Eφαρμογές περιβαλλοντικής πολιτικής στη διαχείριση της παράκτιας ζώνης του νομού Μεσσηνίας με ειδική αναφορά στη βιώσιμη διαχείριση των λιμενικών ζωνών

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ

«ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΚΤΙΑΣ ΖΩΝΗΣ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ ΜΕ ΕΙΔΙΚΗ

ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΗ ΒΙΩΣΙΜΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΛΙΜΕΝΙΚΩΝ ΖΩΝΩΝ »

ΑΛΕΙΦΕΡΗ ΟΛΥΜΠΙΑ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ:

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΣ

Ακαδημαϊκό Έτος: 2008

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η παρούσα εργασία έχει σκοπό την περιγραφή και ανάλυση των παράκτιων ζωνών, η σημασία τους και η ιδιαιτερότητα τους εξειδικεύεται στη θαλάσσια περιοχή του νομού Μεσσηνίας. Ειδικότερη έμφαση δίδεται στους δυο κομβικούς λιμένες του νομού, στη λιμενική ζώνη της Καλαμάτας και της Πύλου. Γίνεται ιστορική αναδρομή στην εξέλιξη των λιμένων αυτών και επισημαίνονται τα προβλήματα που προέκυψαν και ανακύπτουν σήμερα στην ανάπτυξη και οργάνωση των. Στη συνέχεια, γίνεται περιγραφή της διαχείρισης του χώρου και των συγκρούσεων συμφερόντων από τους χρήστες της παράκτιας ζώνης. Τέλος καταγράφεται η υφισταμένη κατάσταση από πλευράς υποδομής και οργάνωσης, οι τρέχουσες εξελίξεις και οι προοπτικές περαιτέρω ανάπτυξης της ζώνης των εν λόγω λιμένων, ενώ γίνεται μια εκτενή αναφορά σε ορισμένα εργαλεία διαχείρισης όπως το LA21 και ISO14000 και μοντέλα σύμφωνα με τα σύγχρονα περιβαλλοντικά πρότυπα. Η προσέγγιση της παρακάτω μελέτης θα γίνει με τη μεθοδολογία SWOT (Strengths-Weaknesses-Opportunities- Threats).

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1^Ο: ΕΙΣΑΓΩΓΗ

1.1 Γενικά Στοιχεία: Περί Παράκτιας Ζώνης ………. 4

1.2 Η Ελληνική Παράκτια Ζώνη. Μία Σύντομη Αναφορά ……… 5

1.3 Τα Σημαντικότερα Προβλήματα των Παράκτιων Ζωνών 7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2^Ο : ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΠΑΡΑΚΤΙΩΝ ΖΩΝΩΝ 2.1 Σημερινή Κατάσταση Του Ν. Μεσσηνίας……… 9

2.2 Η Ολοκληρωμένη Διαχείριση των Παράκτιων Ζωνών………. 11

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3^Ο :Η ΠΑΡΑΚΤΙΑ ΖΩΝΗ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ

3.2 Μέτρα Για Την Ολοκληρωμένη Διαχείριση Παράκτιων Ζωνών …… 23 3.3 Προοπτικές Βελτίωσης Και Έργα Στον Λιμένα Της Καλαμάτας Και Της Κυπαρισσίας……….. 25

3.4 Προβλήματα Που Δημιουργούνται Από Τα Ελαιουργεία………. 31

3.4.1 Χαρακτηριστικά Αποβλήτων- Περιγραφή Επεξεργασίας……….. 37

3.5 Λουόμενοι- Επιπτώσεις Τουρισμού Και Συγκρούσεις Δραστηριοτήτων……… 39

3.6 Ρύπανση Των Υδάτων Από Πετρελαιοειδή Και Πρατήρια Καυσίμων……… 41

3.7 Ρύπανση Των Υδάτων Από Σφαγεία……….. 42

3.8 Παράκτιοι Οικισμοί……….. 43

3.9 Αλιευτικές Δραστηριότητες Στο Νομό Μεσσηνίας……… 47

3.9.1

Τρόποι και μέσα αλιείας………. 48

3.9.2 Γενικές υποχρεώσεις και απαγορεύσεις……….. 49

3.9.3 Εργαλεία ερασιτεχνών αλιέων επιφανείας……….. 50

3.9.4 Υποβρύχια ερασιτεχνική αλιεία………... 52

3.9.5 Παραβάσεις στον τομέα της αλιείας……… 53

3.9.6 Βασικές δραστηριότητες και απαιτήσεις των κανονισμών στον τομέα της αλιείας………. 54

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ^Ο : ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ. ΟΙ ΛΙΜΕΝΙΚΕΣ ΖΩΝΕΣ 4.1 Σημερινή Κατάσταση Του Νομού Μεσσηνίας……….. 64

4.2 Η Μελέτη Προγραμματικού Σχεδίου - MASTER PLAN - Του Λιμένα Της Καλαμάτας………... 72

4.3 Παρακολούθηση Της Ποιότητας Του Θαλασσίου Περιβάλλοντος Του Μεσσηνιακού Κόλπου Για Τα Έτη 2007-2011………. 73

4.4 Περιστατικά Θαλάσσιας Ρύπανσης……….. 79

4.5 Νομοθεσία Για Την Μεταφορά Χύδην Φορτίων………... 87

4.5.1 Εξοπλισμός Και Μέσα Καταπολέμησης Της Ρύπανσης………. 88

4.5.2 Μέθοδοι Καταπολέμησης Κηλίδων Από Πετρελαιοειδή……….. 89

4.5.3 Τύποι Διασκορπιστικών………. 92

4.5.4 Χρήση Διασκορπιστικών 93

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5^Ο : ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΜΟΝΤΕΛΩΝ 99

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6^Ο : ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ

102 Βιβλιογραφικές Αναφορές ………

106

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

: ΕΙΣΑΓΩΓΗ

1.1. Γενικά Στοιχεία Περί Παράκτιας Ζώνης

Οι παράκτιες ζώνες της Ελλάδας καθώς και της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι στρατηγικής σημασίας για όλους. Κατοικούνται από το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού και συγκεντρώνουν ένα αυξανόμενο ποσοστό των οικονομικών δραστηριοτήτων¹.

Δεδομένου ότι, οι παράκτιες περιοχές σε σύγκριση με τις υπόλοιπες ηπείρους έχουν ιδιαίτερη σημασία, είναι αναγκαίο να διασαφηνιστεί ο ορισμός μιας περιοχής ως παράκτιας ζώνης σύμφωνα με τη νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Συγκεκριμένα:

«Παράκτια ζώνη καλείται η λωρίδα πλάτους 50 χιλιομέτρων και μήκους περίπου 89.000 χιλιομέτρων που εκτείνεται κατά μήκος των ακτών της Ένωσης, προκειμένου να καλύψει το σύνολο των επιδράσεων που σημειώνονται στο περιβάλλον και στις ανθρώπινες δραστηριότητες και σχετίζονται είτε άμεσα, είτε έμμεσα με την τελευταία».

Αναφορικά με την οριοθέτηση της παράκτιας ζώνης προτείνεται να γίνεται με βάση τα όρια των παράκτιων ορίων των ακτογραμμών και το χερσαίο όριο της να μην υπερβαίνει τα 5.000μ απόσταση από την ακτογραμμή. Το θαλάσσιο όριο της, δε, προτείνεται να είναι η ισοβαθής των 50μ. Σε ορισμένες περιπτώσεις η παράκτια ζώνη μπορεί να επεκτείνεται ανάλογα με τις ιδιαίτερες τοπικές ανάγκες, οικολογικής φύσεως.

Ορισμένοι χρήσιμοι ορισμοί που καθιστούν πιο εύκολη την κατανόηση των επιμέρους διαμερισμάτων της παράκτιας ζώνης είναι οι εξής:

 Κρίσιμη ζώνη ορίζεται σε πλάτος τουλάχιστον 100μ από τη γραμμή αιγιαλού.

 Δυναμική ζώνη ορίζεται με πλάτος 2.000μ από τον αιγιαλό.

1 Το 1995 η ανακοίνωση της Επιτροπής (βλ. COM (95)511) ανέφερε ότι το 47% του πληθυσμού της Ε.Ε. κατοικούσε μόνιμα σε απόσταση 50 χιλιομέτρων από την ακτή. Από το 1995, η μετανάστευση εμφανίζει μια συνολική τάση προς τις παράκτιες περιοχές και συνεπώς είναι εύλογο να υποτεθεί ότι το ανωτέρω ποσοστό υπερβαίνει πλέον το 50 τοις εκατό.

 Ζώνη επιρροής ορίζεται ως η επιφάνεια που απομένει εάν από την παράκτια ζώνη αφαιρεθεί η επιφάνεια των δύο προηγουμένων.

 Κρίσιμη θαλάσσια ζώνη ορίζεται από την ακτογραμμή έως την ισοβαθή των 50μ.

Οι παράκτιες ζώνες αποτελούν πηγή τροφής και πρώτων υλών και συνιστούν ζωτικής σημασίας μεταφορικό και εμπορικό κόμβο. Σε αυτές εντοπίζονται ορισμένα από τα πολυτιμότερα ενδιαιτήματα. Επίσης αποτελούν προσφιλείς τόπους αναψυχής.

Οι παράκτιες ζώνες μαστίζονται από σοβαρά κοινωνικοοικονομικά προβλήματα και πολιτισμικά προβλήματα, όπως εξασθένιση του κοινωνικού ιστού, περιθωριοποίηση, ανεργία και καταστροφή περιουσίας εξαιτίας της διάβρωσης.

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα² η αστικοποίηση και τσιμεντοποίηση των παράκτιων περιοχών, με κίνητρο την οικονομική, τουριστική και οικιστική ανάπτυξη, προχωρά με ανησυχητικά γοργούς ρυθμούς³. Σύμφωνα με την έκθεση, εξαιτίας της ασύμμετρης ανάπτυξης κατά μήκος της Μεσογείου δημιουργήθηκε το «μεσογειακό τείχος», όπου το τσιμέντο κυριαρχεί σε ποσοστό άνω του 50% των ακτών, γεγονός το οποίο έχει οδηγήσει, από τις αρχές του 20ού αιώνα μέχρι σήμερα, στην εξαφάνιση των δύο τρίτων των ευρωπαϊκών υγροτόπων ⁴.

1.2. Η Ελληνική Παράκτια Ζώνη. Μία Σύντομη Αναφορά

Η Ελλάδα καλύπτει έκταση περίπου 131,000 τ. χλμ. με το 20% αυτής να αντιστοιχεί στα περίπου 3,503 νησιά της. Η γραμμή της επεκτείνεται στα 15,000km που αντιστοιχεί στο ένα τρίτο περίπου της συνολικής ακτογραμμής της Μεσογείου και είναι η μεγαλύτερη ανάμεσα στις χώρες της.

Ωστόσο, σχετικά με την παράκτια ζώνη της Ελλάδας, πρέπει να τονιστεί ότι αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα των ενδιαιτημάτων, ρύπανσης των υδάτων, παράκτιας διάβρωσης και εξάντλησης των πόρων. Αυτή η εξάντληση των περιορισμένων πόρων των παράκτιων ζωνών (συμπεριλαμβανομένου του περιορισμένου χώρου) τονίζει ένα ακόμη σοβαρό πρόβλημα σήμερα, δηλαδή τη δημιουργία ολοένα και συχνότερα συγκρούσεων μεταξύ των χρηστών της παράκτιας ζώνης αλλά και των διαφορετικών χρήσεων της (users and uses of the coastal zone).

2 Βλ. ΕΕΑ, 2006.

3 Οι τεχνητές επιφάνειες παρουσίασαν αύξηση της τάξεως των 190 τ. χλμ. ετησίως κατά την περίοδο 1990-2000.

4 Το μεγαλύτερο μέρος των οποίων είναι παράκτιοι.

Οι καταστροφικές πρακτικές στον τομέα της αλιείας, η θαλάσσια ρύπανση προερχόμενη κυρίως από τις ναυτιλιακές δραστηριότητες, τα αστικά λύματα και τα κάθε είδους απορρίμματα που είτε μέσω των αγωγών είτε μέσω των ποταμών, προερχόμενα από τη βιομηχανική/βιοτεχνική παραγωγή, η υπερεκμετάλλευση του παράκτιου θαλάσσιου βυθού, η ερημοποίηση, οι κλιματικές αλλαγές⁵ και η άνοδος της θερμοκρασίας συνιστούν εξίσου σημαντικές απειλές για τους παραγωγικούς παράκτιους οικότοπους, στους οποίους συγκαταλέγονται οι υγρότοποι και τα υποθαλάσσια λιβάδια φυκιών.Η ελληνική παράκτια ζώνη, επομένως, χαρακτηρίζεται από μεγάλη ποικιλία γεωμορφολογικών χαρακτηριστικών, παραγωγικών οικοσυστημάτων, χλωρίδας και πανίδας, αλλά και από συσσώρευση πλήθους ανθρώπινων δραστηριοτήτων.

Πέραν, βέβαια, των προβλημάτων συγκέντρωσης πιέσεων και τον ανταγωνισμό μη συμβατών χρήσεων γης, οι παράκτιες ζώνες παρουσιάζουν βιολογικά, φυσικά και ανθρώπινα προβλήματα. Ως ένα πολύπλοκο, δυναμικό φυσικό σύστημα, η παράκτια ζώνη υπόκειται στις δυνάμεις των υδάτινων ρευμάτων, των ροών των προσχωματικών υλικών και των συχνών καταιγίδων.

Είναι επίσης ιδιαίτερα ευάλωτη στις άτοπες ή και υπερβολικές ανθρώπινες επεμβάσεις.

Αποτέλεσμα αυτής της πολύπλευρης προσέλκυσης των παράκτιων περιοχών από διάφορες οικονομικές δραστηριότητες, ιδιαίτερα στον Ελλαδικό χώρο, είναι η δυσκολία διαχείρισης του παράκτιου χώρου και σχεδιασμού μεθόδων - εργαλείων που θα προλαμβάνουν τις συγκρούσεις και θα ρυθμίζουν τα χωροταξικά προβλήματα μεταξύ των υφισταμένων και δυνητικών χρήσεων της γης.

Οι συγκρούσεις μπορεί να είναι ανάμεσα:

 σε δύο εν δυνάμει (potential) χρήσεις του ίδιου πόρου (resource), π.χ.

προοπτικές εντοπισμού μίας ιχθυοκαλλιεργητικής μονάδας και ενός τουριστικού λιμένα (μαρίνα) σε μία δεδομένη παράκτια περιοχή,

 σε μία υπάρχουσα χρήση (π.χ. βιομηχανική μονάδα) και με μία εν δυνάμει χρήση (π.χ. τεχνολογικό πάρκο) που αφορούν στην ίδια παράκτια περιοχή,

5 Κυρίως ακραία καιρικά φαινόμενα.

 σε δύο υπάρχουσες χρήσεις, π.χ. τερματικοί σταθμοί για πλοία μεταφοράς χύδην φορτίων και πλοία εμπορευματοκιβωτίων στην ίδια λιμενική περιοχή.⁶

1.3. Τα Σημαντικότερα Προβλήματα των Παράκτιων Ζωνών

Ορισμένες από τις συνηθέστερες εκφάνσεις αυτού του προβλήματος είναι:

 Θέματα νοοτροπίας και ασυνέχεια πολιτικής.

 Η έλλειψη μηχανισμών ελέγχου κι αξιολόγησης εφαρμογής νομοθεσίας.

 Η μείωση των θρεπτικών που παρατηρείται στις παράκτιες ζώνες.

 Το πρόβλημα των υφιστάμενων ρύπων. Αφορά στη μόλυνση των χερσαίων και υδάτινων πόρων ως αποτέλεσμα της ρύπανσης από θαλάσσιες ή χερσαίες πηγές, συμπεριλαμβανομένων των χώρων υγειονομικής ταφής προς την ακτογραμμή.

 Η παράκτια διάβρωση και τα αποσπασματικά μέτρα που λαμβάνονται για την αντιμετώπισή της⁷.

 Ο μαζικός τουρισμός.

 Ο ελλιπής σχεδιασμός για αγροτικές και τουριστικές δραστηριότητες.

 Ο ελλιπής και ανεπαρκής πολεοδομικός και χωροταξικός σχεδιασμός (σε περιπτώσεις δεύτερης κατοικίας-εξοχικού) έχει σαν αποτέλεσμα την καταστροφή των ενδιαιτημάτων⁸.

 Η διαφορετική προσέγγιση της Ολικής Διαχείρισης των Παράκτιων Ζωνών και των προβλημάτων τους από κάθε φορέα που σχετίζεται με αυτές.

 Η εκτεταμένη διάβρωση που συχνά επιδεινώνεται από ακατάλληλη ανθρώπινη υποδομή⁹ και ανάπτυξη πολύ κοντά στην ακτογραμμή. Τα

6Αριστοτέλης Β. Αλεξόπουλος, «Σημειώσεις- ευρωπαϊκές και διεθνείς πολιτικές πρακτικές στη διαχείριση παράκτιων περιοχών, Επιλογή Άρθρων

7 Η έρευνα EUROSION (2004) διαπιστώνει ότι η διάβρωση των ακτών της Ευρώπης αναδεικνύεται τα τελευταία χρόνια σε μείζονος σημασίας πρόβλημα καθώς το 20%- 30% των ακτών της Ευρώπης των 25 και περίπου το 30% των ελληνικών ακτών έχει ήδη επηρεαστεί σοβαρά από τη διάβρωση.

Επιπρόσθετα, σε ανακοίνωσή του UNEP/MAP (Αύγουστος 2006) διαπιστώνεται ότι περίπου το 80%

των Μεσογειακών ακτογραμμών θα απειλούνται άμεσα τα επόμενα χρόνια από τη διάβρωση. [Βλ.

www.ecocrete.gr, (30/11/2007)]

8 Το πρόβλημα αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό σε περιοχές με ταχεία οικονομική ανάπτυξη, όπως οι χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης

9 Συμπεριλαμβανομένης της υποδομής που αποσκοπεί στη «παράκτια άμυνα».

τεχνικά έργα σε ορισμένες περιοχές συμβάλλουν στην ταχύτερη διάβρωση της παρακείμενης ακτογραμμής επειδή συχνά δεν λαμβάνεται υπόψη η δυναμική και οι διεργασίες της παράκτιας ζώνης. Επίσης η άντληση πετρελαίου αποτελεί ακόμη έναν παράγοντα που μπορεί να προκαλέσει παράκτια διάβρωση¹⁰.

 Η άνοδος του επιπέδου της θάλασσας και τα προβλήματα που αφορούν στην ποιότητα των υδάτων, διότι η ζήτηση υπερκαλύπτει τις δυνατότητες παροχής ή της επεξεργασίας λυμάτων¹¹.

 Υποβάθμιση και καταστροφή της βιολογικής ποικιλότητας, συμπεριλαμβανομένης της μείωσης των ιχθύων, τόσο των παράκτιων όσο και εκείνων της ανοιχτής θάλασσας, ως αποτέλεσμα της καταστροφής παράκτιων τόπων αναπαραγωγής.

10 Βλ. www.europa .eu.int/comm./iczm/home.htm, (29/11/2007).

11 Η διείσδυση αλμυρών υδάτων από την υπερεκμετάλλευση των παράκτιων υδροφόρων οριζόντων αποτελεί κύριο πρόβλημα σε πολλές περιοχές της λεκάνης της Μεσογείου. Η ζημιά στον υδροφόρο ορίζοντα έχει συνήθως ως αποτέλεσμα τη μόνιμη διάθεση των υδάτινων πόρων.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΠΑΡΑΚΤΙΩΝ ΖΩΝΩΝ

2.1. Η Αναγκαιότητα της Βιώσιμης Ανάπτυξης

Η επίλυση των προβλημάτων και η αξιοποίηση του παράκτιου χώρου στην Ελλάδα επιβάλλουν την ανάγκη ορθολογικής διαχείρισής του με την προοπτική μιας στρατηγικής βιώσιμης ανάπτυξης. Η αντιμετώπιση των προβλημάτων της Παράκτιας Ζώνης επιβάλλει την εμπλοκή φορέων, τόσο του δημοσίου όσο και του ιδιωτικού τομέα. Ωστόσο, διαπιστώνονται προβλήματα στον συντονισμό των επί μέρους πολιτικών και δράσεων και στην ουσιαστική διαχείριση της Παράκτιας Ζώνης.

Η έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης, η οποία συνεπάγεται τη διαχείριση των πόρων «χωρίς να διακυβεύεται η ικανότητα των μελλοντικών γενεών να καλύψουν τις δικές τους ανάγκες» , προσεγγίζεται συνήθως σε παγκόσμια βάση ή σε επίπεδο κρατών, κάτι που ευνοείται και από τον κεντρικό χειρισμό των σχετικών θεμάτων από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ταυτόχρονα, όμως, αποτελεί γεγονός ότι η υιοθέτηση των αρχών της βιώσιμης ανάπτυξης σε επίπεδο μικρότερων χωρικών μονάδων συναντά δυσκολίες αποδοχής και υλοποίησης¹².

Η βιώσιμη ανάπτυξη του παράκτιου χώρου, λοιπόν, επιβάλλει μια ολοκληρωμένη προσέγγιση και διαχείριση η οποία λαμβάνει υπόψη της τις ανάγκες οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης του, διασφαλίζοντας παράλληλα τόσο για τις σημερινές όσο για και για τις μελλοντικές γενιές, τις ευαίσθητες και εύθραυστες, βιολογικές, οικολογικές ισορροπίες του παράκτιου χώρου¹³.

Για τη σωστή διαχείριση των παράκτιων ζωνών απαιτείται η ολοκληρωμένη προσέγγιση των βιοφυσικών (χημικών, γεωλογικών, βιολογικών και οικολογικών), κοινωνικών κι οικονομικών παραμέτρων που επηρεάζουν την περιοχή αυτή. Η Ολιστική Διαχείριση μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσα από διαρκείς και συναινετικές διεργασίες μεταξύ των φορέων που χαράζουν ή εφαρμόζουν την πολιτική για την παράκτια ζώνη, τους χρήστες και την επιστημονική κοινότητα¹⁴.

12 Βλ. Πρακτικά 2^ου Πανελλήνιου Συνεδρίου, «Διαχείριση και Βελτίωση Παράκτιων Ζωνών», σελ. 73.

13 Βλ. Πρακτικά 2^ου Πανελλήνιου Συνεδρίου, «Διαχείριση και Βελτίωση Παράκτιων Ζωνών», σελ. 8.

14 Βλ. www.hcmr.gr, (29/11/2007)

Το πολύπλοκο αυτό πρόβλημα δεν είναι δυνατό να επιλυθεί με έναν απλό κανονισμό. Για να μπορέσει να το επιλύσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προωθεί από το 2000 μια προσέγγιση η οποία λαμβάνει υπόψη, σε κάθε κράτος μέλος, όλες τις πτυχές της διαχείρισης αυτών των ιδιαίτερων ζωνών: γεωφυσικές, οικονομικές, πολιτιστικές και θεσμικές. Η προσέγγιση αυτή καλείται ολοκληρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών¹⁵.

Προκειμένου να εφαρμοστεί η βιώσιμη παράκτια διαχείριση πρέπει να ακολουθηθούν τα παρακάτω βήματα:

 Αναγνώριση των τοπικών περιβαλλοντικών, κοινωνικών και αναπτυξιακών προβλημάτων.

 Καθορισμός των στόχων που πρέπει να επιτευχθούν προκειμένου να επιλυθούν τα προβλήματα.

 Καθορισμός συγκεκριμένων σταδίων με μετρήσιμα αποτελέσματα.

 Καθορισμός συγκεκριμένων δράσεων σε τοπικό επίπεδο.

 Εξασφάλιση των μέσων που απαιτούνται προκειμένου να πραγματοποιηθούν οι δράσεις¹⁶.

 Οργάνωση δικτύων για την ανταλλαγή εμπειριών πάνω σε πρακτικές παράκτιας διαχείρισης και συμμετοχικού σχεδιασμού.

 Ανάπτυξη πλαισίου συμμετοχικού σχεδιασμού με την ενεργή συμμετοχή τοπικών φορέων και του κοινού.

 Οργάνωση προγραμμάτων ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης του κοινού για να επιτευχθεί η απαιτούμενη κοινωνική συναίνεση και συμμετοχή.

Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, απαιτείται η προώθηση ενός στρατηγικού σχεδίου ανάπτυξης, ανάδειξης και προστασίας του ελληνικού παράκτιου χώρου, το οποίο, χωρίς να προβαίνει σε μια ριζική και εκ βάθρων αναθεώρηση των επιμέρους διατάξεων, μπορεί να προάγει ένα πλαίσιο συνεκτικών κατευθύνσεων για την εναρμόνιση των επιμέρους δράσεων, ρυθμίσεων και ενεργειών που επιτρέπονται από τις γεωγραφικές ή τομεακές θεσμικές ρυθμίσεις. ¹⁷

15 Γνωστή και ως «Integrated Coastal Zone Management».

16 Όπως είναι οι οικονομικοί πόροι, το ανθρώπινο δυναμικό, η υλικοτεχνική υποδομή κλπ.

17 Βλ. www.medsos.gr/content/view , (29/11/2007).

2.2. Η Ολοκληρωμένη Διαχείριση των Παράκτιων Ζωνών

Η ολοκληρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών¹⁸ αποτελεί μια δυναμική, πολυτομεακή και επαναληπτική διαδικασία για την προώθηση της αειφόρου διαχείρισης των παράκτιων ζωνών. Καλύπτει συνολικά τη συλλογή πληροφοριών, του σχεδιασμού, της λήψης αποφάσεων, της διαχείρισης και παρακολούθησης εφαρμογής. Μακροπρόθεσμα η ΟΔΠΖ επιδιώκει να επιτύχει μια ισορροπία μεταξύ των περιβαλλοντικών, οικονομικών, κοινωνικών, πολιτισμικών και ψυχαγωγικών στόχων εντός των ορίων που θέτει η φυσική δυναμική.

Έχουν δοθεί διάφοροι ορισμοί για την ΟΔΠΖ. Είναι ένα συμμετοχικό εργαλείο σχεδιασμού και πολιτικής, στα χέρια της διοίκησης και των πολιτών, για τη βιώσιμη ανάπτυξη στη παράκτια ζώνη. Αφορά στην επίλυση συγκρούσεων και την αναζήτηση συνεργιών ανάμεσα στις ανθρώπινες δραστηριότητες στις παράκτιες περιοχές και τις επιπτώσεις τους στους φυσικούς πόρους και τα οικοσυστήματα.

Αποτελεί ένα τρόπο να διασφαλίσουμε ότι η ανάπτυξη στην παράκτια ζώνη ισορροπεί, μακροπρόθεσμα, τους διάφορους οικονομικούς, κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς στόχους και προτεραιότητες. Ο μακροπρόθεσμος σχεδιασμός είναι απαραίτητος στη διαχείριση των παράκτιων περιοχών όχι μόνο για να προβλέψουμε τις μελλοντικές ανάγκες μας και τα πιθανά προβλήματα, αλλά και για να δράσουμε αποτελεσματικά και συλλογικά, ενθαρρύνοντας θετικές εξελίξεις και αντιμετωπίζοντας έγκαιρα πιθανές συγκρούσεις¹⁹.

Ο όρος «ολοκληρωμένη» που περιλαμβάνεται στην ΟΔΠΖ αναφέρεται στην ολοκλήρωση των στόχων και σημαίνει την ολοκλήρωση όλων των σχετικών τομέων και των επιπέδων της διοίκησης και της πολιτικής. Η επιτυχής διαχείριση της παράκτιας ζώνης στηρίζεται σε οχτώ αρχές που προωθούν τη συνολική προσέγγιση των προβλημάτων που αντιμετωπίζει κάθε παράκτια ζώνη. Επομένως, για τα πρότυπα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η διαχείριση των ζωνών αυτών πρέπει να είναι:

 ΟΛΙΣΤΙΚΗ – ΣΦΑΙΡΙΚΗ: Οι παράκτιες ζώνες είναι πολύπλοκες. Υφίστανται την επίδραση αμέτρητων αλληλένδετων παραγόντων που συνδέονται με υδρολογικά, γεωμορφολογικά, κοινωνικοοικονομικά, θεσμικά και πολιτισμικά συστήματα. Ο επιτυχής σχεδιασμός και η διαχείριση της παράκτιας ζώνης

18 Από εδώ και πέρα στο κείμενο ΟΔΠΖ.

19 See supra note 16.

πρέπει να αποφεύγει την αποσπασματική λήψη αποφάσεων και να στρέφεται περισσότερο σε στρατηγικές και προσεγγίσεις που να εξετάζεται το ευρύτερο πλαίσιο, συμπεριλαμβανομένων των έμμεσων και των αθροιστικών αιτιών και επιπτώσεων. Με αυτόν τον τρόπο αποφεύγεται η εφαρμογή πολλών και αποσπασματικών πολιτικών στις παράκτιες ζώνες που να προέρχονται από διαφορετικά επίπεδα εξουσίας. Η στρατηγική της ΟΔΠΖ της Ευρωπαϊκής Ένωσης ζητά τη σχολαστική στάθμιση και ανάλυση των επιπτώσεων κάθε πολιτικής στις περιοχές αυτές.

 ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ: Στη διαδικασία διαχείρισης των παράκτιων ζωνών πρέπει να συμμετέχουν όλοι όσοι ενδιαφέρονται για το μέλλον της περιοχής. Ο συμμετοχικός σχεδιασμός επιδιώκει να αξιοποιήσει τις απόψεις όλων των ενδιαφερόμενων (συμπεριλαμβανομένων των ναυτιλιακών συμφερόντων, των χρηστών ψυχαγωγικών δραστηριοτήτων και των αλιευτικών κοινοτήτων) στη διαδικασία σχεδιασμού. Η συνεργατική συμμετοχή συμβάλλει στον προσδιορισμό των πραγματικών προβλημάτων, αξιοποιεί την τοπική γνώση, οικοδομεί δεσμεύσεις και επιμερίζει τις ευθύνες. Η διαδικασία αυτή παροτρύνει τους ενδιαφερόμενους να διαμορφώσουν μια στρατηγική για την περιοχή τους. Οι τοπικοί παράγοντες διαθέτουν γνώσεις για την περιοχή, οι οποίες είναι απαραίτητες για τον προσδιορισμό και την επίλυση των προβλημάτων που αντιμετωπίζει κάθε παράκτια ζώνη. Αυτή η προσέγγιση ευνοεί τον καταμερισμό των αρμοδιοτήτων μεταξύ των τοπικών παραγόντων και μειώνει τον κίνδυνο ενδεχόμενων συγκρούσεων κατά την υλοποίηση των αποφάσεων.

 ΑΝΟΙΧΤΗ: Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει δεσμευτεί να διευκολύνει την ανταλλαγή εμπειριών συντονίζοντας τη δικτύωση αυτής της πολιτικής, ώστε οι προσπάθειες για την ΟΔΠΖ που καταβάλλονται σε κάθε περιοχή ή σε κάθε κράτος μέλος να γίνονται ευρέως γνωστές.

 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΣΕ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΦΥΣΙΚΕΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ: Οι φυσικές διεργασίες και η δυναμική των παράκτιων συστημάτων υφίστανται συνεχείς και, ενίοτε, αιφνίδιες μεταβολές. Οι δραστηριότητες αυτές καθίστανται μακροπρόθεσμα περισσότερο αειφόρες από περιβαλλοντικής απόψεως και πιο προσοδοφόρες από οικονομικής απόψεως όταν λειτουργούν σε συνάρτηση με τις φυσικές διεργασίες παρά σε βάρος τους και όταν

λαμβάνουν υπόψη τα όρια και τη φέρουσα ικανότητα που καθορίζονται από τις εν λόγω φυσικές διεργασίες.

 ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΗ: Οι ανάγκες τόσο της σημερινής όσο και των μελλοντικών γενεών πρέπει να ληφθούν υπόψη ταυτόχρονα και εξίσου, διασφαλίζοντας ότι οι αποφάσεις σέβονται την «αρχή της προληπτικής δράσης» και δεν αποκλείουν μελλοντικές επιλογές. Ο επιτυχής σχεδιασμός και η διαχείριση της παράκτιας ζώνης πρέπει να λαμβάνουν υπόψη την εγγενή αβεβαιότητα του μέλλοντος και να εντάσσεται σε ένα θεσμικό πλαίσιο που δεν θα περιορίζεται στον σημερινό πολιτικό κύκλο.

Αντίστοιχα, οι στόχοι της ολοκληρωμένης διαχείρισης της παράκτιας ζώνης περιλαμβάνουν:

 την ολοκληρωμένη και βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη, με διεύρυνση των δυνατοτήτων απασχόλησης και διαφοροποίηση - ποικιλότητα της οικονομικής βάσης των παράκτιων περιοχών, καθώς και τη στήριξη εναλλακτικών ήπιων μορφών ανάπτυξης

 την προστασία φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς με βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων, σεβασμό της ποικιλότητας του τοπίου και ανάδειξη των ιστορικών- πολιτιστικών μνημείων²⁰.

20 Ibid.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3

Η ΠΑΡΑΚΤΙΑ ΖΩΝΗ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ

Η ύπαρξη κατάλληλης προετοιμασίας αποτελεί ουσιαστική προϋπόθεση για την ταχεία και αποτελεσματική επέμβαση καθώς και την ελαχιστοποίηση του χρόνου αντίδρασης, που είναι και ο κυριότερος παράγοντας που επιδρά στην αντιμετώπιση ενός περιστατικού θαλάσσιας ρύπανσης και στη μείωση των δυσμενών συνεπειών του. Για τη γρήγορη αντιμετώπιση κάθε περιστατικού ρύπανσης του θαλάσσιου οικοσυστήματος στην Πύλο καθώς και σε άλλους λιμένες της Ελλάδας, έχει ιδρυθεί ο λεγόμενος Περιφερειακός Σταθμός Καταπολέμησης της Ρύπανσης. ²¹

Αν και η ελληνική πολιτεία προσδοκά πολλά από τις ακτές της χώρας δεν δίνει την δέουσα προσοχή στην προστασία και διαχείριση τους με αποτέλεσμα να έχουν συσσωρευτεί αρκετά προβλήματα, τα οποία ταξινομούνται κυρίως σε θεσμικά, μερικής επικάλυψης ειδικοτήτων και υπηρεσιακών αρμοδιοτήτων, μη πληρότητας ή έλλειψης διαθέσιμων αρχείων μετρήσεων και πληροφοριών, υπολογιστικών μεθόδων, περιβαλλοντικά, κακής εφαρμογής των μελετών και νομικά.²²

Παρόλα αυτά, η εκάστοτε Τοπική Αυτοδιοίκηση σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Ένωση έχει προβεί σε ένα «σύστημα μελετών», οπού νοείται το σύνολο ων ενεργειών που απαιτούνται για την ολοκλήρωση ενός προγράμματος προστασίας των ακτών, επεκτεινόμενων και στη φάση εκτέλεσης του έργου ως εφαρμογής της μελέτης.

Ο Νομός Μεσσηνίας και οι δημόσιοι φορείς έχουν ευαισθητοποιηθεί αρκετά για την προστασία της παράκτιας ζώνης, ειδικότερα και για το θαλάσσιο περιβάλλον ευρύτερα.

3.1 Τοπικός Οδηγός AGENDA 21

Η χώρα μας συμμετέχοντας στην προσπάθεια αντιμετώπισης του οξύτατου προβλήματος της θαλάσσιας ρύπανσης, έχει υιοθετήσει και επικυρώσει τις Διεθνείς Συμβάσεις που αφορούν στην προστασία της θάλασσας. Συγχρόνως, διαθέτει μια από τις αυστηρότερες εθνικές νομοθεσίες, όσον αφορά στην πρόληψη και την

καταπολέμηση της θαλάσσιας ρύπανσης.

21 www.thalassa.gr/2002

22 Βλ. 3^ο Πανελλήνιο Συνέδριο, «Διαχείριση και Βελτίωση Παράκτιων Ζωνών», σελ. 597

Στην Ελλάδα, έχει εφαρμοστεί η διεθνώς αποδεκτή αρχή "ο ρυπαίνων πληρώνει", γι' αυτό και οι υπαίτιοι που προκαλούν μόλυνση της θάλασσας και των ακτών τιμωρούνται ποινικά και διοικητικά, ενώ οι Έλληνες ναυτικοί τιμωρούνται επιπρόσθετα και πειθαρχικά.

Το θαλάσσιο περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένων των ωκεανών, των θαλασσών και των παράκτιων περιοχών είναι ένα αναπόσπαστο κομμάτι της βιώσιμής ανάπτυξής. Το Διεθνές Δίκαιο, όπως απεικονίζεται στις διατάξεις της Συνθήκης των Ηνωμένων Εθνών σχετικά με το Νόμο της Θάλασσας που αναφέρεται στο κεφάλαιο 17 του Τοπικού Οδηγού.

Ο Τοπικός Οδηγός 21 αφορά όλα εκείνα που πρέπει να γίνουν τον 21ο αιώνα σε τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο. Η διεθνής κοινότητα θορυβημένη από τις προγνώσεις για τις παγκόσμιες οικολογικές καταστροφές, ευαισθητοποιημένη από ειδήσεις για την αλλαγή των καιρικών συνθηκών, λόγω της αύξησης της τρύπας του όζοντος και του φαινομένου του θερμοκηπίου και ταυτόχρονα ενθαρρυμένη από το τέλος του ψυχρού πολέμου, άδραξε τη ευκαιρία για τη δημιουργία μιας νέας ιστορικής δυναμικής στον τομέα της παγκόσμιας συνεργασίας μεταξύ των άλλοτε σε διαφορετικά στρατόπεδα ευρισκόμενων κρατών. Διότι μόνο μέσα από μια οικουμενική συμμαχία και συνεργασία είναι εφικτό να βρεθούν μακροχρόνιες και βιώσιμες λύσεις στον τομέα της ανάπτυξης, του περιβάλλοντος και της κοινωνικο- οικονομικής συνιστώσας.²³

Το πλήρες κείμενο της Οδηγίας 21 ανακοινώθηκε στις 14 Ιουνίου 1992 στη διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών σχετικά με το περιβάλλον και την ανάπτυξη²⁴στο Ρίο de Janeiro. Το πρόγραμμα ψηφίστηκε από 179 χώρες. Στη διάσκεψη του Ρίο για το περιβάλλον και την Ανάπτυξη υιοθετήθηκε το Σχέδιο Δράσης Agenda 21 και τα κράτη που συμμετείχαν δεσμεύθηκαν να συμμορφωθούν στις απαιτήσεις του Σχεδίου. Η Agenda 21 περιλαμβάνει 40 κεφάλαια με αναφορές σε συγκεκριμένους τομείς περιβάλλοντος και ανάπτυξης. Για την παρακολούθηση εφαρμογής της Agenda 21, συστάθηκε η Επιτροπή Βιώσιμης Ανάπτυξης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών. Στο πλαίσιο αυτό όλα τα κράτη που συμμετείχαν στη Διάσκεψη οφείλουν να υποβάλλουν κάθε χρόνο στην Επιτροπή Βιώσιμης Ανάπτυξης την Εθνική Έκθεση για τη χώρα τους.

23 www.agenda21.gr

24 Συνάντηση κορυφής για την προστασία της γης

Από τη Διάσκεψη Κορυφής το 1992, η Ελλάδα εφαρμόζει μια ολοκληρωμένη πολιτική για την βιώσιμη ανάπτυξη. Η έννοια της "αειφορίας" εισάγεται στις αναπτυξιακές πολιτικές της χώρας και οι βιώσιμες πρακτικές ενσωματώνονται σε τομείς όπως η ενέργεια, ο τουρισμός, οι μεταφορές και η γεωργία.

Το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων έχει αναπτύξει ένα συντονιστικό μηχανισμό για τη βιώσιμη ανάπτυξη και την εφαρμογή της Agenda 21, με σκοπό να ενεργοποιήσει το ενδιαφέρον και τη συμμετοχή όλων των αρμόδιων Υπουργείων και άλλων φορέων, και επίσης να προάγει τη συνεργασία με όλα τα εμπλεκόμενα μέρη. Μέσω αυτού του μηχανισμού, το Υπουργείο ανέλαβε την ετοιμασία των ετήσιων εκθέσεων τις οποίες υπέβαλλε στην Επιτροπή για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη των Ηνωμένων Eθνών, και οι οποίες αποσκοπούν στην εκτίμηση της προόδου των χωρών στην εφαρμογή των αρχών της Agenda 21. Οι εκθέσεις ετοιμάστηκαν με τη συνεργασία και βοήθεια πολλών συναρμοδίων Υπουργείων και άλλων φορέων. Εκθέσεις υποβλήθηκαν στην Επιτροπή για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη το 1994, 1995 και 1996 και μια γενική ανασκόπηση ετοιμάστηκε για τη Διάσκεψη Κορυφής του 1997.²⁵

Η αλιεία και τα ιχθυοτροφεία σε πολλές περιοχές αντιμετωπίζουν τεράστια προβλήματα στα πλαίσια της εθνικής νομολογίας, συμπεριλαμβανομένης της υπεραλίευσης, την υποβάθμιση οικοσυστήματος, την υποτίμηση της ποσότητας του αλιεύματος, τις αναξιόπιστες βάσεις δεδομένων, και τον αυξανόμενο ανταγωνισμό μεταξύ της ερασιτεχνικής και της επαγγελματικής αλιείας, και μεταξύ της αλιείας και άλλων τύπων δραστηριοτήτων.²⁶

Εκεί παραθέτονται τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις των κρατών και παρέχουν την βάση για την προστασία και τη βιώσιμη ανάπτυξη του θαλάσσιου, του παράκτιου περιβάλλοντος και των πόρων του. Αυτό απαιτεί νέες προσεγγίσεις στη διαχείριση και την ανάπτυξη θαλάσσιας και παράκτιας περιοχής. Τα πεδία μελέτης του Τοπικού Οδηγού 21 είναι:

 Ολοκληρωμένη διαχείριση και βιώσιμη ανάπτυξη των παράκτιων περιοχών συμπεριλαμβανομένων των αποκλειστικών οικονομικών ζωνών

 Προστασία του θαλασσίου περιβάλλοντος

25 www.iisd.org/agenda/chp17.htm

26 habitat.igc.org/agenda21.htm

 Βιώσιμη χρήση και συντήρηση των θαλάσσιων πόρων διαβίωσης σε διεθνές επίπεδο

 Βιώσιμη χρήση και συντήρηση των θαλάσσιων πόρων διαβίωσης σε εθνικό επίπεδο

 Εξέταση των κρίσιμων σημείων για τη διαχείριση του θαλάσσιου περιβάλλοντος και των κλιματικών αλλαγών

 Διεθνής και τοπική ενδυνάμωση, με βασικό κίνητρο τη συνεργασία και το συντονισμό

 Βιώσιμη ανάπτυξη των μικρών νησιών.

ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

Ολοκληρωμένη διαχείριση και βιώσιμη ανάπτυξη των παράκτιων και θαλασσίων περιοχών, συμπεριλαμβανομένων των αποκλειστικών οικονομικών ζωνών

Η παράκτια περιοχή παρουσιάζει ποικίλους και παραγωγικούς βιότοπους, σημαντικούς για τις ανθρώπινες δραστηριότητες, την ανάπτυξη και την τοπική επιβίωση. Το περισσότερο από τον μισό παγκόσμιο πληθυσμό ζει σε 60 km από την ακτή, και αυτό θα ανέλθει στα τρία τέταρτα μέχρι το έτος 2020. Οι παράκτιοι πόροι είναι ζωτικής σημασίας για πολλές τοπικές κοινότητες. Η αποκλειστική οικονομική ζώνη (EEZ- exclusive economic zone) είναι επίσης μια σημαντική θαλάσσια περιοχή όπου τα κράτη διαχειρίζονται την ανάπτυξη και τη συντήρηση των φυσικών πόρων προς όφελος των συνανθρώπων τους. Τα μικρά κράτη ή οι χώρες είναι περιοχές που ευνοούν τις δραστηριότητες για την ανάπτυξη των αποκλειστικών οικονομικών ζωνών.

Παρόλες τις προσπάθειες σε περιφερειακό, εθνικό και διεθνές επίπεδο, η διαχείριση των παράκτιων πόρων δεν έχει αποδειχθεί αποτελεσματική για τη βιώσιμη ανάπτυξη, και οι παράκτιοι πόροι και το παράκτιο περιβάλλον γρήγορα υποβαθμίζεται και διαβρώνεται.

Στόχοι

Οι παράκτιες περιοχές δεσμεύονται την διαχείριση και τη βιώσιμη ανάπτυξη των παράκτιων περιοχών και το θαλάσσιο περιβάλλον κάτω από την εθνική αρμοδιότητά τους. Για αυτόν τον λόγο, είναι απαραίτητο, μεταξύ άλλων:

 Να παρέχει μια ολοκληρωμένη πολιτική για τη λήψη αποφάσεων και μια ισορροπημένη χρήση των πόρων

 Προσδιορισμός των υπάρχουσων χρήσεων των παράκτιων περιοχών και των αλληλεπιδράσεών τους

Δραστηριότητες

Κάθε παράκτιο κράτος πρέπει να καθιερώσει όπου είναι απαραίτητο, ορισμένους μηχανισμούς για την ενσωματωμένη διαχείριση και τη βιώσιμη ανάπτυξη των παράκτιων και των θαλάσσιων περιοχών και των πόρων τους, σε τοπικό και εθνικό επίπεδο.

 Προετοιμασία και εφαρμογή της χρήσης του εδάφους και των υδάτων

 Εφαρμογή των σχεδίων ολοκληρωμένης παράκτιας και θαλάσσιας διαχείρισης και βιώσιμης ανάπτυξης και προγράμματα σε κατάλληλα επίπεδα

 Προετοιμασία των παράκτιων σχεδιαγραμμάτων που προσδιορίζουν τις κρίσιμες περιοχές, συμπεριλαμβανομένων των διαβρωμένων ζωνών, τις φυσικές διαδικασίες, τα σχέδια ανάπτυξης, τις συγκρούσεις χρηστών και συγκεκριμένες προτεραιότητες για τη διαχείριση

 Έγκαιρη εκτίμηση της επίδρασης στο περιβάλλον και συστηματική παρατήρηση για τη λήψη αποφάσεων

 Πιθανά σενάρια για τον άνθρωπο από τις φυσικές καταστροφές, συμπεριλαμβανομένων των πιθανών αποτελεσμάτων των κλιματικών αλλαγών και της ανόδου της στάθμης της θάλασσας, καθώς επίσης και τα πιθανά σενάρια για την υποβάθμιση και τη ρύπανση ανθρωπογενούς προέλευσης, συμπεριλαμβανομένων των διαρροών του πετρελαίου

 Αναβάθμιση των παράκτιων εγκαταστάσεων, ιδιαίτερα την αναβάθμιση του νερού κατοικίας και την επεξεργασία και την διάθεση των λυμάτων, των στερεών απόβλητων και βιομηχανικών αποβλήτων αποχέτευσης

 Συντήρηση και αποκατάσταση ευαίσθητων βιότοπων

 Ολοκλήρωση των προγραμμάτων για τη βιώσιμη ανάπτυξη όσον αφορά τη γεωργία, τον τουρισμό, την αλιεία, τους λιμένες και τις βιομηχανίες που έχουν επιπτώσεις στην παράκτια περιοχή

 Κατάρτιση του ανθρώπινου δυναμικού με δημόσια προγράμματα εκπαίδευσης

 Προώθηση της περιβαλλοντικά υγιούς τεχνολογίας και των βιώσιμων πρακτικών

Ο «Νόμος της Θάλασσας» που αναφέρεται στο Κεφάλαιο 17 του Τοπικού Οδηγού 21 παρέχει μια διεθνή βάση για την προστασία και τη βιώσιμη χρήση των θαλασσών. Εντούτοις, οι ωκεανοί υποβαθμίζονται λόγω της ρύπανσης, την υπερβολική εκμετάλλευση και την υποβάθμιση των ακτών και των κοραλλιογενών

υφάλων.

Τα έθνη με την Τοπική Οδηγία 21, δεσμεύονται να ελέγξουν και να μειώσουν την υποβάθμιση του θαλάσσιου περιβάλλοντος για την διατήρηση και την βελτίωση της ποιότητας της ζωής. Το πρόγραμμα δράσης:

 Αποτρέπει την περαιτέρω υποβάθμιση του θαλάσσιου περιβάλλοντος και μειώνει έτσι τον κίνδυνο μακροπρόθεσμων ή μη αναστρέψιμων αποτελεσμάτων στους ωκεανούς.

 Εξασφαλίζει έγκυρη αξιολόγηση των δραστηριοτήτων και μπορεί να αποτρέψει σημαντικές δυσμενείς επιδράσεις στις θάλασσες.

 Εφαρμόζει την αρχή "ο ρυπαίνων πληρώνει", και επιβάλλει οικονομικές ποινές ώστε να αποτελέσουν κίνητρο για την μείωση της ρύπανσης των θαλασσών.

 Βελτιώνει το βιοτικό επίπεδο των κατοίκων που βρίσκονται σε παράκτιους οικισμούς, ιδιαίτερα στις αναπτυσσόμενες χώρες, έτσι ώστε το κάθε άτομο να συντελεί στην προστασία του παράκτιου και θαλάσσιου περιβάλλοντος.

Τα κράτη πρέπει να δημιουργήσουν και να διατηρήσουν αποχετευτικά συστήματα, και να αποφεύγουν τα λύματα κοντά στις οστρακοκαλλιέργειες ενώ τα βιομηχανικά απόβλητα πρέπει να ελέγχονται και να επιβάλλονται αυστηρά πρόστιμα στις εκάστοτε αρχές.

Οι μολυσματικοί παράγοντες που αποτελούν τη μέγιστη απειλή για το θαλάσσιο περιβάλλον είναι λύματα, χημικές ουσίες, ιζήματα, απορρίμματα και πλαστικά, μέταλλα, ραδιενεργά απόβλητα και πετρέλαιο. Μερικά από αυτά τα υλικά είναι τοξικά, αργά να διαλυθούν στο περιβάλλον, και να συσσωρευτούν στους ζωντανούς οργανισμούς.

Περίπου το 70 τοις εκατό της θαλάσσιας ρύπανσης προέρχεται από τις πηγές του εδάφους, συμπεριλαμβανομένων των κωμοπόλεων και των πόλεων, των βιομηχανιών, της γεωργίας, της δασονομίας και του τουρισμού.

Η ρύπανση προέρχεται επίσης από ρίψεις εν πλω. Περίπου 600.000 τόνους πετρελαίου ανά έτος εισάγονται στους ωκεανούς ως αποτέλεσμα δρομολογίων ρουτίνας των πλοίων, των ατυχημάτων και των παράνομων απαλλαγών.

Οι χώρες πρέπει, επομένως να τροποποιήσουν και να βελτιώσουν την

διαχείριση των λυμάτων, τις γεωργικές πρακτικές, τη μεταλλεία, την κατασκευή και τη μεταφορά για να ελέγχουν την απορροή των ρύπων από τις διάχυτες πηγές.

Στις επιχειρήσεις, σύμφωνα με την Τοπική Οδηγία θα πρέπει να γίνεται υπολογισμός της αξίας των φυσικών πόρων και το πλήρες κόστος της περιβαλλοντικής υποβάθμισης. Οι επιχειρήσεις που μολύνουν το περιβάλλον θα πρέπει να επιβαρυνθούν τις δαπάνες της ρύπανσης. Προκειμένου να μειωθούν οι δυσμενείς επιδράσεις στο περιβάλλον η περιβαλλοντική εκτίμηση πρέπει να πραγματοποιηθεί πριν ξεκινήσει οποιοδήποτε πρόγραμμα. Οι κυβερνήσεις, σύμφωνα με την Τοπική Οδηγία, πρέπει να μειώνουν ή να μην εγκρίνουν τις επιχορηγήσεις που δεν είναι σύμφωνες με τη βιώσιμη ανάπτυξη.

Με την υιοθέτηση του Τοπικού Οδηγού 21, οι μεγάλες βιομηχανικές χώρες έχουν σημαντικότερη ευθύνη και τους επιβάλλονται αυστηρότερα μέτρα σε σύγκριση με τις φτωχότερες χώρες. Με το πρόγραμμα δράσης 21, οι κυβερνήσεις υιοθετούν σχέδια μελέτης για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Τα σχέδια αυτά, πρέπει να αναπτυχθούν με ολική συμμετοχή, με βασικούς υπεύθυνους, τις κυβερνήσεις συμπεριλαμβανομένων των μη κυβερνητικών οργανώσεων, διεθνείς οργανισμούς, επιχειρήσεις, κρατικούς φορείς, επαρχιακές και τοπικές κυβερνήσεις.

Λεπτομερής περιγραφή της Ελληνικής περιβαλλοντικής πολιτικής σε όλα τα Κεφάλαια της Agenda 21 περιλαμβάνεται στις Εθνικές Εκθέσεις που έχουν υποβληθεί. Οι κύριες δράσεις της Agenda 21 σχετίζονται με:

 κλιματικές αλλαγές

 βιολογική ποικιλότητα

 δάση και απερήμωση

 παράκτιες ζώνες

 διαχείριση αποβλήτων

 ανθρώπινοι οικισμοί

 ενέργεια

 εκπαίδευση

 αναπτυξιακή βοήθεια και πολυμερής συνεργασία

 Agenda 21 σε τοπικό επίπεδο.

Ο τοπικός Οδηγός Ατζέντα 21 είναι:

 Η διαδικασία που στοχεύει να περιλάβει τους κατοίκους και τις κοινότητες στο σχέδιο ενός τρόπου ζωής που μπορεί να προστατεύσει την ποιότητα ζωής για τις μελλοντικές γενεές.

 Μια διαδικασία που στοχεύει να ενσωματώσει τις κοινωνικές, περιβαλλοντικές και οικονομικές πτυχές της ανάπτυξης με σκοπό η μελλοντική ανάπτυξη να είναι "βιώσιμη".

 Μια δημοκρατική διαδικασία η οποία επιδιώκει να ενισχύσει το ρόλο όλων των ομάδων στην κοινωνία και καθορίζει να αναπτυχθεί και να στηριχτεί στις συνεργασίες μεταξύ των ομάδων στις τοπικές κοινότητες και να συνδέει παράλληλους φορείς εκμετάλλευσης.

 Για "την ποιότητα της ζωής" ο όποιος είναι ίσως ένας πιο φιλικός όρος για να περιγράψει τον αρχικό στόχο του. Είναι μια διαδικασία που αποσκοπεί στην συνεργασία των τοπικών κυβερνήσεων και των τοπικών κοινοτήτων με σκοπό τη δημιουργία μιας στρατηγικής και προγραμμάτων δράσης που θα καθορίζουν το στόχο της βιώσιμης ανάπτυξης. ²⁷

3.2 Μέτρα Για Την Ολοκληρωμένη Διαχείριση Παράκτιων Ζωνών

Συγκεκριμένα, η «Ολοκληρωμένη Διαχείριση των Παράκτιων Ζωνών: Μια Στρατηγική για την Ευρώπη» είναι μια κοινή πολιτική που πρόκειται να εφαρμόσουν όλες οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης τα επόμενα χρόνια προκειμένου να εξασφαλιστεί η διαφύλαξη της παράκτιας ζώνης. Το περιεχόμενο της ανακοίνωσης αυτής περιέχει τα εξής τρία σκέλη:

 Α’ σκέλος: Η πρόκληση της διαχείρισης της παράκτιας ζώνης 1^ο) Τα προβλήματα της παράκτιας ζώνης

2^ο) Η στρατηγική σημασία της παράκτιας ζώνης- για όλους τους Ευρωπαίους

 Β’ σκέλος: Πορίσματα του προγράμματος επίδειξης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ολοκληρωμένη διαχείριση της παράκτιας ζώνης

1^ο) Τα θεμελιώδη προβλήματα

27 earthwatch.unep.net/agenda21/17.php