Savunma harcamalarının tanımındaki değişiklikler, Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO), Uluslararası Para Fonu (IMF) ve Birleşmiş Milletler (BM) tarafından yapılan sınıflandırmalara da yansıyor. Bazı akademisyenler, ülkenin savunma harcamalarının optimal düzeyde belirlenmesi için bir güvenlik fonksiyonunun oluşturulması gerektiğini savunuyor.
Dünyada Savunma Harcamaları
Ancak dünyada zırh ve savunma harcamalarının gelişimini görebilmek için 2007 yılında en çok savunma harcaması yapan 15 ülke aşağıdaki tabloda gösterilmektedir. Görülebileceği gibi; Savunmaya harcama yapan ülkeler arasında ilk sırada yer alan ABD, dünya savunma harcamalarının neredeyse yarısını gerçekleştiriyor.
İstihdam Üzerindeki Etkisi
Enflasyon Üzerindeki Etkisi
Terörle mücadelenin en yoğun yaşandığı yıllar, savunma harcamalarının enflasyon üzerindeki etkisinin en fazla hissedildiği yıllar oldu. Gördüğünüz gibi terörün en yoğun olduğu dönemlerde savunma harcamalarının gayri safi milli hasıla içindeki payının artmasına paralel olarak enflasyon da artıyor ve bütçe açığı artıyor.
Ödemeler Dengesi Üzerindeki Etkisi
Geçmiş yıllardaki savunma harcamalarının ödemeler dengesi üzerindeki etkilerini tartışmak gerekirse, aşağıdaki tabloda 1990-1995 yılları arasında silah ithalatının toplam ithalat ve cari açık içindeki payını görüyoruz. Önceki yıllara baktığımızda şunu görüyoruz: 1985-1995 döneminde ülkemizin silah ithalatı toplam ithalat içinde oldukça yüksek bir ağırlığa sahipti.
Sanayi Üzerindeki Etkisi
Savunma sanayi, Türkiye'de olmayan sanayi dallarının oluşmasını ve yan sanayiler yaratarak gelişimini hızlandıracak. Sivil sanayide kullanılmayan ürünleri üreten sanayilerin gelişmesi sonucunda karlılık sorgulanırsa, diğer sanayi dalları yerine savunma sanayinde faaliyet göstermeyi tercih etmek sanayileşme içinde çarpık bir dağılım yaratabilecektir.
Teknolojik Gelişme ve Ar-ge Üzerindeki Etkisi
Savunma sanayinde üretilecek ürünlerin ihtiyaç fazlası üretildiği ve ihtiyacın doğru belirlenemediği durumlarda bu durum ekonomide kaynak israfına yol açacaktır. Aksi takdirde hiçbir zaman karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olamayacaklar ve savunma harcamaları içinde teknoloji satın alma maliyetleri hiçbir zaman azalmayacaktır.
BÖLÜM
TÜRKİYE CUMHURİYETİ SAVUNMA YAPILANMASI 1. Türkiye Cumhuriyeti Savunma Yapılanması
- Türk Silahlı Kuvvetleri Teşkilat Yapısı
Türk Silahlı Kuvvetlerinde Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanlığı, Genelkurmay Başkanlığı çatısı altında Milli Savunma Bakanlığına bağlıdır. Jandarma Genel Komutanlığı, Türk Silahlı Kuvvetlerinin bir parçası olup, Silahlı Kuvvetler, eğitim ve öğretime ilişkin görevleri bakımından Genelkurmay Başkanlığına, güvenlik, kamu düzeni ve performansı açısından ise İçişleri Bakanlığına bağlıdır. diğer görev ve hizmetlerden sorumludur.
SAVUNMA HARCAMALARININ PLANLANMASI
- Savunma Politikalarının Oluşturulması
- Savunma Politikalarının İlkeleri
- Savunma Politikalarının Tespiti
- Planlama, Programlama ve Bütçeleme Sistemi (PPBS)
- Planlama, Programlama ve Bütçeleme Sisteminin Tanımlanması Planlama, Programlama ve Bütçeleme Sistemi(PPBS) Türk Silahlı
- Planlama, Programlama ve Bütçeleme Sisteminin Safhaları Planlama, Programlama ve Bütçeleme Sistemi dört aşamada
- Savunma Sanayi Müsteşarlığı (SSM)’nca Yürütülen Faaliyetler Ülkemizde savunma sanayinin geliştirilmesi ve savunma sistemleri
Türkiye'nin savunma bütçesini kullanan birimlerden biri olan Jandarma Genel Komutanlığı diğer kuvvetlerden farklı olarak bağımsız bir bütçeye sahiptir. Türkiye'nin milli savunma politikasının temeli olan Soğuk Savaş'ın sona ermesi ve bloklar arasındaki savaş sonucunda küreselleşmeye yönelik yeni bir dünya düzeni arayışı, tehdit kavramlarını da değiştirmiştir. Yunanistan'ın devamında; Kıbrıs ve Ege'deki sorunlar (Adalar, Kıta Sahanlığı, Karasuları), Batı Trakya Türkleri üzerindeki baskılar, Türkiye'nin son dönemde Avrupa Birliği ile hızlanan ilişkilerini engellemeye yönelik hareketler;
Suriye'nin Fırat Nehri'nin toprak ve sularının paylaşımına ilişkin Türkiye'den talepleri ve PKK terör örgütüne destek faaliyetleri; Ülkemizde Milli Savunma Planlama Faaliyetleri, Türk Milli Askeri Stratejisi (TÜMAS) ve aşağıdaki kavramlar ışığında, hedef kuvvet yapısının ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde Planlama, Programlama ve Bütçeleme Sistemi (PPBS) sürecine uygun olarak yürütülmektedir ( SSM, 2009). Türk Silahlı Kuvvetlerinin orta vadeli (10 yıllık) kuvvet yapısı, modernizasyon, savaş hazırlığı, harekât bakım, inşaat altyapı hedeflerini ve faaliyetlerini ortaya koyan SHP; Uzun vadede (20 yıl) ulaşılacak hedefleri belirleyen temel planlardan biridir.
TSK İnsan Gücü Planı, MHE'yi esas alarak TSK'nın ihtiyaçlarına yönelik insan gücü planlamasıdır. Türk Silahlı Kuvvetlerinin ve diğer güvenlik kurumlarının sistemsel ihtiyaçlarının karşılanması SSM'nin en önemli görevidir.
BÖLÜM
TÜRKİYE’DE SAVUNMA HARCAMALARININ KAYNAKLARI
- Ulusal Kaynaklar
- Millî Savunma Bütçesi
- Savunma Sanayi Destekleme Fonu (SSDF)
- Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı (TSKGV) Gelirleri
- Dış Kaynaklar
Milli Savunma Bütçesinden tahsis edilen kaynaklar, - Savunma Sanayii Destekleme Fonu Kaynakları, - Türk Silahlı Kuvvetleri Güçlendirme Kaynakları (TSKGV), - Jandarma Genel Komutanlığı Bütçesi. Savunma Sanayii Destekleme Fonu'nun GSYH'ye oranı 2001-2001 yılları arasında azalmış, fonun GSYH'ye oranı ise en yüksek seviyeye 2001 yılında çıkmıştır (Türk, 2007: 30). Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı (TSKGV), Türkiye'nin milli savaş sanayisini geliştirmeyi ve yeni savaş sanayi kolları kurmayı, savaş silahları, araç ve gereçleri satın alarak Türk Silahlı Kuvvetlerinin (TSK) muharebe gücünün artırılmasına katkıda bulunmayı amaçlıyor. ve Hava Kuvvetleri Güçlendirme Temelleri.
TSKGV'nin silahlı kuvvetlerin modernizasyonuna katkısı yerli silah üreten şirketler kurmak veya onlarla işbirliği yapmaktır. Modernizasyon programının ilk yıllarında TSKGV'nin katkısı daha yüksek olmasına rağmen, daha sonra düşüş göstererek yıllık ortalama %1,5 olmuştur. 1987-2000 döneminde TSKGV'nin temel gelir kaynağı; Bağışlardan daha fazla faiz geliri, katılım temettüleri ve kambiyo gelirleri vardı (Günlük-Şenesen.
Türkiye'nin savunma amacıyla aldığı dış yardımlar, ABD güvenlik yardımları ve NATO altyapı fonlarından oluşmaktadır (Uçar, 2003:18). Dış kaynakların artırılması, çeşitlendirilmesi, daha verimli hale getirilmesi, kısacası en iyi koşullarda sürekli Türkiye'nin kullanımına açık tutulması, akılcı ve köklü bir dış politikanın yürütülmesiyle sağlanabilir (Baykal, 1988).
TÜRKİYE’NİN SAVUNMA BÜTÇESİ 1.Savunma Bütçesi
- Savunma Bütçesinin Niteliği
- Savunma Bütçesinin Düzeyi
- Savunma Bütçesini Etkileyen Diğer Faktörler
- Türkiye’nin Savunma Bütçesi
Bu bütçe, Savunma ve bağlı kurumlar için belirli bir süre boyunca beklenen kaynakların ve operasyonel maliyetlerin tanımlanmış bir resmini içerir. Bütçe sürecinde stratejik ortam, mali kaynakların yeterliliği ve askeri veya barışı destekleme operasyonlarına katılma yeteneği gibi birçok faktör dikkate alınmalıdır. Diğer ülkelerin kişi başına savunma harcaması ya da GSYH'ye oranı ölçüt alınarak belirlenen düzeydir (TESEV, 2006).
Ülkemizde savunma bütçesi de diğer harcamalar gibi cari harcamalar, yatırım harcamaları ve transfer harcamaları olarak sınıflandırılmaktadır. İç ve dış borçlanmadaki artışın yüksek faiz oranları, ithalat-ihracat dengesizliği, sosyal güvenlik kurumlarının mali dengesinin giderek bozulması, jeopolitik konum ve sınırlarımızdaki gelişmeler sonucunda savunma ve güvenlik harcamalarının artması Şiddetli siyasi çatışmaların yol açtığı ekonomik krizlerin yanı sıra bütçe açıklarının temel nedenleri olmuştur (Özbaran, 2004). :136). Türk bütçe sisteminde kamu harcamaları yakın zamana kadar ekonomik sınıflandırma ve idari-işlevsel sınıflandırma olmak üzere ikili bir yapıda sınıflandırılmaktaydı.
Ekonomik sınıflandırmada; Kamu harcamaları cari, yatırım ve transfer harcamaları olarak sınıflandırılırken, idari işlevsel sınıflandırmada faaliyetlerin yürütülmesinde ve sürdürülmesinde "hizmet"i esas alan bir yaklaşım benimsenmekte ve kamu harcamaları sunulan hizmetlere (eğitim, sağlık) göre farklılaştırılmaktadır. , savunma, genel idare vb.) yapılıyordu (Özbaran, 2004:115). Tabloya bakıldığında savunma ve güvenliğe ayrılan bütçenin her yıl arttığı ancak GSYH ve bütçe içindeki payının azalma eğiliminde olduğu dikkat çekiyor.
BÖLÜM
Fırsat Maliyeti Kavramı
Savunma Harcamalarının Fırsat Maliyeti
Kaynak yetersizliği nedeniyle ülkeler veya şirketler savunma hizmetleri üretimi ile diğer tüm mal ve hizmetler arasında seçim yapmak zorunda kalıyor. Bu durumda daha fazla savunma hizmeti ancak diğer mal ve hizmetlerden fedakarlık pahasına elde edilir. Sivard (1993) çalışmasında birçok ülkede savunma harcamalarının genel olarak toplam kamu harcamaları içinde çok önemli bir paya sahip olduğunu ve eğitim ve sağlık harcamalarından nispeten daha yüksek olduğunu belirtmektedir.
Öte yandan dünyanın birçok ülkesinde bireyler yeterli sağlık hizmeti alamıyor ve her dört kişiden biri okuma yazma bilmiyor. Çünkü bir tarafta savunma harcamaları ve ülkelerin artan maliyetlerinin yarattığı ve toplumun kalkınması için gerekli olan fırsat maliyetleri, diğer tarafta ülkenin kalkınması için gerekli olan harcamalar bulunmaktadır. Optimal seviye belirlenirken ülkelerin savunma düzeyi ve gelişmişlik düzeyine ilişkin aldıkları karar ön plana çıkmaktadır.
Pek çok ülkede hem toplam kamu harcamalarının hem de GSMH'nın önemli bir payını oluşturan savunma harcamalarına ayrılan kaynaklar, büyüme için son derece önemli olabilecek alternatif kullanım alanları azaltılarak kullanılıyor. "Savunma zenginlikten önemlidir" sözü, ülkelerin varlığını ve bağımsızlığını korumak için vazgeçilmez bir hizmet olduğunu desteklemektedir (Seyidoğlu.
Savunma Harcamalarının Optimum Seviyesi
- Optimal Seviyenin Belirlenmesindeki Zorluklar
- Savunma Harcamalarının Rasyonelliği
Birinci yaklaşım: Savunma kamu malı olarak tanımlandığından savunma harcamalarının optimal düzeyi; Marjinal faydaların (MB) toplamının marjinal maliyetlere (MC) eşit olduğu miktar olacaktır. Ayrıca, belirli bir bütçe kısıtlaması altında savunma hizmetlerinin faydalarını en üst düzeye çıkarmak için, savunma harcamalarının savunma hedeflerine olan etkisinin tahmin edilmesi gerekmektedir. Etkililik kavramı, bir şirket veya kuruluşun, tanımladığı amaç ve stratejik hedeflere, bu amaç ve hedeflere ulaşmak için gerçekleştirdiği faaliyetler sonucunda ne ölçüde ulaştığını belirleyen bir performans boyutudur.
Başka bir deyişle "verimlilik" ölçümü, amaç ve hedeflerin önceden belirlenmesi ve daha sonra üretim süreci sonucunda ortaya çıkan durumun ilgili amaç ve hedeflerle karşılaştırılmasından ibarettir. Bir faaliyetin "etkili" olarak tanımlanabilmesi için söz konusu faaliyetin işletmenin plan, program, amaç ve hedeflerine en iyi düzeyde yaklaşması gerekir (Arslan, 2002:3-5). Dolayısıyla bu harcamalardaki verimliliği somut olarak ifade etmek mümkündür (örneğin eğitim verilen öğrenci sayısı, tedavi edilen hasta sayısı).
Savunma harcamalarının optimal düzeyinin belirlenmesi ve savunma harcamalarından elde edilen faydaların parasal olarak ölçülememesi gibi sorunlar karşısında yetkililerin dikkat etmesi gereken nokta, savunma harcamalarının en akılcı şekilde yapılması gerektiğidir. Savunma harcamaları, diğer alanlarda kullanılabilecek kıt kaynakların başka ihtiyaçların karşılanması amacıyla tüketilmesine neden olmakta ve savunma harcamalarının maliyetleri, bu kaynakların özel ve savunma dışı kamu sektörlerinde kullanılma olanağının azaltılması şeklinde ortaya çıkmaktadır.
TÜRKİYE’DE SAVUNMA HARCAMALARININ FIRSAT MALİYETLERİ VE KALKINMA İLİŞKİSİ
- Sosyal Refah ve Kalkınma
- Savunma Harcamalarının Sosyal Refaha Etkisi
- Eğitim Harcamalarına Etkisi
- Sağlık Harcamalarına Etkisi
- Çevre Harcamalarına Etkisi
Dünyada olduğu gibi Türkiye'de de askeri gücün oluşturulması ve sürdürülmesine büyük miktarda kaynak ayrılıyor. Daha fazla askerin istihdam edilmesi, yetişmiş insan gücünün ekonomik kalkınmayı sağlayacak diğer alanlarda kullanılmasını engellemektedir. Askeri alanlar, tesisler ve eğitim için daha fazla arazi ve alana ihtiyaç duyulacağından, ülkeye değer katacak hizmet verecek araziler feda ediliyor.
Savunmaya yönelik harcamaların verimsiz ve cömert bir şekilde yapılması, ülkeye refah getirecek diğer harcama kalemlerinden biri olan eğitimde kaynak kaybına yol açmaktadır. Aslında eğitime ne kadar çok kaynak harcarsak ekonomiye katkı olarak geri dönecektir. Savunma sanayimizin gelişmesi. Buna göre bir ülkede eğitimin göstergesi ve gelişmişlik kriteri olan okuryazarlık oranı Türkiye için Tablo 12'de, bütçeden eğitime ayrılan kaynaklar ise Tablo 13'te gösterilmektedir. Tablolara baktığımızda Türkiye'de eğitime bütçeye ayrılan kaynakların her geçen yıl arttığını, buna paralel olarak gösterge olarak kabul edilen okuryazarlık oranında da iyileşmeler olduğunu görüyoruz.
Önemli demografik göstergelerden biri olan “Beş yaş altı çocuk ölümleri” Tablo-14'te gösterilmektedir. Bu tutarların sosyal refah harcamalarına yönlendirilmesi, eğitim ve sağlık harcamalarına daha fazla kaynak ayrılmasına olanak sağlayabilir.
SAVUNMA HARCAMALARINI ZORUNLU KILAN VE DÜZEYİNİ BELİRLEYEN FATÖRLER
- Jeopolitik Konum
- Siyasal İstikrarsızlıklar
- Komşu Ülkelerin Yapmış Olduğu Savunma Harcamaları
- Yerli Savunma Sanayisinin Geliştirilmesi Zorunluluğu
- İç Güvenlik Sorunları ve Terörizme Karşı Sürdürülen Mücadele Hedefe ulaşmada her yolu meşru sayan terörizm insanlık tarihi kadar
Dini, siyasi, su, petrol vb. sorunlar. Bölge ülkeleriyle Türkiye arasındaki ilişkiler halen devam ediyor. Türkiye'de son yıllarda bütçede savunma harcamalarının payı azalmadan eğitim, sağlık ve çevre harcamalarına ayrılan payın arttığını görüyoruz. "Türkiye'de Savunma Harcamaları ve Kalkınma Dersi", İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
AB'nin Gelişen "Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikası ve Türkiye", Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, sayı: 9/3 s.127-145. Türkiye'de Savunma Harcamaları ve Ekonomik Etkileri, Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etüdler Vakfı (TESEV) Yayınları, İstanbul. "Türkiye'nin Savunma ve Savunma Harcamalarının Komşu Ülkelerle Karşılaştırmalı Analizi", Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
“Ekonomik gelişme sürecinde Türkiye'de sağlık sektörünün yeniden yapılandırılması”, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora tezi. “Yılda Eğitim Harcamaları”, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Bölüm 2. Türkiye'de Son Beş Yıllık Devlet Harcamalarının Harcama Türlerine Göre İncelenmesi”, Sayıştay Dergisi, Sayı 53. Savunma Sanayii ve Savunma Sanayii Harcamaları Türkiye'de açık dönemde", Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans tezi.
"Dünyada ve Türkiye'de Savunma Harcamalarında Gelişmeler ve Ekonomik Etkileri", Banka ve Ekonomik Yorumlar, C:26 S.12 Türk, H.K.
