ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ
ΣΧΟΛΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΥΔΩΝ:
ΤΡΑΠΕΖΙΚΗ
ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ:
ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΙΚΗ
ΟΝΟΜΑ ΦΟΙΤΗΤΗ
ΤΖΙΑΛΛΑΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ
ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΓΕΩΡΓΟΥΤΣΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
ΠΑΤΡΑ ΙΟΥΛΙΟΣ 2018
ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ
Θα ήθελα να ευχαριστήσω την οικογένεια μου και ειδικά τη σύζυγο μου
για την αμέριστη συμπαράσταση που μου παρείχε όλα αυτά τα χρόνια .
Την παρούσα διπλωματική μου εργασία την αφιερώνω στους γιους μου
Αλέξανδρο, Κωνσταντίνο και Χριστόφορο.
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Στα πλαίσια της απόκτησης μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών από το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, εκπονείται η παρούσα διπλωματική εργασία με τίτλο
«Ηλεκτρονική Τραπεζική». Η παρούσα εργασία πραγματεύεται την γενικευμένη έννοια της ηλεκτρονικής τραπεζικής σε όλο το φάσμα της, καθώς την ευρεία εξάπλωση της μέσω των capital control, ως προς τις καθημερινές συναλλαγές των πελατών. Η παρούσα εργασία αποβλέπει στην ανάλυση του νέου περιβάλλοντος που διαμορφώνεται με την προώθηση των ηλεκτρονικών συναλλαγών και βασική μέριμνα της είναι η παρουσίαση των μειονεκτημάτων και των πλεονεκτήματα των ηλεκτρονικών συναλλαγών.
Πιο συγκεκριμένα στην παρούσα εργασία θα μελετηθεί η ηλεκτρονική τραπεζική στις τέσσερις συστημικές τράπεζες της Ελληνικής τραπεζικής επικράτειας και πως αυτές στα πλαίσια των capital control άδραξαν την ευκαιρία στην μετάβαση σε μια νέα ηλεκτρονική εποχή στους πελάτες τους. Η εργασία ολοκληρώνεται με την προσέγγιση του σημερινού φορολογικού νόμου και την υποχρεωτική χρήση «πλαστικού χρήματος» με σκοπό τη μείωση του φόρου καθώς και την υποχρεωτική εγκατάσταση βάσει νόμου των POS σε όλους τους ελεύθερους επαγγελματίες.
Ακλουθεί αναλυτική καταγραφή της ελληνικής πραγματικότητας όσον αφορά τη θεαματική αύξηση στη χρήση των καρτών από τους καταναλωτές. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τόσο την εξοικείωση των καταναλωτών με τις ηλεκτρονικές συναλλαγές όσο και την είσοδο σε μια νέα εποχή όπου πλέον τα μέσα ηλεκτρονικής εξυπηρέτησης θα είναι αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητας μας.
ABSTRACT
In the context of the postgraduate degree from the Hellenic Open University, the diploma thesis entitled "Electronic Banking" is being elaborated.
The present work deals with the generalized concept of e-banking throughout its spectrum, as it spreads widely through capital control in everyday customer transactions. This thesis aims to analyze the new environment created by the promotion of electronic transactions and its main concern is to present the disadvantages and advantages of electronic transactions.
More specific in this paper, e-banking will be studied in the four systemic banks of the Greek banking system and how they undertook the opportunity to transite to a new electronic era for their customers in the framework of capital control.
The master diploma is completed by the approximation of the current tax law and the mandatory use of "plastic money" to reduce the tax as well as the compulsory establishment under POS law for all self-employed. In addition, it is attempted to present the Greek reality regarding the spectacular increase in the use of cards by consumers. This results in familiarizing consumers with online transactions and entering a new era where e-services will now be an integral part of our everyday life.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ... 8
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΙΚΗ ... 12
1.1 Ορισμός της ηλεκτρονικής τραπεζικής ... 12
1.2 Ιστορική αναδρομή της ηλεκτρονικής τραπεζικής ... 15
1.3 Παράγοντες αποδοχής της ηλεκτρονικής τραπεζικής ... 19
1.4 Νομοθετικό πλαίσιο ... 22
1.5 Capital controls ... 25
1.6 POS... 26
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΙΚΗΣ ... 29
2.1 Πλεονεκτήματα της ηλεκτρονικής τραπεζικής ... 29
2.2 Μειονεκτήματα και προκλήσεις της ηλεκτρονικής τραπεζικής ... 32
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΙΚΗΣ ... 35
3.1 Ηλεκτρονική τραπεζική στην Ελλάδα ... 35
3.1.1. Τράπεζα Πειραιώς ... 36
3.1.2. Alpha Bank ... 38
3.1.3 Eurobank ... 39
3.1.4 Εθνική Τράπεζα ... 42
3.2 Προκλήσεις και ευκαιρίες για το μέλλον της ηλεκτρονικής τραπεζικής ... 44
3.3 Η ηλεκτρονική τραπεζική στο πλαίσιο των capital controls και POS στην Ελλάδα ... 52
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ... 58
4.1 Συμπεράσματα της έρευνας ... 58
4.2 Περιορισμοί και προτάσεις για περαιτέρω έρευνα ... 63
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ... 65
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΧΗΜΑΤΩΝ
Σχήμα 1. Κανάλια διανομής προϊόντων και υπηρεσιών στην ηλεκτρονική τραπεζική
... 14
Σχήμα 2. Χρήση κινητών συσκευών στις ΗΠΑ στο πλαίσιο της ηλεκτρονικής τραπεζικής ... 49
Σχήμα 3. Ποσοστό προτίμησης χρηστών ανά κανάλι και δραστηριότητα ... 50
Σχήμα 4. Συχνότητα χρησιμοποίησης διαφορετικών καναλιών τραπεζικής ... 51
Σχήμα 5. Χρησιμοποίηση καναλιών ανά γεωγραφική περιοχή ... 51
Σχήμα 6. Χρήση κινητών συσκευών στο Ηνωμένο Βασίλειο στο πλαίσιο της ηλεκτρονικής τραπεζικής ... 52
Σχήμα 7. Συναλλαγές με πλαστικό χρήμα ... 53
Σχήμα 8. Επίπεδο αποδοτικότητας στις συναλλαγές ... 53
Σχήμα 9. Καταθέσεις πολιτών και δείκτης οικονομικής ευαισθησίας ... 55
Σχήμα 10. Εξέλιξη της χρήσης καρτών για συναλλαγές ... 62
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ
Πίνακας 1. Ευρωπαϊκή νομοθεσία για την ηλεκτρονική τραπεζική ... 22
Πίνακας 2. Εθνική νομοθεσία για την ηλεκτρονική τραπεζική ... 23
Πίνακας 3. Πλεονεκτήματα από τη χρήση του POS ... 27
Πίνακας 4. Δυνατότητες ηλεκτρονικής τραπεζικής από την Τράπεζα Πειραιώς ... 36
Πίνακας 5. Δυνατότητες ηλεκτρονικής τραπεζικής από την Aplha Bank ... 38
Πίνακας 6. Δυνατότητες ηλεκτρονικής τραπεζικής από την Eurobank ... 39
Πίνακας 7. Δυνατότητες ηλεκτρονικής τραπεζικής από την Εθνική Τράπεζα ... 42
Πίνακας 8. Προσεγγίσεις ασφαλείας της ηλεκτρονικής τραπεζικής ... 48
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Τοποθέτηση του προβλήματος
Η ηλεκτρονική τραπεζική, δηλαδή η παροχή τραπεζικών προϊόντων και υπηρεσιών μέσω διαδικτύου, αναπτύχθηκε σε σημαντικό βαθμό, τόσο σε αριθμό όσο και σε όγκο συμμετοχών, κατά τον 21ο αιώνα, αφενός με την εξάπλωση και ανάπτυξη του διαδικτύου (Hosein, 2009) και αφετέρου με την αύξηση της χρήσης φορητών ηλεκτρονικών συσκευών (κινητών τηλεφώνων και άλλων) για πρόσβαση στο διαδίκτυο (AlAbdullah et al., 2010; Jarrett, 2015). Κατά τη διάρκεια της μεγάλης αυτής αύξησης προστέθηκε επίσης ένας τεράστιος όγκος υπηρεσιών που παρέχονται από τις τράπεζες προς τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές, για την εκτέλεση τραπεζικών εργασιών, την κάλυψη νέων αναγκών και την πληροφόρηση των τελικών χρηστών, μέσω του διαδικτύου, στο πλαίσιο της ηλεκτρονικής τραπεζικής (Vyas, 2010; Vij et al., 2014; Jarrett, 2015; Mukhtar, 2015). Η ηλεκτρονική τραπεζική ωφελεί τους καταναλωτές εξαιτίας της ευελιξίας και της ευκολίας που παρέχει (Vij et al., 2014; Muhktar, 2015), αλλά και τους ίδιους τους τραπεζικούς οργανισμούς για την παροχή τραπεζικών προϊόντων και υπηρεσιών με χαμηλότερο κόστος (Hosein, 2009; Vyas, 2010; Hassan et al., 2012; Muhktar, 2015). Με αυτόν τον τρόπο τα τραπεζικά ιδρύματα έχουν τη δυνατότητα να οδηγηθούν στην αύξηση της ποιότητας των προσφερόμενων υπηρεσιών (Singh, 2013), στην προσέλκυση πελατών (Hassan et al., 2012) και στην επίτευξη ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος (AlAbdullah et al., 2010; Murari & Tater, 2014).
Ωστόσο, η ραγδαία ανάπτυξης της ηλεκτρονικής τραπεζικής οδήγησε και σε σημαντικά προβλήματα, όπως την υποκλοπή στοιχείων, τη διαδικτυακή απάτη και την ανησυχία των τελικών χρηστών για τα προσωπικά τους δεδομένα (Muhktar, 2015; Jarrett, 2015). Δύο επιπλέον σημαντικές προκλήσεις που έχουν αναδυθεί στο πεδίο της ηλεκτρονικής τραπεζικής αναφέρονται από τους AlAbdullah et al. (2010).
Η πρώτη πρόκληση σχετίζεται με το πρόβλημα του τρόπου αύξησης του αριθμού των υπηρεσιών της τραπεζικής μέσω διαδικτύου και της ταυτόχρονης εγγύησης της ποιότητας των υπηρεσιών για μεμονωμένους πελάτες. Η δεύτερη πρόκληση σχετίζεται με το πρόβλημα του τρόπου κατανόησης των αναγκών των πελατών, της
μετάφρασής τους σε στοχοθετημένο περιεχόμενο και την παρουσίασή τους με εξατομικευμένο τρόπο σε ένα χρήσιμο για τον χρήστη περιβάλλον.
Τα προβλήματα αυτά και οι προκλήσεις είναι πολύ σημαντικά, διότι η εξάπλωση και περαιτέρω ανάπτυξη της ηλεκτρονικής τραπεζικής δεν εξαρτάται μόνο από τους τραπεζικούς οργανισμούς, αλλά και από την αποδοχή αυτής της τεχνολογίας από μέρους των καταναλωτών (Hosein, 2009; Singh, 2013), καθώς και από την κυβερνητική υποστήριξη (Hosein, 2009). Στην Ελλάδα η υποστήριξη αυτή είχε τη μορφή περιορισμών ελέγχου κεφαλαίων, αλλά και φορολογικών νομοθετημάτων. Πιο συγκεκριμένα, η επιβολή των περιορισμών στον έλεγχο κεφαλαίων (capital controls) τον Ιούνιο του 2015, με σκοπό την σταθεροποίηση της οικονομίας και τη μείωση του κινδύνου του Grexit, περιόρισε τη χρηματοοικονομική ρευστότητα νοικοκυριών και επιχειρήσεων (Monokroussos et al., 2016; Priftis & Rousakis, 2017). Με τον τρόπο αυτόν, η επιβολή των capital controls έδωσε περαιτέρω ώθηση στην ηλεκτρονική διεξαγωγή τραπεζικών εργασιών, ιδίως πληρωμών και μεταφοράς κεφαλαίων, και στη χρήση του πλαστικού χρήματος (Stamatiou & Gogos, 2015; Kotidis, 2015; Priftis
& Rousakis, 2017), διευκολύνοντας την ανακατανομή της κατανάλωσης από την ανεπίσημη στην επίσημη οικονομία (Priftis & Rousakis, 2017). Σύμφωνα με έκθεση της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών, μετά την επιβολή των capital controls στην Ελλάδα παρατηρήθηκαν τα εξής (Hellinic Bank Association, 2017): α) ο αριθμός των τερματικών σημείων πώλησης (POS) αυξήθηκε σημαντικά κατά 100.930 (+ 79%), β) οι συναλλαγές μέσω ηλεκτρονικών καρτών αυξήθηκαν κατά 84 εκατ. Ευρώ (+ 58%) και οι ηλεκτρονικές μεταφορές πιστώσεων κατά 24%, γ) η αξία των συναλλαγών μέσω του διαδικτύου και κινητής τηλεφωνίας αυξήθηκε κατά 29% (+ 11,2 δισ. Ευρώ) και 82% (+ 359 εκατ. Ευρώ) αντίστοιχα, δ) εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα απάτης τόσο από πλευράς αριθμών συναλλαγών όσο και από άποψη αξίας συναλλαγών.
Επιπρόσθετα, οι αλλαγές αυτές προωθήθηκαν από την κυβέρνηση με σκοπό και τη μείωση της φοροδιαφυγής, καθώς οι ηλεκτρονικές συναλλαγές δεν επιτρέπουν κάτι τέτοιο, σε αντίθεση με τη χρήση μετρητών, η οποία ήταν ιδιαίτερα αυξημένη στην Ελλάδα έως το 2015 (Foundation for Economic and Industrial Research IOBE, 2015).
Σκοπός και στόχοι της έρευνας
Στη βάση των προαναφερθέντων, σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να μελετηθεί η ηλεκτρονική τραπεζική στην Ελλάδα σε συνάρτηση με τις πρόσφατες εξελίξεις,
τόσο στο πεδίο της φορολογίας (μέσω της υποχρεωτικής εισαγωγής των POS για ένα μεγάλο εύρος επιχειρήσεων), όσο και στο πεδίο της νομισματικής πολιτικής (μέσω των capital controls). Πιο συγκεκριμένα, οι επιμέρους στόχοι αυτής της μελέτης είναι οι εξής:
α) Να διερευνηθεί η πορεία της ηλεκτρονικής τραπεζικής και του πλαστικού χρήματος, ιδίως μετά την επιβολή των capital controls και των POS
β) Να προσδιοριστούν τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της ηλεκτρονικής τραπεζικής, τόσο για τους καταναλωτές, όσο και για τα ίδια τα τραπεζικά ιδρύματα
Για τον σκοπό αυτής της έρευνας και προκειμένου να εξεταστούν οι προαναφερθέντες στόχοι, θα χρησιμοποιηθεί η μέθοδος της συστηματικής ανασκόπησης στο πλαίσιο της δευτερογενούς έρευνας (Dawson, 2009). Η συστηματική ανασκόπηση αποτελείται από τον εντοπισμό, τη συλλογή, την ανάλυση και αντιπαράθεση μελετών που έχουν ήδη διεξαχθεί για το υπό εξέταση ζήτημα (Intezari et al., 2017). Για τη διεξαγωγή της συστηματικής ανασκόπησης θα χρησιμοποιηθούν άρθρα από το διαδίκτυο, εκθέσεις και αναφορές τραπεζών, βιβλία, καθώς και άρθρα από ακαδημαϊκά περιοδικά, από την ελληνική και τη διεθνή βιβλιογραφία.
Προσδοκώμενα αποτελέσματα
Οι ηλεκτρονικές συναλλαγές είναι κάτι που όλες οι τράπεζες στην ελληνική επικράτεια προσπαθούν να προωθήσουν όσο γίνεται περισσότερο, τόσο για την αποσυμφόρηση των καταστημάτων και πιο συγκεκριμένα στις ταμειακές συναλλαγές όσο και για την εξυπηρέτηση των πελατών, αφού οι εφαρμογές της πληροφορικής τα τελευταία χρόνια βρίσκουν βάση σε όλο και περισσότερα τραπεζικά προϊόντα. Από την άλλη, η Ελληνική κυβέρνηση προωθεί επίσης τις συναλλαγές μέσω ηλεκτρονικής τραπεζικής, τόσο για την σταθεροποίηση της οικονομίας, όσο και για την πάταξη της φοροδιαφυγής. Σε αυτό το πλαίσιο, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να εξεταστεί η περίπτωση της Ελλάδας, αφού αυτές οι εξελίξεις υιοθετήθηκαν σχετικά πρόσφατα, σε αντίθεση με τις χώρες του εξωτερικού. Η διερεύνηση αυτή, μέσα από την μελέτη των τεσσάρων συστημικών τραπεζών (Alpha Bank, Eurobank, Τράπεζα Πειραιώς, Εθνική Τράπεζα), θα δώσει τη δυνατότητα αφενός να διαπιστωθούν τα οφέλη αυτής της αλλαγής προς το πλαστικό χρήμα και τις ηλεκτρονικές συναλλαγές, και αφετέρου να προσδιοριστούν τυχόν σημεία που κρίνονται ως αδύναμα και που χρειάζονται
βελτίωση, λαμβάνοντας υπόψη και τις προκλήσεις που υπάρχουν στο πεδίο της ηλεκτρονικής τραπεζικής.
Δομή της εργασίας
Η παρούσα εργασία αποτελείται συνολικά από τέσσερα κεφάλαια. Το πρώτο κεφάλαιο αναφέρεται γενικά στην έννοια και την ιστορική αναδρομή της ηλεκτρονικής τραπεζικής, ενώ θα γίνει και αναφορά στην έννοια των capital controls και των POS. Επίσης, σε αυτό το κεφάλαιο θα παρουσιαστούν και στοιχεία που αφορούν τις τέσσερις ελληνικές συστημικές τράπεζες, όσον αφορά στις υπηρεσίες ηλεκτρονικής τραπεζικής και στη δυνατότητα ηλεκτρονικών πληρωμών μέσω POS.
Στο δεύτερο κεφάλαιο θα αναπτυχθούν τα οφέλη, τα μειονεκτήματα, καθώς και οι προκλήσεις της ηλεκτρονικής τραπεζικής, τόσο από την πλευρά των καταναλωτών- τελικών χρηστών, όσο και από την πλευρά των τραπεζικών οργανισμών. Στο τρίτο κεφάλαιο εξετάζεται κατά πόσο οι αλλαγές που επήλθαν στην ελληνική οικονομία μέσω της επιβολής των capital controls και των POS έχουν διαμορφώσει ένα νέο πεδίο στην ηλεκτρονική τραπεζική. Το τελευταίο κεφάλαιο συνοψίζει τα βασικά συμπεράσματα της έρευνας, εξετάζει το μέλλον της ηλεκτρονικής τραπεζικής στην Ελλάδα και καταθέτει προτάσεις για μελλοντική έρευνα, στη βάση των ανωτέρω, αλλά και των περιορισμών της παρούσας έρευνας.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΙΚΗ
1.1 Ορισμός της ηλεκτρονικής τραπεζικής
Η ηλεκτρονική τραπεζική αντιπροσωπεύει ένα ηλεκτρονικό και απομακρυσμένο κανάλι διανομής για την παροχή χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών σε εικονικό επίπεδο"
(Furst et al., 2002). Η ηλεκτρονική τραπεζική βασίζεται στις νέες τεχνολογίες και εκτός από τις παραδοσιακές υπηρεσίες, όπως για παράδειγμα το άνοιγμα λογαριασμού καταθέσεων ή τη μεταφορά κεφαλαίων μεταξύ διαφορετικών λογαριασμών, ενσωματώνει επίσης νέες τραπεζικές υπηρεσίες, όπως ηλεκτρονική παρουσίαση λογαριασμών και πληρωμή, επιτρέποντας στους πελάτες να λαμβάνουν και να πληρώνουν λογαριασμούς, δάνεια, ασφαλιστικά ταμεία, δημόσιες υπηρεσίες, μέσα από την ιστοσελίδα της τράπεζας.
Η ηλεκτρονική τραπεζική είναι ένας όρος-ομπρέλα για τη διαδικασία με την οποία ο πελάτης μπορεί να πραγματοποιεί ηλεκτρονικές τραπεζικές συναλλαγές χωρίς να επισκέπτεται ένα φυσικό υποκατάστημα τράπεζας. Οι ακόλουθοι όροι αναφέρονται σε μία ή την άλλη μορφή ηλεκτρονικής τραπεζικής: οι τραπεζικές υπηρεσίες προσωπικών υπολογιστών, οι τραπεζικές συναλλαγές μέσω διαδικτύου, η εικονική τραπεζική, η ηλεκτρονική τραπεζική, η τραπεζική στο σπίτι, η απομακρυσμένη ηλεκτρονική τραπεζική και η τραπεζική μέσω τηλεφώνου. Οι ηλεκτρονικές τραπεζικές συναλλαγές και το Internet ή η ηλεκτρονική τραπεζική είναι οι πιο συχνά χρησιμοποιούμενες ονομασίες. Πρέπει ωστόσο να σημειωθεί ότι οι όροι που χρησιμοποιούνται για την περιγραφή των διαφόρων τύπων ηλεκτρονικής τραπεζικής χρησιμοποιούνται συχνά εναλλακτικά (Keivani et al., 2012).
Σύμφωνα με τον Kehinde (2014), η ηλεκτρονική τραπεζική είναι ένα σύστημα που έχει σκοπό να διασφαλίσει ότι οι σημερινές τραπεζικές υπηρεσίες ξεπερνούν τις παραδοσιακές λειτουργίες της κατάθεσης και της ανάληψης. Το τραπεζικό σύστημα με τη βοήθεια της τεχνολογίας ηλεκτρονικών τραπεζών έχει ως στόχο τη δικτύωση ολόκληρου του χρηματοπιστωτικού συστήματος, παρέχοντας επαρκείς υπηρεσίες με χαμηλό κόστος και υψηλό επίπεδο απόδοσης. Η ηλεκτρονική τραπεζική είναι η εφαρμογή του μηχανισμού διαδικτύου για την παροχή χρηματοπιστωτικών
υπηρεσιών και τη διαβίβαση χρηματοοικονομικών πληροφοριών μεταξύ των ενδιαφερομένων τραπεζών και των φορέων εκμετάλλευσης του τραπεζικού συστήματος. Σήμερα, με τη βοήθεια της τεχνολογίας πραγματοποιούνται μέσω του διαδικτύου διάφορες οικονομικές συναλλαγές μεταξύ των τραπεζών και των πελατών τους, αλλά και μεταξύ των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Τα συστήματα πληρωμών γίνονται τώρα ηλεκτρονικά και η μεταφορά κεφαλαίων μπορεί να γίνει χωρίς τη μεταφορά μετρητών.
Η ηλεκτρονική τραπεζική προσφέρεται τόσο από τις συστημικές τράπεζες που διαθέτουν και φυσικά καταστήματα, όσο και από εικονικές τράπεζες. Στην πρώτη περίπτωση, οι τράπεζες διαθέτουν τόσο φυσική, όσο και εικονική παρουσία. Το παραδοσιακό κανάλι παροχής υπηρεσιών, το υποκατάστημα της τράπεζας, συνοδεύεται από παρουσία στον παγκόσμιο ιστό και επομένως σε αυτήν την περίπτωση η τράπεζα διαθέτει δύο κανάλια διανομής. Σε αυτό το πλαίσιο, από τη μία πλευρά, υπάρχουν τράπεζες που επιλέγουν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στο διαδίκτυο ως ενσωματωμένο τμήμα της κύριας τράπεζας, χωρίς να αλλάζουν το ήδη υπάρχον όνομα. Από την άλλη πλευρά, ορισμένες αναπτύσσουν την παρουσία τους στο διαδίκτυο με διαφορετικό εμπορικό σήμα και η τραπεζική τους στο Διαδίκτυο αποτελεί ανεξάρτητο μέρος της ήδη υπάρχουσας τράπεζας. Στη δεύτερη περίπτωση των τραπεζών, οι τραπεζικοί οργανισμοί λειτουργούν μόνο μέσω του Διαδικτύου και δεν έχουν φυσικά υποκαταστήματα. Ωστόσο, θα μπορούσαν να προσφέρουν στους πελάτες τους τη δυνατότητα να καταθέτουν και να αποσύρουν χρήματα σε αυτόματες ταμειολογιστικές μηχανές (ATM) ή ακόμα περισσότερο σε άλλα κανάλια απομακρυσμένης διανομής που ανήκουν στα ιδρύματά τους. Οι υπηρεσίες που προσφέρουν είναι ίδιες ή σχεδόν ίδιες με εκείνες που προσφέρουν οι τράπεζες που διαθέτουν και φυσικό υποκατάστημα (Furst et al., 2002). Επομένως, το βασικό χαρακτηριστικό της ηλεκτρονικής τραπεζικής είναι η δυνατότητα παροχής προϊόντων και υπηρεσιών μέσα από διάφορα κανάλια, όπως σταθερούς υπολογιστές, κινητές συσκευές και διαδραστική τηλεόραση, όπως απεικονίζεται παρακάτω.
Σχήμα 1. Κανάλια διανομής προϊόντων και υπηρεσιών στην ηλεκτρονική τραπεζική
Πηγή: Gkoutzinis, 2006, σελ. 8
Για τους σκοπούς αυτής της εργασίας, η ηλεκτρονική τραπεζική ορίζεται ως η παροχή τραπεζικών πληροφοριών και υπηρεσιών από τράπεζες σε πελάτες (ιδιώτες και επιχειρήσεις) μέσω διαφορετικών πλατφορμών διανομής, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν με διαφορετικές τερματικές συσκευές όπως ένας προσωπικός σταθερός / φορητός υπολογιστής ή κινητές συσκευές.
Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να αναφερθεί πως οι τράπεζες που έχουν τόσο φυσική όσο και διαδικτυακή παρουσία είναι πιο επιτυχημένες συγκριτικά με όσες έχουν μόνο παρουσία στο διαδίκτυο. Σύμφωνα με την Anesti (2004) αυτό συμβαίνει για διάφορους λόγους. Ο πιο σημαντικός εξ αυτών είναι ότι οι τράπεζες με φυσική και διαδικτυακή παρουσία χωρίζουν τον όγκο των δραστηριοτήτων τους μεταξύ αυτών των δύο καναλιών και κατά συνέπεια μπορούν να προσελκύσουν πελάτες και από τα δύο κανάλια. Αντίθετα, οι τράπεζες που χρησιμοποιούν μόνο το διαδίκτυο έχουν μεγαλύτερη δυσκολία στην απόκτηση πελατών εξαιτίας του υψηλού κόστους μάρκετινγκ σε σύγκριση με τις άλλες τράπεζες. Οι τράπεζες πολλαπλών καναλιών (με ATM, παρουσία στο τηλέφωνο και στο διαδίκτυο) έχουν μικρότερο κόστος απόκτησης και διατήρησης πελατών.
Ένας ακόμα λόγος, σύμφωνα με την Anesti (2004), είναι ότι οι πελάτες δεν είναι πρόθυμοι να εγκαταλείψουν την παραδοσιακή έννοια της τράπεζας, την οποία μπορούν να επισκεφθούν και να επικοινωνήσουν με κάποιον εκπρόσωπο. Είναι μάλλον ενδιαφέρον το γεγονός ότι τα τραπεζικά ιδρύματα με πολλά κανάλια
διανομής αντλούν σχεδόν τέσσερις φορές περισσότερους επισκέπτες από τους καθαρούς διαδικτυακούς οργανισμούς. Ακόμη περισσότερο, το 86% αυτών των επισκεπτών δείχνει ενδιαφέρον για συναλλαγές, σε σύγκριση με το 50% μόνο των επισκεπτών στα καθαρά online ιδρύματα. Παρ’ όλα αυτά, οι χρήστες των τραπεζικών ιδρυμάτων που έχουν μόνο διαδικτυακή παρουσία χρησιμοποιούν τους ιστότοπους με πιο έντονο τρόπο και για μεγαλύτερη ποικιλία συναλλαγών, αλλά ταυτόχρονα είναι περισσότερο προσανατολισμένοι στις τιμές και λιγότερο πιστοί από τους πελάτες των τραπεζικών ιδρυμάτων με παρουσία σε διάφορα κανάλια.
Τέλος, θα πρέπει να τονιστεί πως, η στρατηγική πολλαπλών καναλιών σημαίνει ότι οι τράπεζες θα πρέπει να εξισορροπήσουν τη λειτουργικότητα σε όλα τα κανάλια και να βρουν τον καταλληλότερο συνδυασμό τιμής και αξίας, προκειμένου να δημιουργηθούν τα κίνητρα και να προσελκύσουν πελάτες (Anesti, 2004). Αυτό καταδείχθηκε κατά τα πρώτα βήματα της τραπεζικής μέσω του διαδικτύου, όταν πολλές παραδοσιακές τράπεζες χρέωσαν τους πελάτες τους με υπερβολικές τιμές για τις υπηρεσίες τους στο διαδίκτυο. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη δυσαρέσκεια των πελατών, οι οποίοι ανέμεναν ότι οι συναλλαγές που βασίζονται στο Διαδίκτυο είναι ανώτερες από εκείνες που προσφέρονται από το παραδοσιακό κανάλι και τους κόστισαν λιγότερο. Δεδομένου ότι ο πελάτης είναι χρήστης με πολλαπλά κανάλια, τα τραπεζικά ιδρύματα πρέπει να δημιουργήσουν μία συνεπή εμπειρία μέσα από όλα αυτά τα κανάλια, ούτως ώστε να δημιουργήσουν αξία και να εδραιώσουν την επωνυμία τους.
1.2 Ιστορική αναδρομή της ηλεκτρονικής τραπεζικής
Η τραπεζική μέσω Διαδικτύου εμφανίστηκε μέσα από την τηλεφωνική τραπεζική για πρώτη φορά τη δεκαετία του 1980 και αναπτύχθηκε μέσα από τη διείσδυση του διαδικτύου στο ευρύ κοινό. Λόγω του γεγονότος ότι ο υπολογιστής και το διαδίκτυο δεν ήταν διαδεδομένα, οδηγήθηκαν στη λύση της τηλεφωνικής τραπεζικής. Κατά τα πρώτα χρόνια λειτουργίας της ηλεκτρονικής τραπεζικής, οι τράπεζες και οι χρηματοπιστωτικές εταιρείες στην Ευρώπη και στις Η.Π.Α. άρχισαν να ασχολούνται με την έννοια του "home banking" (Drigă & Isac, 2014; Mukhtar, 2015).
Χρησιμοποιώντας το σύστημα videotext, τέσσερις τράπεζες στις Η.Π.Α. ξεκίνησαν
στις αρχές της δεκαετίας του 1980 να προσφέρουν υπηρεσίες μέσω διαδικτύου: Chase Manhattan, Citibank, Manufacturers Hanover και Chemical (Mukhtar, 2015).
Η πρώτη εφαρμογή ηλεκτρονικής τραπεζικής ξεκίνησε στις Η.Π.Α. το 1996 από την Net Bank με το όνομα Atlanta Internet Bank, ενώ δεύτερη ήταν το 1997 η Wing Span. Στη συνέχεια σημαντικές τράπεζες, όπως η Citibank και η Wells Fargo, άρχισαν να παρέχουν την υπηρεσία αυτή στους πελάτες τους το 2001. Από την άλλη πλευρά, στη Σιγκαπούρη, η τράπεζα DPS άρχισε να παρέχει υπηρεσίες internet banking το 1997. Αυτή η τράπεζα ακολουθήθηκε από τις UOB και OCBC (Anesti, 2004; Eh, 2015). Μέχρι το τέλος του 2002 περίπου οι 120 μεγαλύτερες αμερικανικές τράπεζες προσέφεραν online υπηρεσίες (Pikkarainen et al., 2004).
Η εξάπλωση της ηλεκτρονικής τραπεζικής τη δεκαετία του 2000 είναι χαρακτηριστική, όπως φαίνεται από τα όσα παραθέτει η Anesti (2004). Τον Μάιο του 1995 υπήρχε μόνο ένα χρηματοπιστωτικό ίδρυμα παγκοσμίως που εφάρμοζε υπηρεσίες ηλεκτρονικής τραπεζικής, ενώ τον Μάιο του 2002 υπήρχαν 6.000 χρηματοπιστωτικά ιδρύματα ου προσέφεραν δυνατότητα ηλεκτρονικής τραπεζικής.
Τον Μάιο του 1995, μόνο 50 χρηματοπιστωτικά ιδρύματα παγκοσμίως είχαν ιστοσελίδες, ενώ το Μάιο του 2002 υπήρχαν 14.000 χρηματοπιστωτικά ιδρύματα παγκοσμίως με ιστοσελίδες. Τέλος, το Μάιο του 1995, περίπου 5 εκατομμύρια νοικοκυριά παγκοσμίως διεκπεραίωναν τραπεζικές συναλλαγές μέσω διαδικτύου, ενώ τον Μάιο του 2002 ο αριθμός αυτών των νοικοκυρών ανήλθε σε 100 εκατομμύρια.
Το 2000 η Bank of America ήταν η πρώτη τράπεζα με 3 εκατομμύρια χρήστες ηλεκτρονικής τραπεζικής, περισσότερο από 20% από την πελατειακή της βάση (Keivani et al., 2012).
Η εξέλιξη αυτή συνοδεύεται από την ραγδαία ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εμπορίου (Anesti, 2004; Keivani et al., 2012), που σύμφωνα με την Anesti (2004) έλαβε χώρα την περίοδο 2001-2007 και αναφέρεται ως η δεύτερη περίοδος του ηλεκτρονικού εμπορίου. Κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης, οι τράπεζες έχουν τη στρατηγική δύναμη των πελατών τους και έχουν επίσης αποκτήσει γνώσεις από τους πρωτοπόρους της εποχής του ηλεκτρονικού εμπορίου της πρώτης περιόδου. Οι συναλλαγές με βάση το Διαδίκτυο ενισχύθηκαν ακόμα περισσότερο με την πάροδο των ετών, με αποτέλεσμα σήμερα να υπάρχουν πολλές δυνατότητες που μπορούν να ικανοποιήσουν μια ευρεία πελατειακή βάση. Μεταξύ άλλων, οι νέες υπηρεσίες
περιλαμβάνουν την ηλεκτρονική πληρωμή λογαριασμών ιδιωτικών εταιρειών και δημοσίων ταμείων, μεταφορές χρημάτων και επενδυτικά προγράμματα, πραγματική συνομιλία με τους αντιπροσώπους εξυπηρέτησης πελατών, αλλά και πληθώρα πληροφοριών.
Πηγή: https://thefinancialbrand.com/25380/yodlee-history-of-internet-banking/
1.3 Παράγοντες αποδοχής της ηλεκτρονικής τραπεζικής
Υπάρχουν αρκετοί παράγοντες που έχουν οδηγήσει στην εξέλιξη της ηλεκτρονικής τραπεζικής και στην αποδοχή αυτών των υπηρεσιών από μέρους τόσο των τραπεζών, όσο και των καταναλωτών. Αρχικά, αναφέρθηκε πρωτύτερα πως η εξέλιξη της τεχνολογίας σε συνδυασμό με την αύξηση του ανταγωνισμού οδήγησαν τις τράπεζες στο να υιοθετήσουν νέους τρόπους διάθεσης και διανομής των προϊόντων και των υπηρεσιών τους, ούτως ώστε να καταστούν ανταγωνιστικές και να προσελκύσουν περισσότερους πελάτες, αυξάνοντας το μερίδιο αγοράς τους και συνεπώς την κερδοφορία τους. Επιπρόσθετα, το γεγονός πως το διαδίκτυο μπορεί να μειώσει το λειτουργικό κόστος των τραπεζών, όπως αναφέρεται από τον Eh (2015), ενδεχομένως να αποτελεί έναν ακόμα παράγοντα αποδοχής της ηλεκτρονικής τραπεζικής από μέρους των τραπεζών.
Οι τραπεζικές εργασίες μέσω διαδικτύου και οι χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες αυξήθηκαν σημαντικά σε όρους συμμετοχών και όγκου συναλλαγών κατά τον 21ο αιώνα με την αύξηση της χρήσης φορητών ηλεκτρονικών συσκευών (κινητών τηλεφώνων και άλλων) για πρόσβαση στο διαδίκτυο. Κατά τη διάρκεια της μεγάλης αύξησης της συμμετοχής στο διαδίκτυο προστέθηκε επίσης ένας τεράστιος όγκος υπηρεσιών που παρέχονται από τους τραπεζικούς οργανισμούς ώστε να επιτρέπεται η εύκολη μεταφορά χρηματοπιστωτικών περιουσιακών στοιχείων από ένα μέρος σε άλλο, τόσο σε εγχώριο επίπεδο όσο και σε παγκόσμιο. Οι πελάτες τείνουν να αυξάνουν τη δραστηριότητά τους στο διαδίκτυο και την δραστηριότητα ηλεκτρονικού εμπορίου καθώς πραγματοποιούν περισσότερες συναλλαγές μέσω υπηρεσιών διαδικτύου. Σε αυτό το πλαίσιο, ο Jarrett (2015) δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην τεχνολογία και υποστηρίζει πως, τα μηχανογραφημένα πληροφοριακά συστήματα ποιότητας παρέχουν τη ζωτική σχέση μεταξύ υψηλής τεχνολογίας και αποτελεσματικής λήψης αποφάσεων. Η πιο αποτελεσματική λήψη αποφάσεων σε επιχειρήσεις είναι εξαρτώμενη σε μεγάλο βαθμό από την ανάπτυξη της τεχνολογίας.
Παρομοίως, υποστηρίζεται από τους Ciurlău και Buşan (2014) πως οι τράπεζες αντιδρούν στις ευκαιρίες και τις προκλήσεις που προσφέρει η ηλεκτρονική εποχή με την εισαγωγή νέων καναλιών διανομής, τα οποία τους επέτρεψαν να παρέχουν νέες
υπηρεσίες στους πελάτες. Οι παράγοντες πίσω από αυτές τις αλλαγές είναι πολυάριθμοι, μεταξύ των οποίων επισημαίνεται η ανάγκη μείωσης του κόστους και αύξησης της αποτελεσματικότητας. Οι στρατηγικές διανομής έχουν επανεξεταστεί και οι δραστηριότητες διαχείρισης του δικτύου έχουν ολοκληρωθεί. Σημαντικά ιδρύματα του κλάδου συνέχισαν να επεκτείνουν το δίκτυο αυτόματων ταμειολογιστικών μηχανών και εισήγαγαν αρχικά τηλεφωνικές τραπεζικές υπηρεσίες προκειμένου να διευκολυνθεί ο εξορθολογισμός και η αναδιάρθρωση του κλάδου ως διαύλου διανομής και εν συνεχεία ηλεκτρονικές υπηρεσίες, εξαιτίας της ανάπτυξης του διαδικτύου και των τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνίας.
Αυτή η ανάπτυξη με τη σειρά της σχετίζεται με την έννοια της παγκοσμιοποίησης (Anesti, 2004). Το χρηματοπιστωτικό σύστημα έπρεπε να γίνει ισχυρό, διευρυμένο και λειτουργικό, παρέχοντας ηλεκτρονικές χρηματοοικονομικές υπηρεσίες σε πραγματικό χρόνο σε πελάτες, επενδυτές και όλους τους ενδιαφερόμενους στο χρηματοοικονομικό τομέα (Kehinde, 2014).
Εκτός των παραπάνω, θα πρέπει επίσης να διευκρινιστεί ότι το μέγεθος της τράπεζας αποτελεί έναν σημαντικό παράγοντα διάθεσης προϊόντων και υπηρεσιών μέσω του διαδικτύου (Anesti, 2004). Πιο συγκεκριμένα, οι μεγάλες τράπεζες προσφέρουν ένα ευρύτερο φάσμα ηλεκτρονικών τραπεζικών υπηρεσιών από ότι οι μικρότερες τράπεζες. Από την άλλη πλευρά, όμως, από τη στιγμή που μεγάλες και καθιερωμένες τράπεζες παρέχουν ήδη υπηρεσίες ηλεκτρονικής τραπεζικής, η αύξηση του αριθμού των τραπεζών που θα προσφέρουν τραπεζικές υπηρεσίες μέσω Διαδικτύου μπορεί να αναμένεται να προέρχεται από τις μικρότερες τράπεζες σε μία προσπάθεια να προσελκύσουν και αυτές πελάτες. Ωστόσο, το ερώτημα είναι πόσο προσιτό μπορεί να γίνει αυτό για τις μικρές και επομένως λιγότερο αποδοτικές τράπεζες. Μια απάντηση στο ερώτημα αυτό θα μπορούσε να γίνει μέσω στρατηγικών συμμαχιών. Αυτή η στρατηγική αποδείχθηκε επανειλημμένα ότι βοηθά τις μικρές τράπεζες να επιτύχουν μία σημαντική ανάπτυξη.
Τέλος, ένας ακόμη σημαντικός παράγοντας εξέλιξης της ηλεκτρονικής τραπεζικής είναι η αποδοχή της από μέρους των καταναλωτών (Anesti, 2004; Pikkarainen et al., 2004; Mukhtar, 2015). Η αποδοχή αυτή εξαρτάται από τους κάτωθι παράγοντες:
• Κοινωνικοοικονομικά και δημογραφικά χαρακτηριστικά: Χαρακτηριστικά όπως το εισόδημα, η ηλικία, το εκπαιδευτικό υπόβαθρο και τα χρόνια χρήσης του διαδικτύου (Anesti, 2004; Mukhtar, 2015)
• Η αντίληψη σχετικά με τις τεχνολογίες του Διαδικτύου: Η ευκολία χρήσης, η διαθεσιμότητα της συγκεκριμένης τεχνολογίας και ο απαιτούμενος χρόνος για τη χρήση της, η πρόσβαση σε σύνδεση διαδικτύου υψηλής ταχύτητας. Οι καταναλωτές τείνουν να συνδέουν γρήγορη σύνδεση στο διαδίκτυο με την ασφάλεια των συναλλαγών τους (Anesti, 2004). Το μοντέλο αποδοχής της τεχνολογίας (Technology Acceptance Model-TAM), η θεωρία της αιτιολογημένης δράσης (theory of reasoned action-TRA) καθώς και η θεωρία της σχεδιασμένης συμπεριφοράς (theory of planned behavior-TPB) μπορούν να εξηγήσουν την αποδοχή της τεχνολογίας από μέρους των καταναλωτών, οδηγώντας σε συμπεράσματα σχετικά με την αποδοχή της ηλεκτρονικής τραπεζικής από μέρους τους (Pikkarainen et al., 2004; Mukhtar, 2015)
• Προσωπικές προτιμήσεις και συμμετοχή: Προσαρμογή της αρχικής σελίδας των τραπεζικών λογαριασμών και επιθυμία για έλεγχο των πληρωμών λογαριασμών, brand name της τράπεζας και εμπιστοσύνη των καταναλωτών συνολικά στο διαδίκτυο και ειδικότερα στα τραπεζικά ιδρύματα (Anesti, 2004)
• Αισθητική και χρησιμότητα ιστοσελίδας: οι ιστοσελίδες θα πρέπει να είναι φιλικές προς τον χρήστη, να ικανοποιούν τις ανάγκες τους. Επομένως, ο σχεδιασμός της ιστοσελίδας ηλεκτρονικής τραπεζικής, η αισθητική αυτών, οι πληροφορίες που παρέχονται, η ευκολία αναζήτησης μίας πληροφορίας αποτελούν σημαντικούς προσδιοριστικούς παράγοντες αποδοχής της ηλεκτρονικής τραπεζικής από μέρους των καταναλωτών (Hassan et al., 2012)
• Εμπιστοσύνη: η εμπιστοσύνη των καταναλωτών στην ασφάλεια των συναλλαγών, στην εχεμύθεια της τράπεζας και στη μη διαρροή των προσωπικών τους στοιχείων αποτελούν σημαντικό παράγοντα αποδοχής της ηλεκτρονικής τραπεζικής από μέρους τους (Hassan et al., 2012)
1.4 Νομοθετικό πλαίσιο
Η ηλεκτρονική τραπεζική διέπεται από συγκεκριμένους κανονισμούς. Πιο αναλυτικά, η ηλεκτρονική τραπεζική στην Ελλάδα διέπεται από την ευρωπαϊκή και την εθνική νομοθεσία. Η εξέλιξη αυτής της νομοθεσίας, η οποία αντανακλά την εξέλιξη της ηλεκτρονικής τραπεζικής στη βάση των παραγόντων που αναλύθηκαν παραπάνω, απεικονίζεται στους δύο πιο κάτω πίνακες.
Πίνακας 1. Ευρωπαϊκή νομοθεσία για την ηλεκτρονική τραπεζική Απόφαση
23.02.2007 Απόφαση-Πλαίσιο του Συμβουλίου της 28ης Μαΐου 2001 για την καταπολέμηση της απάτης και της πλαστογραφίας που αφορούν τα μέσα πληρωμής πλην των μετρητών (L 149/2.6.2001)
23.02.2007 Οδηγία 1999/93/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου &
του Συμβουλίου της 13ης Δεκεμβρίου 1999 σχετικά με το κοινοτικό πλαίσιο για τις ηλεκτρονικές υπογραφές (L 13/19.1.2000, σελ. 12 επόμενα)
23.02.2007 Οδηγία 2000/31/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου &
του Συμβουλίου της 8ης Ιουνίου 2000 για ορισμένες πτυχές των υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας, ιδίως του ηλεκτρονικού εμπορίου, στην εσωτερική αγορά («οδηγία για το ηλεκτρονικό εμπόριο») (L178/12.7.2000) 23.02.2007 Οδηγία 2000/46/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου &
του Συμβουλίου της 18ης Σεπτεμβρίου 2000 για την ανάληψη, την άσκηση και την προληπτική εποπτεία της δραστηριότητας ιδρύματος ηλεκτρονικού χρήματος. (L 275/27.10.2000)
17.12.2009 Οδηγία 2009/110/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου &
του Συμβουλίου της 16ης Σεπτεμβρίου 2009 για την ανάληψη, άσκηση και προληπτική εποπτεία της δραστηριότητας ιδρύματος ηλεκτρονικού χρήματος, την τροποποίηση των οδηγιών 2005/60/ΕΚ και 2006/48/ΕΚ
και την κατάργηση της Οδηγίας 2000/46/ΕΚ (L 267/10.10.2009)
01.02.2014 Οδηγός Αξιολόγησης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας για την ασφάλεια στις πληρωμές μέσω διαδικτύου
01.03.2014 Οδηγία (ΕΕ) αριθμ. 2014/55 για την έκδοση ηλεκτρονικών τιμολογίων στο πλαίσιο των δημοσίων συμβάσεων
01.08.2014 Κανονισμός (EE) 910/2014 σχετικά με την Ηλεκτρονική ταυτοποίηση για τις ηλεκτρονικές συναλλαγές στην εσωτερική αγορά και κατάργηση της Οδηγίας 1999/93/ΕΚ
01.12.2014 Συστάσεις της Ευρωπαϊκής Αρχής Τραπεζών (EBA) σχετικά με την ασφάλεια των πράξεων πληρωμής που διενεργούνται μέσω διαδικτύου
01.02.2015 Εκτελεστική Απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Ηλεκτρονική ταυτοποίηση για τις ηλεκτρονικές συναλλαγές στην εσωτερική αγορά
Πηγή: Ελληνική Ένωση Τραπεζών, 2017
Πίνακας 2. Εθνική νομοθεσία για την ηλεκτρονική τραπεζική Απόφαση
18.02.2017 Αποφάσεις της Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων (ΕΕΤΤ)
• Απόφαση 268/73, «Κανονισμός Διαχείρισης και Εκχώρησης Ονομάτων Χώρου (Domain Names) με κατάληξη .gr» (ΦΕΚ Β’ 1617, 31.12.2002, σελ. 21047 επόμενα)
• Απόφαση 248/71, «Κανονισμός Παροχής Υπηρεσιών Πιστοποίησης Ηλεκτρονικής Υπογραφής» (ΦΕΚ Β’ 603, 16.5.2002, σελ.8059 επόμενα)
18.02.2017 Αποφάσεις της Αρχής Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών (Α.Δ.Α.Ε.)
• Απόφαση 634 α «Κανονισμός για την Διασφάλιση του Απορρήτου Εφαρμογών και Χρήστη Διαδικτύου» (ΦΕΚ Β’ 88, 26.01.2005 σελ. 1050 επόμενα)
• Απόφαση 633 α «Κανονισμός για την Διασφάλιση του Απορρήτου Διαδικτυακών Υποδομών» (ΦΕΚ Β’ 88, 26.01.2005 σελ. 1038-1050)
• Απόφαση 632 α «Κανονισμός για την Διασφάλιση του Απορρήτου στις Διαδικτυακές Επικοινωνίες και τις συναφείς Υπηρεσίες και Εφαρμογές (ΦΕΚ Β’ 88, 26.01.2005 σελ. 1033-1038)
19.022017 Πράξη Αριθμ. 2577 του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος
της 9.03.2006 «Πλαίσιο αρχών λειτουργίας και κριτηρίων αξιολόγησης της οργάνωσης και των Συστημάτων Εσωτερικού Ελέγχου των πιστωτικών και χρηματοδοτικών ιδρυμάτων και σχετικές αρμοδιότητες των διοικητικών τους οργάνων»
20.02.2017 Απόφαση 193/1 της Επιτροπής Τραπεζικών και Πιστωτικών Θεμάτων Τράπεζα της Ελλάδος της 11.03.2005
«Τροποποίηση της ΠΔ/ΤΕ 2438/1998, όπως ισχύει, σχετικά με το πλαίσιο λειτουργίας και κριτηρίων αξιολόγησης των Συστημάτων Εσωτερικού Ελέγχου των πιστωτικών ιδρυμάτων και με τον προσδιορισμό Αρμοδιοτήτων των οργάνων τους στον τομέα του Εσωτερικού Ελέγχου»
21.02.2017 Πράξη 50 Του Συμβουλίου Νομισματικής Πολιτικής της Τράπεζας της Ελλάδος της 31.07.2002 - Διευκρινήσεις αναφορικά με το παράρτημα ΙΙΙΑ της Πράξης σχετικά με τον τομέα της ηλεκτρονικής τραπεζικής (e-banking)
21.02.2017 Π.Δ. Υπ’ Αριθμ. 131 «Προσαρμογή στην Οδηγία 2000/31 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με ορισμένες νομικές πτυχές των υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας, ιδίως του ηλεκτρονικού εμπορίου, στην εσωτερική αγορά. (Οδηγία για το ηλεκτρονικό εμπόριο)
(ΦΕΚ Α’ 116, 16.5.2003, σελ. 1747-1752)
21.02.2017 Π.Δ. Υπ’ Αριθμ. 342 «Διακίνηση εγγράφων με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο μεταξύ των δημοσίων υπηρεσιών, Ν.Π.Δ.Δ. και Ο.Τ.Α. ή μεταξύ αυτών και των φυσικών ή νομικών προσώπων ιδιωτικού δικαίου και ενώσεων φυσικών προσώπων» (ΦΕΚ Α’ 284, 22.11.2002, σελ. 5089-5090) 21.02.2017 Π.Δ. Υπ’ Αριθμ. 150 «Προσαρμογή στην Οδηγία 99/93/ΕΚ
του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με το κοινοτικό πλαίσιο για ηλεκτρονικές υπογραφές» (ΦΕΚ Α’ 125, της 25.7.2001, σελ. 2061 επόμενα)
22.02.2017 Νόμος Υπ’ Αριθμ. 3471 «Προστασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και της ιδιωτικής ζωής στον τομέα των ηλεκτρονικών Επικοινωνιών και τροποποίηση του ν.2472/1997» (ΦΕΚ Α’ 133, 28.6.2006, σελ. 1451 επόμενα) 22.02.2017 Νόμος Υπ’ Αριθμ. 3431 «Περί Ηλεκτρονικών Επικοινωνιών
και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ Α’ 13, 3.2.2006, σελ. 115 επόμενα)
23.02.2017 Νόμος Υπ’ Αριθμ. 3148 «Επιτροπή Λογιστικής Τυποποίησης και Ελέγχων, αντικατάσταση και συμπλήρωση των διατάξεων για τα ιδρύματα ηλεκτρονικού χρήματος και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ Α’ 136, 5.6.2003, σελ. 2139-2142) Πηγή: Ελληνική Ένωση Τραπεζών, 2017α
1.5 Capital controls
Οι έλεγχοι κεφαλαίου (capital controls) είναι μέτρα που επηρεάζουν τη διασυνοριακή κίνηση κεφαλαίων περιορίζοντας τα δικαιώματα κατοίκων ή μη κατοίκων να πραγματοποιούν συναλλαγές κεφαλαίου ή να πραγματοποιούν μεταφορές και πληρωμές που συνδέονται με αυτές τις συναλλαγές. Κάτω από ορισμένες συνθήκες, οι διασυνοριακές ροές κεφαλαίων θα πρέπει να ρυθμίζονται για να αποφευχθούν οι χειρότερες επιδράσεις των αυξομειώσεων της ροής κεφαλαίων ή των αιφνίδιων στάσεων. Για παράδειγμα, η επιβολή των capital controls στην Ελλάδα επιβλήθηκαν για να διασφαλίσουν τη σταθερότητα του εγχώριου τραπεζικού συστήματος, ενώ
στην Ισλανδία επιβλήθηκαν για την υποστήριξη της σταθερότητας του επιτοκίου συναλλάγματος (Monokroussos et al., 2016).
Υπάρχουν δύο κύριες κατηγορίες capital controls. Η πρώτη κατηγορία περιλαμβάνει τους διαχειριστικούς (άμεσους) ελέγχους, οι οποίοι απαγορεύουν ή επιβάλλουν ρητά ποσοτικά όρια στις συναλλαγές κεφαλαίου, όπως αυτοί που επιβλήθηκαν στην Ελλάδα. Η δεύτερη κατηγορία αναφέρεται στους έμμεσους ελέγχους που βασίζονται στην αγορά, όπως οι μη αμειβόμενες υποχρεώσεις ή οι φόροι επί των ροών που αποθαρρύνουν τις στοχοθετημένες συναλλαγές αυξάνοντας το κόστος τους (Monokroussos et al., 2016).
Τα capital controls έχουν τις εξής πιθανές συνέπειες (Monokroussos et al., 2016):
▪ Τείνουν να παραμένουν για μεγάλο χρονικό διάστημα
▪ Περιορίζουν την προσφορά κεφαλαίου και αυξάνουν το κόστος χρηματοδότησης
▪ Μειώνουν την εγχώρια ζήτηση και στρεβλώνουν τον μηχανισμό λήψης αποφάσεων των οικονομικών παραγόντων
▪ Αυξάνουν την αβεβαιότητα της αγοράς
▪ Τείνουν να έχουν μεγαλύτερο αντίκτυπο στη σύνθεση παρά στον όγκο των ροών κεφαλαίων
▪ Αποστρέφουν τις ξένες επενδύσεις
▪ Τείνουν να περιορίζουν τη μείωση της παραγωγής κατά τη διάρκεια κρίσεων
1.6 POS
Η Συσκευή Αποδοχής Πιστωτικών ή/και Χρεωστικών Καρτών (Point of Sale-POS) υποστηρίζει τις συναλλαγές μέσω πλαστικού χρήματος, δηλαδή χρεωστικών και πιστωτικών καρτών. Στην Ελλάδα από το 2016 ορισμένες κατηγορίες επαγγελματιών είναι υποχρεωτικό να παρέχουν τις υπηρεσίες τους και μέσω POS, στη βάση του Νόμου 4446/2016 «Πτωχευτικός Κώδικας, Διοικητική Δικαιοσύνη, Τέλη-Παράβολα, Οικειοθελής αποκάλυψη φορολογητέας ύλης παρελθόντων ετών, Ηλεκτρονικές συναλλαγές, Τροποποιήσεις του ν. 4270/2014 και λοιπές διατάξεις». Σύμφωνα με το άρθρο 62:
«Το τερματικό αποδοχής καρτών πληρωμών και μέσων πληρωμής με κάρτα στις οποίες κινείται η πράξη πληρωμής, περιλαμβάνει όλες τις διαθέσιμες συσκευές, μεθόδους και εφαρμογές πληρωμών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αποδοχή καρτών, τόσο με φυσική παρουσία κάρτας, όσο και χωρίς φυσική παρουσία κάρτας (πωλήσεις εξ' αποστάσεως). Ειδικά:
(α) στην περίπτωση των πωλήσεων εξ αποστάσεως ή των συμβάσεων εξ αποστάσεως, το τερματικό αποδοχής είναι η διεύθυνση του σταθερού τόπου επιχειρηματικής δραστηριότητας, στον οποίο ο δικαιούχος ασκεί τις εμπορικές δραστηριότητές του ανεξάρτητα από τις τοποθεσίες του ιστοτόπου ή του εξυπηρετητή, μέσω των οποίων πραγματοποιείται η πράξη πληρωμής,
(β) στην περίπτωση που ο δικαιούχος δεν διαθέτει μόνιμη επιχειρηματική εγκατάσταση, το τερματικό αποδοχής είναι η διεύθυνση για την οποία ο δικαιούχος διαθέτει έγκυρη άδεια άσκησης επιχειρηματικής δραστηριότητας και μέσω της οποίας πραγματοποιείται η πράξη πληρωμής,
(γ) στην περίπτωση που ο δικαιούχος δεν διαθέτει μόνιμη εγκατάσταση ούτε έγκυρη άδεια άσκησης επιχειρηματικής δραστηριότητας, το τερματικό αποδοχής είναι η διεύθυνση για την αλληλογραφία που συνδέεται με την καταβολή των φόρων για την εμπορική δραστηριότητα, μέσω της οποίας πραγματοποιείται η πράξη πληρωμής, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 2 του Κανονισμού (ΕΕ) 2015/751»
Η χρήση του POS ενέχει σημαντικά πλεονεκτήματα για τα τραπεζικά ιδρύματα, τον πωλητή και τον κάτοχο της κάρτας, όπως απεικονίζονται στον παρακάτω πίνακα.
Πίνακας 3. Πλεονεκτήματα από τη χρήση του POS Πλεονεκτήματα για την
τράπεζα
Πλεονεκτήματα για τον πάροχο προϊόντων /
υπηρεσιών
Πλεονεκτήματα για τον κάτοχο της κάρτας
▪ Αύξηση κερδών (π.χ.
αμοιβές, όγκος συναλλαγών)
▪ Βέλτιστη ασφάλεια
▪ Αυξημένα έσοδα
▪ Αυξημένη ικανοποίηση του πελάτη
▪ Μειωμένα έξοδα
▪ Ευκολία πληρωμής με κάρτα
▪ Δυνατότητα πληρωμής σε τοπικό νόμισμα
▪ Ταχεία διάθεση στην αγορά
▪ Ευκολία στη χρήση
▪ Παρακολούθηση και λεπτομερής αναφορά
▪ Ευρεία επιλογή τερματικού
▪ Ολοκληρωμένη πολυκαναλική πλατφόρμα
διαχείρισης μετρητών
▪ Άμεση πρόσβαση σε πληροφορίες
λογαριασμού
▪ Λειτουργίες
προστιθέμενης αξίας
▪ Μειωμένο κόστος πληρώνοντας σε τοπικό νόμισμα
Πηγή: BankWorld POS, χ.χ.