[PENDING] (3)Master Thesis ESG Criteria and Sustainable Development

(1)

Σχολή Κοινωνικών Επιστημών

Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών στην Τραπεζική

Διπλωματική Εργασία

Κριτήρια ESG και Βιώσιμη Ανάπτυξη. Ο ρόλος τους στον Επενδυτικό και Τραπεζικό Κλάδο.

Κολοβάκης Ιωάννης

Επιβλέπων καθηγητής: Τσάκαλος Ιωάννης

Πάτρα, Μάϊος 2022

(2)

Η παρούσα Εργασία καθώς και τα αποτελέσματα αυτής, αποτελούν συνιδιοκτησία του ΕΑΠ και του φοιτητή Ιωάννη Κολοβάκη, ο καθένας από τους οποίους έχει το δικαίωμα ανεξάρτητης χρήσης, αναπαραγωγής και αναδιανομής τους (στο σύνολο ή τμηματικά) για διδακτικούς και ερευνητικούς σκοπούς, σε κάθε περίπτωση αναφέροντας τον τίτλο και το συγγραφέα της Εργασίας καθώς και το όνομα του ΕΑΠ όπου εκπονήθηκε.

(3)

Master Thesis

ESG Criteria and Sustainable Development. Their role in the Investment and Banking Sector.

Kolovakis Ioannis

Επιτροπή Επίβλεψης Διπλωματικής Εργασίας Επιβλέπων Καθηγητής:

Τσάκαλος Ιωάννης

ΣΕΠ-Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο

Συν-Επιβλέπων Καθηγητής:

Σιώκης Φώτιος

ΣΕΠ-Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο

Patras, May 2022

(4)

Διπλωματική Εργασία iv

Ευχαριστίες Ευχαριστώ θερμά τον επιβλέποντα καθηγητή μου κ. Ιωάννη Τσάκαλο για την υποστήριξη και την καθοδήγησή του κατά τη διάρκεια συγγραφής της Διπλωματικής μου εργασίας.

Επίσης θα ήθελα να ευχαριστήσω την οικογένεια και τους φίλους μου για την κατανόηση και τη συμπαράστασή τους.

(5)

Διπλωματική Εργασία v

Περίληψη

Αντικείμενο της παρούσας Διπλωματικής εργασίας είναι η παρουσίαση των κριτηρίων ESG και ο τρόπος ο οποίος επηρεάζουν τις επενδύσεις και τον Τραπεζικό Κλάδο, συνεισφέροντας στους στόχους της Βιώσιμης Ανάπτυξης. Αναλύονται οι τρεις Πυλώνες των κριτηρίων ESG, οι παράγοντες που τα απαρτίζουν και οι διαβαθμίσεις των κριτηρίων αυτών. Μέσα από τις σύγχρονες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν υπαγορεύεται ένα σύνολο ελέγχων που εφαρμόζεται στις επενδυτικές αποφάσεις, ενθαρρύνοντας τη Βιώσιμη Ανάπτυξη από την πλευρά των εταιρειών και ειδικότερα των τραπεζών. Ως ένας νέος αναπτυσσόμενος τομέας, παρουσιάζονται οι κίνδυνοι που ενέχουν τα παραπάνω κριτήρια και πως αυτά μέχρι σήμερα αποτυπώνουν την παρουσία τους στον Τραπεζικό Κλάδο. Μέσα από τη διαμόρφωση ερωτηματολογίου, διενεργήθηκε πρωτογενής έρευνα που απευθύνθηκε σε τραπεζικούς υπαλλήλους των Ελληνικών τραπεζών, καταγράφοντας την άποψή τους για τα κριτήρια ESG τόσο ως προς την ύπαρξή τους, όσο και ως προς την ενσωμάτωση αυτών των κριτηρίων στον Τραπεζικό Κλάδο.

Λέξεις – Κλειδιά

ESG, Κριτήρια, Βιώσιμη Ανάπτυξη, Επένδυση, Τράπεζες, Έρευνα

(6)

Διπλωματική Εργασία vi

Abstract

The purpose of this Master Thesis is the presentation of the ESG criteria and the way they affect investments and the Banking Sector, contributing to the goals of Sustainable Development. The three Pillars of the ESG criteria, the factors that make them up and the ratings of these criteria are analyzed. The current challenges they face dictate a set of controls applied to investment decisions, encouraging Sustainable Development on the part of companies and especially banks. As a new developing sector, the risks involved in the above criteria are presented and how they still reflect their presence in the Banking Sector.

Through the formulation of a questionnaire, a primary survey was conducted that was addressed to bank employees of Greek banks, recording their opinion on the ESG criteria, both in terms of their existence and in terms of the integration of these criteria in the Banking Sector.

Keywords

ESG, Criteria, Sustainable Development, Investment, Banks, Research

(7)

Διπλωματική Εργασία vii

Περιεχόμενα

Περίληψη ... v

Abstract ... vi

Κατάλογος Εικόνων ... ix

Κατάλογος Πινάκων ... ix

Κατάλογος Διαγραμμάτων ... x

Συντομογραφίες & Ακρωνύμια ... xi

Εισαγωγή... 1

1. Παράγοντες ESG ... 2

1.1 Περιβαλλοντικοί Παράγοντες ... 2

1.1.1 Κλιματική Αλλαγή ... 2

1.1.2 Φυσικός & Μεταβατικός Κίνδυνος της Κλιματικής Αλλαγής ... 3

1.1.3 Εκπομπές Άνθρακα ... 4

1.1.4 Ρύπανση & Διαχείριση Αποβλήτων ... 5

1.1.5 Ενεργειακή Απόδοση – Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας ... 5

1.2 Κοινωνικοί Παράγοντες ... 6

1.2.1 Συνθήκες Εργασίας & Ανθρώπινα Δικαιώματα ... 7

1.2.2 Τοπικές Κοινωνίες ... 9

1.2.3 Ανθρώπινο Κεφάλαιο ... 10

1.3 Εταιρική Διακυβέρνηση ... 11

1.3.1 Πλαίσιο Εταιρικής Διακυβέρνησης ... 13

1.3.2 Αμοιβές Στελεχών Διοίκησης ... 13

1.3.3 Δωροδοκία και Διαφθορά ... 15

1.3.4 Ποικιλομορφία Διοικητικού Συμβουλίου ... 16

1.3.5 Φορολογική Στρατηγική ... 17

1.4 Συμπέρασμα ... 18

2 Βιώσιμη Ανάπτυξη ... 19

2.1 Ορισμός ... 19

2.2 Πυλώνες Βιώσιμης Ανάπτυξης ... 20

2.2.1 Οικονομική Βιωσιμότητα ... 21

2.2.2 Κοινωνική Βιωσιμότητα ... 22

2.2.3 Περιβαλλοντική Βιωσιμότητα ... 22

2.3 Βιώσιμη Τραπεζική ... 23

2.4 Βιώσιμη Επένδυση ... 24

3 Διαβαθμίσεις Κριτηρίων ESG ... 27

3.1 Σημαντικότητα Διαβαθμίσεων ... 27

3.2 Παράγοντες ESG και Βαθμολόγηση ... 28

3.3 Εταιρική Απόδοση και Αξιολογήσεις ESG ... 32

3.4 Επενδύσεις, Αποδόσεις Μετοχών Χαρτοφυλακίου & ESG ... 33

4 Κριτήρια ESG & Κίνδυνος ... 35

4.1 Παράγοντες Κινδύνου & Κανάλια Μετάδοσης Κινδύνου ... 35

4.2 Κίνδυνος Διαβαθμίσεων ... 36

4.3 Κίνδυνος Μετάβασης και Ενσωμάτωσης ... 37

4.4 Συστημικός Κίνδυνος ... 38

5 ESG & Τραπεζικός Κλάδος ... 40

5.1 Προϊόντα - Υπηρεσίες ESG & η ανάγκη για ταξινόμηση ... 40

(8)

Διπλωματική Εργασία viii

5.2 Βαθμολογίες ESG και Τραπεζική Σταθερότητα ... 42

5.3 Στρατηγικές ESG ... 42

5.4 Αντισυμβαλλόμενοι - Ενδιαφερόμενοι Φορείς & Κίνδυνος ... 44

5.5 Απόδοση & Αξία ... 45

5.6 Σύγκριση ESG Scores Τραπεζών ... 45

6 Μεθοδολογία Έρευνας ... 48

6.1 Δείγμα, Δεδομένα Έρευνας & Μεθοδολογία ... 48

6.2 Σκοπός Έρευνας ... 49

7 Αποτελέσματα Έρευνας ... 49

7.1 Περιγραφική Στατιστική ... 49

7.1.1 Δημογραφικά Στοιχεία ... 49

7.1.2 Κυρίως Μέρος Έρευνας ... 55

7.2 Στατιστική Σημαντικότητα – Εμπειρικά Αποτελέσματα ... 71

8 Συμπεράσματα ... 73

Βιβλιογραφία ... 75

Παράρτημα ... 84

(9)

Διπλωματική Εργασία ix

Κατάλογος Εικόνων

Εικόνα 2.1: Η έννοια της Βιωσιμότητας ... 21

Εικόνα 2.2: Αξία περιουσιακών στοιχείων ESG σε παγκόσμια κλίμακα – Πρόβλεψη ... 26

Εικόνα 3.1: Χρονοδιάγραμμα Κινδύνου/Ευκαιρίας στάθμισης συντελεστών ESG ... 31

Εικόνα 4.1: Παράγοντες ESG & Κανάλια μετάδοσης Χρηματοοικονομικών Κινδύνων .. 35

Εικόνα 5.1: Χάρτης Προϊόντων ESG ... 41

Εικόνα 5.2: Διάγραμμα Βαθμολογιών ESG των 15 μεγαλύτερων τραπεζών παγκοσμίως 47

Κατάλογος Πινάκων

Πίνακας 3.1: Περιβαλλοντικός Πυλώνας Κριτηρίων ESG -Υποκατηγορίες ... 29

Πίνακας 3.2: Κοινωνικός Πυλώνας Κριτηρίων ESG – Υποκατηγορίες ... 29

Πίνακας 3.3: Πυλώνας Διακυβέρνησης Κριτηρίων ESG – Υποκατηγορίες ... 30

Πίνακας 5.1: Αποτελέσματα Βαθμολογίων ESG των 15 μεγαλύτερων τραπεζών παγκοσμίως ... 46

Πίνακας 7.1: Σπουδές ... 50

Πίνακας 7.2: Ηλικία ... 51

Πίνακας 7.3: Φύλο ... 51

Πίνακας 7.4: Έτη προϋπηρεσίας στον Τραπεζικό Κλάδο ... 52

Πίνακας 7.5: Θέση στην Τράπεζα ... 53

Πίνακας 7.6: Αριθμός Απασχολούμενων ... 54

Πίνακας 7.7: Όρος ESG ... 55

Πίνακας 7.8: Άποψη για τα κριτήρια ESG ... 56

Πίνακας 7.9: Επιμορφωτικό Υλικό, Δράσεις ... 57

Πίνακας 7.10: Στόχοι Τράπεζας - Πώληση Πράσινων Προϊόντων ... 58

Πίνακας 7.11: Στόχοι Τράπεζας - Ικανοποίηση των Αναγκών των Πελατών ... 59

Πίνακας 7.12: Στόχοι Τράπεζας - Κερδοφορία Τράπεζας ... 60

Πίνακας 7.13: Στόχοι Τράπεζας - Bonus & Αμοιβές Διοικητικού Συμβουλίου ... 60

Πίνακας 7.14: Σημαντικότητα Στόχων Τραπεζών ... 61

Πίνακας 7.15: Σημαντικότητα Περιβαλλοντικού Πυλώνα ... 61

Πίνακας 7.16: Σημαντικότητα Κοινωνικού Πυλώνα ... 62

Πίνακας 7.17: Σημαντικότητα Πυλώνα Διακυβέρνησης ... 62

Πίνακας 7.18: Αντιμετώπιση πρόκλησης - Κλιματική Αλλαγή ... 63

Πίνακας 7.19: Αντιμετώπιση πρόκλησης - Διαχείριση Ανθρώπινου Δυναμικού ... 64

Πίνακας 7.20: Αντιμετώπιση πρόκλησης - Δωροδοκία & Διαφορά ... 64

Πίνακας 7.21: Αντιμετώπιση πρόκλησης - Bonus & Αμοιβές Διοικητικού Συμβουλίου . 65 Πίνακας 7.22: Σημαντικότητα Προκλήσεων ... 65

Πίνακας 7.23: Επηρεασμός Αξιολογήσεων ESG - Έλλειψη Κοινών Κατευθυντήριων Γραμμών ... 66

Πίνακας 7.24: Επηρεασμός Αξιολογήσεων ESG - Απουσία Εποπτικής Αρχής ... 67

Πίνακας 7.25: Επηρεασμός Αξιολογήσεων ESG - Διαφάνεια ... 67

Πίνακας 7.26: Οίκοι Αξιολόγησης ESG ... 68

Πίνακας 7.27: Ενσωμάτωση Κριτηρίων ESG & Λειτουργία Τραπεζών ... 69

(10)

Διπλωματική Εργασία x

Πίνακας 7.28: Αποτέλεσμα Ενσωμάτωσης Κριτηρίων ESG ... 69

Πίνακας 7.29: Σύγκριση Αντικτύπου ESG & Χρηματοοικονομικών Καταστάσεων ... 70

Πίνακας 7.30: Κυριαρχία Αξιολογήσεων ESG Μελλοντικά ... 71

Πίνακας 7.31: Ανάλυση Πολλαπλής Γραμμικής Παλινδρόμησης ... 71

Πίνακας 7.32: Συντελεστής Συσχέτισης Pearson ... 72

Κατάλογος Διαγραμμάτων

Διάγραμμα 7.1: Σπουδές ... 50

Διάγραμμα 7.2: Ηλικία ... 51

Διάγραμμα 7.3: Φύλο ... 52

Διάγραμμα 7.4: Έτη προϋπηρεσίας στον Τραπεζικό Κλάδο ... 53

Διάγραμμα 7.5: Θέση στην Τράπεζα ... 54

Διάγραμμα 7.6: Αριθμός Απασχολούμενων ... 55

Διάγραμμα 7.7: Όρος ESG ... 56

Διάγραμμα 7.8: Άποψη για τα κριτήρια ESG ... 57

Διάγραμμα 7.9: Επιμορφωτικό Υλικό, Δράσεις ... 58

(11)

Διπλωματική Εργασία xi

Συντομογραφίες & Ακρωνύμια

CSR Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη EBA Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών ECB Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα

ERM Environmental Resources Management ESG Περιβάλλον, Κοινωνία, Διακυβέρνηση

G20 Διεθνές Φόρουμ για Κυβερνήσεις & Διοικητές Κεντρικών Τραπεζών από τις 20 μεγάλες οικονομίες

GICS Παγκόσμιο Πρότυπο Ταξινόμησης Βιομηχανίας GRI Παγκόσμια Σύμπραξη Απολογισμών Βιωσιμότητας ILO Διεθνής Οργάνωση Εργασίας

LTIP Μακροπρόθεσμο Πρόγραμμα Κινήτρων MSCI Morgan Stanley Capital International

OECD Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης PRI Αρχές για Υπεύθυνη Επένδυση

SASB Συμβούλιο Βιωσιμότητας Λογιστικών Προτύπων SRI Κοινωνικά Υπεύθυνη Επένδυση

(12)

Διπλωματική Εργασία 1

Εισαγωγή

Ο όρος ESG ήτοι Περιβάλλον, Κοινωνία, Διακυβέρνηση ορίζεται ως η συνεκτίμηση περιβαλλοντικών, κοινωνικών παραγόντων και παραγόντων διακυβέρνησης στη διαδικασία λήψης επενδυτικών αποφάσεων για τη μέτρηση της βιωσιμότητας των επενδύσεων και των εταιρειών. Τα κριτήρια ESG οδηγούν σε βαθμολογίες, λαμβάνοντας υπόψη τους παραπάνω παράγοντες, αντιπροσωπεύοντας τη στάση και το ρόλο των εταιρειών και των επενδυτών απέναντι στο νέο εξελισσόμενο περιβάλλον προκλήσεων. Τα κριτήρια ESG παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις εταιρείες, τους επενδυτές και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη καθώς είναι τα μοναδικά μέτρα που αποτυπώνουν τον ηθικό αντίκτυπο και τη βιωσιμότητα της επένδυσης σε μία εταιρεία και καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα θεμάτων που δεν περιλαμβάνονται στην οικονομική ανάλυση. Τα μέτρα αυτά ποσοτικοποιούν κινδύνους που δεν υπάρχουν στις χρηματοοικονομικές μετρήσεις όπως είναι η συναναστροφή μιας εταιρείας με το περιβάλλον και την κοινωνία, αλλά και το πως αυτή διακυβερνάται. Τα κριτήρια ESG προσδίδουν σε μία εύρυθμη και μακροπρόθεσμη λειτουργία κάθε επιχείρησης απέναντι στους περιβαλλοντικούς, κοινωνικούς προβληματισμούς και προβληματισμούς διακυβέρνησης προκειμένου να επιτευχθεί η Βιώσιμη Ανάπτυξη και οι στόχοι αυτής. Μέσα από τους οίκους αξιολόγησης ESG παρέχεται πληροφόρηση ιδιαίτερα χρήσιμη προς τους επενδυτές για την έκθεση μιας εταιρείας σε μακροπρόθεσμους περιβαλλοντικούς, κοινωνικούς κινδύνους και κινδύνους διακυβέρνησης, μετρώντας ταυτόχρονα και την απόδοση μιας εταιρείας μέσα από τις συνθήκες της Βιώσιμης Ανάπτυξης. Ως μεταβατικά εργαλεία προς τη Βιωσιμότητα, αλλά και λόγω του μεγάλου φάσματος θεμάτων που καλύπτουν, ενέχουν ευκαιρίες και κινδύνους. Τα κριτήρια ESG και η Βιωσιμότητα στην οποία προσδίδουν, καλύπτουν την εξέλιξη η οποία προσπαθεί να αλλάξει την κοινωνία, την οικονομία και τη συμπεριφορά μας και επομένως έχει τεράστιο αντίκτυπο στον Τραπεζικό Κλάδο. Στο τελευταίο μέρος αυτής της εργασίας, εξετάζεται με πρωτογενή έρευνα, ποια είναι άποψη για τα κριτήρια ESG από ένα δείγμα υπαλλήλων που εργάζονται σε Ελληνικά τραπεζικά ιδρύματα, όπου και τελικά παρουσιάζονται τα ευρήματα και τα συμπεράσματα, της παραπάνω έρευνας.

(13)

Διπλωματική Εργασία 2

1. Παράγοντες ESG

1.1 Περιβαλλοντικοί Παράγοντες

Η ολοένα αυξανόμενη χρήση των φυσικών πόρων σε συνδυασμό με την κλιματική αλλαγή που συντελείται, αποτελούν απειλές που υποβόσκουν τη βιώσιμη λειτουργία οποιασδήποτε επιχείρησης. Με γνώμονα τη βιωσιμότητα, αλλά και την εύρυθμη λειτουργία των οικονομικών οντοτήτων, η διακυβέρνηση όπως και η επένδυση μιας επιχείρησης πρέπει να στοχεύει όχι μόνο σε μηχανισμούς της αγοράς, αλλά και σε εξωτερικούς παράγοντες όπως είναι το φυσικό περιβάλλον. Με βάση τα παραπάνω, δημιουργήθηκαν τα περιβαλλοντικά κριτήρια που αφορούν άμεσα την περιβαλλοντική διακυβέρνηση και μπορούν να διαχωριστούν σε δύο κατηγορίες. Μία κατηγορία σχετίζεται με τη χρήση ενέργειας μιας εταιρείας, με τα απόβλητα, τη ρύπανση και γενικότερα με τον εναρμονισμό με τους φυσικούς πόρους. Η δεύτερη και σημαντικότερη κατηγορία, βασιζόμενη πάνω στην πρώτη, σχετίζεται με την αξιολόγηση των περιβαλλοντικών κινδύνων που μπορεί να αντιμετωπίσει μια εταιρεία, όπως και στον τρόπο αποτελεσματικής διαχείρισης των υφιστάμενων κινδύνων.

1.1.1 Κλιματική Αλλαγή

Κορυφή της πυραμίδας για την περιβαλλοντική διακυβέρνηση αποτελεί η κλιματική αλλαγή. Οι αγορές έχουν αποδεχτεί την επιστημονική έρευνα που αποδεικνύει πως η γη βιώνει κλιματική αλλαγή. Ο βαθμός επιρροής της ανθρωπότητας πάνω στην αλλαγή αυτή, ανησυχεί τους επενδυτές και τους μετόχους για τη βιωσιμότητα των επενδύσεων και των επιχειρήσεων αντίστοιχα, με αποτέλεσμα αυτός ο περιβαλλοντικός παράγοντας της κλιματικής αλλαγής να διευρύνεται και στον οικονομικό τομέα. Βασιζόμενοι στην πραγματικότητα των γεγονότων περί της κλιματικής αλλαγής, οι επιχειρήσεις είναι αντιμέτωπες με ένα νέο εταιρικό τοπίο, το οποίο θα πρέπει να προσαρμοστεί στις αλλαγές του περιβάλλοντος, με απώτερο σκοπό να αντιμετωπιστεί η νέα αυτή πρόκληση.

«Ο τύπος του περιβαλλοντικού κινδύνου που έχει ευρέως ερευνηθεί και αναγνωριστεί, είναι ο κίνδυνος που σχετίζεται με το κλίμα. Οι κίνδυνοι που σχετίζονται με το κλίμα είναι οι οικονομικοί κίνδυνοι που σχετίζονται με την έκθεση των Ιδρυμάτων σε

(14)

αντισυμβαλλόμενους που ενδέχεται να συνεισφέρουν ή να επηρεάζονται από την κλιματική αλλαγή» (European Banking Authority, 2021, pp 35).

Η κλιματική αλλαγή πλέον είναι ένας συστημικός κίνδυνος για τη βιώσιμη ανάπτυξη των επιχειρήσεων, η οποία χαρτογραφείται με ποσοτικά δεδομένα και αποτελείται από πολλούς αλληλένδετους παράγοντες, καθένας από τους οποίους ενέχει τον δικό του κίνδυνο και τη δική του αβεβαιότητα. Με βάση τα νέα δεδομένα, οι επενδυτές, παρακινούνται ολοένα και περισσότερο σχετικά με πληροφορίες περί των κινδύνων και των ευκαιριών που απορρέουν από τους κραδασμούς που φέρνει η κλιματική αλλαγή στο νέο επενδυτικό περιβάλλον και αρχίζουν να πληροφορούνται για επίσημες αναφορές ποσοτικών κινδύνων, απόρροια του νέου κλίματος. Για να ανταποκριθούν στη ζήτηση των νέων αυτών δεδομένων και πληροφοριών, οι εταιρείες έχουν αρχίσει να μοντελοποιούν τον κίνδυνο της κλιματικής αλλαγής. Η μοντελοποίηση των κινδύνων αυτών μας οδηγεί στη διαβάθμιση των κινδύνων των περιβαλλοντικών παραγόντων προς εξαγωγή συμπερασμάτων για την ολοκλήρωση της επενδυτικής διαδικασίας.

1.1.2 Φυσικός & Μεταβατικός Κίνδυνος της Κλιματικής Αλλαγής

Σύμφωνα με την ECB, «η κλιματική αλλαγή και η υποβάθμιση του περιβάλλοντος, είναι πηγές δομικής αλλαγής που επηρεάζουν άμεσα την οικονομική δραστηριότητα και με τη σειρά τους το χρηματοπιστωτικό σύστημα. Οι κίνδυνοι που σχετίζονται με το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή, διαχωρίζονται σε δύο κύριες κατηγορίες: Τον φυσικό και μεταβατικό κίνδυνο» (European Central Bank, 2020, pp 10).

• Ο φυσικός κίνδυνος αναφέρεται στις οικονομικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, συμπεριλαμβανομένου των ακραίων καιρικών φαινομένων, καθώς και της περιβαλλοντικής υποβάθμισης όπως είναι η ρύπανση του αέρα, των υδάτων και της πανίδας, η μείωση της βιοποικιλότητας και η αποψίλωση των δασών.

• Ο μεταβατικός κίνδυνος αφορά τη χρηματοοικονομική ζημία ενός Ιδρύματος που προκύπτει είτε άμεσα είτε έμμεσα, από τη διαδικασία προσαρμογής σε μία οικονομία πιο περιβαλλοντικά βιώσιμης. Η μεταβατικότητα μπορεί να αφορά είτε την τεχνολογική εξέλιξη, νέες προτιμήσεις τις αγοράς σχετικά με το κλίμα ή ακόμα στην υιοθέτηση νέων πολιτικών και κανονιστικών πλαισίων για την προστασία του κλίματος και του περιβάλλοντος (European Central Bank, 2020).

(15)

1.1.3 Εκπομπές Άνθρακα

Στο άρθρο 6.4 παράγραφος δεύτερη, της Συμφωνίας του Παρισιού, που υπογράφηκε από 195 έθνη, αποτέλεσμα της 21^ης Διάσκεψης των κομμάτων του 2015, αναφέρεται η ενθάρρυνση και διευκόλυνση για τη συμμετοχή στον μετριασμό των εκπομπών αεριών θερμοκηπίου, από ιδιωτικούς και δημόσιους φορείς. Ειδικότερα, στην παράγραφο 4 του παραπάνω άρθρου, γίνεται σαφής αναφορά για την επίτευξη του συνολικού μετριασμού των παγκόσμιων εκπομπών του άνθρακα (United Nations, 2015, pp 7).

Σύμφωνα με τα παραπάνω, είναι εμφανές πως τα Ηνωμένα Έθνη, συμφώνησαν στην μετάβαση από μία οικονομία υψηλών εκπομπών άνθρακα, σε μία οικονομία πιο βιώσιμη με χαμηλότερη εκπομπή άνθρακα.

Η έρευνα των Ilhan, Krueger, Sautner και Starks (2020), έφτασε στο συμπέρασμα πως το κόστος επιλογής προστασίας απέναντι στη διακύμανση και την παρακολούθηση του κινδύνου είναι μεγαλύτερο για επιχειρήσεις που έχουν αυξημένη χρήση άνθρακα.

Βασιζόμενοι σε αυτό το γεγονός, οι εταιρείες αυτές έχουν εγείρουν περισσότερα ερωτήματα σχετικά με την αβεβαιότητα και τον κίνδυνο περί περιβαλλοντικών πολιτικών αποφάσεων.

Η εκπομπή άνθρακα πλέον είναι σημαντικό κομμάτι της επενδυτικής πολιτικής μιας και οι επενδυτές αναμένουν μια δυνητική καταστροφή για τις επιχειρήσεις με υψηλή παραγωγή διοξειδίου του άνθρακα.

Συνεπώς, οι πληροφορίες που μπορούν να παραχθούν μέσω των κριτηρίων ESG από την αποτύπωση των αποτελεσμάτων εκπομπών άνθρακα, είναι περισσότερο κοστοβόρες σε επιχειρήσεις με υψηλές εκπομπές άνθρακα. Αν συνδυάσουμε και την σαφή επίδραση της συμφωνίας του Παρισιού, θα μπορούσαμε να πούμε πως η μείωση των εκπομπών άνθρακα αποτελεί σημαντικό κομμάτι της επενδυτικής πολιτικής, και είναι μονόδρομος για τις επιχειρήσεις η μείωση των εκπομπών άνθρακα να αναπαρίσταται και στα αποτελέσματα των κριτηρίων ESG, αποσκοπώντας σε ένα διττό αποτέλεσμα. Πρώτον στη μείωση του κόστους απέναντι στον κίνδυνο του άνθρακα, και δεύτερον και σημαντικότερο, στην προσέλκυση των επενδυτών που οι προτιμήσεις τους αφορούν μία πιο βιώσιμη οικονομική οντότητα, με τον μικρότερο δυνατό κίνδυνο.

(16)

1.1.4 Ρύπανση & Διαχείριση Αποβλήτων

Ιδιαίτερη ανησυχία στο ευρύτερο κοινό και ειδικότερα στο επενδυτικό κοινό, προκαλούν οι αρνητικές επιδράσεις που προκύπτουν από τη ρύπανση και τη διαχείριση των αποβλήτων. Αν και δεν παρουσιάζονται στις οικονομικές καταστάσεις, το κόστος από το αποτέλεσμα των παραπάνω εξωτερικοτήτων επηρεάζει άμεσα τις επενδύσεις μιας και η διαχείρισή τους δεν σκιαγραφείται από τους μηχανισμούς της αγοράς. Οι Zhou, Cao, και Feng (2021) σχετικά με τις ρυπογόνες εταιρείες, εξέτασαν τις αντιδράσεις της αγοράς στην Κίνα στα αποτελέσματα ρύπανσης των εταιρειών, βασιζόμενοι σε ένα πρόγραμμα που ονομάστηκε Pollution Blacklist Program. Το αποτέλεσμά τους έδειξε πως οι ρυπογόνες εταιρείες που εξετάστηκαν, είχαν σημαντικό αρνητικό αντίκτυπο στην αγοραία αξία των μετοχών τους όταν η χρηματιστηριακή αγορά ήταν σε ύφεση. Σύμφωνα με το παραπάνω πρόγραμμα και τα αποτελέσματα των πληροφορίων που παράχθηκαν, επηρέασαν περαιτέρω την αγοραία αξία των εξεταζόμενων εταιρειών, επηρεάζοντας την απόφαση των επενδυτών. Λόγω της πτωτικής αξίας της τιμής των μετοχών , η κάθε εταιρεία, έχει κίνητρο για μείωση της ρύπανσης και την καλύτερη διαχείριση αποβλήτων. Η παρακολούθηση των ενεργειών και των αποτελεσμάτων της διοίκησης των εταιρειών, αποτυπώνεται στη διαβάθμιση των κριτηρίων ESG, παρέχοντας ακριβέστερη πληροφόρηση προς τους επενδυτές, συμβάλλοντας στη βιώσιμη ανάπτυξη, με απώτερο σκοπό την αποφυγή του κινδύνου περί μείωση της αξίας των μετοχών τους.

1.1.5 Ενεργειακή Απόδοση – Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Με σκοπό να επιτευχθεί λύση στα περιβαλλοντολογικά προβλήματα που αντιμετωπίζουμε σήμερα, χρειάζονται μακροπρόθεσμες ενέργειες για ένα βιώσιμο μέλλον. Υπό αυτή την προοπτική, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αποδεικνύονται να είναι μια αποτελεσματική λύση. Επενδύοντας στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αποτελεί επίσης και οικονομικό επενδυτική ευκαιρία. Καθώς οι συμμετέχοντες στην οικονομία δείχνουν μεγάλη ανησυχία για τις επιπτώσεις που ενέχει η ενεργειακή απόδοση, τα προϊόντα ESG αποτελούν σημαντικό κομμάτι της επενδυτικής στρατηγικής με τρόπο τέτοιο ώστε οι επενδυτές να αναγνωρίσουν τις δεσμεύσεις και τις ενέργειες των εταιρειών ως προς τη μετάβαση σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Σύμφωνα με μία έκθεση του Bloomberg New Energy Finance, ο τομέας των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε παγκόσμιο επίπεδο αναμένει να

(17)

επενδυθούν 7,7 τρισεκατομμύρια δολάρια σε νέα παραγωγική ικανότητα έως το 2030, με το 66% του ποσού αυτού να αποτελεί τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Αν και τα ορυκτά καύσιμα θα συνεχίσουν να αποτελούν σημαντική πηγή ενέργειας, η ανάπτυξη της ανανεώσιμης ενέργειας είναι εντυπωσιακή και θα αποτελέσει το τροχοπέδη για την ένταξη των χαρτοφυλακίων των επενδυτών στον τομέα αυτό (Roca, 2014). Η παραπάνω έκθεση αποτυπώνει τον μακροπρόθεσμο χαρακτήρα της ανάπτυξης που ταυτίζεται και με τον χαρακτήρα της επένδυσης. Με τη μετάβαση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας οι επενδυτές μπορούν να προβλέψουν την αύξηση της επενδυτικής τους απόδοσης, παράλληλα με την αύξηση της ζήτησης για τις νέες μορφές ενέργειας. Με βάση τα παραπάνω, τα κριτήρια ESG αποτελούν ολοένα και σημαντικότερο παράγοντα για την εξέλιξη των επενδυτικών σχεδίων και της βιώσιμης ανάπτυξης. Οι επενδυτές παρατηρούν τις πληροφορίες για το μέλλον και με βάση τους προβληματισμούς τους για το περιβάλλον και κατά πόσο αυτό θα επηρεάσει τη θέση τους, αναζητούν επενδυτικά πλάνα που θα συμπορεύονται με την μακροπρόθεσμη ευημερία. Προκειμένου να μη χαθεί η οικονομική αξία των εταιρειών και επιχειρήσεων από τη νέα τάση στον επενδυτικό κόσμο, τα κριτήρια ESG παραμένουν οι μοναδικές πληροφορίες που μπορούν να αναφέρουν οι οικονομικές οντότητες, με σκοπό τη βιώσιμη λειτουργία και ανάπτυξή τους.

1.2 Κοινωνικοί Παράγοντες

Στο νέο εξελισσόμενο επιχειρηματικό περιβάλλον του 21^ου αιώνα, οι επιχειρήσεις και οι αγορές αλληλοσυνδέονται και αλληλεξαρτώνται ολοένα και περισσότερο. Καθώς στο νέο επιχειρηματικό περιβάλλον οι επενδυτές εφαρμόζουν τα κριτήρια ESG ως διαδικασία για την αξιολόγηση και τον εντοπισμό κινδύνων και ευκαιρίες ανάπτυξης εστιάζοντας και στην κοινωνική διακυβέρνηση των επιχειρήσεων, δηλαδή στον τρόπο που οι επιχειρήσεις συμπεριφέρονται και διαχειρίζονται τις σχέσεις τους με τους εργαζόμενους, τους πελάτες, τους προμηθευτές και το σύνολο της κοινότητας στην οποία δραστηριοποιούνται. Και αυτό είναι το κεντρικό δόγμα πίσω από την κοινωνική διακυβέρνηση, η κοινωνική πτυχή της βιώσιμης επένδυσης και ανάπτυξης. Οι κοινωνικοί αυτοί παράγοντες διαδραματίζουν τον κύριο ρόλο που λαμβάνεται υπόψη στις βιώσιμες επενδύσεις, καθώς περιλαμβάνουν τα

(18)

πλεονεκτήματα και τις αδυναμίες μιας εταιρείας στη διαχείριση των κοινωνικών ζητημάτων και κατ’ επέκταση την αύξηση ή τη μείωση των κερδών μέσα από την εταιρική ευθύνη.

Με βάση την έρευνα της χρηματοοικονομικής εταιρείας MSCI (Morgan Stanley Capital International) που εκδόθηκε το 2021 και είχε ως περίοδο αναφοράς τον Ιανουάριο του 2014 έως και τον Ιούνιο του 2020 και αφορούσε τις αποδόσεις των εταιρικών ομολόγων, ανάμεσα στους τρεις πυλώνες των κριτηρίων ESG, ο πυλώνας της κοινωνικής διακυβέρνησης επέδειξε τις ισχυρότερες επιδόσεις στις αποδόσεις των ομολογιών. Πιο συγκεκριμένα οι εκδότες ομολογιών με υψηλότερη βαθμολογία ESG, επέδειξαν ισχυρότερα οικονομικά μεγέθη με μεγαλύτερο περιθώριο κέρδους, σε σχέση με εκδότες χαμηλότερης βαθμολογίας, με αποτέλεσμα καλύτερη ποιότητα πιστώσεων (Mendirata, Varsani & Giese, 2021).

Εξάγουμε το συμπέρασμα πως οι πρόσθετες πληροφορίες που εξήχθησαν από την έρευνα των κριτηρίων ESG, με κυρίαρχο τον πυλώνα της κοινωνικής διακυβέρνησης, επέδειξαν μεγαλύτερη κάλυψη και χρηματοδότηση των ανώτερα βαθμολογικά εταιρειών με βάση τα κριτήρια ESG, γεγονός που οδηγεί στην εκμετάλλευση των αποτελεσμάτων και πληροφοριών, από την πλευρά των επενδυτών και στη σαφή πλέον ένταξη της κοινωνικής διακυβέρνησης στο νέο εξελισσόμενο και ανταγωνιστικό επενδυτικό περιβάλλον.

1.2.1 Συνθήκες Εργασίας & Ανθρώπινα Δικαιώματα

Καθώς η ζήτηση και η προσφορά πληροφοριών σχετικά με τις επιδόσεις βιωσιμότητας των επιχειρήσεων και οργανισμών αυξάνεται, ο παράγοντας των συνθηκών εργασίας, εξετάζεται ολοένα και περισσότερο στις στρατηγικές που σχετίζονται με την κοινωνική διακυβέρνηση, και μπορεί να έχει θετική η αρνητική επίδραση στη χρηματοοικονομική απόδοση και τη φερεγγυότητα μιας οικονομικής οντότητας. Ο ILO που είναι μία μια υπηρεσία των Ηνωμένων Εθνών, προάγει την κοινωνική και οικονομική δικαιοσύνη από τον καθορισμό διεθνών προτύπων εργασίας, μέσα από τη Διακήρυξη που εγκρίθηκε το 1998 και δεσμεύει τα κράτη μέλη. Ως στόχο έχει την πρόσβαση σε παραγωγική και βιώσιμη εργασία παγκοσμίως σε συνθήκες ελευθερίας, ισότητας, ασφάλειας και αξιοπρέπειας, εξαλείφοντας την καταναγκαστική εργασία και τις διακρίσεις, καταργώντας την παιδική εργασία. Μέσω των ετήσιων αναφορών και εκθέσεων από τις κυβερνήσεις, δίνεται η ευκαιρία προβολής των μέτρων και των κανονιστικών πλαισίων που έχουν λάβει, αλλά και για την πρόοδο που έχει σημειωθεί από την εφαρμογή της ως άνω Διακήρυξης (ILO Declaration, χ.η.). Τα παραπάνω αποτελέσματα όμως στέκονται σε ένα γενικό πλαίσιο,

(19)

σεβόμενα πάντα την ανθρώπινη εργασία, και αποτελούν συμπεράσματα που αφορούν γενικότερα το κάθε κράτος. Μέσα από τα διεθνή αυτά πλαίσια, διάφοροι ενδιαφερόμενοι φορείς, ανάμεσα σε αυτούς και οι επενδυτές, μπορούν να κρίνουν και να πληροφορηθούν για τις επιχειρήσεις. Η πληροφόρηση αυτή όμως υπάγεται σε ένα γενικότερο πλαίσιο που εξάγεται συγκεντρωτικά για τη λειτουργία των επιχειρήσεων σε μία χώρα, και δεν αφορά την πληροφόρηση μεμονωμένα για κάθε οικονομική οντότητα. Το κενό αυτό καλύπτει ο κοινωνικός πυλώνας από τα κριτήρια ESG. Οι επιχειρήσεις, μέσω των κριτηρίων ESG, ελέγχονται για την ικανότητα και την αποτελεσματικότητα διαμόρφωσης πολιτικής για ένα ιδανικό εργασιακό περιβάλλον. Από τη μία πλευρά, προάγοντας τα εργασιακά δικαιώματα και σεβόμενη των κάθε εργαζόμενο, οποιαδήποτε επιχείρηση, αυξάνει τη φήμη της σε κοινωνικό επίπεδο, με απώτερο αποτέλεσμα την αύξηση της παραγωγικότητας. Από την άλλη πλευρά, οι επενδυτές παρατηρούν την απόδοση που έχουν τα ESG κριτήρια, τόσο σε βραχυπρόθεσμο όσο και σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα, αντλώντας τις απαραίτητες πληροφορίες για την απόδοση και το ρίσκο που θα αντιμετωπίσουν. Οι επιχειρήσεις που δεν εφαρμόζουν τα ESG, παρέχουν δύσκολα πληροφορίες για τη διαχείριση των εργασιακών σχέσεων, αποτρέποντας τους επενδυτές, οι οποίοι πλέον αναγνωρίζουν την ανάγκη κοινωνικής διακυβέρνησης και του κινδύνου που συνεπάγεται από την ελλιπή πληροφόρηση.

Εταιρείες με υψηλές επιδόσεις στο κοινωνικό και ειδικότερα στο εργασιακό περιβάλλον προσελκύουν και διατηρούν στο δυναμικό τους ποιοτικούς υπαλλήλους, αυξάνοντας με αυτό τον τρόπο την παραγωγικότητα τα οικονομικής μονάδας. Η αυξημένη παραγωγικότητα, από την ικανοποίηση των εργαζομένων σχετίζεται θετικά με τις αποδόσεις των μετοχών.

Ο Edmans (2012) σε έρευνα που δημοσίευσε, ανέλυσε πως συνδέεται η εργασιακή ικανοποίηση με την εταιρική αξία. Μελέτησε την επίδραση που είχε το κόστος αύξησης της εργασιακής ικανοποίησης σε επίπεδο αξίας εταιρείας και τα αποτελέσματα απέδειξαν πως οι εταιρείες που περιλαμβάνονται στις εκατό καλύτερες για εργασία στην Αμερική επέτυχαν 2,3% - 3,8% υψηλότερες αποδόσεις μετοχών ετησίως από ότι οι αντίστοιχες για τα έτη 1984 – 2011. Οι επιπτώσεις των αποτελεσμάτων από την παραπάνω έρευνα ήταν τρεις. Πρώτον, σύμφωνα με τι θεωρίες διαχείρισης του ανθρώπινου δυναμικού η ικανοποίηση των υπαλλήλων από το εργασιακό περιβάλλον έχει θετικό αντίκτυπο στην εταιρική αξία.

Δεύτερον, η κοινωνική εταιρική ευθύνη μπορεί να βελτιώσει τις αποδόσεις των μετοχών.

(20)

Τρίτον και σημαντικότερο είναι πως η χρηματιστηριακή αγορά δεν αποτιμά πλήρως τα άυλα περιουσιακά στοιχεία και μπορεί να είναι απαραίτητο από τους διαχειριστές των εταιρειών να προστατέψουν τις βραχυπρόθεσμες τιμές των μετοχών, για την ενθάρρυνση της μακροπρόθεσμης και βιώσιμης ανάπτυξης.

Με βάση τα προαναφερθέντα και την παραπάνω έρευνα, η χρησιμότητα των κριτηρίων ESG συμβάλλει καθοριστικά πρώτον στο κοινωνικό κομμάτι που αφορά την εργασία και δεύτερον προσδίδει τα χαρακτηριστικά εκείνα που επιτρέπουν την βιώσιμη ανάπτυξη ως προς όφελος όλων των παραγόντων που απαρτίζουν μια οικονομική οντότητα, όπως είναι οι επενδυτές, οι διαχειριστές και οι εργαζόμενοι.

1.2.2 Τοπικές Κοινωνίες

Καθώς μεταβαίνουμε στην εποχή της κοινωνικής εταιρικής ευθύνης, ενώ η φήμη οποιασδήποτε εταιρείας συμβάλλει και στην κερδοφορία της, η συμμετοχή των τοπικών κοινοτήτων στο χώρο επίδρασης και λειτουργίας μιας εταιρείας, συμβάλλει στην αντιπροσώπευση αξιών για το τι μεταδίδει και τι αντιπροσωπεύει η εκάστοτε εταιρεία, επιτρέποντας την ανάπτυξη και τη βιωσιμότητα μέσα από τον κύκλο των τοπικών κοινωνιών. Η άποψη που υπάρχει στην κοινωνία πως οι εταιρείες υπάρχουν μόνο για την εκμετάλλευση των κοινωνιών με σκοπό το χρηματικό συμφέρον μπορεί να προκαλέσει αρνητικό αντίκτυπο στη βιωσιμότητα μιας εταιρείας και συνεπώς στους επενδυτές της.

Προσπαθώντας να μειώσουν τον συνεπαγόμενο κίνδυνο, οι εταιρείες πρέπει να προσεγγίσουν την αγορά με τρόπο τέτοιο ώστε να αντιλαμβάνεται η τοπική κοινωνία τον τρόπο και σκοπό λειτουργίας της ώστε να δημιουργηθεί αμφίδρομη εμπιστοσύνη που θα επιτρέψει την ομαλή ανάπτυξη και βιωσιμότητα.

Όλο και περισσότερο, πολλές κορυφαίες εταιρείες των ΗΠΑ και του κόσμου, αφιερώνουν χρόνο και πόρους για την υποστήριξη έργων κοινοτικής συμμετοχής. Αυτά τα έργα περιλαμβάνουν κατάρτιση και εκπαίδευση υπό την υποστήριξη των εταιρειών, προς νέους ανθρώπους στις τοπικές κοινωνίες, αφού οι κοινότητες στις οποίες δραστηριοποιούνται οι εταιρείες, απαιτούν μερίδιο από τα οφέλη που λαμβάνει μια επιχείρηση από τη λειτουργία στην κοινότητά της (Hess, Rogovsky & Dunfee, 2002). Ενισχύεται με τον τρόπο αυτό η εταιρική εικόνα τόσο σε τοπικό όσο και ευρύτερο κοινωνικό πεδίο, γεγονός που ενισχύει την πρόθεση των επενδυτών να επενδύσουν. Οι επενδυτές δείχνουν υψηλή δέσμευση σε μία

(21)

εταιρεία, όταν αυτή είναι περιβαλλοντολογικά και κοινωνικά υπεύθυνη (Barnett &

Salomon, 2002).

Η καθιέρωση επιτυχημένων εταιρικών κοινωνικών πρωτοβουλιών και διακυβέρνησης γίνεται ολοένα σημαντικότερη. Η σημαντικότητα αυτή μπορεί να αποτυπωθεί στο βαθμό που συγκεντρώνει η κάθε εταιρεία στον κοινωνικό τομέα και δη από τα αποτελέσματα των κριτηρίων ESG.

1.2.3 Ανθρώπινο Κεφάλαιο

Ο λόγος που η επένδυση ESG έχει γίνει τόσο δημοφιλής είναι επειδή πολλοί συμμετέχοντες στην αγορά τη θεωρούν ως αντιστάθμιση κινδύνου. Η κοινωνική πτυχή της επένδυσης ESG περιλαμβάνει κριτήρια, όπως είναι το ανθρώπινο κεφάλαιο και η ανάπτυξή του (Ulrich, 2017). Το ανθρώπινο κεφάλαιο αναφέρεται στις παραγωγικές ικανότητες ενός ατόμου τόσο κληρονομικές, όσο και επίκτητες μέσω της εκπαίδευσης και της κατάρτισης (Goodwin, 2003). Η ανάπτυξη του ανθρώπινου κεφαλαίου είναι απαραίτητη για τη διατήρηση υψηλών επιδόσεων των εργαζομένων, αποτελεί βασικό μοχλό εταιρικής επιτυχίας και ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος. Τόσο από εταιρική όσο και από επενδυτική σκοπιά, η ανάπτυξη του ανθρώπινου κεφαλαίου αποτελεί πρόκληση (Kotsantonis & Serafeim, 2020).

Οι επενδυτές ενδιαφέρονται για τη διαχείριση του ανθρώπινου κεφαλαίου και την απόδοσή του, γιατί βλέπουν τις δυνατότητές του να προσθέσει αξία στα χαρτοφυλάκιά τους. Τα πρότυπα επιδόσεων και οι εταιρικές αξιολογήσεις ESG ενημερώνονται συνεχώς για να αντικατοπτρίζουν τους παράγοντες διαχείρισης και μέτρησης της απόδοσης του ανθρώπινου κεφαλαίου στην μακροπρόθεσμη ανάπτυξη (Street, Uddin, Wallace, Lee &

Angle, 2021). Η αποτυχία διαχείρισης των κινδύνων και των ευκαιριών ανθρώπινου κεφαλαίου μπορεί να επηρεάσει κρίσιμες σχέσεις με το εργατικό δυναμικό μιας εταιρείας και να επηρεάσει την αξία των μετόχων, και ως μακροπρόθεσμος επενδυτής η BlackRock υποστηρίζει το ισχυρό ανθρώπινο κεφάλαιο και τις πρακτικές γνωστοποίησης των αποτελεσμάτων αυτών (BlackRock, 2021). Η έρευνα έχει δείξει τη σημαντικότητα του ανθρώπινου κεφαλαίου στην εταιρική απόδοση και συγκεκριμένα, ένα σταθμισμένο χαρτοφυλάκιο των «100 καλύτερων εταιρειών για εργασία στην Αμερική» κέρδισε ποσοστό 3,5% σε μακροπρόθεσμες υπερβάλλουσες αποδόσεις προσαρμοσμένες στον κίνδυνο και 2,1% σε απόδοση σε σχέση με τις υπόλοιπες κατηγορίες του κλάδου (Edmans, 2011). Ένα

(22)

πλήθος μελετών σχετικά με το ανθρώπινο κεφάλαιο, διαπίστωσε πως υπάρχει θετική συσχέτιση μεταξύ ανθρώπινου κεφαλαίου και επενδυτικών αποτελεσμάτων, όπως συνολικής απόδοσης των μετόχων, απόδοσης περιουσιακών στοιχείων, κερδών και επενδύσεων. Το συμπέρασμα συνοψίζει πως η εταιρική εκπαίδευση και άλλες πολιτικές ανθρώπινου κεφαλαίου βελτιώνουν την οικονομική απόδοση (Bernstein, Korteweg &

Laws, 2015). Οι επενδυτές που επιδιώκουν τη μεγιστοποίηση των αποδόσεων από την ενσωμάτωση των παραγόντων ESG, πρέπει να λάβουν σημαντικά υπόψη τους σχετικούς παράγοντες ανθρώπινου κεφαλαίου.

1.3 Εταιρική Διακυβέρνηση

Σύμφωνα με τον OECD, «η Εταιρική Διακυβέρνηση είναι το σύστημα με το οποίο ελέγχονται και κατευθύνονται οι επιχειρηματικές εταιρείες. Η δομή της Εταιρικής Διακυβέρνησης καθορίζει τη δομή των δικαιωμάτων και των ευθυνών μεταξύ των διαφόρων συμμετεχόντων στην εταιρεία, όπως το διοικητικό συμβούλιο, τα διευθυντικά στελέχη και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη και καθορίζει τους κανόνες και τις διαδικασίες για τη λήψη αποφάσεων για εταιρικές υποθέσεις» (OECD, 2015, pp. 9). Η Εταιρική Διακυβέρνηση στο πλαίσιο των ESG κριτηρίων και της βιώσιμης ανάπτυξης, αφορά στον τρόπο διαχείρισης και στους παράγοντες διακυβέρνησης μιας εταιρείας από τα εμπλεκόμενα όργανα διαχείρισης, όπου η λήψη αποφάσεων και η χάραξη πολιτικής που έχει μια εταιρεία, λαμβάνεται από τα παραπάνω όργανα διοικήσεως και αποτυπώνει τις διαδικασίες, τις πρακτικές και τους κανόνες μέσα από τα οποία στοιχεία κατευθύνεται και ελέγχεται μια εταιρεία. Η σημαντικότητα της Εταιρικής Διακυβέρνησης έγκειται στο γεγονός της εμπιστοσύνης μεταξύ μιας εταιρείας με τους επενδυτές της και την κοινωνία.

Στο ανεπτυγμένο πλέον επενδυτικό περιβάλλον, η Εταιρική Διακυβέρνηση πρωταγωνιστεί στην οικονομική ανάπτυξη. Οι πληροφορίες σχετικά με τις πρακτικές, τους στόχους, τα αποτελέσματα, τις προοπτικές και την εξέλιξη μιας εταιρείας είναι συνυφασμένες με την επενδυτική απόδοση. Σύμφωνα με την μελέτη του Ινστιτούτου Diligent (2019) πάνω στον δείκτη του χρηματιστηρίου S&P 500 για τα έτη 2017 και 2018, οι ανεπαρκείς πρακτικές διακυβέρνησης σε 14 εταιρείες κόστισαν σε μετόχους συνολικά 490 δισεκατομμύρια δολάρια εντός ενός έτους. Η εξωτερικότητα που έχει η παραπάνω πληροφορία είναι

(23)

κομβικής σημασίας για τους επενδυτές. Με σκοπό να προστατέψουν τις επενδύσεις τους, αποφεύγουν εταιρείες με διακυβέρνηση που αποφέρει αρνητικά αποτελέσματα, ώστε να αποφύγουν τον κίνδυνο. Αντιθέτως, σύμφωνα με την ίδια έρευνα διαπιστώθηκε πως το κορυφαίο 20% των εταιρειών υπό το πρίσμα της ισχυρής διακυβέρνησης, ξεπέρασαν το χαμηλότερο 20% κατά 15% υψηλότερη απόδοση εντός χρονικού ορίζοντα δύο ετών.

Οι κεντρικοί πυλώνες της Εταιρικής Διακυβέρνησης περιγράφονται στον OECD από την G20 και βοηθούν τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να αξιολογήσουν και να βελτιώσουν το νομικό, ρυθμιστικό και θεσμικό πλαίσιο της εταιρικής διακυβέρνησης με στόχο τη στήριξη της οικονομικής αποτελεσματικότητας, της βιώσιμης ανάπτυξης και της χρηματοοικονομικής σταθερότητας. Οι βασικές αρχές της Εταιρικής Διακυβέρνησης σύμφωνα με τον OECD είναι οι εξής:

• Εξασφάλιση της βάσης για ένα αποτελεσματικό πλαίσιο Εταιρικής Διακυβέρνησης

• Τα δικαιώματα και η ίση μεταχείριση των μετόχων και των λειτουργιών της ιδιοκτησίας όπως είναι οι θεσμικοί επενδυτές, το χρηματιστήριο και οι υπόλοιποι ενδιαφερόμενοι, κατά τα οποία θα προστατεύετε και θα διευκολύνετε η άσκηση δικαιωμάτων των μετόχων

• Ο ρόλος των ενδιαφερόμενων μερών

• Διαφάνεια και αποκάλυψη

• Οι αρμοδιότητες της διοίκησης

Τα κριτήρια ESG επεκτείνουν τα πλαίσια της Εταιρικής Διακυβέρνησης όπως αναφέρονται από τον OECD και σε άλλους τομείς, όπως οι αμοιβές των στελεχών, η δωροδοκία και η διαφθορά, η δομή και την πολυπολιτισμικότητα του διοικητικού συμβουλίου και η ορθή φορολογική στρατηγική. Οι διακρίσεις των παραπάνω τομέων προτρέπουν τον εταιρικό κόσμο στην αναγνώριση των κριτηρίων ESG στον τομέα της Εταιρικής Διακυβέρνησης, αφού παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες προς τους επενδυτές, σε πτυχές επενδυτικών κινδύνων και ευκαιριών, παράλληλα με τα παραδοσιακά χρηματοοικονομικά αποτελέσματα.

(24)

1.3.1 Πλαίσιο Εταιρικής Διακυβέρνησης

Το πλαίσιο αυτό θα πρέπει να προωθεί διαφανείς και αποτελεσματικές αγορές, να είναι συνεπής με τους κανόνες και τους νόμους που το διέπουν και να διατυπώνει με σαφήνεια την κατανομή των αρμοδιοτήτων μεταξύ των εποπτικών και ρυθμιστικών αρχών. Σύμφωνα με τον EBA, οι ρυθμίσεις εσωτερικής διακυβέρνησης των Ιδρυμάτων, συμπεριλαμβανομένης της συμμετοχής των διοικητικών οργάνων για την εφαρμογή ενός ισχυρού πλαισίου εσωτερικού ελέγχου, αποτελεί βασική πτυχή για την εφαρμογή και τη διαχείριση των κριτηρίων ESG και τους κινδύνους από τα κριτήρια αυτά. Ο έλεγχος για την επιβολή των κανόνων και λειτουργιών οποιασδήποτε επιχείρησης, οδηγεί στην αποτελεσματική Εταιρική Διακυβέρνηση, η οποία βελτιώνει την απόδοση των επιχειρήσεων αφού μέσα από τον έλεγχο επιβολής και παρακολούθησης των νόμων και των ρυθμιστικών πλαισίων στην ευθυγράμμιση με τις διαφανείς και αποτελεσματικές αγορές, μειώνει σημαντικά την απάτη σε βάρος της επιχείρησης από τα διοικητικά στελέχη, με σημαντικότερο αποτέλεσμα την καλύτερη ποιότητα πληροφοριών που διατίθενται στην κεφαλαιαγορά, διευκολύνοντας την πρόσβαση των επενδυτών και εξωτερικών φορέων στη χρηματοδότηση. Η διαφάνεια από το πλαίσιο της Εταιρικής Διακυβέρνησης στηριζόμενη στην εποπτεία νομικής βάσης λειτουργίας και συμμόρφωσης των εταιρειών εξάγεται μέσα από τα κριτήρια ESG. Από τη στιγμή που οι επενδυτές ενδιαφέρονται όλο και περισσότερο για τις υπεύθυνες επενδύσεις, συμπεριλαμβανομένων των κριτηρίων ESG, για να αξιολογήσουν την απόδοση και τη βιωσιμότητα της επένδυσης τους στο πλαίσιο της Εταιρικής Διακυβέρνησης, αποστρέφονται τον κίνδυνο όπως η επιβολή προστίμων από εποπτικές αρχές περί μη συμμόρφωσης εταιρειών με το ρυθμιστικό και κανονιστικό πλαίσιο, η διαφάνεια που αποτυπώνεται στα κριτήρια ESG, για το πόσο καλά μια οικονομική οντότητα αντιμετωπίζει τη βιωσιμότητα και δημιουργεί εμπιστοσύνη προς την πλευρά των επενδυτών, αφού η βιωσιμότητα συνεπάγεται και βελτίωση της φήμης μιας εταιρείας αυξάνοντας την απήχηση και τα οικονομικά της αποτελέσματα.

1.3.2 Αμοιβές Στελεχών Διοίκησης

Η αμοιβή των στελεχών διαφέρει από την αμοιβή των εργαζομένων σε μία επιχείρηση ως προς το ύψος της αμοιβής και ως προς τα προσφερόμενα οφέλη. Οι αμοιβές στελεχών εκτός από τον συμφωνημένο μισθό μπορούν να περιλαμβάνουν δικαιώματα προαίρεσης μετοχών,