Πτυχιακή εργασία Κουρζάκη Φώτη
Πανεπιστήμιο Αιγαίου
Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων , Χίος
Πτυχιακή εργασία Κουρζάκη Φώτη
Πτυχιακη εργασια
Η φιλοσοφία Just‐in Time
(τη στιγμή που χρειάζεται) στον προγραμματισμό και τον έλεγχο της παραγωγικής διαδικασίας
Κουρζάκης Γ. Φώτιος ΑΕΜ : 21109108
Επιβλέπων καθηγητής : Βιδάλης Μιχάλης
Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου
Χίος – Ιούλιος 2014
Πτυχιακή εργασία Κουρζάκη Φώτη
Πρόλογος
Η πτυχιακή εργασία μου αποτελεί το τελευταίο στάδιο ολοκλήρωσης των σπουδών μου στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, στο τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων. Το θέμα της έχει να κάνει με τη φιλοσοφία του Just In Time (Τη στιγμή που χρειάζεται) στο προγραμματισμό και τον έλεγχο της παραγωγικής διαδικασίας. Οι λόγοι που με οδήγησαν στην επιλογή αυτού του θέματος είναι διότι θεωρώ τη συγκεκριμένη φιλοσοφία πολύ σημαντική για κάθε επιχείρηση ανεξαρτήτου του όγκου της και ακόμη πολλές επιχειρήσεις ειδικά στη χώρα μας δεν τη γνωρίζουν με αποτέλεσμα να μην έχουν την ευκαιρία να ξέρουν τα πλεονεκτήματα και τα οφέλη που μπορεί να αποφέρει.
Σ’ αυτό το σημείο θεωρώ πολύ σημαντικό να εκφράσω τις ευχαριστίες μου για την υποστήριξη που είχα από τον καθηγητή μου Κ. Βιδάλη Μιχάλη που με βοήθησε σε οτιδήποτε χρειάστηκα πάνω στην εργασία μου.
Στο πρώτο κεφάλαιο παρουσιάζεται η ιστορική αναδρομή στην εξέλιξη της παραγωγικής διαδικασίας, από την εποχή πριν τη βιομηχανική επανάσταση μέχρι σήμερα. Στα επόμενα κεφάλαια αναλύουμε τη μέθοδο JIT σχετικά με τον ορισμό της, τις μεθόδους της, μειονεκτήματα, πλεονεκτήματα κ.τ.λ. Στη συνέχεια μιλάμε για το JIT στην παροχή υπηρεσιών και τη παρουσία του στην χώρα μας. Η εργασία μου κλείνει με δύο Case Study που αφορούν δύο εταιρείες που χρησιμοποιούν τη μέθοδο του JIT.
Θα ήθελα να τονίσω ότι η μελέτη μου στηρίχθηκε σε ελληνική βιβλιογραφία αλλά και σε ελληνικά και ξένα άρθρα που ανέσυρα από το διαδίκτυο.
Πτυχιακή εργασία Κουρζάκη Φώτη
Π
ΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑΠΡΟΛΟΓΟΣ . . . . . . . . . 02
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
Ιστορική Αναδρομή στην Εξέλιξη της Διοίκησης Παραγωγής . . . . 07
1.1 Η εποχή πριν την βιομηχανική επανάσταση . . . . . . . . . . 08 1.2 Πρώτη Βιομηχανική Επανάσταση (1760-1850) . . . . . . . . . 08 1.3 Δεύτερη Βιομηχανική Επανάσταση (1850-1880) . . . . . . . . 09 1.4 Η Εποχή της Μαζικής Παραγωγής Μεγάλης Κλίμακας και Μεγάλης Ταχύτητας (1880-1920) ) . . . . . . . . . . . . . 10 1.5 Η Καθιέρωση της Επιστημονική Διοίκησης) . . . . . . . . . 11 1.6 Η Άνοδος της Σύγχρονης Βιομηχανικής Επιχείρησης (1920-1945) . . . . 12 1.7 Η Καθιέρωση της Διοικητικής Επιστήμης / Επιχειρησιακής Έρευνας . . . 14 1.8 Η Βιομηχανία μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο (1945-σήμερα) ) . . . . 15
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2
Η ιδέα του JIT (τη στιγμή που χρειάζεται) και ο ορισμός του . . . 18
2.1 Ο ρόλος του super market στην προέλευση της ιδέας του JIT) . . . . . 19 2.2 Ορισμός της φιλοσοφίας του Just In Time (τη στιγμή που χρειάζεται) . . . 19 2.3 Οι στόχοι του συστήματος JIT . . . . . . . . . . . . . 21 2.4 Υλοποίηση της μεθόδου JIT . . . . . . . . . . . . . 22 2.5 Διοίκηση Ολικής Ποιότητας (Total Quality Management – TQM) . . . . 25
Πτυχιακή εργασία Κουρζάκη Φώτη
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3
Η έννοια του JIT . . . . . . . . . . . . 27
3.1 Εισαγωγή JIT . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 3.2 Αλυσίδα αξίας και το δίκτυο των logistics (εφοδιαστική αλυσίδα) . . . 28 3.3 Σχετικά με την έννοια του Just In Time JIT . . . . . . . . . . 33 3.4 Οφέλη της μεθόδου JIT JIT . . . . . . . . . . . . . . 34 3.5 Προβλήματα της μεθόδου JIT JIT . . . . . . . . . . . . 36 3.6 Η εφαρμογή της μεθόδου JIT JIT . . . . . . . . . . . . 36
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4
Οι τεχνικές της μεθόδου JIT . . . . 40
4.1 Η υιοθέτηση βασικών εργασιακών τακτικών JIT . . . . . . . . 41 4.2 Ο σχεδιασμός που διευκολύνει την επεξεργασία JIT . . . . . . . 42 4.3 Η έμφαση στην εστίαση της παραγωγής JIT . . . . . . . . . . 42 4.4 Η χρήση μικρών και απλών μηχανημάτων JIT . . . . . . . . . 43 4.5 Η χωροταξία για την ομαλή ροή JIT . . . . . . . . . . . 44 4.6 Η υιοθέτηση της ολικής παραγωγικής συντήρησης JIT . . . . . . . 46 4.7 Η μείωση χρόνου προετοιμασίας JIT . . . . . . . . . . . 46 4.8 Η εξασφάλιση ορατότητας JIT . . . . . . . . . . . . . 47 4.9 Η υιοθέτηση της μεθόδου JIT σε όλη την εφοδιαστική αλυσίδα JIT . . . . 47 4.10 Η συμβολή των ιδεών της λιτότητας στην διοίκηση παραγωγής . . . . 49 4.11 Σύγκριση JIT με την παραδοσιακή παραγωγή JIT . . . . . . . . 50
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5
Η ανάλυση της προστιθέμενης αξίας και η σχέση JIT και ποιότητας . . . . . . . . . . . . 53
Πτυχιακή εργασία Κουρζάκη Φώτη
5.1 Η ανάλυση της προσθήκης αξίας JIT . . . . . . . . . . . 54 5.1.1 Κατανόηση των αποβλήτων JIT . . . . . . . . . . 57 5.1.2 Μειονεκτήματα του αποθέματος JIT . . . . . . . . . 57 5.2 JIT και ποιότητα JIT . . . . . . . . . . . . . . . 59 5.2.1 Η κότα ή το αυγό JIT . . . . . . . . . . . . . 59 5.2.2 Τι είναι ποιότητα ; JIT . . . . . . . . . . . . . 60 5.2.3 Πρόληψη των προβλημάτων ποιότητας JIT . . . . . . . 61 5.2.4 Καθορισμός των απαιτήσεων JIT . . . . . . . . . . 61 5.2.5 Η ρίζα του προβλήματος JIT . . . . . . . . . . . 61 5.2.6 Διατηρώντας τον έλεγχο της διαδικασίας JIT . . . . . . . 63
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6
Uniform Plant Load και η μείωση του χρόνου συναρμολόγησης. 66
6.1 Uniform Plant Load JIT . . . . . . . . . . . . . . . 67 6.1.2 χρόνος κύκλου JIT . . . . . . . . . . . . . . 67 6.1.3 Εργατικό δυναμικό JIT . . . . . . . . . . . . 68 6.1.4 Επίπεδο φόρτισης JIT . . . . . . . . . . . . . 68 6.1.5 Βελτιώσεις της καμπύλης JIT . . . . . . . . . . . 71 6.2 Μείωση του χρόνου συναρμολόγησης JIT . . . . . . . . . . 71
6.2.1 Εισαγωγή JIT . . . . . . . . . . . . . . . 71 6.2.2 Ομάδες μείωσης του χρόνου συναρμολόγησης JIT . . . . . . 72 6.2.3 Βιντεοσκόπηση JIT . . . . . . . . . . . . . . 73 6.2.4 Το σύστημα SMED JIT . . . . . . . . . . . . . 74
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7
Προγραμματισμός και έλεγχος της μεθόδου JIT . . . . . 75
7.1 Έλεγχος Kanban JIT . . . . . . . . . . . . . . . 76 7.2 Το σύστημα μιας κάρτας JIT . . . . . . . . . . . . . 77 7.3 Ο εξισορροπημένος χρονοπρογραμματισμός (εξομάλυνση παραγωγής) . . 79 7.4 Ο συγχρονισμός JIT . . . . . . . . . . . . . . . 81
Πτυχιακή εργασία Κουρζάκη Φώτη
7.5 Μικτά μοντέλα JIT . . . . . . . . . . . . . . . 83 7.6 Εξισορροπημένα χρονοδιαγράμματα παραδόσεων JIT . . . . . . . 83 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8
Η μέθοδος JIT στις λειτουργίες παραγωγής υπηρεσιών . . . 85
8.1 Παραδείγματα της μεθόδου JIT στην παροχή υπηρεσιών JIT . . . . . 87 8.2 Η μέθοδος JIT και ο ΠΑΥ JIT . . . . . . . . . . . . . 88 8.2.1 Τα βασικά χαρακτηριστικά του ΠΑΥ JIT . . . . . . . . . 88 8.2.2 Τα βασικά χαρακτηριστικά της μεθόδου JIT JIT . . . . . . 89 8.2.3 Ομοιότητες και διαφορές της μεθόδου JIT και του ΠΑΥ . . . 89 8.2.4 Πότε χρησιμοποιούμε τα συστήματα JIT, ΠΑΥ και τους συνδυασμούς τους JIT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9
Μετατροπή σε συστήματα JIT και η εφαρμογή τους σε υπηρεσίες. .93
9.1 Μετατροπή σε σύστημα JIT και τα εμπόδια που προκύπτουν JIT . . . . 94 9.1.1 Εμπόδια στη μετατροπή JIT . . . . . . . . . . . 95 9.2 Τα συστήματα JIT στις υπηρεσίες JIT . . . . . . . . . . . 95
9.2.1 Τεχνικές του JIT που εφαρμόζονται στις υπηρεσίες JIT . . . . 100
ΚΕΦΑΛΙΟ 10
Το JIT στην χώρα της Ελλάδας JIT . . . . . . . . . 103
CASE STUDY 1 . . . . . . . . . 108 CASE STUDY 2 . . . . . . . . . 113
Βιβλιογραφία . . . . . . . . . . 116
Πτυχιακή εργασία Κουρζάκη Φώτη
Κ εφάλαιο 1
Ιστορική Αναδρομή στην Εξέλιξη της Διοίκησης Παραγωγής
Πτυχιακή εργασία Κουρζάκη Φώτη
Αρχικά θα κάνουμε μια ιστορική αναδρομή στην εξέλιξη της διοίκησης παραγωγής από την βιομηχανική επανάσταση μέχρι την σύγχρονη εποχή με μια σύντομη αναφορά στην εποχή πριν την βιομηχανική επανάσταση εποχή.
1.1 Η εποχή πριν την βιομηχανική επανάσταση
Στην αρχαιότητα, χιλιετίες προ χριστού η παραγωγή προϊόντων γινόταν σε περιορισμένες αγορές, σε μικρή κλίμακα και οι συνθήκες εργασίας ήταν απάνθρωπες διότι υπήρχε εκμετάλλευση του ανθρώπινου δυναμικού. Κάποια από τα αξιόλογα προϊόντα εκείνης της εποχής ήταν στολίδια, αγγεία και όπλα. Οι εργασίες για την παραγωγή των προϊόντων γινόταν κατ’ οίκον (παραδίδονταν τα υλικά σε σπίτια και οι άνθρωποι έκαναν τις απαραίτητες εργασίες) ή σε εργαστήρια (οι εργασίες μεταφέρονταν από το ένα εργαστήριο στο άλλο, δηλαδή το κάθε εργαστήριο ήταν αρμόδιο για κάθε μια εργασία που ήταν απαραίτητη για την τελειοποίηση του προϊόντος). Η τεχνολογική ανάπτυξη την συγκεκριμένη περίοδο ήταν πάρα πολύ χαμηλή, με αποτέλεσμα οι απαιτήσεις των εργασιών που αφορούσαν την τεχνολογία να είναι χαμηλές και η καθοδήγηση από τους πιο έμπειρους μπορούσε να γίνει προφορικά ή παρατηρώντας το τεχνίτη.
Όσον αφορά την Ελλάδα εκείνη τη περίοδο, τη διάρκεια της Βυζαντινής αυτοκρατορίας είχαν αναπτυχθεί ιδιαιτέρα οι βιοτεχνίες μεταξουργίας στην Θήβα και στην Κόρινθο, κλωστοϋφαντουργίας στην Πάτρα, και μεταλλουργικές και υαλουργικές στην ακμάζουσα τότε Θεσσαλονίκη. Βέβαια να τονίσουμε ότι όλα αυτά επί τουρκοκρατίας καταστράφηκαν.
1.2 Πρώτη Βιομηχανική Επανάσταση (1760‐1850)
Στα μέσα του 18ου αιώνα η εφεύρεση μηχανών αυξανόταν ολοένα και περισσότερο, κυρίως κλωστικών και υφαντικών. Μερικές από τις μηχανές που φτιάχτηκαν τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο ήταν οι ακόλουθες : 1) H ιπτάμενη σαΐτα που εφευρέθηκε από τον John Kay το 1733, 2) H κλωστική μηχανή που εφευρέθηκε από τον James Hargreaves το 1765, 3) H υδροκίνητη μηχανή νηματουργίας του Richard Arkwright το 1769. Οι νέες μηχανές που ανακαλύφθηκαν έφεραν την πρώτη βιομηχανική επανάσταση που ξεκίνησε από την Αγγλία και είχε ως χαρακτηριστικό την μαζική παραγωγή προϊόντων. Ο όρος βιομηχανική επανάσταση δόθηκε από τον Arnold Toynbee (1852-1883) για να περιγράψει την οικονομική άνθηση της Αγγλίας από το 1760 έως το 1840. Να προσθέσουμε ότι στη πρώτη βιομηχανική επανάσταση
Πτυχιακή εργασία Κουρζάκη Φώτη
αποτέλεσε καταλύτης η ατμομηχανή, που εφευρέθηκε από τον James Watt (1736- 1819) το 1765.
Η πρώτη βιομηχανική επανάσταση μπορεί να ξεκίνησε από την Αγγλία αλλά δεν έμεινε μόνο εκεί αφού εξαπλώθηκε και σε άλλες χώρες όπως το Βέλγιο, τη βόρεια Γαλλία και βαθμιαία απλώθηκε προς τα ανατολικά στην Γερμανία. Λίγο αργότερα ακολούθησαν οι πρώην ΕΣΣΔ, η Ισπανία και αμέσως πήρε σειρά και η Αμερική. Η πρώτη μοντέρνα βαμβακουργία που χρησιμοποίησε την περιστροφική κλωστική μηχανή ιδρύθηκε στο Rhode Island της Αμερικής το 1793 με τα κεφάλαια των Αμερικανών Moses Brown, ιδρυτή του Πανεπιστημίου Brown, και William Almy, και την τεχνογνωσία του Άγγλου Samuel Slater (1768-1835). H αξία της συγκεκριμένης μηχανής αναγνωρίσθηκε το 1812 που υπήρχαν 165 παρόμοιες βαμβακουργίες στη Μασαχουσέτη. Το 1801 εφαρμόστηκε ένα νέο σύστημα από τον Eli Whitney (1765- 1825)το οποίο ονομάζονταν ''Σύστημα ομοιομορφίας'' αυτό το χρησιμοποίησε για να κατασκευάσει 10.000 τουφέκια για τη κυβέρνηση της Αμερικής σε τιμή $ 13.40 ανά τεμάχιο. Όσον αφορά το σύστημα αυτό τα ξεχωριστά εξαρτήματα των τουφεκιών κατασκευάζονταν μαζικά, έτσι ώστε να μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε οποιοδήποτε τελικό προϊόν. Η εφαρμογή αυτού του συστήματος ήταν ένα βήμα της αποτελεσματικής χρήσης των τυποποιημένων ανταλλακτικών εξαρτημάτων για την κατασκευή των πολύπλοκων προϊόντων, διότι μέχρι πρότινος η κατασκευή των πολύπλοκων προϊόντων γινότανε ολοκληρωτικά από έναν τεχνίτη.
Τον 18ο αιώνα στην Ελλάδα υπήρχε άνθηση σε ορισμένες βιοτεχνίες. Πιο συγκεκριμένα η Θεσσαλική κοινότητα των Αμπελακίων εστίαζε στην παραγωγή κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων κάνοντας εξαγωγές βαμμένων νημάτων σε Αυστρία και Γερμανία. Τα κυριότερα προϊόντα των μικρών οικιακών βιοτεχνιών ήταν κυρίως είδη διατροφής, είδη κλωστοϋφαντουργίας, έπιπλα και εργαλεία κατά παραγγελία, δερμάτινα είδη, ξυλάνθρακες, σαπούνι, κ.α. Η συγκεκριμένη ανάπτυξη διακόπηκε κατά τη διάρκεια της Ελληνικής επανάστασης (1821-1828), μετά τη λήξη του αγώνα η Ελλάδα βρισκόταν σε δυσμενή οικονομική θέση με αποτέλεσμα να μην έχει τη δυνατότητα για ανάπτυξη στην εγχώρια βιοτεχνία.
1.3 Δεύτερη Βιομηχανική Επανάσταση (1850‐1880)
Όπως προείπαμε στην προηγούμενη ενότητα χαρακτηριστικό της πρώτης βιομηχανικής επανάστασης ήταν η μαζική παραγωγή προϊόντων, όσον αφορά τώρα τη δεύτερη βιομηχανική επανάσταση προχώρησε ένα βήμα παραπέρα αφού επικεντρώθηκε στη μαζική διανομή των προϊόντων. Τη περίοδο ανάμεσα στο 1850-1880 δημιουργήθηκαν καινοτομίες στις μεταφορές και στις επικοινωνίες (ατμόπλοια, σιδηρόδρομος, τηλέγραφος). Τη συγκεκριμένη περίοδο πρωταγωνιστικό ρόλο είχε Αμερική αφού το σύνολο των επιχειρήσεων της ήταν μεγαλύτερο σε αριθμό
Πτυχιακή εργασία Κουρζάκη Φώτη
απ’ αυτό του υπόλοιπου κόσμου. Ένας από τους πρωτοπόρους στην ανάπτυξη και εφαρμογή συστημάτων διοίκησης για οργανισμούς μεγάλης κλίμακας ήταν ο Daniel C. McCallum (1815-1878) της εταιρίας New York and Erie Railroad στην Αμερική την δεκαετία του 1850. Πολλές από τις τεχνικές της σύγχρονης λογιστικής εδραιώθηκαν τις δεκαετίες του 1850 και 1860 από τους J. Edgar Thomson της εταιρίας Pennsylvania Raiload και Albert Fink της Lousville & Nashville. Το 1944, ο Ezra Cornell (1807-1874), ιδρυτής του Πανεπιστημίου Cornell, κατασκεύασε την πρώτη εναέρια τηλεγραφική γραμμή που συνέδεε την Ουάσιγκτον με την Βαλτιμόρη.
Στη συνέχεια γύρω στο 1850-1860 εμφανίστηκαν οι πρώτοι μεσάζοντες που αγόραζαν προϊόντα από τους αγρότες και τα πωλούσαν σε χονδρέμπορους. Στις αμέσως δύο επόμενες δεκαετίες αναπτύχθηκαν οι επιχειρήσεις μαζικού λιανικού εμπορίου, όπως πολυκαταστήματα και οίκοι παραγγελιών μέσω ταχυδρομείου. Να προσθέσουμε ότι η ανάπτυξη αυτών των επιχειρήσεων απαιτούσε την επινόηση μεθόδων διοίκησης παραγωγής αλλά και λογιστικών τεχνικών. Γι’ αυτό το λόγω ο Marshall Field μετρούσε την απόδοση της λειτουργίας της επιχείρησης με την ανακύκλωση των αποθεμάτων, δηλαδή τον λόγο των ετήσιων πωλήσεων προς το μέσο υπάρχον απόθεμα.
Τα πραγματικά εργοστάσια στην Ελλάδα εμφανίστηκαν μετά το 1860, πιο συγκεκριμένα το 1867 η ελληνική βιομηχανία είχε 22 ατμοκίνητα εργοστάσια συνολικής κινητήριας δύναμης 296 ίππων, ενώ το 1875 αντιπροσωπεύονταν από 89 ατμοκίνητα εργοστάσια συνολικής κινητήριας δύναμης 1.897 ίππων που απασχολούσαν συνολικά γύρω στους 7.340 εργάτες. Τα κυριότερα εργοστάσια ήταν κλωστοϋφαντουργίες, μεταξουργεία, αλευρόμυλοι, βυρσοδεψεία, ναυπηγεία, ελαιουργία και εργοστάσια οινοποιίας, στα αστικά κέντρα της Καλαμάτας, Σύρου, Πειραιά, Αθήνας, Ναυπλίου, Πάτρας, Χαλκίδας, Κέρκυρας, Λεβαδιάς, κτλ.
1.4 Η Εποχή της Μαζικής Παραγωγής Μεγάλης Κλίμακας και Μεγάλης Ταχύτητας (1880‐1920)
Η εποχή από τα μέσα του 1870 μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα μπορεί να χαρακτηρισθεί ως εποχή μαζικής παραγωγής και μεγάλης κλίμακας. Το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα γεννήθηκε το επάγγελμα του Διευθυντή παραγωγής (Skinner, 1985). Να προσθέσουμε ότι μεγάλη άνθηση υπήρχε στη χαλυβουργία. Η χαλυβουργία Edgar Thomson Steel Works στην πόλη Pittsburgh των ΗΠΑ ήταν η πρώτη που χρησιμοποίησε την καινοτόμο διεργασία παραγωγής χάλυβα που είχε πατεντάρει ο Henry Bessemer το 1855 και παρέμεινε για πολλές δεκαετίες η μεγαλύτερη χαλυβουργία στον κόσμο. Η παραγωγή μεγάλης κλίμακας μέχρι τον 20
Πτυχιακή εργασία Κουρζάκη Φώτη
αιώνα χρησιμοποιούνταν από βιομηχανίες χάλυβα, αλουμινίου, πετρελαίου, καπνού κ.τ.λ.
Στη συνέχεια ακολούθησε μια άλλη καινοτομία στη βιομηχανία, αυτή της μαζικής παραγωγής μεγάλης ταχύτητας, η συγκεκριμένη καινοτομία ξεκίνησε από τον Henry Ford (1863-1947) που έθεσε σε λειτουργία τη πρώτη γραμμή συναρμολόγησης αυτοκινήτων. Ο Ford είχε κατανοήσει ότι με τη γρήγορη παραγωγή προϊόντων θα μείωνε το κόστος.
Όσον αφορά τον Ελλαδικό χώρο, η χώρα μας τη περίοδο 1884-1910 είχε αρκετά μεγάλη βελτίωση στην βιομηχανία. Οι λόγοι που επιτεύχθηκε η παραπάνω βελτίωση είναι οι ακόλουθοι : 1) Η ψήφιση του νέου δασμολογίου από τη βουλή (πρόεδρος : Χαρίλαος Τρικούπης, 1832 – 1896) που προέβλεπε τη αύξηση των δασμών εισαγωγής για κάποια προϊόντα, με αποτέλεσμα την αύξηση της ανταγωνιστικότητας μεταξύ των Ελληνικών βιομηχανιών. 2) Η σημαντική βελτίωση των επικοινωνιών. 3) Η μεγάλη αύξηση του πληθυσμού της χώρας μας. 4) Η μεγάλη υποτίμηση του Ελληνικού νομίσματος το 1880.
1.5 Η Καθιέρωση της Επιστημονική Διοίκησης
Τεχνικές της διοίκησης παραγωγής εφαρμόζονται από τα αρχαία χρόνια. Αυτό γίνεται εμφανές με τη δημιουργία των πυραμίδων και του σινικού τοίχους σε Αίγυπτο και Κίνα αντίστοιχα, διότι τα έργα που συντονίστηκαν ήταν τεράστιας κλίμακας.
Βέβαια να προσθέσουμε ότι ανάλογες τεχνικές διοίκησης παραγωγής είχαν εφαρμοστεί ελληνική και ρωμαϊκή εποχή. Όλα αυτά όμως εκείνη την εποχή αποτελούσαν θεωρία, μέχρις ότου οι διευθυντές παραγωγής άρχισαν να παρακολουθούν τις τεχνικές αυτές υπό το φως της ορθολογικής, συμπερασματολογικής προσέγγισης που χαρακτηρίζει την επιστημονική έρευνα. Τότε λοιπόν κατάφερε η διοίκηση να ονομασθεί επιστήμη και να κερδίσει μέρος του σεβασμού που δίδονταν σε άλλες επιστήμες όπως η ιατρική και η μηχανική. Οι πρώτοι φυσικά που υποστήριξαν αυτό το εγχείρημα ήταν μηχανικοί. Να τονίσουμε ότι ο ο σπουδαίος Φλωρεντινός καλλιτέχνης, μηχανικός και επιστήμονας Leonardo da Vinci (1452-1519) ήταν ο πρώτος που παρατήρησε επιστημονικά την ανθρώπινη εργασία, παρακολουθώντας τη ποσότητα του χώματος που μπορούσε να φτυαρίσει ένας εργάτης.
Η διοίκηση πρωτοεμφανίστηκε ως επιστημονικός κλάδος στα μέσα του 19ου αιώνα, αυτό συνέβη διότι η ανάπτυξη και η πολυπλοκότητα των μεγάλων βιομηχανιών απαιτούσε ολοκληρωμένες συστηματικές μεθόδους ελέγχου. Σημαντικό είναι να αναφέρουμε ότι η Αμερική ηγήθηκε της επανάστασης της διοίκησης. Βέβαια πρέπει να προσθέσουμε ότι πριν τους Αμερικανούς o διανοούμενος του 19ου αιώνα, Karl Marx (1818-1883) είχε γράψει το πρώτο του βιβλίο με τίτλο Το Κεφάλαιο. Σ᾽
αυτό το βιβλίο ο Marx αναλύει τη δική του θεωρία για την αξία της εργασίας που βασιζόταν στην ιδέα της υπεραξίας και της εκμετάλλευσης, η οποία θα οδηγούσε σε μείωση της κερδοφορίας και κατάρρευση του βιομηχανικού καπιταλισμού.
Πτυχιακή εργασία Κουρζάκη Φώτη
Αυτός που κατάφερε να ανακηρύξει τη διοίκηση επιστήμη ήταν ο Frederick W.
Taylor (1856-1915). Ο Taylor που αναφέρεται συχνά και ως πατέρας της επιστημονικής διοίκησης, ήταν μηχανολόγος μηχανικός με αρκετές τεχνολογικές καινοτομίες, πολλές μάλιστα τις πατένταρε. Βέβαια στην ιστορία έμεινε γνωστός για το σύστημα διοίκησης παραγωγής που ανέπτυξε και εφάρμοσε. Αυτό το σύστημα βασιζόταν στην αποσύνθεση των διαδικασιών παραγωγής στα συστατικά τους στοιχεία και στον ανασχεδιασμό των στοιχείων αυτών με σκοπό την βελτίωση της αποδοτικότητάς τους. Αφού λοιπόν εφάρμοσε το σύστημα παραγωγής στη συνέχεια έψαξε το πως θα δώσει κίνητρα στους εργαζόμενους για να είναι αποδοτικοί και να πετύχουν τους στόχους τους. Ο Taylor έκανε ένα διαχωρισμό καθηκόντων ανάμεσα σε διευθυντές και εργάτες. Οι διευθυντές από τη μεριά τους ήταν υποχρεωμένοι να παρέχουν μεθόδους, εργαλεία εργασίας, κίνητρα για εργασία, εκπαίδευση και βοήθεια στους εργαζομένους για να επιλέγουν τη σωστή εργασία. Στον αντίποδα οι εργαζόμενοι θα πρέπει να εκτελούν τις εργασίες σύμφωνα με τις οδηγίες των διευθυντών τους. Όλα τα παραπάνω που υποστήριζε ο Taylor μαζί με τις ιδέες του που αποτυπώθηκαν στο βιβλίο The Principles of Scientific Management που εκδόθηκε το 1911.
Όπως προείπαμε το κίνημα για την επανάσταση της διοίκησης το να θεωρηθεί επιστήμη το ξεκίνησε ο Taylor αλλά ακολούθησαν στη συνέχεια και άλλοι που το υποστήριξαν με το δικό το δικό τους τρόπο. Ένας από αυτούς ήταν οι συνεργάτης του Taylor, ο Henry Gantt (1861-1919), ο οποίος έμεινε στην ιστορία για το γνωστό διάγραμμα Gantt που χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα στις επιχειρήσεις για τη διαχείριση έργων (Project Management). Στη συνέχεια ένας άλλος υποστηρικτής ήταν ο Harrington Emerson (1853-1931) ο οποίος έκανε σημαντικές βελτιώσεις στους Αμερικανικούς σιδηρόδρομους. Τέλος σ’ αυτό το κίνημα συνέβαλε ο Frank Gilbreth (1868-1924) ο οποίος επέκτεινε την μελέτη χρόνων του Taylor στην μελέτη κινήσεων και εξέδωσε το βιβλίο The Psychology of Management το 1914.
1.6 Η Άνοδος της Σύγχρονης Βιομηχανικής Επιχείρησης (1920‐
1945)
Μέχρι το τέλος του Α´ παγκοσμίου πολέμου η επιστημονική διοίκηση είχε ριζώσει για τα καλά στις ΗΠΑ και το Αμερικάνικο βιομηχανικό σύστημα είχε εδραιωθεί. Το επόμενο βήμα για την περαιτέρω ανάπτυξη της βιομηχανίας ήταν η χρήση κοινών πόρων για την παραγωγή και διανομή μεγάλου εύρους προϊόντων. Μια από τις εταιρίες που εξελίχθηκε ραγδαία εκείνη την εποχή ήταν η αμερικανική αυτοκινητοβιομηχανία General Motors (GM). H GM ιδρύθηκε το 1908 από τον William C. Durant (1861-1947) μετά από μία σειρά εξαγορών άλλων εταιριών, το 1920 βρέθηκε να είναι η πέμπτη μεγαλύτερη βιομηχανική επιχείρηση στις ΗΠΑ. Η συγκεκριμένη εταιρεία αντιμετώπιζε μεγάλο πρόβλημα στο συντονισμό των επιμέρους εταιρειών της. Αυτό το πρόβλημα το έλυσε ο Pierre Du Pont (1870-1954).
Ο Pierre Du Pont ανέθεσε στον Alfred P. Sloan (1887-1966) την αναδιοργάνωση της
Πτυχιακή εργασία Κουρζάκη Φώτη
εταιρείας, έτσι ώστε να επιτευχθεί ο καλύτερος συντονισμός των επιμέρους εταιρειών. Ο Sloan δημιούργησε ένα ισχυρό γενικό γραφείο που συντόνιζε αλλά δεν διεύθυνε τους ξεχωριστούς αυτόνομους τομείς, καθένας από αυτούς τους τομείς στόχευαν σε διαφορετικές αγορές, για παράδειγμα τα μοντέλα της εταιρίας Cadillac στόχευαν στο αγοραστικό κοινό υψηλού εισοδήματος, τα μοντέλα των εταιριών Buick και Oldsmobile στο αγοραστικό κοινό μεσαίου εισοδήματος, και τα μοντέλα της Chevrolet στο αγοραστικό κοινό χαμηλού εισοδήματος.
Τη συγκεκριμένη η εποχή η ευθύνη για τη λήψη αποφάσεων περνούσε ολοένα και περισσότερο στα χέρια των υψηλόβαθμων και μεσαίων διευθυντικών στελεχών. Σ᾽ αυτό συνέβαλε η δημιουργία πολύ μεγάλων
συστημάτων που
διοικούνταν από τους ιδιοκτήτες τους. Τα διευθυντικά στελέχη που είχαν υπό τη καθοδήγηση τους τη λήψη αποφάσεων στις αρχές του 19ου αιώνα προερχόταν από εργάτες ενώ την εποχή του
μεσοπολέμου οι
περισσότεροι ήταν απόφοιτοι πανεπιστημίων.
Τη περίοδο του μεσοπολέμου τέθηκαν οι βάσεις για τη μελέτη των ανθρωπίνων σχέσεων στην παραγωγή και στη διοίκηση ποιότητας. Πιο συγκεκριμένα την περίοδο 1924-1932 μια ομάδα από ερευνητές με επικεφαλής τον Elton Mayo του Πανεπιστημίου Harvard έκανε κάποιες μελέτες στο εργοστάσιο Hawthorne της εταιρίας Western Electric στο Σικάγο σχετικά με την επίδραση του φωτισμού στην αποδοτικότητα των εργαζομένων. Τελικά κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η παραγωγικότητα δεν επηρεάζεται μόνο από τεχνολογικούς παράγοντες αλλά και από τα κίνητρα που παρέχονται στους εργαζόμενους. Στην συνέχεια στις δεκαετίες του 1940, 1950 και 1960 αναπτύχθηκε περαιτέρω η θεωρία των κινήτρων από τους Abraham Maslow, Frederic Herzberg και Douglas McGregor αντίστοιχα. Το 1924, ο Walter A Shewhart των Bell Telephone Laboratories της εταιρίας Western Electric δημιούργησε τα διαγράμματα ελέγχου ποιότητας, θέτοντας τις επιστημονικές βάσεις του ελέγχου ποιότητας.
Στον Ελλαδικό χώρο μεγάλη ανάπτυξη στη βιομηχανία επήλθε το 1915 και συνεχίστηκε τη δεκαετία του 1920 με την εγκατάσταση 1.300.000 προσφύγων το 1922, προσφέροντας στη χώρα μας φθηνά εργατικά χέρια. Βαρόμετρο στην ραγδαία ανάπτυξη της βιομηχανίας ήταν η ίδρυση το 1923 του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος (ΤΕΕ) που αποσκοπούσε στη προαγωγή της τεχνικής κίνησης στη χώρα.
Ένας από τους λόγους που δεν αναπτύχθηκε περαιτέρω η Ελληνική βιοτεχνία και βιομηχανία ήταν η έλλειψη τεχνικής και οικονομικής μορφώσεως όπως υποστήριξε
Πτυχιακή εργασία Κουρζάκη Φώτη
χαρακτηριστικά ο δύο φορές υπουργός Γεωργίας, Εμπορίου και Βιομηχανίας και καθηγητής πολιτικής οικονομίας στην ΑΣΟΕ, Γεώργιος Χαριτάκης (1885-1948) «Η έλλειψις γενικωτέρας τεχνικής και οικονομικής μορφώσεως υπήρξε καθ’ υμάς η κυρία αφορμή, ένεκα της οποίας η ελληνική οικονομία εξελίχθη τόσο βραδέως, και ο κύριος λόγος για τας υπάρχουσας ελλείψεις εις την οργάνωσιν της συγχρόνου ελληνικής βιομηχανίας. Καίτοι δε σήμερον έχομεν ειδικούς κατέχοντας τεχνικάς γνώσεις, και αυτοί όμως υστερούν από γενικωτέρας εγκυκλοπαιδικής και οικονομικής απόψεως» (Χαριτάκης, 1927).
1.7 Η Καθιέρωση της Διοικητικής Επιστήμης / Επιχειρησιακής Έρευνας
Στην άνοδο της Αμερικανικής βιομηχανίας την εποχή του μεσοπολέμου συνέβαλε αρκετά η ιδέα του Taylor, αυτή η ιδέα υποστήριζε ότι ο σχεδιασμός και η εκτέλεση των εργασιών ήταν δύο ξεχωριστές λειτουργίες. Ήταν μια απλή ιδέα αλλά πολύ σημαντική αφού κατάφερε να διαχωρίσει ότι ο σχεδιασμός των εργασιών είναι αποκλειστική δουλειά των διευθυντικών στελεχών και η εκτέλεση τους ανήκει στους εργάτες. Η ιδέα του Taylor μειονεκτούσε από την άποψη ότι οι εργάτες δεν αντιμετώπιζαν δημιουργικά την εργασία τους. Βραχυπρόθεσμα είχε αρκετά οφέλη η αποσύνθεση των διαδικασιών παραγωγής στα συστατικά τους στοιχεία και η εστίαση στον ανασχεδιασμό των στοιχείων αυτών με σκοπό την βελτίωση της αποδοτικότητάς τους, μακροπρόθεσμα όμως αντιμετώπιζε προβλήματα διότι αποτύγχανε να συλλάβει το σύνολο των εργασιών ως ένα ενιαίο σύστημα.
Μετά τον Β' παγκόσμιο πόλεμο η επιστήμη η οποία γνώρισε μεγάλη άνθηση ήταν η Διοικητική Επιστήμη. Η διοικητική επιστήμη αφορά την εφαρμογή ποσοτικών (μαθηματικών και υπολογιστικών) προτύπων και τεχνικών για την περιγραφή, κατανόηση και επίλυση προβλημάτων διοίκησης. Αυτή η επιστήμη εδραιώθηκε κατά τη διάρκεια του Β' παγκοσμίου πολέμου με το όνομα Επιχειρησιακή Έρευνα, αυτό συνέβη διότι η στρατιωτική ηγεσία της Αγγλίας ανέθεσε σε ομάδες επιστημόνων την εφαρμογή επιστημονικών μεθόδων για τη λήψη αποφάσεων σε στρατιωτικές επιχειρήσεις. Αυτές οι επιστημονικές μέθοδοι βοήθησαν σε μεγάλο βαθμό σε νίκες του Αγγλικού στρατού. Οι όροι «διοικητική επιστήμη» και «επιχειρησιακή έρευνα»
υπάρχουν μέχρι σήμερα και είναι σχεδόν συνώνυμοι, με τη μόνη διαφορά ότι η πρώτη είναι περισσότερο εφαρμοσμένη ενώ η επιχειρησιακή έρευνα αναφέρεται στη μαθηματική μεθοδολογία. Στη συνέχεια αφότου τελείωσε ο πόλεμος η επιχειρησιακή έρευνα γνώρισε τεράστια ανάπτυξη αλλά αυτή τη φορά μέσα σε βιομηχανίες. Πιο συγκεκριμένα χρησιμοποιήθηκε για προβλήματα της διοίκησης.
Στις δεκαετίες 1950 και 1960 θεμελιώθηκαν πολλές τεχνικές της επιχειρησιακής έρευνας που εφαρμόστηκαν σε προβλήματα διοίκησης παραγωγής. Μερικές από τις μεθόδους αυτές είναι της εκθετικής εξομάλυνσης που χρησιμοποιείται στις προβλέψεις πιστώνεται στον R. G. Brown (1962), αργότερα οι Box και Jenkins (1970) εισήγαγαν μια προηγμένη τεχνική για την πρόβλεψη χρονοσειρών που εκμεταλλευόταν πιθανές εξαρτήσεις μεταξύ των τιμών των χρονοσειρών από περίοδο
Πτυχιακή εργασία Κουρζάκη Φώτη
σε περίοδο. Οι Holt et. al. (1960) έκαναν την παρουσίαση μιας μεθόδου για την επίλυση προγραμμάτων συγκεντρωτικού προγραμματισμού και την εφαρμογή της σε μια βιομηχανίας παραγωγής χρωμάτων. Το πρώτο βιβλίο θεωρίας ελέγχου αποθεμάτων εκδόθηκε από τον Whiting (1953).
Μετά το πόλεμο είχαν δημιουργηθεί πολλοί μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί που είχαν σκοπό να προάγουν την επιστήμη των μηχανικών βιομηχανίας και την επιχειρησιακή έρευνα. Το 1948 ιδρύθηκε το Institute of Industrial Engineering (IIE) που είχε σκοπό την προαγωγή της εφαρμογής, εκπαίδευσης, κατάρτισης, έρευνας και ανάπτυξης της επιστήμης του μηχανικού βιομηχανίας. Την ίδια χρονιά ιδρύθηκε η Operational Research Club, η οποία ήταν η πρώτη εταιρεία επιχειρησιακής έρευνας στο κόσμο. Το 1952 ιδρύθηκε στη Αμερική η Operations Research Society of America (ORSA) και έναν χρόνο αργότερο το Institute of Management Sciences. Το 1995, οι δύο αυτοί οργανισμοί συγχωνεύτηκαν σε έναν ενιαίο φορέα με την ονομασία Institute for Operations Research and the Management Sciences (INFORMS).
1.8 Η Βιομηχανία μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο (1945‐
σήμερα)
Μετά το Β' παγκόσμιο πόλεμο στις δεκαετίες 1950 και 1960 η Αμερική γνώρισε τεράστια ανάπτυξη στο κλάδο της βιομηχανίας. Η Αμερικανική βιομηχανία εισήλθε στο Β΄ παγκόσμιο πόλεμο έχοντας μια ισχυρή θέση αφού είχε κατανοήσει τεχνικές της μαζικής παραγωγής και της διανομής προϊόντων και την διοίκηση μεγάλων επιχειρήσεων. Πλέον μετά τη λήξη του πολέμου εξήλθε απ' αυτόν με μια θέση παγκόσμιας κυριαρχίας στο χώρο της βιομηχανίας. Τη στιγμή λοιπόν που οι υπόλοιπες χώρες προσπαθούσαν να μαζέψουν τα κομμάτια τους έπειτα από τον καταστροφικό πόλεμο ( τα εργοστάσια Ευρώπης και Ιαπωνίας είχαν καταστραφεί), η Αμερικανική βιομηχανία παράγει και διανέμει προϊόντα με τεράστιους ρυθμούς για την εποχή.
Τη χρυσή εποχή για την Αμερικανική βιομηχανία (1950-1960) να τονίσουμε ότι δόθηκε μεγαλύτερη βάση στις πωλήσεις και στα οικονομικά έτσι ώστε η παραγωγή να περάσει σε δεύτερη μοίρα. Εκείνο το καιρό οι καλύτεροι και αυτοί που διέπρεψαν έκαναν καριέρες στο μάρκετινγκ και στα χρηματοοικονομικά ενώ η κατεύθυνσή της τεχνολογίας ήταν λιγότερο ελκυστική. Στον αντίποδα όσο αφορά τις υπόλοιπες μεγάλες βιομηχανίες που είχαν πληχτεί από το πόλεμο (Γερμανία, Ιαπωνία) διευθυντικές θέσεις κατείχαν μηχανικοί και τεχνικοί. Αυτοί συνήθως δεν έπαιρναν εύκολα προαγωγή και παρέμεναν στην ίδια επιχείρηση ώστε να αναπτυχθούν με αργούς ρυθμούς και να δείξουν μακροχρόνια το έργο το οποία επιτελούσαν. Υπήρχε μεγάλη εστίαση στο προϊόν αλλά και στη παραγωγή κάτι που σήμαινε ότι τα διευθυντικά στελέχη σ' αυτές τις χώρες δεν ασχολούνταν αποκλειστικά με οικονομικούς δείκτες αλλά γνώριζαν τα πάντα γύρω από τη γραμμή παραγωγής και τις μεθόδους παραγωγής.
Τις δεκαετίες 1970 και 1980 ήταν εμφανές ότι η Αμερικανική κυριαρχία άρχισε να ανατρέπεται λόγω του ότι παρατηρήθηκε μια χαλάρωση. Βέβαια σ' αυτό συνέβαλε
Πτυχιακή εργασία Κουρζάκη Φώτη
και η τεράστια προσπάθεια των Ευρωπαίων και κυρίως των Ιαπώνων. Στη συνέχεια όμως γύρω στο 1990 η Αμερική με την ανασυγκρότηση των επιχειρήσεων της κατάφερε και πάλι να κατέχει την ηγετική θέση.
Μετά το Β' παγκόσμιο πόλεμο η διοίκηση παραγωγής όπως και άλλες επιστήμες επηρεάστηκαν καταλυτικά από την επανάσταση των υπολογιστών. Ο πρώτος πλήρως ηλεκτρονικός ψηφιακός υπολογιστής κατασκευάστηκε το 1945 με την ονομασία electronic numerical integrator and calculator (ENIAC), στο University of Pennsylvania των ΗΠΑ. Με την ανάπτυξη του συστήματος προγραμματισμού απαιτούμενων υλικών ( material requirements planning ή MRP) κατάφεραν να ελέγξουν το προγραμματισμό παραγωγής αλλά και τον έλεγχο αποθεμάτων. Αυτό το πρόγραμμα αναπτύχθηκε από τον Joseph Orlicky και άλλους στην εταιρία IBM. Το MRP δεν άργησε να εξαπλωθεί αφού το 1981 υπήρχαν 8000 συστήματα MRP σε χρήση στις ΗΠΑ. Την δεκαετία του 1980 δημιουργήθηκε ο διάδοχος του (MRP II) ο προγραμματισμός παραγωγικών πόρων. Η τεράστια ανάπτυξη των υπολογιστών βοήθησε και την εξάπλωση της επιχειρησιακής έρευνας αφού βοήθησε στην επίλυση τεράστιων προβλημάτων μέσα σε επιχειρήσεις.
Η Ιαπωνία είχε στραφεί στα προϊόντα υψηλής τεχνολογίας ήδη από την δεκαετία του 1960 και είχε γνωρίσει τεράστια ανάπτυξη με αφορμή τις νέες τεχνολογίες, τις μεθόδους διοίκησης παραγωγής και τη βελτίωση των μεταφορών.
Την περίοδο της δεκαετίας του 1970 που στην Αμερική ασχολούνταν με την εγκατάσταση του MRP, στην απέναντι όχθη του Ειρηνικού Ωκεανού δηλαδή στην Ιαπωνία άρχισαν να αναπτύσσουν ένα σύστημα με την ονομασία Just In Time (JIT) «ακριβώς στην ώρα». Εξαιτίας αυτού του συστήματος η Ιαπωνία βάδιζε σε οικονομική κυριαρχία έναντι των άλλων χωρών. Μια πηγή που πυροδότησε την ανακάλυψη του JIT ήταν το έργο του Taiichi Ohno στην αυτοκινητοβιομηχανία Toyota. Ο Ohno με αφορμή ότι ήθελε να ανταγωνιστεί τις μεγάλες αυτοκινητοβιομηχανίες της Αμερικής γνώριζε ότι έπρεπε να επενδύσει σε οικονομίες κλίμακας. Για να επιτευχθεί όμως ο συγκεκριμένος στόχος έπρεπε να ελαχιστοποιηθεί κάθε σπατάλη χρόνου και υλικών που επέφεραν διαταραχές στη παραγωγή. Εδώ λοιπόν μιλάμε για μια στρωτή γραμμή παραγωγής όπου ο κάθε σταθμός θα έχει τα υλικά που χρειάζεται στην ώρα ακριβώς που τα χρειάζεται. Αυτό όμως απαιτεί να ελαχιστοποιηθεί όσο γίνεται περισσότερο το ποσοστό ελαττωματικών προϊόντων, το μέγεθος παρτίδας παραγωγής, των χρόνων αλλαγής στησίματος (set up change) των σταθμών παραγωγής από προϊόν σε προϊόν, το χρόνο βλάβης των σταθμών παραγωγής, το χρόνο μεταφοράς, κτλ. Για να επιτευχθούν όμως
Πτυχιακή εργασία Κουρζάκη Φώτη
όλα αυτά έπρεπε να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην ποιότητα και πολλές φορές να ανασχεδιαστούν οι ίδιες διαδικασίες παραγωγής. Σ' αυτό το εγχείρημα τεράστιο ρόλο έπαιζαν οι εργάτες αφού η παρεμβολή τους ήταν πολύ σημαντική αφού έπρεπε να επεμβαίνουν στην παραγωγή σε περίπτωση λάθους και έπειτα από συζητήσεις με ανώτερους να προτείνουν λύσεις για προβλήματα της παραγωγής.
Τη δεκαετία του 1980 στην Αμερική εκτός από την καθιέρωση των συστημάτων MRP, αναπτύχθηκε και ένα άλλο σύστημα με την ονομασία TQM (Total Quality Management) Διοίκηση Ολικής Ποιότητας. Σύμφωνα με τον Feigenbaum (1983), το TQM αναφέρεται στην αποτελεσματική ολοκλήρωση της ανάπτυξης, διατήρησης και βελτίωσης της ποιότητας διαφορετικών ομάδων σε μία επιχείρηση (μάρκετινγκ, ανάπτυξη προϊόντων, παραγωγή, και εξυπηρέτηση πελατών) με στόχο την πλήρη ικανοποίηση των πελατών στο χαμηλότερο δυνατό κόστος για την επιχείρηση. Να τονίσουμε όμως ότι για να είναι αποτελεσματικές οι παραπάνω μέθοδοι έπρεπε να γίνεται ο ποσοτικός και στατιστικός έλεγχος ποιότητας, τον οποίο εισήγαγε ο Shewhart το 1924. Το 1987, ο Διεθνής Οργανισμός Προτύπων (International Standards Organization) ίδρυσε την σειρά προτύπων ποιότητας ISO 9000 και την ίδια χρονιά το Κογκρέσο των ΗΠΑ καθιέρωσε το Εθνικό Βραβείο Ποιότητας Malcolm Baldrige.
Τις δεκαετίες 1970-1980 διαδόθηκε στο βιομηχανικό κόσμο η τεχνολογία των ομάδων που για πρώτη φορά μελετήθηκε από τον Burbidge (1975). Η φιλοσοφία αυτή απαιτεί το διαχωρισμό ενός εργοστασίου σε μικρές ομάδες ή κελιά εργασίας. Μ' αυτή τη τεχνική παρόμοιες λειτουργίες θα έπρεπε να εκτελούνται με παρόμοιο τρόπο.
Η ανάπτυξη της τεχνολογίας ώθησε τους ανθρώπους να καταλάβουν ότι για να παραμείνουν ανταγωνιστικοί θα πρέπει μα ασχοληθούν με τη βελτίωση της εφοδιαστικής αλυσίδας, δηλαδή το κύκλωμα προμηθειών, παραγωγής, μεταφοράς, και διανομής προϊόντων. Τη δεκαετία του 1990 η βιομηχανία με αφορμή τα παραπάνω στράφηκε στην διοίκηση της εφοδιαστικής αλυσίδας (supply chain management ή SCM). Εκείνη την εποχή αναπτύχθηκε και ο ανασχεδιασμός επιχειρησιακών διαδικασιών (business process reengineering ή BPR) από τους Hammer και Chamby (1993). Το BPR υποστήριζε ότι για να βελτιωθεί πραγματικά η απόδοση μέσα σε μια επιχείρηση, δηλαδή να βελτιωθεί το κόστος, η εξυπηρέτηση, η ταχύτητα και η ποιότητα χρειάζεται ο ριζικός ανασχεδιασμός των διαδικασιών της επιχείρησης.
Η ταχύτατη εξάπλωση του διαδικτύου επέτρεπε στους χρήστες του τη μαζική ανταλλαγή ηλεκτρονικών δεδομένων (electronic data interchange ή EDI) μεταξύ συνεργαζόμενων επιχειρήσεων. Με τη βοήθεια της εξέλιξης των SCM, BPR και EDI ήρθε η ανάπτυξη του διαδόχου του MRP II που ονομάστηκε προγραμματισμός επιχειρησιακών πόρων (enterprise resource planning ή ERP). Τα συστήματα ERP στόχευαν στην ολοκληρωμένη μηχανογράφηση και όχι μόνον των λειτουργιών παραγωγής αλλά όλων των λειτουργιών μιας επιχείρησης (παραγωγή, διανομή, λογιστήριο, χρηματοοικονομικά, προσωπικό, κτλ.) και γι’ αυτό έτυχαν μαζικής αναγνώρισης από την βιομηχανία.
Πτυχιακή εργασία Κουρζάκη Φώτη
Κ εφάλαιο 2
Η ιδέα του JIT (τη στιγμή που χρειάζεται) και ο ορισμός του
Πτυχιακή εργασία Κουρζάκη Φώτη
2.1 Ο ρόλος του super market στην προέλευση της ιδέας του JIT
Η ιστορία μας λέει ότι ο Ohno σκέφτηκε την ιδέα για την κατασκευή του συστήματος JIT από το τρόπο με τον οποίο λειτουργούσαν τα super market της Αμερικής. Πιο συγκεκριμένα παρατήρησε το σύστημα με το οποίο δούλευε το super market, δηλαδή ο πελάτης έπαιρνε το προϊόν από το ράφι ώστε να γεμίσει το καρότσι του αφήνοντας άδειο το συγκεκριμένο ράφι. Ο κενός χώρος όμως ήταν ειδοποίηση για τον εργαζόμενο ότι πρέπει να το γεμίσει. Αν το προϊόν δεν αγοραζόταν κάποια μέρα απλά παρέμενε στο ράφι. Επίσης σε ένα super market όταν οι ποσότητες μειωνόταν αισθητά τότε γινόταν οι παραγγελίες στους προμηθευτές, έτσι ώστε να ήταν πάντα ικανοποιημένοι οι πελάτες και να τους παρείχαν τα προϊόντα στον χρόνο και τη ποσότητα που τα χρειάζονταν. Μ' αυτό το τρόπο δουλεύει και το σύστημα JIT που θα αναλύσουμε παρακάτω.
2.2 Ορισμός της φιλοσοφίας του Just In Time (τη στιγμή που χρειάζεται)
Τη στιγμή που χρειάζεται (JIT) σημαίνει να παράγουμε αγαθά ή υπηρεσίες ακριβώς όταν ακριβώς χρειάζονται. Με τον όρο ακριβώς όταν χρειάζονται εννοούμε όχι πριν τη στιγμή που είναι αναγκαία, οπότε θα μείνουν σαν απόθεμα αλλά ούτε μετά τη στιγμή που τα χρειάζονται μ' αποτέλεσμα να περιμένει ο πελάτης. Ένας ορισμός για τη προσέγγιση του JIT είναι ο παρακάτω :
Η μέθοδος JIT έχει ως στόχο να ανταποκρίνεται στη ζήτηση άμεσα, με εξαιρετική ποιότητα και χωρίς σπατάλη. Εναλλακτικά γι' αυτούς που προτιμούν ένα πλησιέστερο ορισμό μπορούν να δώσουν βάση στον παρακάτω :
Η μέθοδος «ακριβώς την ώρα που την χρειάζεται» είναι μια πειθαρχημένη προσέγγιση για τη βελτίωση της συνολικής παραγωγικότητας και την εξάλειψη σπατάλης. Προβλέπει την αποτελεσματική από άποψη κόστους παραγωγή και τη παράδοση της αναγκαίας ποσότητας εξαρτημάτων, στη σωστή ποιότητα, στο σωστό χρόνο και τόπο, με τη χρήση κατά το δυνατό ελάχιστων εγκαταστάσεων, εξοπλισμού, υλικών και ανθρώπινων πόρων. Η μέθοδος JIT εξαρτάται από την ισορροπία μεταξύ της ευελιξίας των προμηθευτών και της ευελιξίας των χρημάτων. Επιτυγχάνεται μέσω της εφαρμογής στοιχείων τα οποία απαιτούν καθολική συμμετοχή του προσωπικού και ομαδική εργασία. Μια βασική διαδικασία της μεθόδου αυτής είναι η απλοποίηση.
Κανένας από τους ορισμούς που περιγράψαμε παραπάνω δεν μπορεί να εκφράσει όλες τις επιπτώσεις του JIT πάνω στη παραγωγή. Γι' αυτό το λόγο υπάρχουν παραπάνω από ένας ορισμοί και πολλές φράσεις για να καταφέρουμε να
Πτυχιακή εργασία Κουρζάκη Φώτη
περιγράψουμε αυτή τη μέθοδο. Τα κοινά στοιχεία όλων των ορισμών περιλαμβάνουν τη συνεχή ροή, τη παραγωγή χωρίς αποθέματα, και τη παραγωγή μικρού χρόνου κύκλου.
Ο καλύτερος τρόπος να περιγράψουμε τη διαδικασία του JIT είναι να τη συγκρίνουμε διαγραμματικά με τη παραδοσιακή διαδικασία ώστε να καταλάβουμε τις διαφορές αλλά και τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα έναντι της τελευταίας.
Σχήμα 2.2) (α) Παραδοσιακή ροή (β) Ροή μεταξύ των φάσεων
Η πρώτη προσέγγιση (α) που βλέπουμε στο Σχήμα 2.2 αφορά το παραδοσιακό τρόπο όπου τα ενδιάμεσα αποθέματα διαχωρίζουν τα γειτονικά στάδια. Πιο συγκεκριμένα κάθε στάδιο τοποθετεί τα είδη που παράγει σε απόθεμα το οποίο βρίσκεται ανάμεσα στο στάδιο που παρήγαγε το απόθεμα και στο αμέσως επόμενο στάδιο. Αυτό που καταλαβαίνουμε είναι ότι τα επόμενα στάδια θα πάρουν τα είδη από το απόθεμα θα τα επεξεργαστούν περαιτέρω και θα τα μεταφέρουν με τη σειρά τους στο επόμενο ενδιάμεσο απόθεμα. Αυτή η διαδικασία επαναλαμβάνεται έως ότου φτάσει το προϊόν στο τελευταίο στάδιο και είναι πλέον έτοιμο προς παράδοση στους πελάτες. Τα ενδιάμεσα αποθέματα βρίσκονται ανάμεσα στα στάδια με αποτέλεσμα να απομονώνουν τη κάθε φάση με τη γειτονική της έτσι ώστε το κάθε στάδιο να είναι ανεξάρτητο από το άλλο. Για παράδειγμα αν υπάρχει κάποιο πρόβλημα στο στάδιο Α και διακόψει τη παραγωγή το στάδιο Β μπορεί να συνεχίσει την εργασία του για κάποιο χρονικό διάστημα και το στάδιο Γ μπορεί να συνεχίσει τις εργασίες του για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα αφού υπάρχει ενδιάμεσο απόθεμα μεταξύ του Α και Β αλλά και μεταξύ του Β και Γ.
Συμπερασματικά όσο μεγαλύτερο είναι το απόθεμα τόσο περισσότερο απομονώνεται το ένα στάδιο από το άλλο και δρα περισσότερο ανεξάρτητο με συνέπεια μικρότερη αποδιοργάνωση σε περίπτωση βλάβης. Η συγκεκριμένη απομόνωση των σταδίων να τονίσουμε ότι σημαίνει και κόστος όσον αφορά τα
