Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου
Σχολή Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων
Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών
«Διακυβέρνηση και Δημόσιες Πολιτικές»
Τεχνολογία και Δημοκρατία.
Η χρησιμότητα του blockchain στις εκλογικές διαδικασίες.
Μουρταράκου Κωνσταντίνα ΑΜ: 3033201901021
Εποπτεύων καθηγητής Εμμ. Παπάζογλου
Κόρινθος, Ιούνιος 2021
University of Peloponnese
Faculty of Social and Political Sciences
Department of Political Science and International Relations Master program in «Governance and Public Policies»
Technology and Democracy.
The usefulness of blockchain in electoral processes.
Mourtarakou Konstantina SN: 3033201901021
Supervisor:
Professor Emm. Papazoglou
Corinth, June 2021
Περίληψη
Όπως ο κόσμος μεταβάλλεται έτσι και οι ανάγκες του κοινωνικού συνόλου δεν παραμένουν στάσιμες. Σε μια ιδιαίτερη χρονική περίοδο όπως αυτή που ο άνθρωπος παραμένει πολλές ώρες στο χώρο του για να προστατευτεί από τη απειλή του ιούCOVID-19, εύλογα διαμορφώνεται μια πραγματικότητα που ωθεί στη χρήση της τεχνολογίας σε πολλές πτυχές του βίου του. Στην εργασία αυτή θα παρουσιαστούν ζητήματα Δημοκρατίας, όπως η υποχώρηση του πολιτικού ενδιαφέροντος, η απόσταση από τα κόμματα και τις πολιτικές διαδικασίες, η αποχή, η υποχώρηση της εμπιστοσύνης στους πολιτικούς θεσμούς και η αδυναμία των κομμάτων να λειτουργήσουν αντιπροσωπευτικά σε ένα εκλογικό σώμα με έντονη κοινωνική διαφοροποίηση.
Έναντι αυτής της κατάστασης, θα εξεταστεί αν η ραγδαία εξάπλωση της τεχνολογίας λειτουργεί υποστηρικτικά ή υπονομεύει τη δημοκρατική λειτουργία των πολιτικών συστημάτων. Στα θέματα προς εξέταση, θα γίνει εκτενής αναφορά στην περίπτωση του blockchain και τη συνάφειά του με τις δημοκρατικές λειτουργίες αλλά και τις σχετικές τεχνολογικές και θεσμικές προϋποθέσεις.
Η πανδημία, έχει επιφέρει τεράστιες μεταβολές στην καθημερινότητα δισεκατομμυρίων πολιτών σε ολόκληρο τον κόσμο. Χωρίς να είναι πανάκεια η τεχνολογία blockchain θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε, με βάσει τα στοιχεία που έχουμε αν τελικά προάγει τις δημοκρατικές λειτουργίες η χρήση blockchain.
Abstract
In a society that develops, mutates and evolves, it self-evident that the needs of society as a whole do not remain stagnant. In a special period of time such as the one where a person stays in his place for many hours to protect himself from the threat of COVID-19 virus, a reality is formed that pushes the use of technology in many aspects of his life. This paper will address issues of democracy such as the decline of political interest, distance from parties and political processes, abstention, the decline of trust in political institutions and the inability of parties to function representatively in an electorate with strong social differentiation. In the face of this situation, it will be examined whether the rapid spread of technology is supportive or undermines the democratic functioning of political systems. In the issues to be addressed, extensive reference will be made to the case of blockchain and its relevance to democratic functions as well as the relevant technological and institutional conditions.
The pandemic has brought about enormous changes in the daily lives of billions of people around the world. Without blockchain technology being a panacea, we will try to answer, based on the data we have, whether the use of blockchain ultimately promotes democratic functions.
ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΔΗΛΩΣΗ
1. Δηλώνω ρητά και ανεπιφύλακτα ότι η διπλωματική εργασία που σας καταθέτω αποτελεί προϊόν δικής μου πνευματικής προσπάθειας, δεν παραβιάζει τα δικαιώματα τρίτων μερών και ακολουθεί τα διεθνώς αναγνωρισμένα πρότυπα επιστημονικής συγγραφής τηρώντας πιστά την ακαδημαϊκή δεοντολογία.
2. Οι απόψεις που εκφράζονται αποτελούν αποκλειστικά ευθύνη του/της συγγραφέα/ως και ο/η επιβλέπων/ ουσα, οι εξετάσεις, το Τμήμα και το Πανεπιστήμιο δεν υιοθετούν κατ’ ανάγκη της εκφραζόμενες απόψεις ούτε φέρουν οποιαδήποτε ευθύνη για τυχόν λάθη και παραλείψεις.
Ο/Η δηλών/ούσα
...(Υπογραφή)
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Περιεχόμενα
Περίληψη...i
Abstract...ii
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ...iv
ΠΙΝΑΚΕΣ...vi
ΕΙΚΟΝΕΣ...vii
ΣΧΗΜΑΤΑ...viii
Εισαγωγή...1
Το αντικείμενο της έρευνας και η μεθοδολογική προσέγγισή του...1
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Απειλεί την Δημοκρατία η Τεχνολογία;...2
1.1 Όψεις των προβλημάτων στο ελληνικό πολιτικό σύστημα...2
1.2 Από το πολιτικό ενδιαφέρον στην πολιτική αδιαφορία;...4
1.3 Η ραγδαία εξάπλωση της τεχνολογίας λειτουργεί υποστηρικτικά ή υπονομεύει τη δημοκρατική λειτουργία των πολιτικών συστημάτων;...6
1.4 Μία σοβαρή τεχνολογική απειλή για τη δημοκρατία...8
1.5 «H τεχνολογία δεν είναι ούτε καλή ούτε κακή, ούτε είναι ουδέτερη» M.Kranzberg...11
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. Τεχνολογία, Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση και Πολίτες....13
2.1 Ο Ψηφιακός μετασχηματισμός...13
2.2 Ο αντίκτυπος του ψηφιακού μετασχηματισμού στη δημοκρατία και τη διακυβέρνηση...16
2.3 Νέες τεχνολογίες στην εκλογική διαδικασία...17
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. Η περίπτωση του blockchain και η συνάφειά του για τις δημοκρατικές λειτουργίες. ... 18
3.1 Αναλυτική περιγραφή Blockchain...18
3.2 Η Πολυδιάστατη εφαρμογή της τεχνολογίας blockchain...22
1. Προσωπικά στοιχεία....22
2. Μεταφορικά Μέσα....23
3. Υγεία...23
4. Βιομηχανία Τροφίμων...23
5. Διακυβέρνηση – Εκλογές....24
3.3 Τύποι Blockchain: Δημόσια Δίκτυα Blockchain...25
1.Ψηφιακή Υπογραφή...25
2.Πλεονεκτήματα της ψηφιακής υπογραφής και πως συνδέεται αυτή με το blockchain....27
4.Peer-to-Peer Network...28
5.Consensus Protocol...28
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4. Τεχνολογικές και θεσμικές προϋποθέσεις...29
4.1 Προσβασιμότητα Κινητής τεχνολογίας και Συνδέσεις Ίντερνετ στην Ελλάδα....29
4.2 Συμμετοχή των πολιτών στις πολιτικές / εκλογικές διαδικασίες....32
4.3 Ισοτιμία Πρόσβασης των ψηφοφόρων...32
4.4 Αντιπροσώπευση...33
4.5 Πολιτικές Προϋποθέσεις/Ευρώπη....34
4.6 Κοινωνικές Προϋποθέσεις/Ευρώπη...35
4.7 Θεσμικές Προϋποθέσεις/Ευρώπη...36
4.8 Προστασία Προσωπικών Δεδομένων...37
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. Εκμάθηση πολιτικής και μεταφορά καλών πρακτικών...38
5.1 Καλές Πρακτικές χρήσεις στην Ελλάδα και Διεθνώς....38
1. Το Polys...38
2. Πιλοτική εφαρμογή blockchain...39
3. Αμερικάνοι και εκλογές....39
4. Η Ρωσία...40
5. Η Σιέρρα Λεόνε...41
6.Το Ντουμπάι...42
7. Οι αρχές της πόλης Zug...43
8. Η ιαπωνική πόλη Tsukuba...43
9. Η Εσθονία...44
5.2 Προοπτική εφαρμογής στην Ελλάδα...45
5.3 Ενημέρωση πολιτών για την Εκλογική Διαδικασία....47
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6. Συμπεράσματα...47
Βιβλιογραφία...50
ΠΙΝΑΚΕΣ
Πίνακας 4.1 Διείσδυση του Ίντερνετ και κινητών τηλεφώνων στην Ελλάδα 2004 - 2019…30-31
ΕΙΚΟΝΕΣ
Εικόνα 1.1 Growing aversion to political parties………..5
Εικόνα 1.2 Views of internet’s impact on politics are mixed………...12
Εικόνα 2.1 Digital economy and society index (DESI) 2020 ranking………..15
Εικόνα 3.1 Εφαρμογές του blockchain……….22
Εικόνα 3.2 Κύκλος ζωής τροφίμων………..24
Εικόνα 3.3 Διαδικασία ψηφιακής Υπογραφής……….26
Εικόνα 3.4 Διαδικασία αποκρυπτογράφησης της ψηφιακής υπογραφής……….26
Εικόνα 4.1 Χρήση διαδικτύου ανα ηλικιακή ομάδα και φύλο….………29
ΣΧΗΜΑΤΑ
Σχήμα 3.1 Λειτουργία του
Blockchain………..21
Εισαγωγή
Το αντικείμενο της έρευνας και η μεθοδολογική προσέγγισή του.
Θέμα της εργασίας είναι η Δημοκρατία και η Τεχνολογία σε αλληλεπίδραση αλλά και μια πρόταση που στοχεύει να συνδυάσει τα παραπάνω: το τεχνολογικό εργαλείο blockchain στοχεύει να αυξήσει τη συμμετοχή των πολιτών σε εκλογικές διαδικασίες. Έμφαση θα δοθεί στη χρήση της Τεχνολογίας σε διαδικασίες πολιτικής και διακυβέρνησης. Η ηλεκτρονική δημοκρατία ενσωματώνει την τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνιών του 21ου αιώνα για την προώθηση της δημοκρατίας. Είναι μια μορφή διακυβέρνησης στην οποία όλοι οι πολίτες κατάλληλης ηλικίας θεωρούνται ότι έχουν το δικαίωμα να συμμετέχουν στην πρόταση, ανάπτυξη και δημιουργία νόμων. Η ηλεκτρονική δημοκρατία περιλαμβάνει κοινωνικές, οικονομικές και πολιτιστικές συνθήκες που επιτρέπουν την ελεύθερη και ίση πρακτική των πολιτικών ελευθεριών. Είτε μέσα είτε πέρα από τα όρια του κράτους, η ψηφιοποίηση συνεχίζει να μεταμορφώνει την πολιτική, την κοινωνία και τη δημοκρατία. Οι τεχνολογίες πληροφοριών και επικοινωνιών (ΤΠΕ) έχουν ήδη επηρεάσει σημαντικά τα πολιτικά συστήματα και τις δομές, και χωρίς αμφιβολία θα συνεχίσουν να το πράττουν στο μέλλον. Θα ακολουθήσουν κάποιες σκέψεις που σκοπό έχουν να περιγράψουν τη μεταβαλλόμενη φύση της δημοκρατίας στην ψηφιακή εποχή. Για την εξαγωγή συμπερασμάτων θα αναλυθούν θέματα όπως η υποχώρηση του πολιτικού ενδιαφέροντος, η απόσταση από τα κόμματα και τις πολιτικές διαδικασίες, η αποχή, η υποχώρηση της εμπιστοσύνης στους πολιτικούς θεσμούς αλλά και η εκτεταμένη χρήση της τεχνολογίας στο πλαίσιο της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης σε ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων της δημόσιας διοίκησης. Ο συγγραφέας Γιώργος Ζαρκαδάκης, Digital Lead, του γραφείου Willis Towers Watson, περιέγραψε εύστοχα τη σχέση Δημοκρατίας και Τεχνολογίας, τον Ιούνιο του 2020 σε διαδικτυακή συνάντηση μεταξύ του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος και του SNF Agora Institute στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins, όπου ανέφερε πως «χρειαζόμαστε περισσότερες συνελεύσεις πολιτών όπου οι πολίτες συζητούν με ειδικούς και η γνώμη τους μετράει. Είναι πολύ σημαντικό η γνώμη τους να μετράει. Πιστεύω ότι ένας τρόπος για να πάμε την επικοινωνία της επιστήμης και την τεχνολογία στο επόμενο επίπεδο, είναι να κάνουμε τους πολίτες ενδιαφερόμενα μέλη…χρειαζόμαστε μια ενισχυμένη φιλελεύθερη δημοκρατία που να λαμβάνει
υπόψη πολύ περισσότερο τη συμμετοχή των πολιτών προκειμένου να ανακτήσει την χαμένη εμπιστοσύνη τους». Με γνώμονα τα προαναφερθέντα, θα παρουσιαστούν θετικά και αρνητικά στοιχεία της ραγδαίας εξάπλωσης της Τεχνολογίας με σχετική βιβλιογραφία, αλλά και εμπειρικά παραδείγματα. Θα ακολουθήσει η περιγραφή της προσπάθειας ψηφιοποίησης που θα οδηγήσει σε ουσιαστική Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση. Στη συνέχεια θα δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην παρουσίαση της τεχνολογίας του blockchain και η εν δυνάμει χρήση του σε εκλογική διαδικασία. Για να λειτουργήσει σωστά, θα διερευνηθεί η προσβασιμότητα των πολιτών ως απαραίτητο στοιχείο για τη χρήση του blockchain. Επιπλέον θα εξεταστεί αν όντως μπορεί να προάγει την καθολική συμμετοχή των πολιτών στις εκλογικές διαδικασίες, με βάσει τις αρχές της ισονομίας, της ισοτιμίας, της ενημέρωσης, των κινήτρων αντιπροσώπευσης και της πρόσβασης, στο ελληνικό εκλογικό σύστημα. Ακολούθως, θα γίνει μια προσπάθεια για ανάλυση των κοινωνικών, των πολιτικών, των διοικητικών και των θεσμικών προϋποθέσεων για την επιτυχή εφαρμογή του blockchain. Τέλος θα γίνει αναφορά σε καλές πρακτικές στη Ευρώπη και διεθνώς της εφαρμογής του blockchain και θα δοθεί επιπροσθέτως μια προοπτική εφαρμογής στη χώρα μας. Στόχος είναι η εργασία να παρουσιάσει πως η χρήση της τεχνολογίας μέσω του blockchain θα απαντήσει σε ζητήματα εγκυρότητας που μπορεί να προκύπτουν σε μια ηλεκτρονική ψηφοφορία αλλά και σε ζητήματα προσβασιμότητας σε όλους τους πολίτες και να συντελέσει σε ουσιαστική εξοικονόμηση πόρων κατά την εκλογική διαδικασία.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Απειλεί την Δημοκρατία η Τεχνολογία;
1.1 Όψεις των προβλημάτων στο ελληνικό πολιτικό σύστημα
Δημοκρατία. Ο όρος επινοήθηκε τον 5ο αιώνα π.Χ., στην αρχαία Ελλάδα και αποτελείται από τα συνθετικά «δήμος» (σύνολο των πολιτών) και «κράτος» (εξουσία). Η εξουσία πηγάζει από τον λαό, ασκείται από αυτόν και εξυπηρετεί τα συμφέροντα του. 1Με το πέρασμα των αιώνων έγινε το πιο «δημοφιλές» πολίτευμα μιας και σήμερα σχεδόν όλες οι χώρες του κόσμου ισχυρίζονται πως είναι δημοκρατίες. Σήμερα η Δημοκρατία χαρακτηρίζεται ως ένα πολίτευμα σε κρίση στον Δυτικό κόσμο παράλληλα με την οικονομική αλλά και την υγειονομική κρίση.2 Στην Ευρώπη
1 Tansey, Stephen D (1995). Politics: The Basics.
2 Σημίτης, Κώστας (2007). Η Δημοκρατία σε κρίση.
διαφαίνεται ένα έλλειμμα δημοκρατίας. Στη χώρα μας, τη γενέτειρα της Δημοκρατίας, τις τελευταίες δεκαετίες μετα την μεταπολίτευση η συμμετοχή και το ενδιαφέρον των πολιτών για τα πολιτικά δρώμενα φαίνεται επίσης να φθίνει. Στα χρόνια που ακολούθησαν από το 1974 έως σήμερα, η ελληνική πολιτική κουλτούρα μετασχηματίστηκε ποικιλοτρόπως.
Τα στοιχεία πολιτικού κυνισμού και πολιτικής αποξένωσης από τις πολιτικές διαδικασίες, εντοπίζονταν εξαρχής περισσότερο στους νέους.3 Έντονη όμως ήταν τότε η πολιτικοποίηση μεγάλης μερίδας του πληθυσμού.
Αυτή η απολιτικοποίηση των νέων ξεκίνησε με την αποχή των πολιτών από πολιτικές διαδικασίες και συνεχίστηκε με την εκλογή ανθρώπων σε πολιτικές θέσεις που ήταν γνωστοί όχι για τις πολιτικές τους απόψεις αλλά για τα αθλητικά ή καλλιτεχνικά τους επιτεύγματα. Αυτό οδήγησε σε μια εποχή α-πολιτική. Αν και δεν είμαστε ευχαριστημένοι με την πολιτική ζωή της χώρας μας, συνεχίζουμε να επιλέγουμε και ανθρώπους που δεν θα μας ικανοποιήσουν στο μέλλον λόγω «κοντού» πολιτικού νου, δημιουργώντας ένα φαύλο πολιτικό κύκλο. Αυτή η αδιαφορία μερίδας πολιτών οφείλεται στην αίσθηση αδικίας, ανισότητας και αναξιοκρατίας που κυριάρχησε στη χώρα τις τελευταίες δεκαετίες και απομάκρυνε αρχικά τους νέους αλλά εντέλει και πολλούς άλλους που πέρασαν σταδιακά από την έντονη πολιτικοποίηση στην απάθεια. Τη δυσκολία αυτή επέτεινε και η ιδεολογική σύγχυση που επικρατεί μεταξύ των κομμάτων αλλά και μια σχετική αμάθεια από μεγάλη μερίδα των πολιτών. Η αμάθεια αυτή οδήγησε πολίτες συχνά να ακολουθούν την μάζα και να τρέχουν σε γρήγορους ρυθμούς χωρίς χρόνο για περισυλλογή, σκέψη και απόφαση.
Μια έκφανση αυτής της απολιτικοποίησης διαφαίνεται και στη συμμετοχή σε εκλογικές διαδικασίες. Ενδεικτικά ακολουθούν κάποια ποσοστά που εμφανίζουν τη συμμετοχή των πολιτών στις εκλογές των τελευταίων ετών4 τα οποία ακολουθούν μια φθίνουσα πορεία, πιστοποιώντας με τον τρόπο αυτό όσα αναφέρονται σε σχέση με την απομάκρυνση των πολιτών από τις κάλπες και την άσκηση των εκλογικών τους δικαιωμάτων:
Μάρτιος 2004: 76,5%, Σεπτέμβριος 2007: 74.15%,
3 Δεμερτζής Ν. – Καφετζής Π.(2007), «Πολιτικός Κυνισμός, Πολιτική Αλλοτρίωση και MME: Η Περίπτωση της Τρίτης Ελληνικής Δημοκρατίας»,
4 Αποτελέσματα εθνικών εκλογών διαθέσιμα στο σύνδεσμο https://www.hellenicparliament.gr/Vouli-ton- Ellinon/To-Politevma/Ekloges
Οκτώβριος 2009: 70.95%, Μάιος 2012: 65,12%, Ιούνιος 2012: 62,49%, Ιανουάριος 2015: 63,94%, Δημοψήφισμα 2015: 62,50%, Σεπτέμβριος 2015: 56,16%, Ιούλιος 2019: 57,78%.
1.2 Από το πολιτικό ενδιαφέρον στην πολιτική αδιαφορία;
Η εταιρία ερευνών qed τον Ιούνιο του 20165καταπιάστηκε με το θέμα αυτό, της σύνδεσης του Έλληνα με την πολιτική, διενεργώντας έρευνα σε δείγμα 1.500 ερωτώμενων, ηλικίας 18 – 64 ετών. Ακολουθεί ένας πίνακας όπου απεικονίζονται τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής και διαφαίνεται έντονα μια αυξανόμενη πολιτική αποστροφή.
5 Αποτελέσματα έρευνας πολιτικής αποστροφής της εταιρίας qed διαθέσιμα στο σύνδεσμο https://qed.gr/growing-aversion-political-parties/
Εικόνα 1.1
Πηγή:(https://qed.gr/growing-aversion-political-parties/) Συγκεκριμένα:
◾4 στους 10 πολίτες είναι πλήρως εχθρικοί σε όλα τα πολιτικά κόμματα
◾3 στους 10 είναι ιδιαιτέρως επικριτικοί σε σχέση με το σύνολο των πολιτικών κομμάτων
◾3 στους 10 πολίτες προτιμούν κάποιο πολιτικό κόμμα
Στα συμπεράσματα της έρευνας εντοπίζεται πως βαίνει σημαντικά μειούμενη η σύνδεση του Έλληνα ψηφοφόρου με τα πολιτικά κόμματα. Οι 7 από τους 10 πολίτες έχουν πλέον απομακρυνθεί από τα πολιτικά κόμματα και την πολιτική ευρύτερα.
Σε συνέχεια της εικόνας αυτής που έχει δημιουργηθεί σε σχέση με την εμπιστοσύνη σε εθνικούς πολιτικούς θεσμούς, ακολουθεί και η αποτύπωση της εμπιστοσύνης των Ελλήνων σε ευρωπαϊκούς θεσμούς. Σε πρόσφατη δημοσκόπηση που διενεργήθηκε με προσωπικές ή διαδικτυακές συνεντεύξεις με 27.409 πολίτες από τις 27 χώρες της Ε.Ε. στο διάστημα 12/2 έως 18/3 του τρέχοντος έτους, προέκυψε σαν βασικό συμπέρασμα του πρόσφατου Ευρωβαρόμετρού
(2020-2021)6 πως έχει ενισχυθεί η εμπιστοσύνη των Ευρωπαίων στους θεσμούς της Ε.Ε κατά το τελευταίο έτος. Δεν ακολουθεί τον ρυθμό αυτό η Ελλάδα που εμφανίζει έντονη απογοήτευση, μαζί με τις άλλες τρεις χώρες του Νότου, Πορτογαλία, Ιταλία και Ισπανία. Το 90% των Ελλήνων θεωρεί πως η τρέχουσα κατάσταση είναι δεινή και εμφανίζει μια έλλειψη εμπιστοσύνης αλλά και μια τάση αποσύνδεσης απο τους ευρωπαϊκούς θεσμούς.
Σε αυτή την διαμορφούμενη πραγματικότητα, είναι σημαντικό να ληφθούν μέτρα ώστε η εικόνα αυτή να αλλάξει και ο πολίτης να αποκτήσει και πάλι ενδιαφέρον για τις δημοκρατικές λειτουργίες. Θα μπορούσε η τεχνολογία να βοηθήσει στην αλλαγή αυτής της νέας πραγματικότητάς;
1.3 Η ραγδαία εξάπλωση της τεχνολογίας λειτουργεί υποστηρικτικά ή υπονομεύει τη δημοκρατική λειτουργία των πολιτικών συστημάτων;
Είναι δελεαστικό να αποφύγουμε αυτήν την ερώτηση, υποστηρίζοντας ότι οι τεχνολογίες δεν καθορίζουν την πολιτική ζωή μας και άρα η δημοκρατική λειτουργία των πολιτικών συστημάτων δεν επηρεάζεται από την τεχνολογία.
Προηγουμένως αναλύθηκε το φαινόμενο της πολιτικής απάθειας που οξύνεται τα τελευταία χρόνια. Το φαινόμενο αυτά ξεκίνησε να παρατηρείται έντονα πολύ πριν την έξαρση στη χρήση της τεχνολογίας των τελευταίων ετών, και αποτελεί σύμπτωμα των πελατειακών σχέσεων, της αδυναμίας αντιπροσώπευσης νέων αιτημάτων και διαφοροποιημένων κοινωνικών ομάδων από την πλευρά των κομμάτων, αλλά και της μειωμένης επιρροής παλαιότερα κυρίαρχων ιδεολογιών. Άρα, η τεχνολογία δεν δημιούργησε τα προβλήματα, αλλά σαφώς με την αμεσότητα που τη χαρακτηρίζει, επέτρεψε την ταχύτατη διάδοση νέων αντιλήψεων, συχνά με χαρακτήρα αντι-συστημικό και με περιεχόμενο fake news και από-πληροφόρησης εν γένει.
Οι νέες τεχνολογίες γίνονται εργαλείο στα χέρια κάθε πολίτη μέσω και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Ο πιο προφανής τρόπος που η τεχνολογία επηρεάζει την πολιτική είναι ως εργαλείο για πολιτικούς παράγοντες όπως πολιτικούς, κυβερνήσεις και άλλους οργανισμούς να
6 Ευρωβαρόμετρο 94- Χειμώνας 2020-2021- διαθέσιμο στο σύνδεσμο https://europa.eu/eurobarometer/surveys/detail/2355
εντοπίζουν καλύτερα, να αλληλεπιδρούν και να συγκεντρώνουν μέλη του κοινού για τον σκοπό τους, καθώς και να μεταδίδουν πολιτικά μηνύματα. Το παρατηρούμε κάθε φορά που παρακολουθούμε μια διαφημιστική καμπάνια στην τηλεόραση, βλέπουμε μια πολιτική διαφήμιση στο Facebook ή λαμβάνουμε ένα φυλλάδιο στο ταχυδρομείο. Οι πλατφόρμες κοινωνικών μέσων περιλαμβάνουν ιστότοπους όπως Facebook, YouTube, WeChat, Instagram, Quora, QQ, QZone, Weibo, Twitter, Tumblr, Tiktok, Reddit, Baidu Tieba, LinkedIn, LINE, Snapchat, Pinterest, Viber και VK. Οι πολιτικές διαδικασίες και δραστηριότητες περιλαμβάνουν όλες τις δραστηριότητες που σχετίζονται με τη διακυβέρνηση μιας χώρας ή περιοχής. Αυτό περιλαμβάνει την πολιτική οργάνωση, την παγκόσμια πολιτική, την πολιτική διαφθορά, τα πολιτικά κόμματα και τις πολιτικές αξίες. Το Διαδίκτυο έχει δημιουργήσει κανάλια επικοινωνίας που διαδραματίζουν βασικό ρόλο στην κυκλοφορία ειδήσεων και τα κοινωνικά μέσα έχουν τη δύναμη να αλλάξουν όχι μόνο το μήνυμα, αλλά και τη δυναμική της πολιτικής διαφθοράς, των αξιών και της δυναμικής της σύγκρουσης στην πολιτική. Μέσω της χρήσης των κοινωνικών μέσων μαζικής ενημέρωσης σε εκλογικές διαδικασίες, παγκόσμιες συγκρούσεις και ακραίες πολιτικές, η διπλωματία σε όλο τον κόσμο έχει γίνει λιγότερο ιδιωτική και επιρρεπής στην αντίληψη του κοινού.7
Εάν συμφωνήσουμε ότι «η δημοκρατία είναι ένα σύστημα διακυβέρνησης όπου οι πολίτες ασκούν την εξουσία ψηφίζοντας», το οποίο μπορεί να γίνει μέσω τυποποιημένων εκλογών, δημοψηφισμάτων ή άλλων τρόπων έκφρασης μιας ατομικής άποψης, η άμεση απάντηση στο ερώτημα είναι επομένως κοινωνική τα μέσα ενημέρωσης αυξάνουν τη δημοκρατία. Ωστόσο, δημιουργείται το ερώτημα εάν τα κοινωνικά μέσα γενικά αυξάνουν την ποιότητα των κυβερνητικών κοινωνιών ή των μικρότερων ομάδων. Στο παρελθόν, κατά την προ-ψηφιακή εποχή, η έκφραση απόψεων ήταν δαπανηρή, από οικονομική άποψη. Εάν ήθελε να διαδώσει κάποιος την άποψή του, θα έπρεπε να πληρώσει για αυτήν. Αυτό περιόρισε τον αριθμό των απόψεων που κυκλοφορούσαν ευρέως. Ως αποτέλεσμα, ήταν δύσκολο να εξαπλωθούν μεμονωμένες ιδέες. Τότε, αυτό που μεσολαβούσε στις συζητήσεις μας ήταν εταιρικά μέσα.
Μεσολαβούσαν στην κάλυψη των εκδηλώσεων και παρουσίαζαν αυτή τη γνώση στους ανθρώπους. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σήμερα εκδημοκρατίζουν τον τρόπο με τον οποίο συναντιόμαστε για να συζητήσουμε. Τώρα οποιοσδήποτε μπορεί να κυκλοφορεί ελεύθερα την άποψή του, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που έχουν πολύ ριζοσπαστικές απόψεις. Σύμφωνα με το νόμο της στατιστικής, θα υπάρχουν πάντα ορισμένοι που συμφωνούν με αυτές τις ιδέες, ακόμη και στο επίπεδο της ανάληψης δράσης. Ο συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας
7 Singer, Peter (2018), Likewar: the weaponization of social media
Stanislaw Lem το εξέφρασε ως εξής: "Πριν χρησιμοποιήσω το Διαδίκτυο, δεν ήξερα ότι υπάρχουν τόσοι ηλίθιοι σε όλο τον κόσμο."
1.4 Μία σοβαρή τεχνολογική απειλή για τη δημοκρατία
Η Δημοκρατία των μέσων επιτρέπει στους ανθρώπους το δικαίωμα συμμετοχής στα μέσα ενημέρωσης, επεκτείνει τη σχέση των μέσων ενημέρωσης με τη δημόσια σφαίρα, όπου οι πληροφορίες που συλλέγονται και μπορούν να προβληθούν και να κοινοποιηθούν από τους πολίτες.
Η δημόσια σφαίρα περιγράφεται ως ένα δίκτυο επικοινωνίας πληροφοριών και απόψεων από ανθρώπους, το οποίο αναπαράγεται μέσω της επικοινωνιακής δράσης μέσω των μέσων ενημέρωσης στο κοινό. 8Η σχέση της δημοκρατίας των μέσων ενημέρωσης και της δημόσιας σφαίρας εκτείνεται σε διάφορους τύπους μέσων, όπως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, προκειμένου οι άνθρωποι να επικοινωνούν μεταξύ τους μέσω ψηφιακών μέσων και να μοιράζονται τις πληροφορίες που θέλουν να δημοσιεύσουν στο κοινό.9 Η κριτική σκέψη δεν ήταν ποτέ πιο σημαντική από ό, τι είναι σήμερα, μια εποχή που οι άνθρωποι βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στο Διαδίκτυο και στα κοινωνικά μέσα ενημέρωσης. Η πανδημία COVID-19 ανάγκασε πολλούς ανθρώπους να απομονωθούν και να εργαστούν από το σπίτι για μήνες. Αυτό τους έκανε να βασίζονται στο Διαδίκτυο για ψυχαγωγία και πληροφορίες σε ακόμη μεγαλύτερο βαθμό από ό, τι πριν. Οι ψηφιακές πλατφόρμες, όπως τα κοινωνικά μέσα, έχουν γίνει τα μόνα προσβάσιμα μέσα ασφαλούς, ευρείας επικοινωνίας.
Ο Samidh Chakrabarti, ProductManager, CivicEngagement της εταιρίας Facebook που αποτελεί ένα από τα πιο δημοφιλή μέσα κοινωνικής δικτύωσης είχε τοποθετηθεί για τη σχέση της Δημοκρατίας με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και την τεχνολογία, περιγράφοντας το παράδειγμα των Αμερικάνικων εκλογών του 201610 :
« Το Facebook είχε αρχικά σχεδιαστεί για να συνδέει φίλους και συγγενείς - και το έχει καταφέρει. Όμως, καθώς ένας άνευ προηγουμένου αριθμός ανθρώπων διοχετεύει την πολιτική
8 Deane, James (2005), Chapter 10 : Media, democracy and the public sphere
9Wheeler, Mark; Iosifidis, Petros (2016), The Public Sphere and Network Democracy: Social movements and Political Change?
10 Άρθρο Samidh Chakrabarti, διαθεσιμο στο σύνδεσμο https://about.f.com/news/2018/01/effect-social-media- democracy/
τους ενέργεια μέσω αυτού του μέσου, χρησιμοποιείται με απρόβλεπτους τρόπους με κοινωνικές επιπτώσεις που δεν αναμενόταν ποτέ. Το 2016, στο Facebook ήμασταν πολύ αργοί για να αναγνωρίσουμε πόσοι ‘παίκτες’ κάνουν κατάχρηση της πλατφόρμας μας. Εργαζόμαστε επιμελώς για να εξουδετερώσουμε αυτούς τους κινδύνους τώρα. Δεν μπορούμε να το κάνουμε μόνοι μας, γι 'αυτό θέλουμε να ξεκινήσουμε μια ανοιχτή συζήτηση σχετικά με τις δύσκολες ερωτήσεις που δημιουργεί αυτή η εργασία.»
Αυτή η επίσημη τοποθέτηση υψηλόβαθμου στελέχους της εταιρίας Facebook αναδεικνύει το πρόβλημα και αποτελεί ουσιαστικά παραδοχή της μετεξέλιξης του μέσου σε κάτι διαφορετικό από αυτό που ξεκίνησε. Ξεκίνησε ως ένα κοινωνικό μέσο, μια πλατφόρμα που στόχευε να φέρει σε επαφή ανθρώπους μέσω του υπολογιστή. Με την ακόλουθη του δήλωση περιγράφει το περιστατικό που επηρέασε ακόμη και το θεσμό των Αμερικάνικων εκλογών του 2016:
«Ας ξεκινήσουμε με τον ελέφαντα στο δωμάτιο. Γύρω από τις εκλογές των ΗΠΑ το 2016, οι ρωσικές οντότητες δημιούργησαν και προώθησαν ψεύτικες σελίδες στο Facebook για να επηρεάσουν το κοινό συναίσθημα - ουσιαστικά χρησιμοποιώντας τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ως όπλο πληροφοριών.
Αν και δεν το γνωρίζαμε τότε, ανακαλύψαμε ότι αυτοί οι Ρώσοι ηθοποιοί δημιούργησαν 80.000 θέσεις που έφτασαν περίπου 126 εκατομμύρια ανθρώπους στις ΗΠΑ για μια περίοδο δύο ετών.
Αυτό το είδος δραστηριότητας αντιβαίνει σε ό, τι υποστηρίζουμε. Είναι απογοητευτικό για εμάς ότι ένα έθνος-κράτος χρησιμοποίησε την πλατφόρμα μας για να πραγματοποιήσει έναν κυβερνοχώρο με σκοπό να διαιρέσει την κοινωνία. Αυτό ήταν ένα νέο είδος απειλής που δεν θα μπορούσαμε εύκολα να προβλέψουμε, αλλά θα έπρεπε να έχουμε κάνει καλύτερα.»
Αρχικά, εντοπίζοντας το πρόβλημα παραδέχεται πως πρέπει να κινηθούν άμεσα και να καλύψουν αυτά τα «κενά» ασφάλειας που επέτρεψαν τη ρωσική παρέμβαση μέσω μη αυθεντικών σελίδων. Στόχος τους πλέον η διαφάνεια αλλά και η λογοδοσία. Για τη διαφάνεια θα ζητούν από εταιρίες που προβάλλουν πολιτικές διαφημίσεις να επιβεβαιώνουν την ταυτότητα τους και παράλληλα κάθε σελίδα διαφημιζόμενου θα εμφανίζει τις διαφημίσεις με σχετική σήμανση ονοματίζοντας και αυτόν που πληρώνει τη συγκεκριμένη διαφήμιση. Για τη λογοδοσία, ανεφερε ο Samidh Chakrabarti, έχουν αποφασίσει την αρχειοθέτηση των εκλογικών διαφημίσεων ώστε να μπορούν να τις αναζητούν οι χρήστες.
Κλείνοντας την τοποθέτηση του αυτή, αναφέρθηκε και στο τεράστιο θέμα των ψευδών ειδήσεων (fake news). Η δυνατοτητα που δίνει η πλατφόρμα σε όλους τους ανθρώπους να έχουν τη δική τους «φωνή» μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη διάδοση ψευδών ειδήσεων και να οδηγήσει σε παραπληροφόρηση. Για το θέμα αυτό η εταιρία Facebook ,όπως ανέφερε, είναι σε μια ενεργή συζήτηση και λαμβάνει μέτρα για να προστατεύσει τους χρήστες όπου εντοπίζεται το θέμα.
Στο ομιχλώδες αυτό τοπίο ήρθε να προστεθεί και η υπόθεση της Cambridge Analytica που δημιούργησε ακόμη μεγαλύτερη δυσπιστία ως προς την επιρροή της τεχνολογίας στις πολιτικές διαδικασίες. Τον Μάρτιο του 2018, μέσα ενημέρωσης έκαναν ρεπορτάζ για τις επιχειρηματικές πρακτικές της Cambridge Analytica. Οι New York Times και The Observer ανέφεραν ότι η εταιρεία είχε αποκτήσει και χρησιμοποίησε προσωπικά δεδομένα σχετικά με τους χρήστες του Facebook από έναν εξωτερικό ερευνητή που είχε πει στο Facebook ότι τα συλλέγει για ακαδημαϊκούς σκοπούς.11 Τα προσωπικά δεδομένα έως και 87 εκατομμυρίων χρηστών του Facebook αποκτήθηκαν μέσω των 270.000 χρηστών του Facebook που χρησιμοποίησαν μια εφαρμογή Facebook που ονομάζεται "This is Your Digital Life12".Δίνοντας σε αυτήν την εφαρμογή τρίτου μέρους άδεια να αποκτήσει τα δεδομένα τους, το 2015, αυτό έδωσε επίσης στην εφαρμογή πρόσβαση σε πληροφορίες στο δίκτυο φίλων του χρήστη.
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη συλλογή δεδομένων περίπου 87 εκατομμυρίων χρηστών, η πλειονότητα των οποίων δεν είχε δώσει ρητά άδεια στην Cambridge Analytica να αποκτήσει πρόσβαση στα δεδομένα τους.
Ο προγραμματιστής εφαρμογών παραβίασε τους όρους παροχής υπηρεσιών του Facebook παρέχοντας τα δεδομένα στην Cambridge Analytica13, καθιστώντας το μία από τις μεγαλύτερες διαρροές δεδομένων στην ιστορία του κοινωνικού δικτύου. Η παραβίαση επέτρεψε στην εταιρεία να εκμεταλλευτεί τη δραστηριότητα των ιδιωτικών κοινωνικών μέσων μαζικής ενημέρωσης ενός τεράστιου τμήματος του αμερικανικού εκλογικού σώματος, αναπτύσσοντας τεχνικές που στήριξαν το έργο της στην εκστρατεία του Προέδρου Τραμπ το 2016.14
11Rosenberg, Matthew; Confessore, Nicholas; Cadwalladr, Carole (2018), How Trump Consultants Exploited the Facebook Data of Millions
12 Άρθρο για προσωπικά δεδομένα (υπόθεση Cambridge Analytica), διαθέσιμο στο σύνδεσμο
https://www.theguardian.com/technology/2018/apr/10/facebook-notify-users-data-harvested-cambridge- analytica
13Άρθρο για προσωπικά δεδομένα (υπόθεση Cambridge Analytica), διαθέσιμο στο σύνδεσμο
https://www.vox.com/2018/3/17/17134072/facebook-cambridge-analytica-trump-explained-user-data 14 Άρθρο για πολιτική καμπάνια Ν.Τραμπ διαθέσιμο στο σύνδεσμο
https://www.nytimes.com/2018/03/17/us/politics/cambridge-analytica-trump-campaign.html
1.5 «H τεχνολογία δεν είναι ούτε καλή ούτε κακή, ούτε είναι ουδέτερη»
M.Kranzberg
Η τεχνολογία όμως δεν επιδρά στη πολιτική μόνο των χωρών με αναπτυγμένη οικονομία.
Σύμφωνα με έρευνα του PewResearchCenter για πώς το Διαδίκτυο εν γένει επηρέασε την πολιτική στις κοινωνίες χωρών με αναδυόμενη οικονομία, ένας μέσος όρος 11 χωρών δηλώνει κατά 44% ότι η αυξανόμενη χρήση του διαδικτύου είχε καλό αντίκτυπο στην πολιτική, αλλά το 28% πιστεύει ότι ο αντίκτυπος ήταν σε μεγάλο βαθμό κακός - και αυτή η ισορροπία απόψεων είναι πιο αρνητική στην Τυνησία, την Ιορδανία και τον Λίβανο.
Οι ενήλικες σε αυτές τις χώρες αισθάνονται επίσης ότι η πρόσβαση στην τεχνολογία είχε μια ποικιλία θετικών και αρνητικών επιπτώσεων στους συμπολίτες τους. Από τη θετική πλευρά του καθολικού, ένας μέσος όρος του 78% λέει ότι η πρόσβαση στο Διαδίκτυο, τα κινητά τηλέφωνα και τα κοινωνικά μέσα ενημέρωσης έχει κάνει τους ανθρώπους πιο ενημερωμένους για τα τρέχοντα γεγονότα. Και όταν ρωτήθηκε για τον αντίκτυπο των κοινωνικών μέσων στην ευρύτερη πολιτική διαδικασία, οι πλειοψηφίες σε εννέα από αυτές τις 11 χώρες δηλώνουν ότι έχουν αυξήσει την ικανότητα των απλών πολιτών να συμμετέχουν στην πολιτική διαδικασία.
Ταυτόχρονα, ένας μέσος όρος 11 χωρών του 72% δηλώνει ότι αυτές οι τεχνολογίες έχουν κάνει τους ανθρώπους πιο εύκολο να χειριστούν φήμες και ψευδείς πληροφορίες (fakenews). Και πλειοψηφίες σε οκτώ χώρες λένε ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν αυξήσει τον κίνδυνο χειραγώγησης πολιτών από εγχώριους πολιτικούς.15
Εικόνα 1.2
15 Έρευνα της εταιρίας PewResearchCenter για επίδραση τεχνολογίας στην πολιτική, διαθέσιμη στο σύνδεσμο https://www.pewresearch.org/internet/2019/05/13/publics-think-technology-impacts-the-political-environment- in-both-positive-and-negative-ways/
Πηγή:(https://www.pewresearch.org/internet/2019/05/13/publics-think-technology-impacts- the-political-environment-in-both-positive-and-negative-ways/)
Στο παραπάνω διάγραμμα βλέπουμε τον μεγάλο αντίκτυπο του διαδικτύου στην πολιτική στις αναδυόμενες οικονομίες. Οι ενήλικες σε αυτές τις χώρες εκφράζουν ανάμικτες απόψεις σχετικά με τη συνολική επιρροή του Διαδικτύου στην πολιτική. Στις περισσότερες χώρες, το μεγαλύτερο ποσοστό θεωρεί ότι το Διαδίκτυο είχε θετικό αντίκτυπο στην πολιτική.
Οι ενήλικες σε αυτές τις χώρες κάνουν επίσης μικρή διάκριση μεταξύ των επιπτώσεων του Διαδικτύου και των κινητών τηλεφώνων όσον αφορά την πολιτική. Σχεδόν πανομοιότυπα μερίδια λένε ότι το Διαδίκτυο και τα κινητά τηλέφωνα είχαν καλό, κακό ή αμελητέο αντίκτυπο στην πολιτική.
Οι άνθρωποι που χρησιμοποιούν οι ίδιοι το Διαδίκτυο είναι κάπως πιο αισιόδοξοι από τους μη χρήστες σχετικά με την επίδρασή του στην πολιτική. Και στις περισσότερες από αυτές τις χώρες υπάρχουν μόνο μέτριες έως ανύπαρκτες διαφορές στις στάσεις μεταξύ των ηλικιωμένων και των
νεότερων ενηλίκων. Όμως εκείνοι που περιγράφουν τα κοινωνικά μέσα ως μια πολύ σημαντική πηγή πολιτικών ειδήσεων για αυτούς, προσωπικά, είναι πιο πιθανό να πουν ότι το Διαδίκτυο είχε καλό αντίκτυπο στην πολιτική σε σχέση με εκείνους που λένε ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι λιγότερο σημαντικά ή για εκείνους που δε χρησιμοποιούν καθόλου τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.16
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. Τεχνολογία, Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση και Πολίτες.
2.1 Ο Ψηφιακός μετασχηματισμός
"Καθένας έχει δικαίωμα συμμετοχής στην Κοινωνία της Πληροφορίας. Η διευκόλυνση της πρόσβασης στις πληροφορίες που διακινούνται ηλεκτρονικά, καθώς και της
παραγωγής, ανταλλαγής και διάδοσής τους αποτελεί υποχρέωση του Κράτους"17 Σύνταγμα της Ελλάδας, Άρθρο 5Α
Η εκτεταμένη χρήση της τεχνολογίας στις σχέσεις των πολιτών με το κράτος και το πολιτικό σύστημα εν γένει σημαίνει την εξοικείωση τους με ηλεκτρονικές εφαρμογές. Οι κίνδυνοι που προαναφέρθηκαν εξακολουθούν να υφίστανται, αλλά οι ειδικές ρυθμιστικές αρχές και το κράτος δικαίου μεριμνούν για την αντιμετώπιση των χρήσεων της τεχνολογίας οι οποίες απειλούν τα δημοκρατικά συστήματα.
Ωστόσο, στην Ελλάδα παρατηρείται μια υστέρηση στην ηλεκτρονική διακυβέρνηση, ενισχύοντας την απογοήτευση αλλά και την έλλειψη εμπιστοσύνης των πολιτών προς τους πολιτικούς θεσμούς. Η στάση αυτή απεικονίστηκε και στην έκθεση συγκριτικής αξιολόγησης του 2017 για την ηλεκτρονική διακυβέρνηση (2017 eGovernment Benchmark report)18 όπου εντοπίστηκαν διακυμάνσεις στις επιδόσεις της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης στις χώρες της
16 Έρευνα της εταιρίας PewResearchCenter για τον αντίκτυπο του διαδικτύου στην πολιτική, διαθέσιμη στο σύνδεσμο https://www.pewresearch.org
17 Σύνταγμα της Ελλάδος, διαθέσιμο στο σύνδεσμο https://www.hellenicparliament.gr/UserFiles/f3c70a23-7696- 49db-9148-f24dce6a27c8/FEK%20211-A-24-12-2019%20NEO%20SYNTAGMA.pdf
18 Αναφορά Ευρωπαϊκής Επιτροπής για ηλεκτρονική διακυβέρνηση, διαθέσιμη στο σύνδεσμο
https://www.capgemini.com/wp-content/uploads/2017/11/2017-egovernment-benchmark_background_v7.pdf
Ευρώπης. Μια μεγάλη απόκλιση μεταξύ χωρών με την ομάδα με τις χειρότερες επιδόσεις να απαρτίζεται από χώρες τις Νοτιοανατολικής Ευρώπης, με την Ελλάδα να κρατά τα σκήπτρα. Οι επιδόσεις μετρήθηκαν ως μέσος όρος, βαθμολογώντας 4 κριτήρια: επικέντρωση στον χρήστη, διαφάνεια, διασυνοριακή κινητικότητα, βασικοί καταλυτικοί παράγοντες.19
Ο πολίτης όμως έχει ανάγκη άμεσης και αδιαμεσολάβητης επικοινωνίας με τους πολιτικούς αλλά και τις υποστηρικτικές δομές του κράτους, ζητά νέες δυνατότητες συμμετοχής αλλά και αυξημένη διαφάνεια στις διαδικασίες αυτές. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός έρχεται να αλλάξει την προηγούμενη εικόνα και να απαντήσει στην ανάγκη αυτή μιας και αγγίζει όλες τις πτυχές της ζωής και επιταχύνεται με μεγάλη ταχύτητα, τροφοδοτείται από την πρόοδο στην υπολογιστική ισχύ, τη συνδεσιμότητα και την αυξημένη διαθεσιμότητα δεδομένων. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός υπόσχεται να βελτιώσει την αποδοτικότητα, την αποτελεσματικότητα και τη διαφάνεια της διακυβέρνησης, να προωθήσει τη βιωσιμότητα και να αυξήσει τη λογοδοσία και τη συμμετοχή των πολιτών, περιορίζοντας, ταυτόχρονα όποιους κινδύνους για τη δημοκρατία και τη διακυβέρνηση, ιδίως όσον αφορά την προστασία της ιδιωτικής ζωής, την προστασία των δεδομένων και την αδικαιολόγητη παρακολούθηση όπως προηγουμένως αναλύθηκε.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τη Δημοκρατία και τη Διακυβέρνηση παρέχει καθοδήγηση στα κράτη μέλη, σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης, για να αποκομίσουν τα οφέλη του ψηφιακού μετασχηματισμού ελαχιστοποιώντας ταυτόχρονα τους κινδύνους του, ενισχύοντας έτσι την εμπιστοσύνη στους δημόσιους οργανισμούς.20
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρακολουθεί την ψηφιακή πρόοδο των κρατών μελών μέσω των εκθέσεων Digital Economy and Society Index (DESI) από το 2014. Η τρέχουσα πανδημία COVID-19 έδειξε πόσο σημαντική έχει γίνει η τεχνολογία στις οικονομίες μας και πώς τα δίκτυα και η συνδεσιμότητα, τα δεδομένα, η τεχνητή νοημοσύνη, καθώς και οι βασικές και προηγμένες ψηφιακές δεξιότητες διατηρούν τις οικονομίες και τις κοινωνίες μας επιτρέποντας τη συνέχιση της εργασίας, παρακολουθώντας την εξάπλωση του ιού και επιταχύνοντας την αναζήτηση φαρμάκων και εμβολίων.
19 Ενημερωτικό δελτίο ευρωπαϊκού εξαμήνου για τη Δημόσια Διοίκηση, διαθέσιμο στο σύνδεσμο
https://ec.europa.eu/info/sites/default/files/file_import/european-semester_thematic-factsheet_quality-public- administration_el.pdf
20 Ψηφιακός μετασχηματισμός από Ευρωπαϊκή Επιτροπή, διαθέσιμός στο σύνδεσμο https://www.coe.int/en/web/portal/home
Τα κράτη μέλη έχουν θεσπίσει ειδικά μέτρα για τον μετριασμό των επιπτώσεων της πανδημίας.
Η ψηφιοποίηση θα διαδραματίσει επίσης βασικό ρόλο στην οικονομική ανάκαμψη. Σε αυτό το πλαίσιο, η ανάπτυξη δικτύων 5G και πολύ υψηλής χωρητικότητας, ψηφιακών δεξιοτήτων, η ψηφιοποίηση εταιρειών και η δημόσια διοίκηση είναι ζωτικής σημασίας για μια ισχυρή ανάκαμψη. Η Ελλάδα κατατάσσεται στην 27η θέση από τα 28 κράτη μέλη της ΕΕ στον Ευρωπαϊκό Δείκτη Ψηφιακής Οικονομίας και Κοινωνίας (DESI) 2020.21
Εικόνα 2.1
Πηγή:(https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/desi)
Με βάση τα δεδομένα πριν από την πανδημία, τον τελευταίο χρόνο, παρά την αύξηση της συνολικής βαθμολογίας της, η Ελλάδα δείχνει περιορισμένη βελτίωση της απόδοσής της στις μετρήσεις του DESI. Ωστόσο, η Ελλάδα βελτίωσε τις βαθμολογίες της στο κεφάλαιο για το ανθρώπινο κεφάλαιο σημειώνοντας πρόοδο σε όλους σχεδόν τους σχετικούς δείκτες. Για πρώτη φορά, το ποσοστό ατόμων με τουλάχιστον βασικές ψηφιακές δεξιότητες υπερβαίνει το 50%.
Όσον αφορά τη συνδεσιμότητα, η Ελλάδα προχωρά με πολύ υψηλό ρυθμό στην κάλυψη ταχείας ευρυζωνικότητας (NGA), παρουσιάζοντας σημαντική πρόοδο 15 ποσοστιαίων μονάδων σε σχέση με το προηγούμενο έτος, αλλά παραμένει κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ. Ωστόσο, αναμένεται να βελτιωθεί αφού η Επιτροπή ενέκρινε το έργο υποδομής Υπερύψηλής
21 Δείκτης DESI, διαθέσιμός στο σύνδεσμο https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/desi
Ευρυζωνικοτητας ( SFBB), το οποίο θα συμβάλει στην επίτευξη των ψηφιακών φιλοδοξιών της Ελλάδας. Συνολικά, η χώρα σημείωσε τη μεγαλύτερη πρόοδο σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος στο κεφάλαιο Ψηφιακές Δημόσιες Υπηρεσίες, αλλά εξακολουθεί να είναι πολύ χαμηλότερη από τον μέσο όρο της ΕΕ.
Μετά τις εκλογές του Ιουλίου 2019, το νέο Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης απέκτησε στρατηγική σημασία και του δόθηκε η εντολή να σχεδιάσει, να συντονίσει και να εφαρμόσει τη στρατηγική για τον ψηφιακό μετασχηματισμό της χώρας. Το υπουργείο είναι υπεύθυνο για την παροχή ψηφιακών υπηρεσιών σε πολίτες και επιχειρήσεις βάσει απλουστευμένων διοικητικών διαδικασιών. Είναι επίσης υπεύθυνη για τη διασφάλιση της διαλειτουργικότητας των διαδικασιών με όλα τα άλλα υπουργεία και κυβερνητικές υπηρεσίες. Ο στόχος είναι να μετασχηματιστεί η Ελλάδα «ψηφιακά» έως το 2023.22
2.2 Ο αντίκτυπος του ψηφιακού μετασχηματισμού στη δημοκρατία και τη διακυβέρνηση
Το 2020-2021, προετοιμάζεται μια μελέτη σχετικά με τον αντίκτυπο του ψηφιακού μετασχηματισμού, συμπεριλαμβανομένης της τεχνητής νοημοσύνης και της αυτοματοποιημένης λήψης αποφάσεων, στη δημοκρατία και τη χρηστή διακυβέρνηση. Στη μελέτη αυτή θα εξετάσει η Επιτροπή τις δυνατότητες και τους κινδύνους του ψηφιακού μετασχηματισμού για τη δημοκρατία και τη διακυβέρνηση. Συγκεκριμένα, θα εξετάσει τον αντίκτυπο των ψηφιακών τεχνολογιών, συμπεριλαμβανομένης της τεχνητής νοημοσύνης, στη δημιουργία δημοκρατικών θεσμών, στη λήψη δημόσιων αποφάσεων και στη δημοκρατική εποπτεία. Όσον αφορά τη διακυβέρνηση, η μελέτη θα αξιολογήσει πώς επηρεάζονται οι 12 Αρχές της Καλής Δημοκρατικής Διακυβέρνησης από τη χρήση ψηφιακών τεχνολογιών, συμπεριλαμβανομένης της τεχνητής νοημοσύνης, στο δημόσιο τομέα.23 Οι 12 Αρχές της Καλής Δημοκρατικής Διακυβέρνησης που θα τεθούν σε διαδικασία ελέγχου σε σχέση με τις ψηφιακές τεχνολογίες είναι οι ακόλουθες: Δίκαιη διεξαγωγή εκλογών, εκπροσώπηση και συμμετοχή, Αποκριτικότητα, Αποδοτικότητα και αποτελεσματικότητα, Διαφάνεια, Κανόνας δικαίου, Ηθική συμπεριφορά, Ικανότητα, Καινοτομία και δεκτικοτητα στις αλλαγές, Βιωσιμότητα και μακροπρόθεσμος
22 Ανακοίνωση για διαδικασίες ψηφιακού μετασχηματισμού, διαθέσιμη στο σύνδεσμο https://mindigital.gr/
23 Οι 12 Αρχές της Καλής Δημοκρατικής Διακυβέρνησης, διαθέσιμες στο σύνδεσμο https://www.coe.int/en/web/good-governance/12-principles
προσανατολισμός, Χρηστή οικονομική διαχείριση, Ανθρώπινα δικαιώματα, πολιτιστική ποικιλομορφία και κοινωνική συνοχή και Ευθύνη.
2.3 Νέες τεχνολογίες στην εκλογική διαδικασία
Το 2020-2021, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τη Δημοκρατία και τη Διακυβέρνηση θα αναπτύξει πρότυπα για τις νέες τεχνολογίες και τα διάφορα στάδια της εκλογικής διαδικασίας (συμπεριλαμβανομένης της εγγραφής ψηφοφόρων, της διαβίβασης και της καταγραφής αποτελεσμάτων κ.λπ.) με τη μορφή σύστασης ή κατευθυντήριων γραμμών της Επιτροπής Υπουργών σε συνέχεια των εκθέσεων του Γενικού Γραμματέα για το κράτος της δημοκρατίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου, λαμβάνοντας υπόψη το αποτέλεσμα της 129ης συνόδου της Επιτροπής Υπουργών στο Ελσίνκι, καθώς και το έργο της Επιτροπής της Βενετίας σε αυτόν τον τομέα .24
Επιπλέον, το 2019, πραγματοποιήθηκε συνάντηση αναθεώρησης σχετικά με την εφαρμογή της Σύστασης της Επιτροπής Υπουργών στα κράτη μέλη σχετικά με τα πρότυπα για την ηλεκτρονική ψηφοφορία. Κατέληξε πως ήταν πολύ χρήσιμη για χώρες που σκέφτονταν να την εισαγάγουν και για εκείνες που είχαν ήδη εφαρμόσει ηλεκτρονική ψηφοφορία και πως υπάρχει ανάγκη για συνεχή επανεξέταση της εφαρμογής της Σύστασης σε μια άλλη συνάντηση αναθεώρησης το 2021.25
24 Ψηφιακός μετασχηματισμός, Δημοκρατία και Τεχνολογία, διαθέσιμο στο σύνδεσμο https://www.coe.int/en/web/good-governance/democracy-and-technology
25 Σύσταση Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για ηλεκτρονική ψήφο, διαθέσιμη στο σύνδεσμο https://search.coe.int/cm/Pages/result_details.aspx?ObjectId=0900001680726f6f
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. Η περίπτωση του blockchain και η συνάφειά του για τις δημοκρατικές λειτουργίες.
3.1 Αναλυτική περιγραφή Blockchain
Εδώ έρχεται να αλλάξει τα δεδομένα το blockchain. Συνδυάζοντας όσα αναφέρθηκαν στα προηγούμενα κεφάλαια, θα γίνει μια προσπάθεια να δοθεί μια λύση σε κάποια από τα ζητήματα που προκύπτουν. Το blockchain απαντά σε δυο φλέγοντα ζητήματα που προηγουμένως αναλύθηκαν : είναι ένα τεχνολογικό προϊόν που σκοπεύει να προάγει την άμεση και απρόσ