Tez başlığı: Egzersiz ile ortoreksiya nervoza eğilimi ve genç erişkinlerde vücut memnuniyetine yönelik tutum arasındaki ilişki. Turkish Abstract: Bu çalışmanın amacı, spor yapan ve yapmayan 18-35 yaş arası genç erişkinlerde ortoreksiya nervozaya yatkınlık ve beden doyumunun belirlenmesidir. Gizem İren'in "Genç erişkinlerde egzersiz ve ortoreksiya nervozaya yönelik tutum ve beden memnuniyeti ilişkisi" başlıklı tez çalışması, Psikoloji Anabilim Dalı Klinik Psikoloji Anabilim Dalı yüksek lisans tezi olarak jürimiz tarafından kabul edildi.
Bireylerin Ortoreksiya Nervoza düzeyleri ile haftalık egzersiz yapma düzeyleri arasında pozitif ve anlamlı bir ilişki bulunmuştur.
Araştırmanın Amacı …
Araştırmanın Önemi
Araştırmanın Hipotezleri
Araştırmanın Kapsam ve Sınırlılıkları
Araştırmanın Varsayımları
Tanımlar
Egzersizin Önemi
Çalışmalar, egzersizin olumlu fiziksel etkilerinin yanı sıra bilişsel işlevleri de geliştirdiğini ve zihinsel iyilik hali sağladığını gösteriyor. Ancak Carek ve ark.'dan fiziksel aktivite eksikliğinin psikiyatrik bozuklukların oluşumunda rol oynadığı söylenmektedir (Fariz, 2015, s. 132). Araştırmalar, yeni tip koronavirüs olarak tanımlanan ve ilk olarak Çin'in Wuhan kentinde ortaya çıkan SARS-CoV virüsü nedeniyle pandemi sürecinde egzersizin önemini ortaya koydu.
Covid-19 salgınının bulaşmasını ve yayılmasını azaltmak için yetkililerin halka önerdiği evde kal çözümü nedeniyle açık hava etkinlikleri kısıtlandı. Açık hava aktivitelerinin kısıtlanması ve aktivite aktivitelerinin değişmesi ile birlikte bireyler uzun süre evde kalarak televizyon izleyebilir, dijital oyunlar oynayabilir, mobil cihazlar kullanabilir vb. Bağışıklık sistemimiz hayatımızın üçte birini kaplar, ruh ve beden sağlığımızı da yeniler.
Günümüzde uyku bozuklukları için yeni tedavi arayışlarında modern tıp ile birlikte egzersiz terapileri kullanılmaktadır. Uyku bozuklukları için kullanılan egzersiz tedavileri arasında; Gevşeme ve nefes egzersizlerinin yanı sıra yoga, pilates gibi pek çok uygulama bulunmaktadır (Tuncer, Enzin, İri, Dinler, Pelin ve Bayramlar, 2020, s.90). Çalışmalar, egzersiz tedavisinin uyku problemlerinin tedavisinde alternatif bir yöntem olması gerektiğini önermekle birlikte, yaşam kalitesinin yükseltilmesinde ve sağlığın korunmasında önemli rol oynadığına inanmaktadır (Tuncer ve ark., 2020, s. 95).
Egzersizin İnsan Yaşamına Etkisi
Stresi artıran faktörler; Bireyin kendisiyle ilgili stres kaynakları, çevrenin yarattığı stres kaynakları ve bireyin içinde yaşadığı çevrenin yarattığı stres kaynakları üç grupta toplanmaktadır (Güçlü, 2001, s.96). Bireyler stresli bir durumla karşılaştıklarında vücutlarında çeşitli içsel değişiklikler meydana gelir. Stresli bir duruma maruz kalındığında kortizol, adrenalin, noradrenalin, endorfin ve testosteron hormonlarının düzeylerinde değişiklikler görülebilir.
Stresi azaltmak için boş zaman aktivitelerinde egzersiz ve spor aktivitelerinin değerlendirilmesi önerilmektedir (Civan ve ark. 2018, s.7). Benlik sunumu kısaca, bireyin başkalarına güzel görünmek ve onlar üzerinde iyi bir izlenim bırakmak için sergilediği davranış olarak açıklanmaktadır. Altıntaş, Aşçı ve Özenir, 2007, s.92) Benlik sunumu ve egzersiz ilişkisi üzerine yapılan bir çalışmada, antrenman sıklığı yüksek olan katılımcıların benlik sunumu puanlarının düşük olanlara göre daha yüksek olduğu bulunmuştur. eğitim sıklığı (Altıntaş ve diğerleri, 2007, s.97).
Bu nedenle sosyal medya, bireylerin sağlık davranışlarını ve sosyal etkileşimlerini etkileyen bir faktör olarak genç erişkinlerin sağlık davranışlarını anlamlandırmada önemli bir faktör olabilir. Televizyon, internet, video oyunları ve filmler gibi medya ve teknoloji ürünleri; Çocuk ve ergenlerde hareketsiz yaşama neden olan, bireylerin fiziksel aktiviteye zaman ayırmasına neden olan ve bireyleri kilo almaya yönlendiren bir olgu olarak kavramsallaştırılmaktadır (Vaterlaus, Patten, Roche ve Young, 2014, s. 152).
Egzersiz ve Beslenme
Yeme Bozuklukları
- Anoreksiya Nervoza ve DSM-5 Tanı Kriterleri
- Bulimia Nervoza ve DSM-5 Tanı Kriterleri
- Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu ve DSM-5 Tanı Kriterleri
- Ortoreksiya Nervoza
- Pika ve DSM-5 Tanı Kriterleri
Fiziksel görünümün önem kazandığı ergenlik dönemi, ergenin bedeniyle ilgili duygularının değiştiği bir dönemdir. Depresif belirtiler göstermeyen Bulimia Nervoza hastaları da antidepresanlardan fayda görebilir ancak antidepresanlar tıkınırcasına yeme ve kusma ataklarını azaltsa bile aşırı diyetle kilo ve vücutla ilgili yanlış tutumları değiştirmezler. Kişinin kısa sürede yiyebileceğinden daha fazla besini kısa sürede tüketmesi ve yeme davranışını kontrol altında tutamaması yeme bozukluğudur.
Yapılan araştırmalar TYB'nin başlangıç yaşının yirmili yaşlarda olduğunu ve kadınlarda görülme sıklığının daha yüksek olduğunu göstermektedir (Turan, Poyraz ve Özdemir, 2015, s.420). Tekrarlayan aşırı yeme nöbetleri, bir başkasının kısa sürede yiyebileceğinden daha fazla yemek yeme ve yemeyi durduramama hissi. Zamanlarının çoğunu yemek yiyerek ve katı kurallara uyarak geçirdikleri için sosyal işlevleri de zamanla zarar görebilir.
Sağlıklı beslenme alışkanlığı ile ilgili alışkanlıklar patolojik olarak değerlendirilmez, ancak bu meslek aşırı olduğunda, uzun süreli ve günlük yaşamı olumsuz etkilediğinde, kişiliği ve davranışı etkileyen bir bozukluk olarak kabul edilir (Arusoğlu dv. 2008, s.284). . Türkiye'de yapılan başka bir çalışmada ise beden imajı ile yeme tutumları arasında ilişki olduğu görülmüş ve beden imajı düşük olan bireylerin yeme tutumlarını değiştirdikleri ve daha fazla kilo vermek için çeşitli yöntemlere başvurdukları gözlemlenmiştir (Arslan, 2020, s.109). Kadınlar vücut imajı ve diyetle erkeklerden daha fazla ilgilenirler ve sonuç olarak kadınların yeme bozukluğu yaşama riskleri daha yüksektir.
Beden Memnuniyeti
Beden Memnuniyetini Etkileyen Faktörler
- Psikolojik Faktörler
- Sosyolojik Faktörler
"Sosyal Görünüş Kaygısı" kavramı, insanların bedenleri hakkında sahip oldukları olumsuz düşüncelerin bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Bu kavramın özellikle kişinin tanımadığı ve başkaları tarafından takdir edilmediği durumlarda sosyal performans korkusu ile ortaya çıktığı görülmektedir. Zayıflık çekiciliğin ifadesinde hedef olarak gösterilmekte ve zayıflıkla ilişkilendirilen pekiştirmeler kadınlarda ısrarcı diyet yapma ve kusma gibi davranış bozukluklarına neden olmaktadır.
Hemen herkesin istediği ve çekici bulduğu ünlü isimlerle dolu popüler programlar nedeniyle gençler kendilerini programda gördükleri kişilerle karşılaştırır ve öz değerlendirme yoluna giderler. Bu konuda Amerika Birleşik Devletleri'nde yapılan çalışmalar sonucunda elde edilen sonuçlara göre; Kadınların sadece %20'si vücudundan memnunken, erkeklerin sadece %34'ü kendi bedenleri hakkında olumlu görüşe sahip görünmektedir (Tuna, 2016, s.29). Dergi ve televizyon gibi geleneksel medya araçları, bireylerin kendi beden imajları ile ilgili kaygılarını olumsuz etkilemektedir.
Sosyal medyanın artan popülaritesi nedeniyle, araştırmacılar medyanın beden imajı üzerindeki etkilerini ve potansiyel sonuçlarını araştırmaya başladılar. İkincisi, bireyler kendilerinin en ilginç yanlarını sosyal medya hesaplarında paylaşabilir ve çekici bulmadıkları kısımları kaldırabilirler. Son olarak, sosyal medya insan tipleri açısından geniş bir yelpazeye sahip olsa da, insanlar genellikle akran gruplarıyla etkileşim halindedir ve araştırmalar, akranlar arasındaki imaj karşılaştırmasının bireylerin beden imajı ile ilgili etkili bir faktör olduğunu göstermektedir (Fardouly ve Vartanian, 2016, s. 1). .
Beden Memnuniyeti ve Yeme Bozuklukları
Beden Memnuniyeti ve Egzersiz
Bu çalışmada, egzersiz yapan 18-35 yaş grubu bireylerin vücut memnuniyet düzeyleri ve ortoreksiya nervoza eğilimleri incelenmiştir. Katılımcıların haftalık egzersiz düzeylerine göre ortoreksiya nervoza düzeylerinin değişimi tek yönlü varyans analizi (ANOVA) ile test edildi. Tablo 15'te sunulan değerlere göre p=.05 düzeyindeki ortoreksiya nervoza düzeyleri haftalık egzersiz düzeyine göre farklılık göstermektedir (F=2.688; p<.05).
Katılımcıların beden memnuniyet düzeylerinin ortoreksiya nervoza düzeylerine göre farklılaşma durumu eşleştirilmemiş örnekler için t-testi kullanılarak incelenmiştir. Ortoreksiya nervoza ile beden memnuniyet düzeyleri arasındaki ilişki Pearson Momentler Çarpımı Korelasyon Katsayısı kullanılarak hesaplandı. Bu bilgiler doğrultusunda bu çalışma, 18-35 yaş arası genç erişkinlerde Ortoreksiya Nervoza eğilimlerini ve beden memnuniyetine yönelik tutumlarını egzersiz yapma/egzersiz yapmama durumlarına göre incelemeyi amaçlamıştır.
En yüksek ortoreksiya nervoza düzeyi haftada bir kez egzersiz yapanlara aitken, en düşük ortoreksiya nervoza düzeyi haftada 2 gün egzersiz yapanlara aittir. Üstündağ (2020) çalışmasında spor salonunda egzersiz yapan bireylerde yeme farkındalığı ve ortoreksiya nervoza belirtilerini incelemiştir. Öte yandan Ortoreksiya Nervoza düzeyi düşük ve yüksek olan katılımcıların beden memnuniyet düzeyleri de önemli ölçüde farklılık göstermektedir.
Çalışmanın üçüncü hipotezi, ortoreksiya nervoza ile beden doyumu arasında anlamlı bir ilişkinin varlığına yönelik olarak ortaya atılmıştır. Bulgulara göre ortoreksiya nervoza puanları ile beden memnuniyet puanları arasında pozitif ve anlamlı bir ilişki vardır.
Araştırmanın Evreni ve Örneklemi
Veri Toplama Araçları
Sosyodemografik Bilgi Formu
ORTO-11
Beden Memnuniyeti Ölçeği (BMÖ)
Verilerin Analizi
Haftalık egzersiz seviyelerine göre vücut memnuniyet düzeylerinin farklılaşması, tek yönlü varyans analizi (ANOVA) ile test edildi. Tablo 15'teki sonuçlara göre ortoreksiya nervoza düzeyi düşük olan bireylerin beden doyumları anlamlı olarak daha düşüktür. Ancak diğer bazı literatür çalışmalarında Ortoreksiya Nervoza beden imajı ve doyum açısından diğer yeme bozuklukları (AN, BN) kadar iyidir.
Vücut memnuniyeti en yüksek haftada üç gün ve daha fazla egzersiz yapanlara aitken, en düşük doyum haftada bir kez egzersiz yapanlara aittir. Hiç spor yapmayanlar ile haftada bir gün yapanlar arasında vücut memnuniyeti açısından anlamlı bir fark vardır. Ortoreksiya nervoza düzeyi düşük olan katılımcıların %41,43'ü hiç egzersiz yapmazken, %15,41'i haftada bir, %16,09'u haftada iki ve %27,05'i haftada en az üç kez egzersiz yapıyor.
Buna karşılık, ortoreksiya nervoza düzeyi yüksek olan katılımcıların %38,33'ü hiç egzersiz yapmazken, %26,66'sı haftada bir, %8,33'ü haftada iki ve %26,66'sı haftada en az üç kez egzersiz yapıyor. Ortoreksiya Nervoza, AN ve BN gibi diğer yeme bozukluklarından farklı olarak daha çok bilinen ve en az araştırılan bir yeme bozukluğudur. Araştırma sonuçlarına göre vücut memnuniyeti en yüksek haftada üç gün ve daha fazla egzersiz yapanlara aitken, en düşük memnuniyet ise haftada bir gün egzersiz yapanlara ait.
Bayköse, N & Esin, İ (2019) Sporda Beden İmajı ve Sosyal Medya Etkisi: Facebook Kullanımının Beden İmajı Üzerindeki Etkilerinin Sosyal Karşılaştırma Kuramı Çerçevesinde İncelenmesi, Mediterranean Journal of Sport Sciences. 2020) Spor Yapan Bireylerde Yeni Yemek Korkusu İle Ortoreksiya Nervoza Eğilimleri ve Beslenme Durumu Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi, Beş Diy Derg,. Üstündağ, E., (2020) Spor Salonunda Spor Yapan Bireylerde Yeme Farkındalığı ile Ortoreksiya Nervoza Belirtileri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
Katılımcıların Sosyodemografik Özelliklerine İlişkin Bulgular
Haftalık Egzersiz Yapmaya Yönelik Bulgular
Katılımcıların haftalık egzersiz yapma durumları incelendiğinde (tablo 7) neredeyse yarısının (%40,90) hiç egzersiz yapmadığı görülmektedir.
Ortoreksiya Nervoza Düzeyine Yönelik Bulgular
Beden Memnuniyeti Puanlarına Yönelik Bulgular
ORTO11 ve Beden Memnuniyeti Ölçeklerinden Elde Edilen Puanların
Beden Memnuniyeti Düzeylerinin Haftalık Egzersiz Düzeylerine Göre Farklılaşma
Ortoreksiya Nervoza Düzeylerinin Haftalık Egzersiz Düzeylerine Göre
Beden Memnuniyetinin Ortoreksiya Nervoza Düzeylerine Göre Farklılaşma
Egzersiz uygulamalarının psikolojik değişkenler üzerindeki etkisine odaklanan araştırmalarda, fiziksel aktiviteye katılımın normal örneklemde depresyon, kaygı, stres, benlik saygısı ve beden imajı gibi değişkenleri doğrudan etkileyebileceği belirtilmektedir (Özdemir ve Çelik, 2009). 2010). İlk araştırma hipotezi; Bireylerin vücut doyumlarının egzersiz düzeylerine göre değişeceği hipotezi H1'in kabul edildiği söylenebilir. Erdoğanoğlu ve Tunç (2020) tarafından yapılan bir çalışmada, bu çalışmada aynı yaş aralığındaki gençlerde ve 1 yıl boyunca egzersiz yapan bireylerde egzersiz ile beden imajı arasında anlamlı bir ilişki bulamamışlardır.
Egzersiz ve beden doyumu arasındaki ilişkinin incelendiği başka bir çalışmada ise egzersiz yapan ve yapmayan grupların benlik saygısı ve beden doyumu düzeyleri karşılaştırılmış ve iki grup arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. Ayrıca haftada bir gün egzersiz yapan grup ile haftada 3 gün ve üzeri egzersiz yapan grup arasında vücut memnuniyeti açısından anlamlı bir fark vardır. Bu nedenle insanlar arasında farkındalık oluşturmak ve altta yatan patolojik nedenleri belirlemek için bu yeme bozukluğu hakkında daha fazla araştırma yapılması önerilmektedir.
Bu çalışma ve literatür taraması sonucunda elde edilen bilgiler doğrultusunda egzersizin insan fizyolojisi, psikolojisi ve sosyal hayata faydaları bir kez daha belirtilmiş ve kişinin beden algısını olumlu yönde etkilediği tespit edilmiştir. Okullarda ve sosyal gruplarda egzersiz bilincinin oluşturulması ve sosyal, psikolojik ve fiziksel faydaları ile ilgili literatür bilgilerinin sunulması önerilmektedir. Analiz, Uluslararası Bilim Kültür ve Spor Dergisi Alpaslan, A., (2012) Ergen Ruh Sağlığı ve Sporu, Kocatepe Tıp Dergisi. 2007) Benlik temsilinin cinsiyet ve egzersiz davranışı parametrelerine göre incelenmesi, Hacettepe Spor Bilimleri Dergisi.
Topçu, F ve Arıcak, O, (2019) Genç erişkinlerde mükemmeliyetçilik ve beden algısının ortoreksiya üzerindeki etkisi, Hasan Kalyoncu Üniversitesi, Gaziant ep. 2016) Obezite cerrahisi (Biatrik Cerrahi) öncesi ve sonrası hastaların depresyon, beden memnuniyetleri ve yeme tutumlarının değerlendirilmesi, Doğu Akdeniz Üniversitesi. Daha sağlıklı yiyecekler hakkında. Düşünceleriniz sizi günde üç saatten fazla mı meşgul ediyor? 6. Sağlıksız olduğunu düşündüğünüz yiyecekleri hiç yediniz mi?
Ortoreksiya Nervoza Düzeyleri ile Haftalık Egzersiz Düzeyleri Arasındaki İlişkiye
