"Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının eleştirel düşünme düzeyleri ile girişimcilik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi" adlı yüksek lisans tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanmıştır. Adayın tezinin/çalışmasının (başarılı/başarısız) (başarılı/başarısız) (oy birliği/çoğunluk) yüksek lisans çalışmasının yapıldığı gün tez savunma sınavının yapıldığı saatler arasında “Tez Arasındaki İlişkinin İncelenmesi” sonucuna varılmıştır. Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme ve Girişimcilik Düzeyleri". Bu çalışmada, sosyal bilgiler öğretmen adaylarının eleştirel düşünme düzeyleri ile girişimcilik düzeyleri arasındaki ilişki incelenmiştir.
Bu çalışmada, sosyal bilgiler öğretmen adaylarının eleştirel düşünme ve girişimcilik düzeyleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Ayrıca çalışmada cinsiyet ve sınıf düzeyi değişkenlerinin sosyal bilgiler öğretmen adaylarının eleştirel düşünme ve girişimcilik düzeylerinde anlamlı bir fark yaratıp yaratmadığı da sorgulanmıştır. Ayrıca sosyal bilgiler öğretmen adaylarının eleştirel düşünme düzeyleri ile girişimcilik düzeyleri arasında aynı yönde yüksek düzeyde anlamlı bir ilişki olduğu görülmüştür.
Bu bağlamda programı uygulayan sosyal bilgiler öğretmenlerinin SBDÖP'ün (2018) öğrencilere kazandırmayı hedeflediği "eleştirel düşünme becerisi" ve "girişimcilik becerisi" becerilerine de olumlu katkı sağlayacağı varsayılmaktadır. Buradan hareketle araştırmanın genel amacı, sosyal bilgiler öğretmen adaylarının eleştirel düşünme ve girişimcilik düzeylerini belirlemek ve bu beceriler arasındaki ilişkiyi ortaya koymaktır.
Araştırma Soruları
Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının eleştirel düşünme düzeyleri ile girişimcilik düzeyleri arasında bir ilişki var mıdır?
Amaç
Önem
Bireylerde eleştirel düşünme becerisinin geliştirilmesi için bu becerinin yaşamlarında etkili bir şekilde kullanılmasına katkı sağlayacak ortamların hazırlanması gerekmektedir. Bu amaçla eleştirel düşünme becerileri eğitim sürecinde aktif olarak yer almalıdır (Seferoğlu ve Akbıyık, 2006). Daha önce de belirtildiği gibi eleştirel düşünme becerileri ve girişimcilik becerileri SBDÖP'de (2018) tez konusu ile ilgili yer alan beceriler arasında yer almaktadır.
SBDÖP'te (2018), öğrenci; "Doğru ve güvenilir bilgiye ulaşmanın yollarını bilen bireyler olarak eleştirel düşünme becerisine sahip olmak." Bu bağlamda öğretmen adayları ve sosyal bilgiler öğretmenlerinin eleştirel düşünme beceri ve eğilimlerine sahip olmaları ve öğrencilerini bu yönde geliştirmeleri gerekmektedir (Avaroğulları ve Şaman, 2020). Bir okul öncesi öğretmeninin çağın ihtiyaçlarına uygun gelişiminde girişimcilik ve eleştirel düşünmenin etkili olduğu söylenebilir (Ateş, 2018).
Alanyazında öğretmen adaylarının eleştirel düşünme düzeyleri ile girişimcilik düzeyleri arasında ilişki olduğunu bulan araştırmalar (Ateş, 2018; Öztürk, 2018; Karakuş, 2019) bulunmaktadır. Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının eleştirel düşünme düzeyleri ile girişimcilik düzeylerinin belirlenmesi ve eleştirel düşünme düzeyleri ile girişimcilik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesinin temel öğretmenlik eğitiminin planlanmasında yol gösterici olacağı ve alana katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
Varsayımlar
Sınırlılıklar
Tanımlar
BÖLÜM
- Eleştirel Düşünme Becerisine Etki Eden Faktörler
- Sosyal Bilgiler Öğretiminde Eleştirel Düşünme Becerisi
- Girişimcilik Becerisi
- Girişimcilik becerisine etki eden faktörler
- Sosyal Bilgiler Öğretiminde Girişimcilik Becerisi
- İlgili Alanyazın
- Girişimcilik becerisi ile ilgili yapılan çalışmalar
- Eleştirel düşünme ve girişimcilik becerilerini beraber ele alan çalışmalar
Araştırma sonucunda aday öğretmenlerin eleştirel düşünme becerilerinde cinsiyet değişkenine göre kadınlar lehine anlamlı bir farklılık olduğu tespit edilmiştir. Araştırmada veri toplama aracı olarak Kökdemir (2003) tarafından Türkçeye uyarlanan “California Critical Thinking Propensity Scale” kullanılmıştır. Literatür incelendiğinde sosyal bilgiler öğretmenleri ve sosyal bilgiler öğretmen adaylarının eleştirel düşünme becerilerini inceleyen çeşitli araştırmalar bulunmuştur.
Tekin (2021), "Covid-19 pandemisi sürecinde sosyal bilgiler öğretmen adaylarının eleştirel düşünme becerilerine yönelik metaforik algıları" başlıklı yüksek lisans tezinde nitel olarak. Araştırmada veri toplama aracı olarak “Kolb Öğrenme Stilleri Envanteri” ve “California Critical Thinking Tendency Scale” kullanılmıştır. Altıntaş (2019) "Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri ile medya okuryazarlık düzeyleri arasındaki ilişki" konulu yüksek lisans tezinde ilişkisel tarama modelini kullanmıştır.
Araştırma sonucunda sosyal bilgiler öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerinin düşük; Medya okuryazarlık düzeyleri temel ve orta düzeyde bulunmuştur. Demirtaş (2019), “Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Eğilim Düzeyleri” başlıklı yüksek lisans tezinde karma yöntem kullanılmıştır. Özgün (2019), "Sosyal Bilgiler öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerinin demokratik tutumlara etkisinin farklı değişkenler açısından değerlendirilmesi".
Tartuk (2015), “Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme ve Empati Eğilimlerinin İncelenmesi” başlıklı yüksek lisans tezinde tarama modeli kullanmıştır. Araştırma sonucunda sosyal bilgiler öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri ile empati kurma eğilimleri arasında aynı yönde orta düzeyde bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Araştırma sonucunda aday öğretmenlerin eleştirel düşünme eğilimlerinin ve girişimci niteliklerinin iyi düzeyde olduğu tespit edilmiştir.
Karakuş (2019), "Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının bireysel girişimcilik algıları ile eleştirel düşünme standartları arasındaki ilişkinin incelenmesi" başlıklı yüksek lisans tezinin örneklemini 272 sosyal bilgiler öğretmen adayına dahil etmiştir. Araştırma sonucunda sosyal bilgiler öğretmen adaylarının eleştirel düşünme standartları ile bireysel girişimcilik algıları arasında aynı yönde orta düzeyde anlamlı bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Ateş (2018), "Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Girişimcilik Özellikleri ve Eleştirel Düşünme Eğilimlerinin İncelenmesi" başlıklı yüksek lisans tezinde 292 sosyal bilgiler öğretmen adayını seçmiştir.
BÖLÜM YÖNTEM
Evren ve Örneklem
Veri Toplama Araçları
Lorco'ya (2015) göre güvenirlik katsayısı 0,80 ve üzerinde olan ölçekler oldukça güvenilir ölçekler olarak kabul edilmektedir. Bu açıdan bakıldığında ölçeğin tamamı ve alt boyutlarının oldukça güvenilir olduğunu söyleyebiliriz (p=.973>0.80). Ayrıca Deveci ve Çepni (2015) tarafından geliştirilen “Öğretmen Adayları İçin Girişimcilik Ölçeği” çalışmasında öğretmen adaylarının girişimcilik düzeylerini belirlemek için kullanılmıştır.
Bu sıralamada 38 puan bulunmaktadır. Yenilikçilik', 'özgüven', 'fırsatları görme' ve 'duygusal zeka' olmak üzere beş alt boyutta yer almıştır. Alt boyutlar için ölçek faktör yük değerlerinin .51 ile .79 arasında, madde-toplam korelasyonlarının .35 ile .68 arasında değiştiğini görüyoruz. Alt boyutlar için minimum özdeğer 3.00 ve minimum varyans düzeyi %41'dir.
Güvenilirlik Cronbach Alpha ve Test - Retest ile sağlanmıştır. Analiz sonucunda; en düşük Cronbach Alpha güvenirlik katsayısı .77, en düşük korelasyon katsayısı ise Test - Tekrar test güvenirliğidir. Mevcut çalışma kapsamında Öğretmen Adayları için Girişimcilik Ölçeği'nin güvenirliği hesaplanmış ve bulgular Tablo 4'te sunulmuştur. Lorcu'ya (2015) göre güvenirlik katsayısı 0,80 ve üzeri olan ölçek çok kabul görmektedir. güvenilir bir ölçektir ve bu nedenle ölçeğin tamamı ve hareketle ilgili ölçeğin tüm alt boyutlarının çok güvenilir olduğu söylenebilir (p=0,946>0,80).
Verilerin Toplanması ve Çözümlenmesi
Öğretmen adayları için girişimcilik ölçeği ve alt boyutlarına ilişkin normallik testi sonuçları Tablo 6'da gösterilmiştir. Öğretmen adayları için girişimcilik ölçeği ve alt boyutları için normallik testi Alt boyutları Kolmogorov - Smirnov Shapiro - Wilk. Veriler normal dağılım göstermediğinden analizler parametrik olmayan testler kullanılarak yapılmış ve tanımlayıcı istatistikler ortanca (min - maks) olarak raporlanmıştır.
Öğretmen adaylarının hem eleştirel düşünme hem de girişimcilik düzeylerinde cinsiyet değişkenine göre anlamlı bir fark olup olmadığını analiz etmek için Mann Whitney - U testi kullanılmıştır. Öğretmen adaylarının hem eleştirel düşünme hem de girişimcilik düzeylerinde sınıf düzeyi değişkenine göre anlamlı bir fark olup olmadığını analiz etmek için Kruskal Wallis - H testi kullanılmıştır. Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme düzeyleri ile girişimcilik düzeyleri arasındaki ilişki Spearman korelasyon analizi ile incelenmiştir.
BÖLÜM
Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Düzeylerine İlişkin Bulgular
Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme düzeylerinde sınıf düzeyi değişkenine göre anlamlı bir fark olup olmadığını belirlemek için elde edilen verilerin normal dağılımı. Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Düzeylerinin Sınıf Düzeyinde Değişken Kruskal Wallis-H Testi Puanlarına Göre Belirlenmesi. Ölçeğin “karar verme” alt boyutunda sınıf düzeyi değişkenine göre anlamlı bir farklılık olmadığı görülmektedir (p=.162, p>.05).
“Öz düzenleme” alt boyutunda sınıf düzeyi değişkenine göre birinci ve üçüncü sınıflar arasında üçüncü sınıf lehine anlamlı bir fark vardır (p=.034, p<.05).
Öğretmen Adaylarının Girişimcilik Düzeylerine İlişkin Bulgular
Tablo 10'daki medyan değerler incelendiğinde öğretmen adaylarının girişimcilik düzeylerinin yüksek düzeyde olduğu tespit edilebilir. Öğretmen adaylarının cinsiyet değişkenine göre girişimcilik düzeylerinde anlamlı bir farklılık olup olmadığını belirlemek için elde edilen veriler Mann Whitney - U testi kullanılarak analiz edilmiş ve sonuçlar Tablo 11'de gösterilmiştir. fırsatları görme alt boyutunda cinsiyet değişkenine göre kadınlar lehine farklılık (U=1499.0, p>.05).
Öğretmen adaylarının girişimcilik düzeylerinde sınıf düzeyi değişkenine göre anlamlı bir farklılık olup olmadığını araştırmak için Kruskal Wallis-H testi kullanılmış ve sonuçlar Tablo 12'de gösterilmiştir. sınıf seviyesi değişkenine göre birinci ve ikinci sınıflar arasında ikinci sınıf lehine fark bulunmuştur (p=.029, p<.05). Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme düzeyleri ile girişimcilik düzeyleri arasındaki ilişkiye ilişkin bulgular.
Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Düzeyleri ile Girişimcilik Düzeyleri Arasındaki İlişkiye Yönelik Bulgular Arasındaki İlişkiye Yönelik Bulgular
Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Düzeyleri ile Girişimcilik Düzeyleri Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi Spearman Sıralaması Korelasyon Katsayısı Sonuçları. Karar Verme Öz Düzenleme Öz Güven Değerlendirme Öz Denetim Toplam Risk Fırsatları Değerlendirme Vizyon Öz Güven Duygusal Zeka Yenilikçilik Toplam. Buradan hareketle öğretmen adaylarının eleştirel düşünme düzeyleri ile girişimcilik düzeyleri arasında aynı yönde anlamlı bir ilişki olduğu sonucuna varılmıştır.
“güven” alt boyutu ile r= .563) alt boyutları ile ölçek toplam puanının (r= .844) aynı yönde anlamlı bir ilişkiye sahip olduğu görülmüştür. r= .662) alt boyutları ile ölçek toplam puanının (r= .788) aynı yönde anlamlı bir ilişkiye sahip olduğu görülmüştür. Eleştirel Düşünme Ölçeğinin “Öz düzenleme” alt boyutu ve “Öğretmen Adayları için Girişimcilik Ölçeği”nin “risk alma” (r= .540), “fırsatları görme” (r= .546).
BÖLÜM
Aday öğretmenlerin problem çözme becerileri ile eleştirel düşünme eğilimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Ahi Evran Üniversitesi örneği).
Eleştirel Düşünme Ölçeği’nin Kullanım İzni
Öğretmen Adaylarına Yönelik Girişimcilik Ölçeği’nin Kullanım İzni
Bursa Uludağ Üniversitesi Araştırma ve Yayın Etik Kurul İzni
Ölçek Uygulamasına Yönelik Dekanlık İzni
Ölçek Uygulamasına Yönelik Bölüm Başkanlığı İzni
