(1)

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

Σχολή Κοινωνικών Επιστημών Τμήμα ΤΡΑΠΕΖΙΚΗ

ΔΙΠΛΩΜ ΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

«Η συμβολή των ελληνικών τραπεζών στη χρηματοδότηση μικρομεσαίων επιχειρήσεων την περίοδο 2009 -2019»

ΜΠΑΡΔΑΝΗΣ ΑΣΤΕΡΙΟΣ

Επιβλέπων καθηγητής: Καλαντώνης Πέτρος

ΠΑΤΡΑ ,ΙΟΥΛΙΟΣ 2021

(2)

Η παρούσα εργασία αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία του φοιτητή («Μπαρδάνης Αστέριος») που την εκπόνησε. Στο πλαίσιο της πολιτικής ανοικτής πρόσβασης ο συγγραφέας/δημιουργός εκχωρεί στο ΕΑΠ, μη αποκλειστική άδεια χρήσης του δικαιώματος αναπαραγωγής, προσαρμογής, δημόσιου δανεισμού, παρουσίασης στο κοινό και ψηφιακής διάχυσής τους διεθνώς, σε ηλεκτρονική μορφή και σε οποιοδήποτε μέσο, για διδακτικούς και ερευνητικούς σκοπούς, άνευ ανταλλάγματος και για όλο το χρόνο διάρκειας των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας. Η ανοικτή πρόσβαση στο πλήρες κείμενο για μελέτη και ανάγνωση δεν σημαίνει καθ’ οιονδήποτε τρόπο παραχώρηση δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας του συγγραφέα/δημιουργού ούτε επιτρέπει την αναπαραγωγή, αναδημοσίευση, αντιγραφή, αποθήκευση, πώληση, εμπορική χρήση, μετάδοση, διανομή, έκδοση, εκτέλεση, «μεταφόρτωση»

(downloading), «ανάρτηση» (uploading), μετάφραση, τροποποίηση με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά της εργασίας, χωρίς τη ρητή προηγούμενη έγγραφη συναίνεση του συγγραφέα/δημιουργού. Ο συγγραφέας/δημιουργός διατηρεί το σύνολο των ηθικών και περιουσιακών του δικαιωμάτων.

(3)

«

Η συμβολή των ελληνικών τραπεζών στη χρηματοδότηση μικρομεσαίων επιχειρήσεων την περίοδο 2009 -2019

»

«Μπαρδάνης Αστέριος»

«The contribution of Greek banks in the financing of small and medium enterprises (SMEs) in the period 2009-2019»

«Bardanis Asterios»

Επιβλέπων Καθηγητής:

«Πέτρος Καλαντώνης»

«Αναπληρωτής Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής»

Συν-Επιβλέπων Καθηγητής:

«Νικόλαος Γεραντώνης»

«Επίκουρος Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων»

(4)

«Ολοκληρώνοντας τις μεταπτυχιακές μου σπουδές, θα ήθελα να ευχαριστήσω πάρα πολύ τον καθηγητή μου κ.Καλαντώνη Πέτρο για την συμβολή του, την καθοδήγηση, και

την ουσιαστική βοήθεια που μου παρείχε για την εκπόνηση της διπλωματικής μου εργασίας. Επίσης να ευχαριστήσω θερμά τους γονείς μου Αθανάσιο και Εμμανουέλα για

την καθολική υποστήριξη τους όλο αυτό το διάστημα, καθώς και τη σύζυγο μου Έλενα για την αμέριστη συμπαράσταση, κατανόηση και εκ βαθέων υποστήριξη κατά τη

διάρκεια της φοίτησης μου και της εκπόνησης της διπλωματικής μου εργασίας»

(5)

Μπαρδάνης Αστέριος

1

Περίληψη

Στα πλαίσια του μεταπτυχιακού προγράμματος της Τραπεζικής, εκπονήθηκε η ακόλουθη διπλωματική εργασία.

Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις είναι το μεγαλύτερο τμήμα της ελληνικής επιχειρηματικότητας. Η παρούσα διπλωματική έρευνα έχει ως στόχο, να παρουσιάσει τη λειτουργία του τραπεζικού συστήματος, την οικονομική κατάσταση της χώρας κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης που επηρέασε ολόκληρο τον κόσμο και πολύ περισσότερο την ελληνική οικονομία και το σύνολο των επιχειρήσεων.

Στο εισαγωγικό κεφάλαιο παρουσιάζεται η λειτουργία και η μορφή του ελληνικού τραπεζικού συστήματος, οι μορφές χρηματοδότησης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και οι μηχανισμοί στήριξης του τραπεζικού συστήματος. Στο δεύτερο κεφάλαιο γίνεται αναφορά στην οικονομική στήριξη που δέχτηκε η Ελλάδα, τα πακέτα στήριξης από εξωτερικούς χρηματοδοτικούς μηχανισμούς και ο αντίκτυπος στην οικονομία της. Στο τρίτο κεφάλαιο παρουσιάζονται τα μεγέθη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και οι μορφές χρηματοδότησης τους. Στο τέταρτο κεφάλαιο αναφέρονται οι κανονιστικές διατάξεις για το πλαίσιο προστασίας των μη εξυπηρετούμενων δανείων.

Λέξεις – Κλειδιά Δάνεια επιχειρήσεων

Χρηματοδότηση επιχειρήσεων Μικρομεσαίες επιχειρήσεις Οικονομική κρίση

(6)

2

Abstract

In the framework of the postgraduate program of Banking, the following dissertation was prepared.

Small and medium enterprises are the largest part of Greek entrepreneurship. The purpose of this dissertation is to present the functioning of the banking system, the economic situation of the country during the economic crisis that affected the whole world and much more the Greek economy and all companies.

The introductory chapter presents the operation and form of the Greek banking system, the forms of financing of small and medium enterprises and the support mechanisms of the banking system. The second chapter refers to the financial support received by Greece, the support packages from external financial mechanisms and the impact on its economy. The third chapter presents the sizes of small and medium enterprises and their forms of financing. The fourth chapter lists the regulations for the protection framework for non-performing loans.

Keywords Business loans Business financing

Small and medium enterprises Economic crisis

(7)

3 Περιεχόμενα

Περίληψη ... 1

Abstract ... 2

Περιεχόμενα ... 3

Κατάλογος Πινάκων – Διαγραμμάτων ... 5

Συντομογραφίες & Ακρωνύμια ... 6

Κεφάλαιο 1^ο : Το ελληνικό τραπεζικό σύστημα 1.1 Διάρθρωση και λειτουργία τραπεζικού συστήματος ... 8

1.1.1 Φορείς δραστηριοποίησης στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα ... 8

1.2 Βαθμός συγκέντρωσης των τραπεζικών ιδρυμάτων σε Ελλάδα και Ευρώπ... 10

1.2.1 Αποδοτικότητα και απόδοση των ελληνικών τραπεζών ...12

1.2.2 Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας ... 12

1.2.3 Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας ... 13

1.2.4 Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ... 14

1.3 Μορφές χρηματοδότησης επιχειρήσεων ... 16

1.3.1 Χρηματοδοτικά εργαλεία δανειακού τύπου (loan funding)... 16

1.3.2 Χρηματοδοτικά εργαλεία μη δανειακού τύπου(non-banking finance)... 19

1.3.3 Χρηματοδοτικά εργαλεία κεφαλαιακής ενίσχυσης (equity) ... 22

Κεφάλαιο 2^ο : Η οικονομική κρίση στην Ελλάδα 2.1 Η οικονομική κατάσταση της Ελλάδας ... 24

2.1.1 Διεθνής Οικονομική στήριξη...25

2.1.2 Αντίκτυπος στην Ελλάδα και τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες... 27

Κεφάλαιο 3^ο : Μικρομεσαίες επιχειρήσεις 3.1 Ορισμός μικρομεσαίων επιχειρήσεων ... 30

3.1.1 Κατηγορίες μικρομεσαίων επιχειρήσεων ... 31

3.1.2 Εξέλιξη μεγεθών μικρομεσαίων επιχειρήσεων ... 32

3.1.3 Πρόσβαση χρηματοδότησης μικρομεσαίων επιχειρήσεων ... 37

3.1.4 Δυνατότητες άντλησης κεφαλαίων ...39

Κεφάλαιο 4^ο Μη εξυπηρετούμενα δάνεια 4.1 Η δημιουργία των μη εξυπηρετούμενων δανείων ... 43

(8)

4

4.1.1 Εξέλιξη των μη εξυπηρετούμενων δανείων ... 43

4.1.2 Πρωτοβουλίες για το κανονιστικό πλαίσιο ... 43

Κεφάλαιο 5^ο Εμπειρική εφαρμογή μέσω συνεντεύξεων με τραπεζικά στελέχη ... 46

Συμπεράσματα ... 55

Προτάσεις για μελλοντική έρευνα ... 56

Βιβλιογραφία ... 57

(9)

5

Κατάλογος Πινάκων - Διαγραμμάτων

Πίνακας 1. Κατά κεφαλήν ΑΕΠ, Ελλάδας & περιφερειακών οικονομιών Πίνακας 2. Βασικά μεγέθη Ελληνικής οικονομίας

Πίνακας 3. Η συμβολή των ΜμΕ στην ελληνική οικονομία

Πίνακας 4. Σημαντικότερη ανησυχία για χρηματοδότηση ΜμΕ στην Ε.Ε

Διάγραμμα 1. Factoring ανά Ήπειρο σε εκ.ευρώ τα έτη 2011, 2015, 2017 Διάγραμμα 2. Σύνθετος δείκτης οικονομικής δραστηριότητας 2004-2010 Διάγραμμα 3. Αριθμός επιχειρήσεων, θέσεις απασχόλησης, προστιθέμενη αξία, κύκλος εργασιών

Διάγραμμα 4. Λήψη δανείων από τις ελληνικές ΜμΕ και απόρριψη συμμετοχής

(10)

6

Συντομογραφίες & Ακρωνύμια

Ε.Ε Ευρωπαϊκή Ένωση Ε.Κ Ευρωπαϊκή Κοινότητα ΑΕΠ Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν Τ.τ.Ε Τράπεζα της Ελλάδος

ΕΟΧ Ευρωπαϊκός Οικονομικός Χώρος

ΕΣΧΕ Ευρωπαϊκό Σύστημα Χρηματοπιστωτικής Εποπτείας ΕΤΧΣ Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας ΕΜΣ Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας

ΕΚΤ Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα

ΟΑΕΠ Οργανισμός Ασφάλισης Εξαγωγικών Πιστώσεων ΤΕΠΙΧ Ταμείο Επιχειρηματικότητας

ΤΑΝΕΟ Ταμείο Εθνικής Οικονομίας

ΕΤΕΑΝ Εθνικό Ταμείο Επιχειρηματικότητας και Ανάπτυξης ΕΣΠΑ Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς

ΔΥΕ Διαδικασία Υπερβολικού Ελλείμματος ΕΣΥΕ Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδος ΔΝΤ Διεθνές Νομισματικό Ταμείο

ΜΟΧΠ Μνημόνιο Οικονομικής και Χρηματοπιστωτικής Πολιτικής ΤΜΣ Τεχνικό Μνημόνιο Συνεννόησης

ΣΠΟΠ Πολιτικής

Μνημόνιο Συνεννόησης στη Συγκεκριμένες Προϋποθέσεις Οικονομικής ΔΤΚ Δείκτης Τιμών Καταναλωτή

ενΔΚΤ Εναρμονισμένος Δείκτης Τιμών Καταναλωτή ΣΕΒ Σύνδεσμος Ελλήνων Βιομηχάνων

ΟΟΣΑ Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης ΕΛΣΤΑΤ Ελληνική Στατιστική Υπηρεσία

ΙΝΕ/ΓΣΕΕ Ινστιτούτο Εργασίας/Γενική Συνομοσπονδία Εργαζομένων Ελλάδος

(11)

7 FSAP Financial Sector Assessment Program

ESRB European System Risk Board

EFSF European Financial Stability Facility ESM European Stability Mechanism FSI European Security Initiative

SAFE Survey on the access to finance of enterprises NPL Non-Performing Loans

EIF European Investment Fund

(12)

8

Κεφάλαιο 1

^ο

: Το ελληνικό τραπεζικό σύστημα

1.1 Διάρθρωση και λειτουργία

Ο ελληνικός τραπεζικός τομέας αναπτύχθηκε γρήγορα από τη δεκαετία του 1990 ως αποτέλεσμα της ελευθέρωσης και του εκσυγχρονισμού που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος εσωτερικής αγοράς της Ε.Ε, η ανάπτυξη του στην πραγματική οικονομία (εν μέρει λόγω των καθαρών εισροών από την Ε.Κ) και της επέκτασης των ελληνικών τραπεζών, στις οικονομικά «παρθένες» αναδυόμενες οικονομίες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης.

Το 1990–2006, η συνολική τραπεζική παραγωγή αυξήθηκε σημαντικά κατά ετήσιο μέσο όρο 6,6 %, ποσοστό αύξησης υπερδιπλάσιο του αντίστοιχου ρυθμού ΑΕΠ. Κατά την περίοδο 1997–2007, ο αριθμός των πιστωτικών ιδρυμάτων στην Ελλάδα αυξήθηκε κατά 14,5% (με 63 πιστωτικά ιδρύματα το 2007).

Κατά την ίδια περίοδο, η συνολική ετήσια αύξηση του τραπεζικού δανεισμού ήταν κατά μέσο όρο 18% και αποδίδεται κυρίως στην άνοδο της στέγασης και της καταναλωτικής πίστης, ενώ ο μέσος όρος. Η ετήσια επέκταση του τραπεζικού δανεισμού σε μη χρηματοοικονομικές εταιρείας ήταν 12%.

1.1.1 Φορείς δραστηριοποίησης στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα

Η παγκοσμιοποιημένη τραπεζική αγορά, η ελεύθερη κυκλοφορία ανθρώπων, επιχειρήσεων και κεφαλαίων και των δυνατοτήτων που παρέχει η σύγχρονη τεχνολογία επικοινωνιών, οδήγησαν τους έλληνες συναλλασσόμενους να μπορούν σήμερα να αναζητούν και να επιλέγουν χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες από έναν πολύ μεγάλο αριθμό επιχειρήσεων και τους ανά τον κόσμο ανταποκριτές ή συνεργάτες τους.

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, στα τέλη του 2009, υπήρχαν στον ελλαδικό χώρο σε λειτουργία 65 πιστωτικά ιδρύματα (έναντι 64 που λειτουργούσαν στις αρχές του 2008), εκ των οποίων:

(13)

9

• 35 τραπεζικά ιδρύματα (19 εμπορικές τράπεζες και 16 συνεταιριστικές τράπεζες) που είχαν έδρα στην Ελλάδα, είχαν πλήρη άδεια και ο εποπτικός τους φορέας ήταν η Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ) και υπάγονταν στο καθεστώς αναγνώρισης από το σύνολο της Ευρώπης σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν.

3601/2007,

• 24 υποκαταστήματα τραπεζικών ιδρυμάτων με έδρα σε διαφορετικό κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και, ανήκαν και αυτά στο ειδικό καθεστώς της αμοιβαίας αναγνώρισης , με εποπτικό φορέα από τις αρχές του κράτους μέλους από το οποίο προέρχονταν,

• 5 υποκαταστήματα πιστωτικών ιδρυμάτων που είχαν έδρα εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και είχαν εποπτική αρχή την Τράπεζα της Ελλάδος, τα οποία δεν υπάγονταν στο καθεστώς αμοιβαίας αναγνώρισης, και

• 1 πιστωτικό ίδρυμα που δεν ανήκει στις διατάξεις του ανωτέρω νόμου 3601/2007, και είναι το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων.

Στη διάρκεια του 2009 και παρόλες τις δυσχέρειες που αντιμετώπιζε η ελληνική αλλά και οι διεθνείς οικονομίες, στον ελλαδικό χώρο, τρία επιπλέον υποκαταστήματα τραπεζικών ιδρυμάτων με έδρα σε άλλο κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης ιδρύθηκαν και ξεκίνησε η λειτουργία τους στην Ελλάδα, ενώ τη χρονιά εκείνη αποχώρησαν από την Ελλάδα δύο υποκαταστήματα πιστωτικών ιδρυμάτων με έδρα εκτός Ελλάδας και λοιπής Ευρωπαϊκής Ένωσης¹.

Στον ελλαδικό χώρο δραστηριοποιούνταν κατά το έτος 2009 και πιστωτικά ιδρύματα που παρέχουν στην Ελλάδα υπηρεσίες εξ αποστάσεως εκτός των παραπάνω πιστωτικών ιδρυμάτων που έχουν μόνιμη εμπορική παρουσία στην Ελλάδα, τραπεζικές υπηρεσίες (πληρωμών ή χρηματοδότησης) προς ελληνικά φυσικά ή νομικά πρόσωπα δύνανται, επίσης, να παρέχουν, και παρέχουν (έστω και σε περιορισμένη προς το παρόν έκταση), 340 πιστωτικά ιδρύματα (έναντι 283 το Δεκέμβριο του 2007),

1 Ελληνική Ένωση Τραπεζών, “Το ελληνικό τραπεζικό σύστημα”, (2010)

(14)

10 τα οποία εδρεύουν σε άλλο κράτος μέλος του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ) . Τα εν λόγω πιστωτικά ιδρύματα εποπτεύονται από τις αρμόδιες αρχές της χώρας καταγωγής τους και, κατά τα προβλεπόμενα από το Ν. 3601/2007, έχουν απλώς γνωστοποιήσει στην Τράπεζα της Ελλάδος «ενδιαφέρον παροχής υπηρεσιών χωρίς εγκατάσταση».

Η κατανομή τους ανάλογα τη χώρα προέλευσης για το διάστημα 2008-2009 είχε ως εξής:

Πηγή: Ελληνική Ένωση Τραπεζών, Η συμβολή του τραπεζικού συστήματος στην ελληνική οικονομία (2010)

1.2 Βαθμός συγκέντρωσης των τραπεζικών ιδρυμάτων σε Ελλάδα και Ευρώπη

Στις οικονομίες του κόσμου η ανταγωνιστικότητα των διαφόρων επιχειρηματικών κλάδων μιας οικονομίας έχει αναχθεί με τη συμβολή των ανά τον κόσμο οικονομολόγων στον μεγαλύτερο στόχο της οικονομικής πολιτικής των ευνομούμενων κυβερνήσεων και έχει υιοθετηθεί από την ευρύτερη κοινωνία σαν νέα επιθυμητή τάξη πραγμάτων στην οικονομική ζωή του πλανήτη. Η υγιείς

(15)

11 ανταγωνιστικότητα, ισορροπεί μακροχρόνια, έχει ως αποτέλεσμα να οδηγεί στην αποτελεσματικότερη διευθέτηση της οργάνωσης της αγοράς, και θεωρητικά έχει αποδειχθεί ότι μεγιστοποιεί την κοινωνική ευημερία και τάξη. Το καθολικό ενδιαφέρον για το επίπεδο ανταγωνιστικότητας και της αποτελεσματικότητας του τραπεζικού συστήματος και της λειτουργίας του, έγκειται στον σημαντικό ρόλο και σκοπό της χρηματοοικονομικής διαμεσολάβησης στη ευρύτερη λειτουργία και ολόκληρης της υπόλοιπης οικονομίας. Ήδη από την αρχή της δεκαετίας του 2000, εξελίσσεται μια παγκόσμια τάση συγκέντρωσης του τραπεζικού κλάδου².

1.2.1 Αποδοτικότητα και απόδοση των ελληνικών τραπεζών

Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, έλαβαν χώρα μία σειρά από νομοθετικές τομές όπως η Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη (Single European Act) και η Δεύτερη Τραπεζική Οδηγία (Second Banking Directive) που οδήγησαν στη δημιουργία της Ενιαίας Αγοράς χρηματοοικονομικών υπηρεσιών (Single Market). Ακολούθησαν το Σχέδιο Δράσης για τις Χρηματοοικονομικές Υπηρεσίες (FSAP), η Λευκή Βίβλος για την πολιτική χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών 2005-2010 και η διαδικασία Lamfalussy, όλες με στόχο να συμβάλλουν στην υλοποίηση του οράματος της ενσωμάτωσης (integration) και της ενοποίησης (consolidation) των προσφερόμενων χρηματοοικονομικών και τραπεζικών υπηρεσιών στην Ευρωπαϊκή Ένωση διαμέσου της εναρμόνισης και σύγκλισης του νομοθετικού και εποπτικού πλαισίου.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε κατά τη διάρκεια του 2009 τη δημιουργία δύο νέων πυλώνων εποπτικού πλαισίου, του Ευρωπαϊκού Συστήματος Χρηματοπιστωτικής Εποπτείας (EFSF) και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Συστημικού Κινδύνου (ESRB) με στόχο, μεταξύ άλλων, την επιτάχυνση της διαδικασίας ενσωμάτωσης άμεσα, μέσω της προώθησης ενός πλαισίου κοινών κανόνων τους οποίους θα εφαρμόζουν απαρεγκλίτως όλα τα κράτη μέλη και έμμεσα, μέσω της επιδιωκόμενης χρηματοπιστωτικής σταθερότητας η οποία θα επιτρέψει στα

2 Τσιριτάκη,Τσιριγωτάκης”Συγκέντρωση και ανταγωνιστικότητα στον τραπεζικό τομέα”

(16)

12 χρηματοπιστωτικά ιδρύματα να εκμεταλλευτούν σε μεγαλύτερο βαθμό τα οφέλη (τα οποία συνοδεύονται φυσικά από τον αντίστοιχο κίνδυνο) που προκύπτουν μέσω των διασυνοριακών δραστηριοτήτων.

1.2.2 Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας

Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας «EFSF», δημιουργήθηκε τον Ιούνιο του 2010 από τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης ως ο προσωρινός μηχανισμός αντιμετώπισης κρίσεων. Παρείχε οικονομική βοήθεια μέσω δανείων σε κράτη-μέλη που το είχαν ανάγκη όπως η Πορτογαλία, η Ιρλανδία και η Ελλάδα. Ο λόγος για τον οποίο ο EFSF υπήρξε προσωρινός μόνο μηχανισμός και όχι μόνιμος ήταν, κατά ένα μέρος, η έλλειψη νομικής βάσης για τη δημιουργία ενός τέτοιου μηχανισμού στις συνθήκες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μέχρι και σήμερα ο EFSF συνεχίζει να υπάρχει μόνο και μόνο για να αποπληρωθούν σε αυτόν όλα τα δάνεια τα οποία έχει δώσει, αλλά και ο ίδιος να αποπληρώσει όλα τα δάνεια τα οποία έχει λάβει.

Βασικός σκοπός του EFSF ήταν η διαφύλαξη της χρηματοοικονομικής σταθερότητας στη ζώνη του ευρώ. Αυτό το προσπαθούσε μέσα από ένα αριθμό εργαλείων και συγκεκριμένα:

 Δάνεια στο πλαίσιο ενός προγράμματος μακροοικονομικής προσαρμογής

 Προληπτική χρηματοδοτική συνδρομή με τη μορφή πιστωτικών γραμμών

 Ανακεφαλαιοποίηση χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων μέσω δανείων προς τις κυβερνήσεις

 Αγορά χρέους στην πρωτογενή αγορά

 Αγορά χρέους στη δευτερογενή αγορά

1.2.3 Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας

(17)

13 Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας, γνωστός κυρίως ως «ESM³, είναι ένα σημαντικό συστατικό της συνολικής στρατηγικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη διασφάλιση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας στη ζώνη του ευρώ. Ο ESM παρέχει οικονομική βοήθεια προς τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ τα οποία αντιμετωπίζουν ή απειλούνται από δυσκολίες χρηματοδότησης.

O ESM μπορεί να προσφέρει οικονομική βοήθεια στα κράτη-μέλη του με έναν από τους παρακάτω τρόπους ή κάποιο συνδυασμό αυτών:

 Δάνεια στο πλαίσιο ενός προγράμματος μακροοικονομικής προσαρμογής. Η κατηγορία αυτή αφορά τα δάνεια που δίνονται στην κυβέρνηση μιας χώρας όταν αδυνατεί να δανειστεί από τις αγορές για κάλυψη των ελλειμμάτων της.

 Προληπτική χρηματοδοτική συνδρομή με τη μορφή πιστωτικών γραμμών. Η ύπαρξη πιστωτικής γραμμής για κάποιον σημαίνει την παροχή της δυνατότητας σε αυτόν να λάβει κατά τη διάρκεια μιας χρονικής περιόδου, και όχι μόνο μιας χρονικής στιγμής, εφόσον υπάρξει σχετική ανάγκη, δάνεια μέχρι ένα συγκεκριμένο ποσό. Το εργαλείο αυτό χρησιμοποιείται από χώρες- μέλη των οποίων η οικονομική κατάσταση αποτυπώνεται ως καλή ώστε να έχουν πρόσβαση στις αγορές, αλλά σχετικά εύθραυστη μεσομακροπρόθεσμα.

Μέσα από αυτό το εργαλείο η χώρα-μέλος μπορεί να αποκτήσει ένα δίχτυ ασφαλείας και να ισχυροποιήσει την αξιοπιστία της. Η πιστωτική γραμμή μπορεί να παρασχεθεί είτε μέσω δανείων είτε μέσω αγοράς χρέους στην πρωτογενή αγορά.

 Ανακεφαλαιοποίηση χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων μέσω δανείων προς τις κυβερνήσεις Οι τράπεζες οι οποίες λόγω κακής διαχείρισης ή λόγω κάποιας οικονομικής κρίσης έχει υποστεί αρκετές ζημιές, τότε ενδέχεται το κεφάλαιο της να μην επαρκεί ώστε να μπορέσει να συνεχίσει κανονικά τη λειτουργία της. Σε αυτές τις περιπτώσεις χρειάζεται αναδημιουργία του κεφαλαίου της, την λεγόμενη ανακεφαλαίωση. Στην περίπτωση που δεν είναι διατεθειμένοι να προχωρήσουν σε ανακεφαλαίωση οι ιδιώτες ιδιοκτήτες των τραπεζών, τότε το

3 www.esm.europa.eu

(18)

14 ρόλο αυτό τον αναλαμβάνει η κυβέρνηση μιας χώρας. Εάν παρόλα αυτά μια χώρα μέλος του ESM δεν έχει τους απαραίτητους πόρους να το πράξει μόνη της, τότε έχει τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσει αυτό το χρηματοδοτικό εργαλείο.

 Απευθείας ανακεφαλαιοποίηση χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων Τόσο την επιτήρηση όσο και την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών μιας χώρας την αναλαμβάνουν συνήθως τα όργανα της ίδιας της χώρας. Με την μετάθεση όμως τα τελευταία χρόνια της ευθύνης για την επιτήρηση όλων των τραπεζών της Ευρωζώνης από τα εθνικά όργανα στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, τώρα και η ανακεφαλαιοποίηση μπορεί να πραγματοποιηθεί άμεσα από ένα ευρωπαϊκό όργανο, τον ESM. Με τον τρόπο αυτό τα χρήματα που χρειάζονται για την ανακεφαλαιοποίηση δε λογίζονται ως χρέος της συγκεκριμένης χώρας.

Το εργαλείο αυτό όμως, όπως αναφέρεται και στην ιστοσελίδα του ESM, είναι διαθέσιμο μόνο ως ύστατη λύση, αφού δηλαδή όλα τα άλλα εργαλεία, συμπεριλαμβανομένου κάποιου τύπου bail-in, έχουν εφαρμοστεί και δεν έχουν καταφέρει να κάνουν την τράπεζα βιώσιμη. Bail-in ονομάζεται η διαδικασία διάσωσης μιας τράπεζας με χρήση των εσωτερικών πηγών χρηματοδότησής της και όχι κάποιας εξωτερικής βοήθειας. Τέτοιες πηγές είναι ομόλογα και καταθέσεις , και μέσω του bail-in η τράπεζα «οικειοποιείται» ένα μέρος τη αξίας αυτών (το γνωστό

«κούρεμα καταθέσεων»), προκαλώντας αναπόφευκτα ζημίες στους αρχικούς κατόχους τους. Αγορά χρέους στην πρωτογενή αγορά Με το τέλος ενός προγράμματος στήριξης η χώρα-μέλος θα επιχειρήσει να βγει ξανά στις αγορές και θα προσπαθήσει να δανειστεί και πάλι από αυτές. Για την αύξηση των πιθανοτήτων η έξοδος αυτή να είναι επιτυχημένη, και δηλαδή το ποσό που θα επιχειρήσει η χώρα να δανειστεί να συγκεντρωθεί, ο ESM μπορεί μέσω του εργαλείου αυτού, σε τιμές αγοράς πλέον, να καταβάλει ένα μέρος του προς ανεύρεση ποσού (το 50%).

Αγορά χρέους στη δευτερογενή αγορά όταν μια χώρα (ή μια επιχείρηση κλπ) δανείζεται από τις αγορές, αυτό γίνεται συνήθως με χρήση χρεογράφων, όπως

(19)

15 ομολόγων. Τα ομόλογα δεν είναι τίποτα άλλο παρά έγγραφα τα οποία αποδεικνύουν το χρέος μιας χώρας προς τον κάτοχο του ομολόγου. Με αυτό τον τρόπο η χώρα λαμβάνει τα χρήματα ως δάνειο και προς απόδειξη του γεγονότος αυτού δίνει στο δανειστή της ένα ομόλογο ίσης αξίας. Αυτού του τύπου η αγοραπωλησία λέμε ότι είναι αγοραπωλησία της «πρωτογενούς αγοράς», ενώ αν ο κάτοχος του ομολόγου πουλήσει το ομόλογό του σε κάποιον άλλο (περάσει δηλαδή το ομόλογο σε «δεύτερα χέρια») τότε αυτού του τύπου η αγοραπωλησία λέμε ότι είναι της «δευτερογενούς αγοράς». Αγορά χρέους (χρεογράφων) όπως ομολόγων ο ESM πραγματοποιεί εκτός από την πρωτογενή και στη δευτερογενή αγορά, βοηθώντας έτσι στην καλή λειτουργία της αγοράς αυτής όταν αντιμετωπίζει προβλήματα.

1.2.4 Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα

Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ⁴ ιδρύθηκε την 1η Ιουνίου 1998.Μαζί με της κεντρικές εθνικές τράπεζες των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης που έχουν υιοθετήσει το ευρώ, ασκούν τη νομισματική πολιτική για τη ζώνη του ευρώ. Κύριο καθήκον του ευρωσυστήματος αποτελεί η σταθερότητα των τιμών στη ζώνη του ευρώ, με σκοπό να διαφυλάσσεται η αγοραστική δύναμη του ενιαίου νομίσματος.

Με τη χάραξη μιας σταθεροποιητικής νομισματικής πολιτικής, βελτιώνεται η οικονομική δυνατότητα και προάγεται το βιοτικό επίπεδο των πολιτών της Ευρωζώνης.

Από τις βασικές λειτουργίες της ΕΚΤ, είναι η διατήρηση αλλά και η προώθηση της οικονομικής ενοποίησης στην Ευρωζώνη. Η χρηματοοικονομική ενοποίηση προάγει την οικονομική ανάπτυξη, καθώς η αύξηση του ΑΕΠ της ευρωζώνης είναι ανάλογη και του βαθμού ενοποίησης του χρηματοπιστωτικού της συστήματος.

Η ΕΚΤ είναι αποκλειστικά υπεύθυνη για τη χάραξη της νομισματικής πολιτικής, αλλά και για την παρακολούθηση της πορεία αυτής. Αναφορικά με την άσκηση της νομισματικής πολιτικής, το πλαίσιο δραστηριοποίησης της ορίζεται από το

4 www.ecb.europa.eu

(20)

16 Ευρωπαϊκό Σύστημα Κεντρικών Τραπεζών, το οποίο αποτελείται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και τις εκάστοτε εθνικές κεντρικές τράπεζες των κρατών-μελών.

1.3 Μορφές Χρηματοδότησης Επιχειρήσεων

Στην Ελλάδα τα χρηματοδοτικά εργαλεία αναπτύχθηκαν μέσω εξειδικευμένων φορέων που ανήκουν στον ευρύτερο δημόσιο τομέα σε συνεργασία με τους ενδιαφερόμενους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς για συνεπένδυση στη δημιουργία ειδικών ανά δράση ταμείων. Η περαιτέρω προώθηση της χρήσης των χρηματοδοτικών εργαλείων προς όφελος των ελληνικών ΜμΕ, αφενός θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις ιδιαίτερες ανάγκες των επιχειρήσεων ανάλογα με το στάδιο ανάπτυξής τους κι αφετέρου, απαιτεί συνολική αλλαγή του πολιτικοοικονομικού σχεδιασμού προς την κατεύθυνση ενίσχυσης της παραγωγικής βάσης και της καινοτόμου κι εξωστρεφούς επιχειρηματικότητας, όχι ως λύση ανάγκης, αλλά ως βασικού μοχλού στήριξης της βιώσιμης ανάπτυξης μακροπρόθεσμα.

Τα χρηματοδοτικά εργαλεία (financial instruments)⁵ αποτελούν ένα σύγχρονο μέσο άσκησης δημόσιας πολιτικής ώστε να καλυφθούν οι ανάγκες χρηματοδότησης των επιχειρήσεων και ιδιαίτερα των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, οι οποίες και αντιμετωπίζουν ιδιαίτερα προβλήματα σχετικά με την άντληση κεφαλαίων, ειδικά την περίοδο της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα, όπου υπήρχε παρατεταμένη διάρκεια της ύφεσης, αλλά και στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες.

5 Χρησιμοποιείται ο όρος <χρηματοδοτικά> και όχι η ακριβής μετάφραση του όρου financial, δηλαδή

<οικονομικά>, καθώς αποτελούν εργαλεία που αποσκοπούν κατά κύριο λόγο στη διευκόλυνση της χρηματοδότησης των επιχειρήσεων με την ανάληψη μέρους του επενδυτικού ρίσκου από την πλευρά του δημόσιου τομέα, μέσω εξειδικευμένων ενδιάμεσων χρηματοπιστωτικών οργανισμών.

(21)

17 Τα χρηματοδοτικά εργαλεία για τη διευκόλυνση της πρόσβασης των ΜμΕ σε χρηματοδότηση μπορούν να κατηγοριοποιηθούν ακολούθως:

α) Εργαλεία δανειακού τύπου (loan funds)

β) Εργαλεία μη-δανειακού τύπου (non-banking finance/asset based financing) γ) Εργαλεία κεφαλαιακής ενίσχυσης (equity)

1.3.1 Εργαλεία δανειακού τύπου (loan funding)

α) Τα εργαλεία δανειακού τύπου (loan funding) συνοψίζονται ως εξής:

 Εγγυήσεις δημοσίου τομέα σε δάνεια επιχειρηματικής ανάπτυξης ή κάλυψης κεφαλαίων κίνησης που χορηγούνται από τις τράπεζες προς τις επιχειρήσεις. Οι εγγυήσεις παρέχονται από εξειδικευμένο φορέα, όπως είναι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, το Ευρωπαϊκό ταμείο Επενδύσεων, οι οποίες εγγυήσεις δεν μπορούν να υπερβαίνουν το 80% του δανείου, σύμφωνα με τη σχετική νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης ⁶ Για το εναπομείναν ποσό του δανείου τα τραπεζικά ιδρύματα δύναται να ζητούν επιπρόσθετες εξασφαλίσεις (εμπράγματες, σε μετρητά ή ενοχικές), σχετικά με το μέρος του δανείου για το οποίο δεν δίδεται η δυνατότητα παροχής εγγύησης του δημοσίου και πάντα σύμφωνα με το κανονιστικό πλαίσιο κρατικών ενισχύσεων για τη χορήγηση εγγυήσεων. Ενδεικτικά στην κατηγορία αυτή εντάσσονται και τα εγγυοδοτικά προγράμματα στήριξης των εξαγωγικών επιχειρήσεων που στηρίχθηκαν από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων καθώς και τα εργαλεία εξασφάλισης

6 <Κανονισμός (ΕΕ) αριθμ.651/2014 της Επιτροπής για την κύρηξη ορισμένων κατηγοριών ενισχύσεων ώς συμβατών με την εσωτερική αγορά κατ’εφαρμογή των άρθρων 107 και 108 της Συνθήκης>

(22)

18 εξαγωγικών πιστώσεων του Οργανισμού Ασφάλισης Εξαγωγικών Πιστώσεων (Ο.Α.Ε.Π)⁷

 Κάλυψη καταπτώσεων χαρτοφυλακίων πρώτης ζημιάς με εγγύηση του ελληνικού δημοσίου (first loss portfolio guarantees) : Το χρηματοδοτικό αυτό εργαλείο συνδυάζεται κυρίως με χαρτοφυλάκια δανείων επιχειρηματικής ανάπτυξης που δημιουργούν τα τραπεζικά ιδρύματα. Η εγγύηση του δημοσίου δεν μπορεί και εδώ να υπερβαίνει το 80% του ύψους των χαρτοφυλακίου των δανείων.

Για το υπόλοιπο μέρος του δανείου χρειάζονται και εδώ εγγυήσεις από εξειδικευμένο φορέα όπως (π.χ η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων).

 Συνεπένδυση κεφαλαίων : Στη συνεπένδυση κεφαλαίων, παρέχεται η δυνατότητα παροχής κεφαλαίων προερχόμενα από εξειδικευμένο φορέα και από συνεργαζόμενες τράπεζες με σκοπό την παροχή δανείων επιχειρηματικής ανάπτυξης ή κάλυψης κεφαλαίων κίνησης. Η συνεπένδυση καθορίζεται μετά από διαγνωστική διαδικασία μεταξύ των συμβαλλομένων, όπως (π.χ το ΤΕΠΙΧ και τραπεζικά ιδρύματα) και μπορεί να έχει σχέση 1:1 , δηλαδή συνεπένδυση του ιδίου ακριβώς ποσού από τους εμπλεκόμενους φορείς, ή διαφορετική και να συγκεντρώνονται κεφαλαία, τα οποία προορίζονται για την παροχή δανείων προς τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Λόγω της συμμετοχής του δημοσίου τομέα , ο οποίος αναλαμβάνει ένα πολύ σημαντικό μέρος του κόστους δανεισμού, τα δάνεια παρέχονται με ευνοϊκούς όρους, όπως χαμηλότερο επιτόκιο δανεισμού συγκριτικά με το επιτόκιο της αγοράς, και κυμαίνεται περίπου στο μισό, μεγάλη περίοδο χάριτος αλλά και μεγάλη περίοδο αποπληρωμής αυτών. Οι τράπεζες μπορούν να ζητήσουν και σε αυτή την περίπτωση επιπρόσθετες εξασφαλίσεις για την παροχή των δανείων, ως προς το μέρος του δανείου για το οποίο δεν παρέχεται εγγύηση του δημοσίου.

7 www.oaep.gr

(23)

19

 Μικροπιστώσεις (microfinance): Αποτελούν ένα ιδιαίτερα χρήσιμο εργαλείο για την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας πολύ μικρής κλίμακας, με τη στήριξη της τοπικής οικονομίας και τη μείωση της ανεργίας. Σύμφωνα με τη διεθνή πρακτική, οι μικροπιστώσεις παίζουν σημαντικό ρόλο στην εύρωστη λειτουργία των μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων. Οι μικροπιστώσεις είναι χαμηλότοκα δάνεια που κυμαίνονται από 3.000€ έως 25.000€ και απευθύνονται κυρίως σε πολύ μικρές επιχειρήσεις αλλά και ανέργους, οι οποίοι επιθυμούν να υλοποιήσουν την επιχειρηματική τους ιδέα, άλλα δεν έχουν πρόσβαση στα τραπεζικά ιδρύματα. Τα δάνεια αυτά χορηγούνται από κεφάλαια ιδιωτικών εμπορικών τραπεζών, ενώ οι εγγυήσεις παρέχονται από ειδικούς φορείς που έχουν συσταθεί για το σκοπό αυτό. Οι μικροπιστώσεις χορηγούνται χωρίς εμπράγματες εξασφαλίσεις έναντι των συνήθης πρακτικών και συνοδεύονται από υπηρεσίες επιχειρηματικής ανάπτυξης (π.χ mentoring,coaching, λογιστικές και νομικές υπηρεσίες), ώστε να υπάρχει αμφίδρομη και στενή επικοινωνία μεταξύ του φορέα πίστωσης και του δανειολήπτη. Παρότι τα προηγούμενα έτη δεν υπήρχε νομοθετικό πλαίσιο για τις ενισχύσεις αυτές, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει η σχετική πρόσβαση στη χρηματοδότηση αυτού του είδους από τις πολύ μικρές επιχειρήσεις, το ελληνικό δημόσιο προχώρησε στην ψήφιση νομοσχεδίου για τις μικροχρηματοδοτήσεις.⁸

1.3.2 Εργαλεία μη-δανειακού τύπου (non-banking finance / asset based financing)

8 Νόμος υπ’αρ.4701/30.06.2020 (ΦΕΚ Α’128),<Πλαίσιο χορήγησης

μικροχρηματοδοτήσεων,ρυθμίσεις χρηματοπιστωτικού τομέα και άλλες διατάξεις>

(24)

20 Συμπεριλαμβάνονται εξειδικευμένα εργαλεία που διευκολύνουν την πρόσβαση των ΜμΕ σε πηγές χρηματοδότησης με έμμεσους τρόπους, αλλά σε άμεσο χρονικό διάστημα και για συγκεκριμένο σκοπό. Πρόκειται για τις συμβάσεις μίσθωσης εξοπλισμού, και τις συμβάσεις επιχειρηματικών απαιτήσεων προς τους προμηθευτές.

 Οι συμβάσεις εκμίσθωσης εξοπλισμού (Leasing), από οικονομικής άποψης, μπορεί να οριστεί ως <σύμβαση μεταξύ δύο μερών όπου το ένα μέρος (ο εκμισθωτής) παρέχει ένα περιουσιακό στοιχείο για χρήση σε ένα άλλο μέρος (μισθωτής), για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, σε αντάλλαγμα για συγκεκριμένο τίμημα > (Fletcher et al.,2005). Η χρηματοδοτική μίσθωση αναφέρεται ως χρηματοδότηση βάσει των περιουσιακών στοιχείων, καθώς οι εκμισθωτές διατηρούν στην κυριότητα τους, το σύνολο των περιουσιακών στοιχείων που εκμισθώνουν καθόλη τη διάρκεια της σύμβασης.

Αυτά συνεπώς τα μισθωμένα περιουσιακά στοιχεία, είναι εγγενής μορφή εξασφάλισης σε αυτές τις συμβάσεις, εν συγκρίσει με τον παραδοσιακό τραπεζικό δανεισμό, που θα υπάρχουν διαφορετικοί τύποι εξασφαλίσεων, π.χ ενυπόθηκες εξασφαλίσεις, υψηλά επιτόκια κ.α.

Ο συμβατικός τραπεζικός δανεισμός εστιάζει στην αποπληρωμή του δανείου από τον δανειολήπτη από δύο κυρίως πηγές: από τη δημιουργία ταμειακών ροών και από τη δημιουργία πιστώσεων και εξασφαλίσεων.

Η χρηματοδοτική μίσθωση (Leasing), εστιάζεται στην ικανότητα του μισθωτή να παράγει χρήματα που απορρέουν από τις επιχειρηματικές του δραστηριότητες για να εξυπηρετεί τα μισθώματα που έχει αναλάβει (Gallardo, 1997), και ο εκμισθωτής να διατηρεί τη νόμιμη ιδιοκτησία των περιουσιακών του στοιχείων.

Η χρηματοδοτική μίσθωση θεωρείται συχνά υποκατάστατο της μεσοπρόθεσμης και μακροπρόθεσμης πίστωσης. Στην παραδοσιακή εταιρική χρηματοδότηση, η απόφαση της αγοράς πάγιου εξοπλισμού έναντι μίσθωσης αυτού, είναι θέματα τα οποία διερευνήθηκαν στα πλαίσια των τέλειων κεφαλαιαγορών (Modigliani and Miller, 1958), όπου η κεφαλαιακή διάρθρωση δεν έχει σημασία για τον προσδιορισμό της

(25)

21 σταθερής αξίας, όπου στις πραγματικές χρηματοπιστωτικές αγορές , υπάρχουν ατέλειες στην αγορά.

 Οι συμβάσεις επιχειρηματικών απαιτήσεων προς τους προμηθευτές (Factoring), αναφέρεται στο φαινόμενο όπου μια εταιρεία, πωλεί τις υποχρεώσεις της, προς μια εταιρεία χρηματοοικονομικών υπηρεσιών (ονομάζονται και εταιρείες factoring), σε μειωμένη τιμή, οι οποίες υποχρεώσεις θα πουληθούν αμέσως, καθώς η πιστοληπτική ικανότητα των οφειλετών θα εξακριβωθεί από τον αγοραστή. Το γεγονός αυτό επιτρέπει την αδιάλειπτη λειτουργία των καθημερινών εργασιών της επιχείρησης, ενώ μεταβιβάζεται το βάρος της συλλογής των χρεών σε τρίτο (Chirkunova et al.,2016 Dorleitner et al.,2017,Protopappa-Sieke and Seifert,2017).

Η ετήσια έκθεση του ΟΟΣΑ, το 2017, στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης και ειδικότερα τα έτη 2009-2014, ο όγκος λειτουργίας του factoring, συνέχισε να επεκτείνεται και χρησίμευε περισσότερο ως ελκυστικό υποκατάστατο περισσότερο από τον παραδοσιακό τραπεζικό δανεισμό, ο οποίος συρρικνώθηκε σε μεγάλο βαθμό εντός αυτής της περιόδου (ΟΟΣΑ,2017).

Στο παρακάτω διάγραμμα εμφανίζεται η δυναμική αύξησης των συμβάσεων επιχειρηματικών απαιτήσεων για τα έτη 2011,2015,2017 σε παγκόσμιο επίπεδο.

Διάγραμμα 1. Factoring ανά Ήπειρο σε εκ.ευρώ τα έτη 2011,2015,2017

Πηγή: Annual Review,(FCI, 2018)

(26)

22 Στο παραπάνω διάγραμμα παρατηρείται μια αύξηση κατά 7,5% της χρηματοδότησης μέσω factoring το διάστημα 2011-2017, ξεπερνώντας τα 1,7 τρισεκατομμύρια ευρώ τον όγκο των συναλλαγών διεθνώς, θέτοντας την πηγή αυτής της χρηματοδότησης ως μια ασφαλή βραχυπρόθεσμη πηγή χρηματοδότησης, δεσμευμένη για την πραγματική οικονομία και την απασχόληση στην Ευρώπη, όπου εμφανίζεται και η μεγαλύτερη μεταβολή των συναλλαγών ως ποσοστό (FSI,2018)⁹

Συμπερασματικά, η επιλογή factoring, η ακόμα και η επιλογή οποιουδήποτε χρηματοδοτικού εργαλείου ως αποτελεσματική πηγή χρηματοδότησης για επενδύσεις, είναι πολύπλοκη, γιατί εκτός από τα βασικά κριτήρια που αφορούν στο κόστος επίτευξης του κεφαλαίου. Υπάρχουν αρκετοί περιορισμοί αναφορικά με την πρόσβαση στην χρηματοδότηση, την δύσκολη νομοθεσία, τις αποφάσεις που λαμβάνουν τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα να εγκρίνουν η μη, αυτές τις χρηματοδοτήσεις, καθώς και την κατάσταση της ίδιας της επιχείρησης (Bogdan, 2018).

1.3.3 Εργαλεία κεφαλαιακής ενίσχυσης (equity)

Στα εργαλεία κεφαλαιακής ενίσχυσης (equity), περιλαμβάνονται κυρίως επενδύσεις του δημοσίου τομέα σε ταμεία επιχειρηματικών συμμετοχών, τα οποία εν συνεχεία επενδύουν (συνεισφέροντας κεφάλαια – venture capital), στο μετοχικό κεφάλαιο εταιρειών με μεγάλες δυνατότητες ανάπτυξης και εξέλιξης, οι οποίες έχουν αξιολογήθηκαν με αντίστοιχα κριτήρια από την εταιρεία επιχειρηματικών συμμετοχών.

9 Facilitating Open Account-Receivable Finance, Annual Review,2018

(27)

23 Στην Ελλάδα το ρόλο του διαχειριστή εκ μέρος του δημοσίου τομέα είχε το Ταμείο Εθνικής Οικονομίας Α.Ε (ΤΑΝΕΟ Α.Ε), με έτος ίδρυσης το 2000, βάσει του άρθρου 28 του Ν.2843/2000¹⁰. Στη συνέχεια όμως , το 2014 αποφασίσθηκε η συγχώνευση του ταμείου από το Εθνικό Ταμείο Επιχειρηματικότητας και Ανάπτυξης με ειδικό τίτλο ΕΤΕΑΝ Α.Ε¹¹, που θα αποτελέσει ένα ειδικό ταμείο στήριξης των επιχειρήσεων με ιδιαίτερη έμφαση στις ΜμΕ αλλά και στις καινοτόμες επιχειρήσεις. Ο ειδικός αυτός φορέας, θα λειτουργήσει ως καταλύτης στη ροή των κεφαλαίων προς τις επιχειρήσεις, αναβαθμίζοντας έτσι και συμπληρώνοντας το υφιστάμενο χρηματοπιστωτικό σύστημα, μοχλεύοντας έτσι ανακυκλούμενα δάνεια, εγγυήσεις και αντεγγυήσεις, συνεπενδύσεις και συμμετοχές.

Στόχοι του ΕΤΕΑΝ είναι :

 η προώθηση της επιχειρηματικότητας και η ευχερέστερη πρόσβαση σε πληθώρα μορφών χρηματοδότησης για την ίδρυση, ανάπτυξη και διεθνοποίηση των επιχειρήσεων,

 η προώθηση των συνεπενδύσεων ή συμμετοχών σε χρηματοδοτικά ιδρύματα και μέσα χρηματοοικονομικής τεχνικής, τονώνοντας τον ανταγωνισμό.

 η ίδρυση και διαχείριση ταμείων χαρτοφυλακίου, ταμείων εγγυήσεων, ταμείων δανειοδοτήσεων και ταμείων επενδυτικής χρηματοδότησης.

 η διαχείριση προγραμμάτων κρατικού προϋπολογισμού, προγραμμάτων δημοσίων επενδύσεων, κοινοτικών και διακρατικών προγραμμάτων, προγραμμάτων του εθνικού στρατηγικού πλαισίου αναφοράς (ΕΣΠΑ), και διεθνών πολυμερών οργανισμών.

10 www.kodiko.gr/nomothesia/document/46425/nomos-2843-2000 11 www.opengov.gr/ypoian/?p=1305

(28)

24

Κεφάλαιο 2

^ο

: Η οικονομική κρίση στην Ελλάδα

2.1 Η οικονομική κατάσταση της Ελλάδας

Στις αρχές του 2010, το δημόσιο έλλειμμα της Ελλάδας ήταν στο 12% του Ακαθάριστου Εθνικού προϊόντος του προϋπολογισμού του ελληνικού κράτους. Το κόστος δανεισμού άρχισε να αυξάνεται ραγδαία και πολύ σύντομα έκλεισαν οι χρηματοοικονομικές αγορές για την Ελλάδα (Τράπεζα της Ελλάδος,2011). Μετά από 14 συνεχόμενα έτη οικονομικής ανάπτυξης η Ελλάδα εισέρχεται σε οικονομική ύφεση το 2008. Μετά από αρκετές αναθεωρήσεις και αλλεπάλληλους υπολογισμούς, το έλλειμμα του προϋπολογισμού για το έτος 2009 υπολογίζεται πλέον στο 13,6% του ΑΕΠ12 σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσιοποιήθηκαν στις 21.10.2009. Η Ελλάδα ως μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης εισέρχεται στη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος (ΔΥΕ) 13 , αφού έχει ξεπεραστεί κατά πολύ η τιμή αναφοράς που ορίστηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή η οποία ήταν το 3%. Η ελληνική οικονομία έχει πλέον το υψηλότερο δημοσιονομικό έλλειμμα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τη ραγδαία αύξηση του χρέους, που ανερχόταν σε 127,9% του ΑΕΠ, οδήγησε σε πολύ σημαντική αύξηση του κόστους δανεισμού της χώρας, αποκλείοντας την ουσιαστικά από τις παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές.

Η κατάσταση αυτή που χαρακτηρίζεται από πολλούς ειδικούς ως επικίνδυνος φαύλος κύκλος, έχει μοναδική διέξοδο τη δραστική και αποτελεσματική μείωση του υπερβολικού ελλείμματος και του δημοσίου χρέους ώστε να αναστραφεί άμεσα η δυσμενής αυτή κατάσταση.

Η οικονομική δραστηριότητα το έτος 2009 επηρεάστηκε σημαντικά, με βάση τις εθνικολογιστικές εκτιμήσεις της ΕΣΥΕ, 2010, ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής του ΑΕΠ παρέμεινε αρνητικός καθόλη τη διάρκεια του 2009, και για το σύνολο του έτους

12 Eurostat, (2010)

13 Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης αριθ.115 της 09/05/2008, σ.279-280

(29)

25 διαμορφώθηκε στο -2,0%. Η σταδιακή επιδείνωση του ρυθμού μεταβολής επιβεβαιώνεται και από το διάγραμμα 2.

Διάγραμμα 2.Σύνθετος δείκτης οικονομικής δραστηριότητας 2004-2010

Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος,2010

Ο σύνθετος δείκτης αποτελεί τη συνισταμένη ομάδας βραχυχρόνιων δεικτών και αντανακλά τη μεταβολή της “απορρέουσας” οικονομικής δραστηριότητας, εξομαλύνοντας την υπερβάλλουσα μεταβλητότητα ορισμένων βραχυχρόνιων δεικτών.

Το παραγωγικό κενό της οικονομίας ήταν αρνητικό το 2009, μολονότι και ο δυνητικός ρυθμός ανάπτυξης υποχώρησε σημαντικά σε σύγκριση με το έτος 2008, αντανακλώντας έτσι, τη σημαντική μείωση της συμβολής του κεφαλαίου λόγω της μεγάλης μείωσης των επενδύσεων. Η εγχώρια ζήτηση συνέβαλε αρνητικά στη μεταβολή του ΑΕΠ μετά από πολλά έτη, αντανακλώντας κυρίως τη μείωση των επενδύσεων και της ιδιωτικής κατανάλωσης. Η δημόσια κατανάλωση συνέλαβε θετικά στη μεταβολή του ΑΕΠ, καθώς οι όποιες αρνητικές μεταβολές στην τελική