθλχνληαο κηα ζπιινγηθή ηαπηφηεηα θαη απνθηψληαο ηαπηφρξνλα δηεζλή αλαγλσξηζηκφηεηα (McAdam 1982, Tarrow 2011, φπ. αλαθ. ζην Montebugnoli 2015). Πνιιέο θνξέο ηα θηλήκαηα δελ αξθνχληαη ζηελ απνδφκεζε κηαο πθηζηάκελεο θαηάζηαζεο απφ θάπνηα δνκή εμνπζίαο, αιιά πξνρσξνχλ ζηελ πξνψζεζε κηαο ελαιιαθηηθήο εθδνρήο ζηε ζέζε ηεο. Θα πεξίκελε θάπνηνο ηα δηεζληθά θνηλσληθά θηλήκαηα, βάζεη απηήο ηεο ηθαλφηεηάο ηνπο, λα είλαη πην απνηειεζκαηηθά, ζπγθξηηηθά κε ηηο ππφινηπεο κνξθέο δηεζληθψλ αθηηβηζηηθψλ θηλεκάησλ. Χζηφζν, νη κειεηεηέο ηνπο εθηηκνχλ φηη απνηεινχλ ηε δπζθνιφηεξε θαη ζπαληφηεξε κνξθή δηεζληθήο ζπιινγηθήο δξάζεο (Fox, 2002: 8).

Πνιιέο θνξέο ε πξνζπάζεηα ηαπηνπνίεζεο κηαο δηεζληθήο ζπιινγηθήο δξάζεο κπνξεί λα κελ είλαη ηφζν εχθνιε, αθνχ νη νξηαθέο γξακκέο κεηαμχ ησλ παξαπάλσ κνξθψλ δελ είλαη πάληα δηαθξηηέο θαη ζπρλά πξνθαινχλ ζχγρπζε εμαηηίαο θνηλψλ ραξαθηεξηζηηθψλ (πίλαθαο 2). Γηα παξάδεηγκα, κεξηθνί ππθλνί Γηεζληθνί ΢πλαζπηζκνί απηνπξνζδηνξίδνληαη σο δίθηπα, ελψ άιιεο θνξέο κηθξά δίθηπα πξνβάιινληαη σο ζπλαζπηζκνί. Μεξηθέο ζπκκαρίεο εηεξφθιεησλ θνξέσλ, δηνγθψλνληαο ην βαζκφ ηεο ζπλνρήο ηνπο θαη ηελ θνηλή ζπιινγηθή ηνπο ηαπηφηεηα, πεξηγξάθνπλ ηνπο εαπηνχο ηνπο σο θνηλσληθά θηλήκαηα. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, νξηζκέλα θνηλσληθά θηλήκαηα κπνξνχλ λα εθδειψλνληαη σο ζπλαζπηζκνί. Απηφ πνπ παξαηεξείηαη ζπλήζσο είλαη ε

(23)

23 ζχλδεζε ησλ Γηεζληθώλ Γηθηύσλ ΢πλεγνξίαο κε ηνπηθά θνηλσληθά θηλήκαηα ή ζπλαζπηζκνχο ζε δηάθνξεο ρψξεο, νη νπνίνη δελ ζρεηίδνληαη απαξαίηεηα θαη κεηαμχ ηνπο. Ο Fox, γηα λα δηεπθνιχλεη ηελ θαηάζηαζε, αλαθέξεη πσο νη ηξεηο αλαθεξφκελνη ηχπνη κπνξνχλ λα νξηζηνχλ σο ηα επίπεδα κηαο εμειηθηηθήο πνξείαο ηεο δηεζληθήο ζπιινγηθήο δξάζεο. Ζ δξάζε ηεο δηεζλνχο θνηλσλίαο ησλ πνιηηψλ κπνξεί λα παξάγεη Γηεζληθά Γίθηπα ΢πλεγνξίαο, πνπ κε ηε ζεηξά ηνπο ζα παξαγάγνπλ Γηεζληθνύο

΢πλαζπηζκνύο, νη νπνίνη δηαδνρηθά ζα παξαγάγνπλ Γηεζληθά Κνηλσληθά Κηλήκαηα (Fox, 2010: 487). ΢πρλά έλαο δηεζληθφο ζπλαζπηζκφο ζα πξνθχςεη κέζα απφ έλα δηεζληθφ δίθηπν ζπλεγνξίαο ή κπνξεί λα απνηειέζεη θαη κέινο ηνπ, ελψ έλα δηεζληθφ θνηλσληθφ θίλεκα ζα πξνζζέζεη θηλεηηθφηεηα ζε έλαλ πξνυπάξρνληα δηεζληθφ ζπλαζπηζκφ. Αιιά θαη αληίζεηα, έλα Γηεζληθό Γίθηπν ΢πλεγνξίαο κπνξεί λα είλαη ην απνηέιεζκα ηεο ζχληνκεο δξάζεο ελφο Γηεζληθνύ ΢πλαζπηζκνύ. Χζηφζν, είλαη δχζθνιν λα θαληαζηεί θάπνηνο ηελ αλάδπζε ελφο Γηεζληθνύ Κνηλσληθνύ Κηλήκαηνο ρσξίο πξνεγνχκελε δξαζηεξηνπνίεζε ελφο Γηεζληθνύ Γηθηύνπ ΢πλεγνξίαο ή ελφο Γηεζληθνύ ΢πλαζπηζκνύ. ΢χκθσλα κε ηνλ Fox (2010:487), ηα Γηεζληθά Κνηλσληθά Κηλήκαηα βαζίδνληαη πάληα ζε Γηεζληθά Γίθηπα ΢πλεγνξίαο, αιιά ηα δίθηπα ζπλεγνξίαο δελ νδεγνχλ πάληα ζε θνηλσληθά θηλήκαηα.

Οη Della Porta θαη Tarrow (2005:2), εληζρχνληαο ηηο παξαπάλσ δηαπηζηψζεηο, ζεκεηψλνπλ φηη κε ηελ απμαλφκελε δχλακε ησλ δηεζλψλ νξγαληζκψλ ππήξμε κηα κεηαηφπηζε ηεο ζεζκηθήο εμνπζίαο απφ ην εζληθφ πξνο ην ππεξεζληθφ θαη πεξηθεξεηαθφ επίπεδν. ΋ιεο νη παξαπάλσ κνξθέο ζπιινγηθήο δξάζεο έρνπλ δηεζληθφ ραξαθηήξα θαη ελεξγνπνηνχληαη αλάινγα κε ηελ πεγή ησλ πξνβιεκάησλ, ηε ζηξαηεγηθή θαη ην απνηέιεζκα.

Πίλαθαο 1.Σύπνη δηεζληθήο ζπιινγηθήο δξάζεο θαη ραξαθηεξηζηηθά

Σύπνο δηεζληθήο ζπιινγηθήο δξάζεο Υαξαθηεξηζηηθά

Γηεζληθά δίθηπα ζπλεγνξίαο  Υαιαξή, κε ηεξαξρηθή δνκή

 Αληαιιαγή πιεξνθνξηώλ Γηεζληθνί ζπλαζπηζκνί  ΢πληνληζκέλε ηαθηηθή

 Μηθξή ρξνληθή δηάξθεηα Γηεζληθά θνηλσληθά θηλήκαηα  Μαδηθή θηλεηνπνίεζε

(24)

24

 Σαπηόηεηα Πεγή: Khagram, Riker & Sikking, 2002:9

Πίλαθαο 2.Γηεζληθή θνηλσλία πνιηηώλ, δίθηπα, ζπλαζπηζκνί, θηλήκαηα

Κνηλά

ραξαθηεξηζηηθά Γηεζληθά δίθηπα

ζπλεγνξίαο Γηεζληθνί

ζπλαζπηζκνί Γηεζληθά θηλήκαηα

Αληαιιαγή πιεξνθνξηψλ θαη εκπεηξηψλ

Ναη Ναη Ναη

Οξγαλσκέλε

θνηλσληθή βάζε Μεξηθέο θνξέο αξθεηά, κεξηθέο ιηγφηεξν ή θαζφινπ

Μεξηθέο θνξέο αξθεηά, κεξηθέο ιηγφηεξν ή θαζφινπ

Ναη

Ακνηβαία ππνζηήξημε

Μεξηθέο θνξέο λαη, κεξηθέο φρη

Ναη Ναη

Τιηθά

ελδηαθέξνληα

΋ρη απαξαίηεηα Μεξηθέο θνξέο λαη Μεξηθέο θνξέο λαη

Κνηλέο δξάζεηο θαη εθζηξαηείεο

Μεξηθέο θνξέο ράλνπλ ην ζπληνληζκφ

Ναη σο ηαθηηθέο πνπ βαζίδνληαη ζε ακνηβαία

ζπκθσλεκέλνπο ζηφρνπο, ζπρλά βξαρππξφζεζκνπο

Ναη κε βάζε καθξνπξφζεζκεο θνηλέο ζηξαηεγηθέο

Ηδενινγίεο ΋ρη απαξαίηεηα

θνηλέο ΋ρη απαξαίηεηα

θνηλέο ΢πλήζσο λαη

΢πιινγηθή ηαπηφηεηα θαη πνιηηηθή θνπιηνχξα

΢πρλά φρη θνηλή ΢πρλά φρη θνηλή Κνηλέο πνιηηηθέο αμίεο, ζηπι θαη ηαπηφηεηεο

(25)

25 Πεγή: Fox, 2010:486

1.2.΢θνπόο ηεο έξεπλαο

Ζ παξνχζα δηαηξηβή κειεηά ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν αλαδχνληαη, νξγαλψλνληαη θαη ιεηηνπξγνχλ ηα δίθηπα, ηα νπνία ζηε δηεζλή βηβιηνγξαθία αλαθέξνληαη σο Γηεζληθά δίθηπα ζπλεγνξίαο (Transnational advocacy networks), επηρεηξψληαο λα αλαδείμεη ηε ζπλεηζθνξά ηνπο ζηε δηαδηθαζία δηακφξθσζεο ηεο παγθφζκηαο πνιηηηθήο (Carpenter & Jose, 2012:527). Χο δείγκα κειέηεο επηιέγνληαη ηέζζεξα δίθηπα πνπ δηαθέξνπλ κεηαμχ ηνπο σο πξνο ην πεδίν ζην νπνίν δξαζηεξηνπνηνχληαη θαη σο πξνο ηε ρξνληθή ζπγθπξία θαηά νπνία εκθαλίδνληαη (αλάδπζε αλά πεληαεηία 1989-2004). ΢πγθεθξηκέλα επηιέγνληαη κε ρξνλνινγηθή ζεηξά αλάδπζεο απφ ην παιαηφηεξν σο ην πην πξφζθαην, ην Climate Action Network (Παγθόζκηα Γξάζε γηα ην Κιίκα), ην NΙΚΔ Transnational advocacy network («αληη- ΝΙΚΔ» εθζηξαηεία), ην Global Campaign for Education (Παγθόζκηα Δθζηξαηεία γηα ηελ Δθπαίδεπζε) θαη ην θίλεκα Save Darfur Coalition («΢ώζηε ην Νηαξθνύξ»).

Γηα λα επηηεπρζεί ν εξεπλεηηθφο ζηφρνο κειεηάηαη αξρηθά ην γλσζηηθφ θεθηεκέλν πνπ έρεη αλαπηπρζεί ζηε δηεζλή βηβιηνγξαθία αλαθνξηθά κε ηε ιεηηνπξγία ησλ Γηεζληθώλ Γηθηύσλ ΢πλεγνξίαο θαη θαηφπηλ πεξηγξάθνληαη νη δηαδηθαζίεο ππφ ηηο νπνίεο απηά αλαδχνληαη. ΢ηε ζπλέρεηα αλαδεηθλχνληαη ηα γεληθά ραξαθηεξηζηηθά βαζηθψλ δξψλησλ, θαζψο θαη ν ξφινο θάπνησλ ζπγθεθξηκέλσλ θαη πην δεκνθηιψλ απφ απηνχο. Ζ κειέηε πξνρσξά ζηε δηεξεχλεζε ησλ ζπλζεθψλ θάησ απφ ηηο νπνίεο μεθηλνχλ νη εθζηξαηείεο ζπλεγνξίαο θαη ηεο απνηειεζκαηηθφηεηάο ηνπο. Δμεηάδεη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν δηαθνξνπνηείηαη ν βαζκφο επηξξνήο ησλ δηθηχσλ εμαηηίαο ηεο θχζεο ησλ εθάζηνηε «ζηφρσλ» θαη ηεο δνκήο πνιηηηθψλ επθαηξηψλ, θαη αλαδεηθλχεη ηνπο παξάγνληεο πνπ επλννχλ ηελ απνηειεζκαηηθφηεηά ηνπο. Σέινο, δηεξεπλά ηε κεηαβνιή ηνπ ηξφπνπ δξάζεο ησλ δηθηχσλ κε ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ. ΢ηελ παξνχζα κειέηε ην θάζε δίθηπν εμεηάδεηαη ρσξηζηά θαη ζηε ζπλέρεηα ηα ηέζζεξα δίθηπα ζπγθξίλνληαη κεηαμχ ηνπο.

Ζ βαζηθή δηαπίζησζε ηεο δηαηξηβήο είλαη φηη ε νξγάλσζε θαη ιεηηνπξγία ησλ δηθηχσλ δελ αθνινπζνχλ έλα ζηαζεξφ κνηίβν. Γηαθνξνπνηνχληαη αλάινγα κε ην αληηθείκελν ζπλεγνξίαο, ηε ρξνληθή ζηηγκή αλάδπζεο, ηηο θαηεγνξίεο ησλ δξψλησλ πνπ δηαδξακαηίδνπλ θεληξηθνχο ή δεπηεξεχνληεο ξφινπο κέζα ζηα δίθηπα, ηα

«εξγαιεία» ζηξαηεγηθήο πνπ είλαη δηαζέζηκα ζε θάζε ρξνληθή ζηηγκή κέζα ζε έλα

(26)

26 εμειηζζφκελν ηερλνινγηθά πεξηβάιινλ, θαη ην ζηφρν πνπ ηα δίθηπα επηδηψθνπλ.

Κπξίσο φκσο ε απνηειεζκαηηθφηεηά ηνπο θαίλεηαη λα επεξεάδεηαη απφ ηε θχζε θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ δξψληνο-«ζηφρνπ», θαηά ηνπ νπνίνπ απεπζχλνληαη κε ηελ εθζηξαηεία ηνπο, θαζψο απηφο δείρλεη λα θαζνξίδεη ηα φξηα ηεο επηηπρίαο θάζε δηθηχνπ. ΢εκαληηθή είλαη θαη ε δνκή ησλ πνιηηηθψλ επθαηξηψλ ηελ νπνία εθκεηαιιεχνληαη ηα δίθηπα θαηά πεξίπησζε.

1.3.Μεζνδνινγία έξεπλαο

Χο έξεπλα νξίδεηαη ε αλαδήηεζε πιεξνθνξηψλ ή ε αλάδεημε γλψζεο, βάζεη κηαο ζπγθεθξηκέλεο κεζφδνπ ή ζπζηήκαηνο (Redman & Mory, 1923:10). Απηή ε κεζνδεπκέλε πξνζπάζεηα αλαδήηεζεο ή παξαγσγήο λέαο γλψζεο επηρεηξείηαη κε βάζε ηε δηεξεχλεζε, αλαθάιπςε ή επηβεβαίσζε ζηνηρείσλ πνπ έρνπλ αλαδεηρζεί ζε πξνγελέζηεξεο κειέηεο. Ζ κεζνδνινγία πνπ εθαξκφδεηαη ζηε ζπγθεθξηκέλε έξεπλα βαζίδεηαη ζε δνθηκαζκέλεο δηαρξνληθά θαηεπζπληήξηεο αξρέο θαη ζπγθεθξηκέλα ζε πεξηπησζηνινγηθέο κειέηεο (case study). ΢ην παξφλ θεθάιαην παξνπζηάδεηαη κηα αλαιπηηθή πεξηγξαθή ηεο κεζνδνινγίαο πνπ εθαξκφζηεθε γηα ηνπο ζθνπνχο ηεο εξγαζίαο.

΢χκθσλα κε ηνπο κειεηεηέο, ππάξρνπλ δχν δηαθνξεηηθνί ηχπνη έξεπλαο, ε πνζνηηθή (quantitative) θαη ε πνηνηηθή (qualitative) (Κπξηαδφπνπινο & ΢ακαληά, 2011:12). ΢ρεηηθά κε ηελ πνζνηηθή έξεπλα, νη Κπξηαδφπνπινο & ΢ακαληά (2011:12) αλαθέξνπλ πσο «κπνξεί λα εξκελεπηεί σο κηα εξεπλεηηθή ζηξαηεγηθή, ε νπνία ηνλίδεη ηνλ πνζνηηθφ πξνζδηνξηζκφ ζηε ζπιινγή θαη αλάιπζε δεδνκέλσλ». Καηά ηελ πνζνηηθή έξεπλα ρξεζηκνπνηνχληαη ζηαηηζηηθέο κέζνδνη, καζεκαηηθά κνληέια θαη αξηζκεηηθά δεδνκέλα γηα ηελ εμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ. Ζ ζπιινγή δεδνκέλσλ γίλεηαη κε δνκεκέλα πξσηφθνιια, φπσο εξσηεκαηνιφγηα, θιίκαθεο θαη δνθίκηα επηηεπγκάησλ (Κπξηαδφπνπινο & ΢ακαληά, 2011:12). ΢ηνλ αληίπνδα βξίζθεηαη ε πνηνηηθή έξεπλα πνπ ζηνρεχεη ζηελ δηεξεχλεζε θαη θαηαλφεζε ζε βάζνο ησλ θνηλσληθψλ θαηλνκέλσλ (Κπξηαδφπνπινο & ΢ακαληά, 2011:12). Ο εξεπλεηήο κε ηε ρξήζε ζπγθεθξηκέλσλ κεζνδνινγηθψλ ηερληθψλ (φπσο παξαηήξεζε, κειέηε βηβιηνγξαθίαο, ζπλέληεπμε) δηεξεπλά θαη θαηαλνεί έλα θαηλφκελν ζε κεγαιχηεξν βάζνο, βάζεη ηνπ πνηνηηθνχ ηνπ ραξαθηήξα θαη φρη ηνπ πνζνηηθνχ (Κπξηαδφπνπινο &

΢ακαληά, 2011:12). ΢ηελ παξνχζα έξεπλα εθαξκφδεηαη ε πνηνηηθή κεζνδνινγία.

(27)

27 Αξθεηέο θνξέο, ε έξεπλα εζηηάδεη ζε έλα ζπγθεθξηκέλν αληηθείκελν κειέηεο κε ζηφρν ηελ θαηαλφεζε ηεο δνκήο θαη ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ, αιιά θαη ηνπ ηξφπνπ αιιειεπίδξαζήο ηνπ κε παξεκθεξή αληηθείκελα (Stake, 1995:xi, Πεγηάθε, 2004:22, Yin, 2009, Anisimova & Thomson, 2012, φπ. αλαθ. ζην Μαγγφπνπινο 2014). ΋ηαλ ην εξεπλεηηθφ ελδηαθέξνλ εληνπίδεηαη ζε κηα ζπγθεθξηκέλε ζχλζεηε θαη ιεηηνπξγηθή θαηάζηαζε, ηφηε, σο εξεπλεηηθή ζηξαηεγηθή, ελδείθλπηαη ε «κειέηεο πεξίπησζεο»

(Case Study). Ζ «πεξίπησζε» είλαη ζθφπηκε, έρεη ρσξνρξνληθά φξηα, ιεηηνπξγηθά κέξε θαη ηε δηθή ηεο «ηαπηφηεηα» (Stake, 1995:2). ΢ηε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία (Cohen et al., 2008:312-313) αλαθέξνληαη δηάθνξεο ηππνινγίεο κειέηεο πεξίπησζεο, γεγνλφο πνπ ζεκαηνδνηεί ηελ θαηαιιειφηεηά ηεο γηα εθαξκνγή ζε δηαθνξεηηθά εξεπλεηηθά πεδία θαη γηα δηαθνξεηηθνχο εξεπλεηηθνχο ζθνπνχο (Shaw, 1999:135-138).

Μηα απνδεθηή ηππνινγία είλαη ηνπ Stake (1995:2), πνπ δηαθξίλεη ηε κειέηε πεξίπησζεο ζε εγγελή (intrinsic case study), εξγαιεηαθή (instrumental case study) θαη ζπιινγηθή (collective case study) ή πνιιαπιή (multiple case study). Ζ εγγελήο κειέηε πεξίπησζεο εζηηάδεη ζε έλα ζπγθεθξηκέλν πξφζσπν, κία νκάδα, έλα γεγνλφο ή έλαλ νξγαληζκφ. Σελ εξγαιεηαθή κειέηε πεξίπησζεο ρξεζηκνπνηνχλ νη εξεπλεηέο πνπ επηζπκνχλ λα θαηαλνήζνπλ ζε βάζνο κία ή πεξηζζφηεξεο πηπρέο κηαο επηιεγείζαο πεξίπησζεο θαη φρη ηελ πεξίπησζε απηή θαζεαπηή (Hancock & Algozzine, 2014, φπ.

αλαθ. ζην Μαγγφπνπινο 2014). Ζ ζπιινγηθή ή πνιιαπιή κειέηε πεξίπησζεο αθνξά ζηελ εμέηαζε πνιιψλ πεξηπηψζεσλ, είηε ηαπηφρξνλα, είηε δηαδνρηθά, πξνθεηκέλνπ λα απνθηήζεη ν εξεπλεηήο επξχηεξε αληίιεςε ησλ πηπρψλ ελφο ζπγθεθξηκέλνπ ζέκαηνο.

Χζηφζν, ηα φξηα κεηαμχ ησλ παξαπάλσ θαηεγνξηψλ δελ είλαη απζηεξά. Μία κειέηε πεξίπησζεο κπνξεί λα ελζσκαηψλεη ραξαθηεξηζηηθά απφ δηαθνξεηηθέο θαηεγνξίεο (πρ. λα είλαη εξγαιεηαθή θαη ζπιινγηθή ηαπηφρξνλα) (Crowe et al., 2011, φπ. αλαθ.

ζην Μαγγφπνπινο, 2014). Ζ κειέηε πεξίπησζεο θξίλεηαη σο κηα ηδηαίηεξα δχζθνιε θαη απαηηεηηθή εξεπλεηηθή ζηξαηεγηθή, πνπ πξνυπνζέηεη ηε γλψζε θαη θαηαλφεζε ηνπ ζεσξεηηθνχ ππφβαζξνπ ζε βάζνο. ΢ε θακηά πεξίπησζε φκσο δελ ππνδειψλεη φηη ε πεξίπησζε νθείιεη λα αθνινπζεί πηζηά θαη άθξηηα ηε ζεσξία (Bassey, 1999:63).

Ζ παξνχζα δηαηξηβή εθαξκφδεη σο εξεπλεηηθή ζηξαηεγηθή ηελ πνιιαπιή κειέηε πεξίπησζεο (Multiple case study), επηιέγνληαο σο δείγκα κειέηεο ηέζζεξα δίθηπα πνπ δηαθέξνπλ κεηαμχ ηνπο σο πξνο ην πεδίν ζην νπνίν δξαζηεξηνπνηνχληαη θαη σο πξνο ηε ρξνληθή ζπγθπξία αλάδπζήο ηνπο. Ο Yin (1994, φπ. αλαθ. ζην

(28)

28 Μαγγφπνπινο, 2014) ζεσξεί φηη ε επηινγή πεξίπησζεο εμαξηάηαη απφ ην εάλ απηή ζεσξείηαη «θξίζηκε», «αθξαία» ή «απνθαιππηηθή», θαη πξνηείλεη λα είλαη αζπλήζηζηε θαη ελδηαθέξνπζα. Ο ίδηνο πξνηείλεη επίζεο κηα πεξαηηέξσ ηππνινγία ηεο κειέηεο πεξίπησζεο ζε επεμεγεκαηηθή (explanatory case study), πεξηγξαθηθή (descriptive case study) θαη δηεξεπλεηηθή (exploratory case study). Ζ πξψηε επηδηψθεη ηελ παξαγσγή ζεσξίαο ή ειέγρεη ηε ζεσξία, αλαδεηψληαο θαηά θχξην ιφγν αηηηψδεηο ζρέζεηο. Ζ δεχηεξε αθεγείηαη κηα ηζηνξία ή απεηθνλίδεη έλα ζρέδην, ελψ ε ηξίηε ιεηηνπξγεί πηινηηθά γηα άιιεο κειέηεο (Yin, 2009:238-245). ΢ηελ παξαπάλσ ηππνινγία ν Bassey (1999:12) πξνζζέηεη θαη ηελ αμηνινγηθή κειέηε πεξίπησζεο (evaluative case study), σο κηα αμηνινγηθή έξεπλα (evaluative research) πνπ απνζθνπεί ζηε δηαηχπσζε κηαο αμηνινγηθήο θξίζεο. Ο ίδηνο (Bassey, 1999:41) δηεπθξηλίδεη φηη θαηά ηελ αμηνινγηθή κειέηε πεξίπησζεο ε