Αθήνα, Φεβρουάριος 2018
Athens, February 2018
Μεταπτυχιακή Διατριβή Ειδίκευσης
Master Thesis
Ο ρόλος των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης και των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης στις φυσικές καταστροφές. Η περίπτωση του σεισμού της Κω στις 21-7-2017
The role of Mass Media and Social Media in Natural Disasters. The case of the earthquake of Kos on 21-7-2017
ΕΛΕΝΗ ΠΑΠΑΔΟΥΛΗ / ELENI PAPADOULI
Α.Μ. / R.N. : 16170
Ειδικές Εκδόσεις / Special Publications:
No. 2018086
Ειδικές Εκδόσεις / Special Publications: No. 2018086
Αθήνα, Φεβρουάριος 2018
Athens, February 2018
Μεταπτυχιακή Διατριβή Ειδίκευσης
Master Thesis
Ο ρόλος των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης και των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης στις φυσικές καταστροφές. Η περίπτωση του σεισμού της Κω στις 21-7-2017
The role of Mass Media and Social Media in Natural Disasters. The case of the earthquake of Kos on 21-7-2017
ΕΛΕΝΗ ΠΑΠΑΔΟΥΛΗ / ELENI PAPADOULI
Α.Μ. / R.N. : 16170
Τριμελής Εξεταστική Επιτροπή:
Δρ. Ε. Λέκκας, Καθηγ. ΕΚΠΑ Δρ. Ε. Βασιλάκης, Επικ. Καθηγ. ΕΚΠΑ Δρ. Χ. Κράνης,
Δρ. Γεωλόγος, Ε.Δ.Ι.Π. ΕΚΠΑ
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Περίληψη ………σελ. 3 Abstract ………σελ. 5 1. Εισαγωγή ………..σελ. 7 1.1 Σεισμοί στον ελληνικό χώρο και το γεωλογικό τους ενδιαφέρον.……….σελ. 7 1.2 Το νησί της Κω. Ιστορία της Κω και αρχαιολογικό ενδιαφέρον…………..σελ. 8 1.3 Αρχιτεκτονική του νησιού………..σελ. 10 2. Χαρακτηριστικά της γεωλογικής δομής του νησιού και της ευρύτερης
περιοχής..………σελ. 11 3. Ιστορικοί σεισμοί στην Κω ………σελ. 13 5. Ο σεισμός της Κω στις 21 Ιουλίου 2017 και η ενεργοποίηση των κρατικών μηχανισμών.
5.1 Ο σεισμός της Κω της 21ης Ιουλίου 2017 και οι επιπτώσεις του .………σελ. 15 5.2 Η ενεργοποίηση του κρατικού μηχανισμού και των αρμόδιων φορέων μετά το σεισμό ………..σελ. 27 6. Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Η διαμόρφωση της κοινής γνώμης και η ελευθερία της έκφρασης.
6.1 Εξέλιξη και φύση των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης.
6.1.1 Η εξέλιξη των ΜΜΕ ………..σελ. 29 6.1.2 Η φύση των ΜΜΕ και η διαμόρφωση της κοινής γνώμης …………..…...σελ. 31 6.2 Η ελευθερία της έκφρασης στα ΜΜΕ. Η δημοσιογραφική έρευνα και ο ρόλος του δημοσιογράφου.
6.2.1 Προσέγγιση της έννοιας της ελευθερίας της έκφρασης και εμπόδια στην ελευθερία της διάδοσης των πληροφοριών ……….σελ. 32 6.2.2 Η δημοσιογραφική έρευνα, η είδηση και ο ρόλος του δημοσιογράφου…σελ. 34 7. Περιορισμοί στη δημοσιογραφική ελευθερία και η ηθική των ΜΜΕ.
7.1 Δημοσιογραφική Δεοντολογία και υποχρεώσεις ...σελ. 35 7.2 Ηθική των ΜΜΕ και το δικαίωμα της προσωπικότητας ...σελ. 38
2 8. Κρίση στα παραδοσιακά ΜΜΕ και η άνοδος του διαδικτύου. Μια νέα πραγματικότητα ………..σελ. 39
9. Ο ρόλος των ΜΜΕ, των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και των κοινωνικών δικτύων στις φυσικές καταστροφές.
9.1 Ο κύκλος της διαχείρισης καταστροφών ………...σελ. 41 9.2 Παραδοσιακά ΜΜΕ, διαδίκτυο-μέσα κοινωνικής δικτύωσης και κοινωνικά δίκτυα και οι φυσικές καταστροφές.
9.2.1 Θετική και αρνητική προσέγγιση των παραδοσιακών ΜΜΕ (τηλεόραση, ραδιόφωνο, εφημερίδες) στις φυσικές καταστροφές ………..σελ. 43 9.2.2 Το διαδίκτυο και οι φυσικές καταστροφές ………..σελ. 49 9.2.3 Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα κοινωνικά δίκτυα και ο ρόλος τους στις φυσικές καταστροφές ………σελ. 51 10. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και τα social media στον σεισμό της Κω της 21ης Ιουλίου 2017.
10.1 Η παρουσίαση του σεισμού από τα εγχώρια μέσα ………σελ. 56 10.2 Η παρουσίαση του σεισμού από τα διεθνή μέσα ………σελ. 62 Συμπεράσματα ………..σελ. 70 Βιβλιογραφία……… ……….σελ. 71 Διαδικτυακές Πηγές………σελ. 72
3 ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Ο ελληνικός χώρος είναι χώρος μεγάλης σεισμικότητας. Τα επίκεντρα των σεισμών που έχουν πλήξει ανά τα χρόνια τη χώρα διατάσσονται κυρίως κατά μήκος μιας τοξοειδούς ζώνης στην περιοχή του ονομαζόμενου «ελληνικού τόξου»
και σε μια ζώνη παράλληλη με αυτό.
Μελετώντας τη γεωλογική δομή του νησιού της Κω, το οποίο αποτελεί και αυτό ένα μέρος του ελληνικού τόξου, συμπεραίνουμε ότι το νησί καλύπτεται κατά τα 2/3 από ηφαιστειακά προϊόντα, ενώ υπάρχουν αρκετά ρήγματα. Αποτέλεσμα αυτού είναι η σεισμικότητα που παρουσιάζει ο χώρος, η οποία είναι παρούσα από τα αρχαία ήδη χρόνια. Μεγάλοι σεισμοί έχουν πλήξει το νησί με καταστροφικές συνέπειες, οι οποίοι θα αναφερθούν στην παρούσα εργασία, με ειδική αναφορά στον πιο πρόσφατο σεισμό της 21ης Ιουλίου 2017.
Ο σεισμός της 21ης Ιουλίου, μεγέθους 6,6 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ, σύμφωνα με τους επιστήμονες, προκλήθηκε από το ρήγμα το οποίο είναι συνέχεια του γνωστού σεισμικού ρήγματος στα παράλια της Μικράς Ασίας.
Στοίχισε τη ζωή σε 2 άτομα και προκάλεσε αρκετούς τραυματισμούς τόσο στο νησί της Κω όσο και στα τουρκικά παράλια. Πολλές ήταν οι υλικές ζημιές τις οποίες υπέστη το νησί, με κυριότερη τη μεγάλη καταστροφή του λιμανιού, αλλά εκτός των υλικών ζημιών υπήρξαν και δευτερεύουσες περιβαλλοντικές επιπτώσεις, όπως φαινόμενα ρευστοποίησης εδαφών, παράκτιες διαβρώσεις, κλίσεις και κατολισθήσεις εδαφών ακόμη και τσουνάμι.
Τόσο οι τοπικοί όσο και οι κρατικοί φορείς κινητοποιήθηκαν άμεσα για την αντιμετώπιση της καταστροφής, ενώ υπήρξε και άμεση ενημέρωση του κόσμου, τόσο από την επιστημονική κοινότητα όσο και από τους εκπροσώπους των φορέων του κράτους, στα μέσα μαζικής ενημέρωσης για την κατάσταση μετακαταστροφικά.
Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης διαδραματίζουν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο σε μια καταστροφή, καθώς αποτελούν το δίαυλο επικοινωνίας όλων των εμπλεκομένων φορέων με το ευρύ κοινό. Ωστόσο, θα πρέπει να διακρίνονται από
4 κάποια βασικά χαρακτηριστικά ώστε να επιτελούν σωστά το έργο και το σκοπό τους. Τα ΜΜΕ σε συνδυασμό με την τεχνολογική ανάπτυξη, η οποία έχει δώσει ιδιαίτερη ώθηση στη χρήση του διαδικτύου στις μέρες μας, αποτελούν μια ισχυρή δύναμη στην προβολή των γεγονότων και έχουν φέρει τις καταστροφές πιο κοντά στον πολίτη. Αν και η πληροφόρηση μέσω των παραδοσιακών ΜΜΕ (τηλεόραση, ραδιόφωνο, εφημερίδες) είναι πάντα παρούσα και απευθύνεται σε ένα ευρύ κοινό, ωστόσο η εξέλιξη και η όλο πιο ευρεία χρήση του διαδικτύου το έχει καταστήσει πλέον τον πιο άμεσο τρόπο διάδοσης της πληροφορίας. Η ενέργεια αυτή ενισχύεται με την ολοένα και πιο αυξανόμενη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (social media), τα οποία χαρακτηρίζονται από διαδραστικότητα μεταξύ των χρηστών τους.
Όπως πλέον και σε κάθε καταστροφή, έτσι και στην περίπτωση του σεισμού στην Κω, τόσο τα παραδοσιακά ΜΜΕ όσο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και το διαδίκτυο γενικότερα συνέβαλλαν στη διάδοση της είδησης και στην ταχύτατη ενημέρωση του κοινού. Η προβολή του γεγονότος υπήρξε εκτενής και από τα εγχώρια αλλά και από τα διεθνή μέσα ενημέρωσης, με θετικές ή αρνητικές προσεγγίσεις στην παρουσίασή του, όπως συμβαίνει άλλωστε και με κάθε γεγονός.
Λέξεις κλειδιά: φυσική καταστροφή, Κως, σεισμός, μέσα μαζικής ενημέρωσης, διαδίκτυο, μέσα κοινωνικής δικτύωσης
5 ABSTRACT
The Greek space is a place of great seismicity. The epicenters of earthquakes that have struck the country over the years are mainly arranged along an arctic zone in the area of the so-called "Greek Arc" and in a zone parallel to it.
Studying the geological structure of the island of Kos, which is also a part of the Greek arc, we conclude that the island is covered by 2/3 of volcanic products, while there are several faults. As a result, the seismicity of space has been present since the ancient years. Large earthquakes have hit the island with disastrous consequences, which will be mentioned in this paper, with special reference to the most recent earthquake of 21 July 2017.
The earthquake of July 21, 6.6 magnitudes of the Richter scale, according to scientists, was caused by the rupture that is a continuation of the known seismic fault on the coast of Asia Minor. He killed two people and caused several injuries both on the island of Kos and on the Turkish coast. Many were the material damage suffered by the island, including the major destruction of the harbor, but apart from material damage, there were also secondary environmental impacts such as landslides, coastal erosions, inclines and landslides, and even tsunamis.
Both local and state actors were immediately mobilized to deal with the disaster, and there was an immediate briefing of the world, both from the scientific community and the representatives of state actors, to the post-mass media.
The media play a particularly important role in a disaster, as they are the channel of communication of all the actors involved with the general public. However, they should be distinguished from some basic features in order to properly perform their task and purpose. SMEs combined with technological development, which has given a particular impetus to the use of the internet nowadays, are a powerful force in the promotion of events and have brought disasters closer to the citizen. Although information via traditional media (television, radio, newspapers) is always present and
6 appeals to a wide audience, evolution and widespread use of the internet has made it the most direct way of disseminating information. This is reinforced by the growing use of social media, which are characterized by interactivity among their users.
As with any disaster, so in the case of the earthquake in Kos, both traditional media and social media and the internet in general have contributed to the dissemination of the news and the rapid information of the public. The promotion of the event has been extensive both from the domestic and international media, with positive or negative approaches to its presentation, as is the case with every event.
Keywords: natural disaster, earthquake, Kos, mass media, internet, social media.
7 1. Εισαγωγή
1.1 Σεισμοί στον ελληνικό χώρο και το γεωλογικό τους ενδιαφέρον.
Η γη αποτελείται από τρία διαφορετικά στρώματα, τον φλοιό, τον μανδύα και τον πυρήνα, συνολικού πάχους 6.370χλμ περίπου. Ως λιθόσφαιρα χαρακτηρίζεται ένα δύσκαμπτο στρώμα, μέσου πάχους 80χλμ. περίπου, που αποτελείται από τον στερεό φλοιό και μέρος του στερεού ανώτερου μανδύα. Το τμήμα του μανδύα που βρίσκεται κάτω από την λιθόσφαιρα είναι γνωστό ως ασθενόσφαιρα. Κάτω από τον μανδύα υπάρχει ο πυρήνας που φτάνει έως το κέντρο της γης. Ο πυρήνας διακρίνεται σε εξωτερικό (υγρή/ρευστή κατάσταση) και σε εσωτερικό (στερεή κατάσταση). Η λιθόσφαιρα δεν είναι ενιαία, αλλά απαρτίζεται από ένα σύνολο μεγάλων και μικρότερων πλακών, οι οποίες ολισθαίνουν πάνω στο υποκείμενο παχύρρευστο μανδυακό υλικό (ασθενόσφαιρα), πραγματοποιώντας σχετικές μεταξύ τους κινήσεις.
Οι πλάκες αυτές λέγονται λιθοσφαιρικές πλάκες.
Είναι γνωστό ότι οι περισσότεροι σεισμοί οφείλονται στις κινήσεις των λιθοσφαιρικών πλακών, και κατά συνέπεια οι ζώνες έντονης σεισμικής δράσης ουσιαστικά ταυτίζονται με τις παρυφές των πλακών. Ο ελληνικός χώρος βρίσκεται στα όρια επαφής και σύγκλισης της Ευρασιατικής πλάκας με την Αφρικανική, γι’ αυτό και είναι χώρος μεγάλης σεισμικότητας. Πρέπει στο σημείο αυτό να αναφερθεί ότι η σεισμικότητα ενός τόπου καθορίζεται από την συχνότητα εμφάνισης των σεισμών και τα μεγέθη τους. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία, η Ελλάδα, από άποψη σεισμικότητας, κατέχει την πρώτη θέση στην Μεσόγειο και την Ευρώπη καθώς και την έκτη θέση σε παγκόσμιο επίπεδο, μετά την Ιαπωνία, τις Νέες Εβρίδες, το Περού, τα νησιά Σολομώντος και την Χιλή, σύμφωνα με ανακοίνωση του υπεύθυνου Πολιτικής Προστασίας Κεντρικής Μακεδονίας κ. Κώστα Κοκολάκη. Βασικό τεκτονικό γνώρισμα του Ελληνικού χώρου είναι το Ελληνικό τόξο.
Πηγή: ΟΑΣΠ
8 Το Ελληνικό τόξο (τόξο του Αιγαίου) αποτελεί το όριο επαφής της Ευρασιατικής λιθοσφαιρικής πλάκας, τμήμα της οποίας είναι το Αιγαίο, και της Αφρικανικής πλάκας, τμήμα της οποίας είναι η λιθόσφαιρα της Ανατολικής Μεσογείου. Οι δύο λιθοσφαιρικές πλάκες συγκλίνουν στην περιοχή αυτή με σχετική ταχύτητα 2,5 εκ. το χρόνο, με συνέπεια την καταβύθιση της ωκεάνιας πλάκας της Ανατολικής Μεσογείου, λόγω μεγαλύτερης πυκνότητας, κάτω από την ηπειρωτική πλάκα του Αιγαίου. Το τόξο που δημιουργείται στην περίπτωση αυτή αποτελείται από την ελληνική τάφρο, το νησιωτικό τόξο, την οπισθοτάφρο και το ηφαιστειακό τόξο. Τα επίκεντρα των σεισμών διατάσσονται κυρίως κατά μήκος μιας τοξοειδούς ζώνης στην περιοχή του ελληνικού τόξου (Δ.Αλβανία – νησιά Ιονίου – Κρήτη – Κάρπαθος – Ρόδος – Ν.Δ.
Τουρκία) και σε μια ζώνη παράλληλη με το ελληνικό τόξο.
Μεγάλοι σεισμοί που έχουν πλήξει την Ελλάδα, αλλά και σεισμοί μικρότερης έντασης που έχουν αφήσει πίσω τους μικρότερες απώλειες έχουν καταγραφεί από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα (Wikipedia, Κατάλογος φονικών σεισμών στην Ελλάδα).
1.2Το νησί της Κω. Ιστορία της Κω και αρχαιολογικό ενδιαφέρον.
Χάρτης Κω
Η Κως στη συλλογική συνείδηση των Ελλήνων είναι παρούσα ήδη από τη μυθολογία. Συνδέθηκε επίσης και με τους άθλους του Ηρακλή, ο οποίος λατρεύτηκε στο νησί όσο ελάχιστοι, όπως φανερώνουν τα ερείπια μεγαλοπρεπών ναών στην
9 πόλη αλλά και στοιχεία, όπως για παράδειγμα η ονομασία του δήμου Αντιμαχιδών (σημερινή Αντιμάχεια) από το όνομα του υιού του Ηρακλή Αντίμαχου.
Η πόλη της Κω θεωρείται η μοναδική στα Δωδεκάνησα, που κατοικείται από την 3η χιλιετία π.Χ. Η ιστορία της ξεκινά από τα προϊστορικά χρόνια και φτάνει μέχρι και τα νεότερα (www.history-pages.blogspot.gr/search/label/Κως). Η Κως έχει πληθυσμό 33.388 κατοίκους (απογραφή 2011) και είναι το τρίτο μεγαλύτερο νησί της Δωδεκανήσου σε έκταση μετά τη Ρόδο και την Κάρπαθο. Η επιφάνεια του νησιού είναι 295.3 τ.χλμ. με ακτογραμμή 112 χιλιομέτρων. Είναι ένα νησί πλούσιο σε ιστορικά μνημεία και παρουσιάζει αξιόλογο αρχαιολογικό αλλά και τουριστικό ενδιαφέρον. Ενδεικτικά αναφέρουμε το αρχαιολογικό μουσείο, το Κάστρο των Ιπποτών, το Ασκληπιείο, τον πλάτανο του Ιπποκράτη, το κάστρο της Αντιμάχειας, το ναό του Ηρακλή και του Απόλλωνα (https://el.wikipedia.org/wiki/Κως).
Αρχαιολογικό Μουσείο Κω
10 Ασκληπιείο Κω
Βωμός του Διονύσου
Αρχαία Αγορά
1.3 Αρχιτεκτονική του νησιού
Στην Κω συναντάμε ιδιαίτερη αρχιτεκτονική και αυτό οφείλεται στις διάφορες επιδράσεις που είχε ανά τους αιώνες από το ξένο στοιχείο. Διαφορετικά χαρακτηριστικά είχε κατά την Οθωμανική περίοδο, κατά την οποία κάνουν την εμφάνισή τους πολλά μουσουλμανικά τεμένη, ενώ κατά την περίοδο της
11 Ιταλοκρατίας, δέχτηκε επιρροές από τη βενετσιάνικη αρχιτεκτονική. Μετά τον καταστροφικό σεισμό του 1933, στον οποίο θα αναφερθούμε παρακάτω, η Κως ανοικοδομήθηκε από τους Ιταλούς σύμφωνα με νέο πολεοδομικό σχέδιο. Διαιρέθηκε σε τρεις τομείς, με βάση ταξικά κριτήρια. Ο βόρειος ανήκε στα λαϊκά στρώματα, ο κεντρικός προοριζόταν για την αστική τάξη και ο ανατολικός για τους Ιταλούς εποίκους, οικοδομημένος με επαύλεις και μεγάλους κήπους. Πολλά δημόσια κτίρια οικοδομήθηκαν από Ιταλούς αρχιτέκτονες. Χαρακτηριστικό είναι ότι τα κτίρια που οικοδομήθηκαν πριν το σεισμό διαφέρουν από τα μετασεισμικά ως προς τη μορφή, καθώς τα πρώτα έχουν στοιχεία εκλεκτικισμού, ενώ τα μεταγενέστερα έχουν περισσότερο ορθολογιστικά στοιχεία.
Ωστόσο, με την ένωση των Δωδεκανήσων με την Ελλάδα το 1948, η παραδοσιακή αρχιτεκτονική άρχισε σταδιακά να αντικαθίσταται από την πιο μοντέρνα, διαμορφώνοντας έτσι μια νέα αρχιτεκτονική πραγματικότητα. Τα σπίτια άρχισαν να κτίζονται με επιρροές από το δυτικό πολιτισμό, ενώ μεγάλες ξενοδοχειακές εγκαταστάσεις έκαναν την εμφάνισή τους εξαιτίας της ανάπτυξης του τουρισμού στο νησί.
2. Χαρακτηριστικά της γεωλογικής δομής του νησιού και της ευρύτερης περιοχής.
Ο πρώτος γεωλογικός χάρτης δημοσιεύτηκε στην Κω το 1874. Ο συντάκτης του ήταν ένας από τους μεγαλύτερους παλαιοντολόγους της εποχής που όμως πέθανε πολύ νέος. Ο Neumayr, Melchior ήταν Γερμανός ενώ για κάποιο χρονικό διάστημα βρέθηκε στην Κω.
12 Είδαμε ότι το ενεργό Ηφαιστειακό Τόξο του νοτίου Αιγαίου εκτείνεται από την Ελληνική ενδοχώρα στα δυτικά έως τα Τουρκικά παράλια στα ανατολικά. Η ηφαιστειότητα του τόξου είναι αποτέλεσμα της υποβύθισης του ωκεάνιου φλοιού κάτω από την Μικροπλάκα του Αιγαίου.
Το υπόβαθρο της Κω αποτελείται από τη βάση προς την κορυφή από: α) μια Παλαιοζωική σειρά ηφαιστειο-ιζηματογενών σχηματισμών από φυλλίτες, πηλίτες, ψαμμίτες και μετα-ηφαιστείτες, β) μια ενότητα τεκτονικά τοποθετημένη πάνω στην Παλαιοζωική ενότητα και τον μονζονίτη της Κω αποτελούμενη από ασβεστόλιθους της ζώνης Γαβρόβου – Τριπόλεως και φλύσχη και (3) την ανώτερη τεκτονική ενότητα η οποία αποτελείται από νηριτικούς ασβεστόλιθους ακολουθούμενους από πελαγικούς ασβεστόλιθους και φλύσχη. Το νησί κατά τα 2/3 καλύπτεται από ηφαιστειακά προϊόντα, όπως πυροκλαστικές ακολουθίες, ηφαιστειακούς τόφφους και δόμους.
Ειδικότερα στην περιοχή της Κω παρατηρούνται ρήγματα ΒΑ-ΝΔ διεύθυνσης με κυρίαρχη διεύθυνση 30ο -45ο , ΑΒΑ-ΔΝΔ διεύθυνσης με κυρίαρχη διεύθυνση 60ο -80ο , Α-Δ με κυρίαρχη διεύθυνση 85ο -110ο και τα συνοδά Β-Ν και ΒΒΔ-ΝΝΑ ρήγματα με κυρίαρχη διεύθυνση 160ο (Simeakis and Vougioukalakis, 1991; Piper and Perissoratis, 2003). Σε όλα τα συστήματα ρηγμάτων παρατηρούνται μεγάλες κλίσεις της τάξεως 70ο -80ο ενώ οι κατακόρυφες μετατοπίσεις κυμαίνονται από μερικά μέτρα έως μερικές δεκάδες μέτρα (Simeakis and Vougioukalakis, 1991; Piper and Perissoratis, 2003).
Η ηφαιστειακή δραστηριότητα στην Κω χαρακτηρίζεται από εμφανίσεις δακιτικών και ρυολιθικών δόμων τόσο στη κεντρική όσο και στη νοτιοδυτική Κω και από πυροκλαστικές αποθέσεις που καλύπτουν μεγάλο μέρος του νησιού, των οποίων τα εκρηκτικά ηφαιστειακά κέντρα βρίσκονται στον σημερινό θαλάσσιο χώρο μεταξύ Κω και Νισύρου (S.R. Allen, 2001).
Όπως καταλαβαίνει κανείς η σεισμικότητα της περιοχής είναι εμφανής και αυτό αποδεικνύεται και από τους σεισμούς, οι οποίοι έπληξαν το νησί, με τον πιο πρόσφατο σεισμό του Ιουλίου του 2017, με τον οποίο θα ασχοληθούμε εκτενέστερα παρακάτω.
13 3. Ιστορικοί σεισμοί στην Κω.
Ο πρώτος ιστορικά καταγραμμένος σεισμός στο νησί είναι του 6ου ή 5ου αι.
π.X., ο οποίος δεν άφησε εμφανή ίχνη στην οικοδομική ιστορία του νησιού.
Σύμφωνα με το Θουκυδίδη, το 411 π.Χ., η Κως είχε γκρεμιστεί συθέμελα από έναν άλλο ισχυρό σεισμό και οι κάτοικοί της Κω είχαν καταφύγει στα βουνά. Ο Λακεδαιμόνιος Αστύοχος που περνούσε από την περιοχή με μερικά πλοία, βρήκε την ευκαιρία και λεηλάτησε πλήρως το νησί και την τότε πρωτεύουσα του την Αστυπάλαια που βρισκόταν στην Κέφαλο. Όμως, ο Αθηναϊκός στόλος με αρχηγό τον Αλκιβιάδη, ανακαταλαμβάνει την Kω και μεταφέρει τη νέα πρωτεύουσα του νησιού, στη σημερινή της θέση.
Το 27 π.Χ. και το 142 µ.Χ. νέοι καταστροφικοί σειστοί καταφέρουν ισχυρά πλήγματα στο νησί με αδιευκρίνιστο αριθμό θυμάτων.
Το 469 μ.Χ. επί αυτοκράτορα Λέοντος του πρώτου, νέος μεγάλος σεισμός σηματοδοτεί το τέλος της αρχαίας πόλης και την αρχή της παλαιοχριστιανικής περιόδου. Οι ειδωλολατρικοί ναοί μετατρέπονται σε χριστιανικές εκκλησίες, ενώ ταυτόχρονα ανεγείρονται πολυάριθμες βασιλικές.
Το 556 μ.Χ. σεισμός, μεγέθους 7 Ρίχτερ με επίκεντρο την περιοχή του Αγίου Φωκά κατέστρεψε σχεδόν ολόκληρη την Κω. Τότε ισοπεδώθηκε το Ασκληπιείο που είχε οικοδομηθεί το 400 π.Χ. αλλά είχαμε επιπλέον και την καταστροφική δράση ενός τσουνάμι,που προκάλεσε εκείνο το σεισμικό γεγονός.
Ο επόμενος ισχυρός σεισμός έγινε 18 Αυγούστου του 1493. Ήταν καταστρεπτικός για την Κω, περίπου 5.000 άνθρωποι σκοτώθηκαν και καταστράφηκε ολόκληρο το χωριό της Αρχαίας Αντιµάχειας και μεγάλο τμήμα του χωριού των Ιωαννιτών ιπποτών. Ο σεισμός ήταν τόσο ισχυρός που προκάλεσε τεράστιες ζημιές.
Στις 8 Φεβρουαρίου 1926, τοπικός σεισμός με επίκεντρο την Αντιμάχεια άφησε 2 νεκρούς και 200 τραυματίες, αλλά και στις 26 Ιουνίου 1926 σεισμός με επίκεντρο την Ρόδο μεγέθους 8 ρίχτερ, επηρέασε όλα τα νησιά και την Κω.
14 Ο πιο πρόσφατος ισχυρός σεισμός σημειώθηκε στις 23 Απριλίου 1933 και είχε μέγεθος 6,6 ρίχτερ. Άφησε πίσω του 178 νεκρούς και εκατοντάδες τραυματίες, ενώ ισοπέδωσε την πόλη της Κω. Κτίρια και σπίτια κατέρρευσαν, καθώς και τα περισσότερα μνημεία του νησιού. Πλήθος κόσμου έμειναν άστεγοι και η ανάγκη ανοικοδόμησης ήταν επιτακτική.
Ο ναός του Αγ. Νικολάου
Εικόνα της κατεστραμμένης πόλης
15 5. Ο σεισμός της Κω στις 21 Ιουλίου 2017 και η ενεργοποίηση των κρατικών
μηχανισμών.
5.1 Ο σεισμός της Κω της 21ης Ιουλίου 2017 και οι επιπτώσεις του.
Όπως ήδη γνωρίζουμε η Κως βρίσκεται στο τόξο του νοτίου Αιγαίου, γεγονός που την καθιστά επιρρεπή σε σεισμικά γεγονότα. Σύμφωνα με ανακοίνωση της ερευνητικής ομάδας Γεωλογίας του ΑΠΘ, το ρήγμα που προκάλεσε το σεισμό στην Κω τον Ιούλιο του 2017 είναι συνέχεια του γνωστού σεισμικού ρήγματος στα παράλια της Μικράς Ασίας. Το ρήγμα αυτό είναι χαρτογραφημένο στην Ελληνική Βάση Σεισμογενετικών Πηγών (www.gredass.unife.it/). Διευκρινίζεται ότι στους επίσημους χάρτες σεισμικών ρηγμάτων της Τουρκίας αναφέρεται ως ενεργό ρήγμα το χερσαίο τμήμα του, ενώ η προέκτασή του υποθαλάσσια φτάνει μέχρι τις νότιες ακτές της Κω, διέρχεται από το ακρωτήριο Κρίκελλος (Άγιος Φωκάς) και συνεχίζει δυτικότερα υποθαλάσσια.
Επίκεντρο σεισμού 21-7-2017
16 Σε μια αποκαλυπτική μελέτη μιας ομάδας Ελλήνων επιστημών, αποτελούμενης από τους κ.κ. Παπαζάχο, Τρανό, Καρακαϊση, στην οποία καταγράφονται όλα τα ρήγματα του ελληνικού χώρου (www.star.gr/tag/ρήγματα), κωδικοποιούνται και αυτά του ανατολικού Αιγαίου. Εκεί γίνεται λόγος για σημαντική παρουσία βορειοδυτικών και νοτιοανατολικών ρηγμάτων στο κεντρικό-ανατολικό τμήμα της Μ. Ασίας και τα ρήγματα αυτά προκαλούνται από οριζόντιο εφελκυσμό, ο οποίος έχει κατά μέσο όρο διεύθυνση Βορρά-Νότου και οφείλεται στην ταχύτερη προς τα νοτιοδυτικά κίνηση του μπροστινού μέρους της μικροπλάκας του Αιγαίου σε σχέση με το πίσω μέρος της. Μάλιστα υπολογίζουν πως οι ταχύτητες που αναπτύσσονται με τη σύγκρουση των πλακών στο ανατολικό Αιγαίο αυξάνονται όσο πλησιάζουμε προς το Νότο, με τη μετατόπιση να υπολογίζεται γύρω στο 1,5-3 εκατοστά το χρόνο.
Σε μια άλλη επίσης σημαντική επιστημονική έκθεση ομάδας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (E. Lekkas, N. Voulgaris, S. Lozios, 2017), δίνονται αξιοσημείωτα στοιχεία τα οποία αφορούν τόσο στο γεωλογικό υπόβαθρο της περιοχής, τη φύση του σεισμού της 21ης Ιουλίου 2017 καθώς και τις προσεισμικές και τις μετασεισμικές ακολουθίες και τις μεθόδους με τις οποίες αυτές καταγράφηκαν. Παρουσιάζονται επίσης στοιχεία που αφορούν στις ζημιές αλλά και στις δευτερεύουσες περιβαλλοντικές επιπτώσεις του σεισμού.
Ο σεισμός της 21ης Ιουλίου στην Κω είχε μέγεθος 6,6 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ, σημειώθηκε στις 01:32 π.μ., το εστιακό του βάθος ήταν 10 χλμ. και το επίκεντρό του εντοπίστηκε βορειοανατολικά της Κω. Στοίχισε τη ζωή σε 2 άτομα και προκάλεσε άλλους 100 τουλάχιστον τραυματισμούς σε άλλα, τα οποία μεταφέρθηκαν άμεσα στα νοσοκομεία του Ηρακλείου Κρήτης και της Ελευσίνας Αττικής. Ο σεισμός έγινε αισθητός και στην Τουρκία, ιδιαίτερα στη Μαρμαρίδα και στις γειτονικές περιοχές της Αλικαρνασσού και της Κνίδου, και οι δυο στην περιοχή της Μούγλας, ενώ τραυματίστηκαν 358 άνθρωποι και προκλήθηκαν πολλές υλικές ζημιές. Επτά λεπτά αργότερα και συγκεκριμένα στις 01:38 σημειώθηκε νέος ισχυρός σεισμός μεγέθους 5,1 Ρίχτερ στην ίδια περίπου περιοχή με τον αρχικό, ενώ έκτοτε ακολούθησαν τουλάχιστον 18 μετασεισμοί άνω των 4 Ρίχτερ μέσα σε περίπου 4 ώρες (www.seismoi.gr).
17 Επίκεντρα μετασεισμών ΄Οσον αφορά στο σεισμό στην Κω, εκτός των υλικών ζημιών, για τις οποίες θα κάνουμε αναφορά, υπήρξαν και άλλες δευτερεύουσες περιβαλλοντικές επιπτώσεις, όπως φαινόμενα ρευστοποίησης εδαφών, παράκτιες διαβρώσεις, κλίσεις και κατολισθήσεις εδαφών ακόμη και τσουνάμι.
Σε σχέση με τις υλικές ζημιές, σύμφωνα με τα δεδομένα του πανελλαδικού δικτύου επιταχυνσιογράφων του Ινστιτούτου Τεχνικής Σεισμολογίας και Αντισεισμικών κατασκευών (ΙΤΣΑΚ), η κατάσταση υπήρξε ενθαρρυντική για το δομικό ιστό του νησιού, καθώς δεν παρατηρήθηκαν βλάβες στα φέροντα υλικά των κτιρίων (σκυρόδεμα), παρά μόνο σε τοιχοποιίες. Ωστόσο δεν είναι λίγες οι ζημιές τις οποίες υπέστη το νησί. Το γεγονός ότι η πόλη της Κω βρίσκεται στην πλησιέστερη απόσταση από το επίκεντρο, αλλά και η ποικιλία στα δομικά συστήματα που διαθέτει ήταν οι κύριοι λόγοι για τους οποίους οι περισσότερες βλάβες εμφανίστηκαν εκεί.
Για να υπολογιστούν και να ερμηνευτούν πληρέστερα οι βλάβες και οι επιπτώσεις ενός σεισμού είναι απαραίτητο να υπάρχουν ενόργανες καταγραφές επιταχύνσεων και αυτό επιτυγχάνεται με την εγκατάσταση επιταχυνσιογράφων. Στην περίπτωση της Κω υπήρχε εγκατεστημένος ένας επιταχυνσιογράφος, ο οποίος όμως παρουσίασε πρόβλημα λίγες ημέρες πριν ο σεισμό με αποτέλεσμα να μην υπάρξει καταγραφή του κύριου σεισμού. Οι περισσότερες πληροφορίες συλλέχθηκαν από γειτονικούς σταθμούς που βρίσκονταν κυρίως στην απέναντι ακτή της Τουρκίας.
Αμέσως μετά το σεισμό, επιστημονικό και τεχνικό προσωπικό της μονάδας του ΙΤΣΑΚ του ΟΑΣΠ μετέβη στο νησί με σκοπό την εγκατάσταση ενός επιταχυνσιογράφου
18 υψηλών προδιαγραφών, ο οποίος και εγκαταστάθηκε στο κτήριο του Δημαρχείου και από την 25η Ιουλίου μετέφερε συνεχώς δεδομένα στις εγκαταστάσεις της μονάδας έρευνας του ΙΤΣΑΚ στη Θεσσαλονίκη (ΙΤΣΑΚ, Σεισμός Κω, Mw 6.6 της 21/07/2017, Προκαταρκτική ΄Εκθεση).
Όπως ήδη αναφέραμε, οι μεγαλύτερες ζημιές εντοπίστηκαν κυρίως στην πόλη της Κω. Οι κατασκευές που επλήγησαν περισσότερο ήταν οι κατασκευές από φέρουσα τοιχοποιία ή λιθοδομή. Ωστόσο, μετά το σεισμό του 1933, πολλά κτίρια είχαν επισκευαστεί ή ανασκευαστεί σύμφωνα με τους αντισεισμικούς κανονισμούς που προέβλεπαν αυστηρότερα μέτρα δόμησης, με αποτέλεσμα οι ζημιές να ελαχιστοποιηθούν. Αξίζει να αναφερθεί πως ο πρώτος Ελληνικός Αντισεισμικός Κανονισμός τέθηκε σε εφαρμογή το 1959. Το 1984 ο Αντισεισμικός Κανονισμός συμπληρώθηκε με πρόσθετα άρθρα, η αποκλειστική εφαρμογή των οποίων άρχισε το 1985. Το 1995 τέθηκε σε αποκλειστική εφαρμογή ο Ν.Ε.Α.Κ. (Νέος Ελληνικός Αντισεισμικός Κανονισμός), ενώ από το 2001 ισχύει ο Ε.Α.Κ. – 2000 (Ελληνικός Αντισεισμικός Κανονισμός - 2000) (ΟΑΣΠ, Ελληνικός Αντισεισμικός Κανονισμός-ΕΑΚ 2000). Από τότε μέχρι σήμερα, στο αρχικό κείμενο του Ε.Α.Κ. - 2000 έχουν γίνει τροποποιήσεις, συμπληρώσεις και διευκρινήσεις που κρίθηκαν αναγκαίες.
Σημαντικές φθορές σημειώθηκαν σε αρκετά μνημεία και αρχαιολογικούς χώρους, στο Κάστρο και τα Οθωμανικά τεμένη. Σε υπαίθριους αρχαιολογικούς χώρους παρατηρήθηκαν πτώσεις και θραύσεις κιόνων οι οποίοι είχαν αναστηλωθεί, ενώ σε άλλες περιπτώσεις παρατηρήθηκαν μετακινήσεις κιονόκρανων και υπερκείμενων στοιχείων. Στην πόλη της Κω υπάρχουν επίσης πολλά τείχη στα οποία διαπιστώθηκαν αστοχίες, όπως καταρρεύσεις, μερικές καταρρεύσεις ή μετακινήσεις ογκόλιθων. Μια άλλη κατηγορία που υπέστη ζημιές ήταν τα Οθωμανικά έργα και κυρίως οι δυο μιναρέδες της πόλης.
19 Καταστροφή σε μιναρέ
Καταστροφές σε αρχαιολογικά μνημεία
20 Πτώσεις τειχών
Το κλιμάκιο του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, αποτελούμενο από τη Γενική Γραμματέα του ΥΠΠΟΑ Μαρία Ανδρεαδάκη- Βλαζάκη, την Προϊσταμένη, μηχανικούς και συντηρητές της Εφορείας Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου, και τον Προϊστάμενο της Υπηρεσίας Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Δωδεκανήσου, πραγματοποίησε αυτοψία σε πολλά αρχαιολογικά σημεία και διαπίστωσε βλάβες σε αρχαιολογικούς χώρους, μετακινήσεις και φθορές σε εκθέματα (κυρίως σε πήλινα αγγεία) του αρχαιολογικού Μουσείου και προχώρησε σε μελέτες προς αποκατάστασή τους, σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών μνημείων (www.kathimerini.gr, ΥΠΠΟΑ: Σημαντικές οι φθορές σε μνημεία και αρχαιολογικούς χώρους στην Κω μετά το σεισμό).
Από την άλλη μεριά, κτίρια τα οποία ήταν κατασκευασμένα από οπλισμένο σκυρόδεμα δεν παρουσίασαν ιδιαίτερες βλάβες. Ειδικότερα τα κτίρια που κατασκευάστηκαν σύμφωνα με τους νεότερους αντισεισμικούς κανονισμούς είχαν ικανοποιητική συμπεριφορά και επέδειξαν ιδιαίτερη αντοχή στο φαινόμενο του σεισμού. Τα νέα κτίρια του νησιού καθώς και οι ξενοδοχειακές μονάδες παρουσίασαν ελάχιστα έως καθόλου προβλήματα. Η μόνη ίσως εξαίρεση ήταν το κτίριο στην οδό Αρσενίου το οποίο υπέστη σοβαρή καθίζηση. Το κτίριο αυτό είχε μεγάλα ανοίγματα στο ισόγειο, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί μαλακός όροφος και να αστοχήσουν τα κατακόρυφα στοιχεία του ισογείου.
21 Κτίριο οδού Αρσενίου Ωστόσο πολλά κτίρια αλλά και επαγγελματικοί χώροι χαρακτηρίστηκαν ως μη κατοικήσιμα ή προσωρινά μη κατοικήσιμα κυρίως στην πόλη αλλά και σε άλλες περιοχές του νησιού. Καταγραφή του αριθμού αυτών των κτιρίων, η οποία έχει διεξαχθεί από το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών αναφέρει ότι από την 21 Ιουλίου έως και τις 6 Αυγούστου είχαν πραγματοποιηθεί 966 συνολικά αυτοψίες και πρωτοβάθμιοι έλεγχοι και τα αποτελέσματα ήταν τα εξής: Οι 662 αφορούν κατοικίες, εκ των οποίων 497 κρίθηκαν κατοικήσιμες και 165 προσωρινά μη κατοικήσιμες. 218 αφορούν σε επαγγελματικούς χώρους, εκ των οποίων 181 κρίθηκαν κατοικήσιμοι και 37 προσωρινά μη κατοικήσιμοι, ενώ οι υπόλοιπες 84 αυτοψίες αφορούν σε ιερούς ναούς, δημόσια κτήρια, και αποθήκες και λοιπά κτίρια (www.aftodioikisi.gr, Κως-σεισμός: 165 τα μη κατοικήσιμα σπίτια- Προβλήματα σε 37 μαγαζιά).
Μεταξύ των κτιρίων που κατέρρευσαν ήταν και το ιερό του Μητροπολιτικού Ναού Αγ. Νικολάου, ο οποίος κτίστηκε το 1862, κατεδαφίστηκε το 1934 από τους Ιταλούς και ανοικοδομήθηκε τα έτη 1937-39, ενώ ζημιές υπέστη και ο ναός της Αγ.
Παρασκευής.
22 Ναός Αγ. Νικολάου. Αστοχία λιθοδομής
Αστοχία λιθοδομής
Καταστροφές σε μαγαζιά
23 Πίσω όψη τζαμιού με τοπικές αστοχίες
Αστοχία λιθοδομής ΄Οσον αφορά στο αεροδρόμιο, η Fraport Greece ανακοίνωσε πως λειτουργεί κανονικά και με ασφάλεια, καθώς δε σημειώθηκαν σοβαρές ζημιές στις εγκαταστάσεις ή άλλου είδους τραυματισμοί. Τα σοβαρότερα προβλήματα εντοπίστηκαν στο σημείο του λιμανιού της Κω. Οι τεράστιες ρωγμές κατέστησαν το λιμάνι ανενεργό και ο μόνος τρόπος να προσεγγίσει ή να φύγει κανείς από το νησί ήταν το αεροδρόμιο, το οποίο είχε κατακλυστεί από κόσμο. Με ανακοίνωση του Υπουργείου Ναυτιλίας σημειώθηκε ότι το λιμάνι είχε υποστεί εκτεταμένες ζημιές, ενώ είχαν σημειωθεί καθιζήσεις σε πολλά σημεία και έντονες ρηγματώσεις σχεδόν σε όλη την επιφάνεια της χερσαίας λιμενικής ζώνης. Έπειτα από συνεννόηση με τις ακτοπλοϊκές εταιρείες, τα επιβατηγά πλοία που συνέδεαν την Κω με τον Πειραιά έπρεπε να προσεγγίζουν ή στο λιμάνι της Κεφάλου ή στου Μαστιχαρίου. Παρακάτω
24 παρουσιάζονται φωτογραφικά οι τεράστιες καταστροφές που υπέστη το λιμάνι της Κω, ενώ μετά από εντατικές εργασίες τα έργα αποκατάστασης της κατεστραμμένης προβλήτας ολοκληρώθηκαν στις 11 Αυγούστου 2017, ωστόσο το ποσό των 8 εκατομμυρίων ευρώ έχει εγκριθεί για τις περαιτέρω παρεμβάσεις που χρειάζεται να πραγματοποιηθούν ώστε το λιμάνι να γίνει καθ’ όλα λειτουργικό (www.efsyn.gr, Ολοκληρώθηκε η προβλήτα του λιμανιού της Κω).
΄Αποψη από τη μαρίνα
Ρηγματώσεις στο λιμάνι
25
΄Αποψη από τη μαρίνα Εκτός των υλικών ζημιών σε κτίρια και μνημεία ο σεισμός της 21ης Ιουλίου προκάλεσε και άλλα φαινόμενα, όπως φαινόμενα ρευστοποίησης εδαφών, παράκτιες διαβρώσεις, κλίσεις και κατολισθήσεις εδαφών ακόμη και τσουνάμι (E.
Lekkas, N. Voulgaris, S. Lozios, 2017). Το φαινόμενο της ρευστοποίησης παρατηρείται εκεί όπου το έδαφος αποτελείται από κόκκους άμμου οι οποίοι συγκρατούνται μεταξύ τους με δυνάμεις τριβής ενώ η πίεση του νερού μέσα στους πόρους είναι χαμηλή. Με την γένεση σεισμού η δομή διασπάται καθώς η πίεση του νερού αυξάνει με συνέπεια οι δυνάμεις τριβής ανάμεσα στους κόκκους να μειώνονται, έτσι ώστε το υλικό στο τέλος συμπεριφέρεται σαν ρευστό. Κάτι ανάλογο συνέβη και στην Κω, ως αποτέλεσμα ρευστοποίησης της άμμου του υπεδάφους, εξαιτίας της αύξησης της πίεσης. Στην πραγματικότητα, τα σεισμικά κύματα οδήγησαν σε περίσσευμα νερού, που προκάλεσε βαθιά την υγροποίηση των κόκκων.
Σύμφωνα με στοιχεία που παρουσίασε ο Διευθυντής του Αστεροσκοπείου Αθηνών Θανάσης Γκανάς, υπήρξε μεγάλη ένταση της εδαφικής παραμόρφωσης.
Παράλληλα με τη βύθιση του μικρού νησιού Καρά Αντά, το οποίο υπέστη στο νότιο τμήμα του καθίζηση γύρω στα 3 εκατοστά, ενώ το βόρειο κινήθηκε ανοδικά κατά 10 εκατοστά, προκλήθηκε και μετακίνηση της χερσονήσου Ντάτσα κατά 3 εκατοστά νότια και κατά 1 εκατοστό ανατολικά. Επίσης παρατηρήθηκε εδαφική παραμόρφωση περίπου 4 εκατοστών στην πόλη της Κω. Τα συμπεράσματα αυτά προέκυψαν έπειτα από την επεξεργασία των στοιχείων που εστάλησαν από τον δορυφόρο του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος.
26 Τον ισχυρό σεισμό, ωστόσο, ακολούθησε η δημιουργία ενός μικρού μεγέθους τσουνάμι, το οποίο σύμφωνα με τον Διευθυντή του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, Άκη Τσελέντη, ήταν ύψους 70 εκατοστών, γεγονός που επιβεβαιώθηκε και έπειτα από το σεισμολόγο Γεράσιμο Παπαδόπουλο.
Ενδεικτικό είναι πως σκάφη που βρίσκονταν στο λιμάνι υπέστησαν ζημιές αφού χτύπησαν στη μαρίνα, βάρκες βγήκαν στη στεριά και η θάλασσα έφτασε στα μαγαζιά και τα σπίτια.
Ρευστοποίηση εδαφών
Μικρό Τσουνάμι
Οι βάρκες βγήκαν στη στεριά
27 5.2 Η ενεργοποίηση του κρατικού μηχανισμού και των αρμόδιων φορέων μετά το σεισμό.
Η κινητοποίηση τόσο των τοπικών φορέων όσο και του κρατικού μηχανισμού υπήρξε άμεση. Κλιμάκια μηχανικών της Κω και της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου κατ’
εντολή του Προέδρου του Τεχνικού Επιμελητηρίου Δωδεκανήσου Γιάννη Γλυνού βρίσκονταν από νωρίς το πρωί στους δρόμους της πόλης της Κω αλλά και σε ολόκληρο το νησί με σκοπό να διεξάγουν έλεγχο και να καταγράψουν τις ζημιές.
Πυροσβεστική, ΕΚΑΒ, ακόμη και οι ίδιοι οι πολίτες συνεισέφεραν στην αναζήτηση τυχόν τραυματιών, ενώ το έργο τους ενίσχυσε η άφιξη 15 ανδρών της ΕΜΑΚ με δύο σκύλους. Στο νησί μετέβησαν επίσης ελικόπτερα Super Puma και Chinook για τη μεταφορά τραυματιών.
Από την πρώτη στιγμή ο Δήμαρχος Κω Γιώργος Κυρίτσης ενημέρωσε για την κατάσταση τον πρωθυπουργό, Αλέξη Τσίπρα, τους αρμόδιους υπουργούς και τους αρχηγούς των κομμάτων της αντιπολίτευσης, ενώ υπήρξε καθησυχαστικός, καθώς επισήμανε ότι το νησί «άντεξε», πως οι ξενοδοχειακές μονάδες του νησιού παραμένουν ασφαλείς και θα γίνει ό,τι είναι δυνατό για να αποκατασταθούν άμεσα οι ζημιές. Σκοπός του δήμου, όπως επίσης τόνισε, ήταν να υπάρξει ενεργοποίηση του Ταμείου Αλληλεγγύης της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την αποκατάσταση των ζημιών (www.kathimerini.gr, Στα 95 εκ. ευρώ οι ζημιές από τον σεισμό στην Κω).
Νωρίς το πρωί έφτασαν στην Κω με αεροσκάφος C-130 οι Υπουργοί Προστασίας του Πολίτη Νίκος Τόσκας και Υποδομών-Μεταφορών Χρήστος Σπίρτζης μαζί με τον Υφυπουργό Ναυτιλίας Νεκτάριο Σαντορινιό, κλιμάκιο μηχανικών καθώς και κλιμάκιο του ΟΑΣΠ με επικεφαλής τον Πρόεδρό του κ. Ευθύμιο Λέκκα. Υπό την προεδρία του Περιφερειάρχη Γιώργου Χατζημάρκου συνεδρίασε το συντονιστικό όργανο Πολιτικής Προστασίας προκειμένου να εκτιμήσει την κατάσταση και να προχωρήσει στις απαραίτητες ενέργειες. Στη συνεδρίαση παρέστη ο Πρόεδρος του ΟΑΣΠ Ευθύμιος Λέκκας, ο αντιπρόεδρος της Βουλής Δημήτρης Κρεμαστινός, ο πρώην Υπουργός Γιάννης Μανιάτης και οι βουλευτές Δημήτρης Γάκης, Μάνος Κόνσολας και Κώστας Καραμανλής.
Το απόγευμα της ίδιας ημέρας κλιμάκιο του ΟΑΣΠ με γεωλόγους και μηχανικούς μετέβη επίσης στο νησί και πραγματοποίησε μια σειρά ενεργειών
28 προκειμένου να συνεισφέρει στο έργο της διαχείρισης της κρίσης. Πιο συγκεκριμένα, συνεργάστηκε με τους φορείς αυτοδιοίκησης και συμμετείχε στα Συντονιστικά Όργανα, διένειμε έντυπο ενημερωτικό υλικό του ΟΑΣΠ με οδηγίες προστασίας από σεισμό και εγκατέστησε δίκτυο φορητών σεισμογράφων και επιταχυνσιογράφους (ΟΑΣΠ, Σεισμός στην Κω, Ενημερωτικό Σημείωμα Κλιμακίου του ΟΑΣΠ).
Σε κοινή συνέντευξη Τύπου προχώρησαν το μεσημέρι της Παρασκευής 21 Ιουλίου οι κ.κ. Τζανακόπουλος, Τόσκας, Σπίρτζης και Σαντορινιός στην οποία και ανέφεραν πως όλες οι ενέργειες γίνονται σε περιβάλλον ομαλότητας, χωρίς πανικό και υπερβολή, ενώ εξέφρασαν τα συλλυπητήριά τους στις οικογένειες των θυμάτων και ευχήθηκαν γρήγορη ανάρρωση στους τραυματίες. Ειδικότερα, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Δημήτρης Τζανακόπουλος ανέφερε ότι οι κυριότερες ζημιές εντοπίζονται στο λιμάνι, καθώς οι υποδομές του νησιού έχουν αντέξει. Όπως είπε
«το κρίσιμο ζήτημα είναι η αποκατάσταση της ομαλότητας στο νησί και λόγω της καλοκαιρινής περιόδου πρέπει να αποφύγουμε τη δραματοποίηση», ενώ συνέστησε ψυχραιμία τόσο από το πολιτικό σύστημα όσο και από τα ΜΜΕ.
Ο Χρήστος Σπίρτζης από τη μεριά του ανέφερε πως τα κτίρια γενικότερα είναι σε πολύ καλή κατάσταση και πως διερευνώνται οι βέλτιστες λύσεις για την αποκατάσταση των ζημιών στο λιμάνι. Επίσης ενημέρωσε πως αναμένεται ο Διευθυντής των Λιμενικών Υποδομών μαζί με έμπειρα στελέχη του καθώς και μηχανικοί για να συνδράμουν στο έργο των μηχανικών της Κω αλλά και πως προτεραιότητα είναι και οι έλεγχοι σε σχολεία και το νοσοκομείο. Ο Νίκος Τόσκας αναφέρθηκε στον έγκαιρο συντονισμό όλων των μηχανισμών, ενώ ο Νεκτάριος Σαντορινιός μίλησε για την κατάσταση του λιμανιού και τις προσπάθειες που γίνονταν για την αποκατάσταση της ακτοπλοϊας και την προσβασιμότητα στο νησί.
Ωστόσο, το Υπουργείο Τουρισμού παρέμενε σε διαρκή επικοινωνία με την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, τους τοπικούς φορείς και τον ιδιωτικό τομέα, καθώς και με τους πανελλαδικούς φορείς, το Σύνδεσμο Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ), την Πανελλήνια Ομοσπονδία Ξενοδόχων (ΠΟΞ) και την Ομοσπονδία των Συνδέσμων των Εν Ελλάδι Τουριστικών και Ταξιδιωτικών Γραφείων (FEDHATTA) για την προώθηση των ενεργειών με στόχο την διευκόλυνση των επισκεπτών και την απρόσκοπτη εξέλιξη της τουριστικής κίνησης.
29 Ο Πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας βρισκόταν από την πρώτη στιγμή σε στενή επικοινωνία με το κλιμάκιο των τριών Υπουργών που βρέθηκαν από τις 05.00 π.μ. της Παρασκευής στο νησί της Κω για την επιτόπια αξιολόγηση και το συντονισμό του σχεδίου αντιμετώπισης των συνεπειών, καθώς και με τον Περιφερειάρχη Νοτίου Αιγαίου και το Δήμαρχο της Κω. Τηλεφώνημα από τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ζαν Κλοντ Γιούνκερ δέχθηκε επίσης ο πρωθυπουργός, Αλέξης Τσίπρας, με τον κ. Γιούνκερ να εκφράζει τα συλλυπητήριά του, καθώς και τη συμπαράσταση της Επιτροπής προς την Ελλάδα για τον σεισμό που έπληξε την Κω. Επιπλέον, ο κ.
Γιούνκερ ενημέρωσε τον πρωθυπουργό για την ετοιμότητα της Επιτροπής να πράξει ό,τι είναι αναγκαίο, προκειμένου να υποστηρίξει τις προσπάθειες των ελληνικών Αρχών για την αντιμετώπιση των συνεπειών του σεισμού. Την αλληλεγγύη του προς τους πληγέντες από τον σεισμό στο Αιγαίο, εξέφρασε επίσης εκ μέρους της ΕΕ, ο Ευρωπαίος επίτροπος για την Ανθρωπιστική βοήθεια και τη Διαχείριση κρίσεων, Χρήστος Στυλιανίδης, με ανακοίνωση που εξέδωσε.
6. Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Η διαμόρφωση της κοινής γνώμης και η ελευθερία της έκφρασης.
6.1 Εξέλιξη και φύση των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης.
6.1.1 Η εξέλιξη των ΜΜΕ.
Ο όρος μαζική επικοινωνία περιλαμβάνει όλες τις μορφές δημόσιας μετάδοσης πληροφοριών και ειδήσεων με τη χρήση τεχνικών μέσων (΄Ε.
Λαμπροπούλου, 1993). Από κοινωνιολογική οπτική, η μαζική επικοινωνία έχει τον χαρακτήρα μιας κοινωνικής σχέσης στην οποία συμμετέχει ένας μεγάλος αριθμός ατόμων και ομάδων. Τα MME είναι οι κατεξοχήν μηχανισμοί που περιγράφουν και ερμηνεύουν τα γεγονότα και τα φαινόμενα που συνθέτουν τον κόσμο γύρω μας.
Εφημερίδες, περιοδικά, βιβλία, κινηματογράφος, ταινίες, ραδιόφωνο, τηλεόραση, ηλεκτρονικοί υπολογιστές και τελευταία το διαδίκτυο αποτελούν ορισμένα από τα μέσα μαζικής επικοινωνίας που δε λειτουργούν ξεχωριστά, αλλά παράλληλα.
30 Η ανάπτυξη των καπιταλιστικών κοινωνικο-οικονομικών σχέσεων από το 16ο αιώνα και μετά θα φέρει μια πραγματική επανάσταση στο χώρο της επικοινωνίας.
Βαθμιαία αλλά σταθερά ο γραπτός λόγος θα πάρει τη σκυτάλη από τον προφορικό, η επικοινωνία θα αρχίσει να χάνει το διαπροσωπικό της χαρακτήρα και την αμφίδρομη κατεύθυνσή της και η εμφάνιση των νέων μέσων επικοινωνίας θα αλλάξει ριζικά το επικοινωνιακό τοπίο.
Με τη βιομηχανική επανάσταση, ανάμεσα στα τέλη του 18°” και στις αρχές του 19ου αιώνα που ξεσπά, αρχικά στην Αγγλία και μετέπειτα και στην υπόλοιπη Ευρώπη, κύριο μέσο ενημέρωσης παραμένει ο τύπος αλλά και το βιβλίο. Από τα μέσα του 19ου αιώνα επικρατεί μια «αταξική» ή «αντικειμενική» κάλυψη της ειδησεογραφίας στην οποία συμβάλει ουσιαστικά και η συνεργασία των εφημερίδων με τα διεθνή ειδησεογραφικά πρακτορεία. Με το πέρασμα του καπιταλισμού στο κρατικό μονοπωλιακό στάδιο, γύρω στα τέλη του 19ου αιώνα με αρχές του 20ου , τα μέσα ενημέρωσης γνωρίζουν μία τέτοια εξέλιξη που πλέον μπορούμε να μιλήσουμε για μια πραγματική επανάσταση στο χώρο της επικοινωνίας. Τις τελευταίες δεκαετίες οι εφημερίδες, η ιδιωτικοποίηση της τηλεόρασης με τη δημιουργία πολλών καναλιών αλλά και η ευρεία χρήση του διαδικτύου αποτελούν τα βασικότερα μέσα μετάδοσης και διάδοσης των πληροφοριών.
Ως Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης ή Επικοινωνίας εννοούνται όλα τα διαθέσιμα μέσα με τα οποία μπορεί να ενημερωθεί για προηγούμενα και τρέχοντα συμβάντα ένα μεγάλο πλήθος ανθρώπων (www.wikipedia.org). Τα ΜΜΕ χωρίζονται σε:
Ασύγχρονα μέσα, όπως είναι ο τύπος και το διαδίκτυο καθώς η πληροφορία τους μεταδίδεται σε διαφορετικές χρονικές στιγμές για κάθε διακριτό χρήστη.
Σύγχρονα μέσα, όπως είναι το ραδιόφωνο και η τηλεόραση, καθώς όλοι οι χρήστες λαμβάνουν την πληροφορία συγχρόνως.