• Nenhum resultado encontrado

SEMBRAR PARA PODER COLHER

Alfredo Cameirão Persidente de la Direçon de l’Associaçon de la Lhéngua i Cultura Mirandesa

Resumo

Fazer l nono anho an Mirandés. L porcesso de reconhecimiento, balidaçon i certeficaçon de cumpeténcias an Lhéngua Mirandesa. L causo de San Pedro de la Silba.

Palabras chabe

Lhéngua mirandesa, balidaçon, lhéngua minoritaira.

Abstract

Do the ninth year in Mirandese. The process of recognition, validation and certification of language skills in Mirandese. The case of San Pedro de la Silba.

Keywords

L die 9 de júnio de 2009, dous pertueses, Albertina Pires de São Pedro i Luís António Martins da Silva, dambos a dous de San Pedro de la Silba, ne l cunceilho de Miranda de l Douro, ne l antigo territória mediabal de la Tierra de Miranda, bírun las sues cumpeténcia balidadas i certeficadas cun un certeficado scolar de l nono anho, todo abarcado drento de l porcesso de reconhecimiento, balidaçon i certeficaçon de cumpeténcias, que junto de las pessonas quedou más conhecido pulas Nuobas Ouportunidades. Tal feito, que fui para las dues pessonas an que amantamos un marco amportante nas bidas deilhas, fui tamien para la lhéngua mirandesa (i mesmo para la stória de l ansino an pertual) fui ua data stórica, bisto que era la purmeira beç que l stado pertués antregaba un certeficado scolar – 9º anho – cun balor tan legítemo cumo qualquiera outro – cumo resultado de un trabalho an que se solo s‘outelizou la lhéngua mirandesa.

L Porgrama de las Nuobas Ouportunidades, ambora aporbeitando alguas de las leis datrás – yá eisistie zde 2001, ampeçou an fuorça cumo resultado de la política eiducatiba de l goberno que saliu de las eileiçones de 2005 i drento de ls caminos q’oufrecie a las pessonas que s’anscrebien, queremos-mos eiqui centrar ne l RVCC, l camino que ls nuossos dous mirandeses scolhírun.

L RVCC,que se zambolbie nun CNO (habie-los an scolas ou pribados) trataba de certeficar las cumpeténcias de las pessonas que, nun habendo tenido l’ouportunidade de “fazer la scola” ne l tiempo que pertence (la mocidade), quejíssen ber essas mesmas cumpeténcias reconhecidas i certeficadas cun un diploma scolar (que podie ser de l 4º, de l 6º, de 9º ou de l 12º anho).

Para zambolber l porcesso, eisistie un refrencial de cumpeténcias-chabe (un para l nible básico i outro para l nible secundairo), çtribuido – l de l básico, que eiqui mos acupa – por 4 grandes campos: lhenguaige i quemunicaçon, cidadanie i ampregabelidade, matemática para la bida i TIC.

Custruíndo l sou PRA (portefolio reflexibo d’aprendizaiges), quier dezir, cuntando i çcrebindo (screbindo) la stória de la sue bida, l adulto iba “balidando” las cumpeténcias chabe de l referencial i quando las tubissa balidado todas, staba purparado para acabar l porcesso i ber las ditas cumpetencias certeficadas, cousa que se fazie ne Juri final de certeficaçon (adonde partecipában l adulto, ls formadores i un eisaminador de fuora) adonde l adulto çfendie l sou PRA ou apersentaba un trabalho q’amostrasse las cumpeténcias más amportantes.

Ora, an 2008, stábamos nós a trabalhar cumo formador de lhenguaige i quemunicaçon ne l CNO de l campus Académico de l Anstituto Piaget an Macedo de Cabaleiros i dou-se l causo de arranjarmos un grupo d’adultos cun ganas de fazer l RVCC an San Pedro de la Silba, cunceilho de Miranda de l Douro.

Eran 12 pessonas al ampeço i apuis de las purmeiras cumbersas fui-le fazido l zafiu de que pedíssen para zambolber l porcesso an lhéngua mirandesa.

Las ourientaçones i ls dequemientos falában de lhenguaige i quemunicaçon (nun falában de quemunicaçon an pertues)

Miu dito miu feito, Luis i Albertina zirrórun que nun fazien l porcesso se nun fura an mirandés, cousa que, aceitando las outeridades de baixo, nun parecie ampossible, yá que CNO de l Anstituto Piaget tenie cumo formadores dous mirandés falantes “alfebetizados” an mirandés. Fazirun le l pedido al Piaget i fui-le dezido que podien ampeçar. Ampeçórun die 13 de maio de 2008, l que fazie adebinar un fin “milagroso”. Antretanto, l Piaget fizo l pedido para Lisboua, para l’Agencia Nacional de Qualificaçon, l’antidade que guiaba todo l porcesso i era tutelada, ye amportante que se diga, puls Menisterios de l Eiducaçon i de l Trabalho i de la Segurança Social.

Excerto de l pedido formal de l Piaget:

“(...) Sublinha-se ainda que tal projecto foi possível por os ditos adultos serem naturais e residentes em Terras de Miranda, terem o Mirandês como língua materna, e insistentemente terem solicitado tal desiderato, por saberem ter o CNO do Instituto Piaget nos seus quadros elementos, também eles, falantes nativos de Língua Mirandesa, com elevado grau de conhecimento do Mirandês falado e escrito, e com reconhecidas competências para conduzir e orientar todo o processo.(...)”

La respuosta inda tardou i fui perciso ir alhá baixo uas dues ou três bezes a picar l burro (nua deilhas, l própio Persidente de l’Agencia Nacional de Qualificaçon mos dixo na cara que el era acontra, por nun antender que se podissa zambolber un porcesso daqueilhes sien ousar l pertués. Hai oupeniones para todo i l’outerizaçon solo habie de benir an márcio de 2009.

Antretanto, Luis i Albertina cuntinában a trabalhar. Íban screbindo la sue stória de bida an mirandés (habien-le sido dadas alguas regras – Cumbençon), screbien durante la semana i apuis na sesson (ua por semana durante más de un anho) corregie-se.

Cachico de l Portefolio d’Albertina: “An março, dezie mie bó, eiguala la nuite c’al die.

Naqueilhes tiempos, chobie que Dius la daba, nun habie talbisones, nien rádio nien lhuç. Mas, oulhai, era ua alegrie: la giente, a las tardes, ajuntaba-se ne ls palheiros porque yá íban bazius de l Ambierno, las mulhieres más bielhas filában lhinho i lhana, las de meia eidade fazien na meia i nós, la garotada, saliemos de la scola i jugábamos a la pedrisca i al senhor barqueiro.”

Cachico de l Portefolio de Luís Silva:

“La purmeira cortiça ye tirada quando al sobreiro ten más de dous metros de altura i más de 60 çantímetros de lhargo. A essa cortiça cháman-le la cortiça birge. Deilhi a nuobe anhos, torna-se a tirar – essa ye la segundiça -, a partir deilhi, tira-se a cada nuobe anhos – cháman-le la cortiça anadie, que ye la cortiça de culidade. A cada sobreiro tira-se de 12 a 15 bezes, yá que cada sobreiro bibe a la buolta de 150 anhos.”

Fazírun, Luis i Albertina, a todos ls nibles i n’oupenion de l eiquipa pedagógica de l Anstituto Piaget, un trabalho d’altíssema culidade, cumo se puode ber ne l relatório de ls formadores:

“Com efeito, desafiados para desenvolver o processo a partir da realidade etno-socio-cultural da aldeia que lhes enforma os dias, os adultos entusiasticamente abraçaram tal propósito e desenvolveram um trabalho de pesquisa, recolha, análise e registo das manifestações culturais – aqui entendidas em sentido lato – que caracterizam o seu quotidiano, sem esquecer, como é óbvio, a sua interligação com as próprias histórias de vida, aliás, fortemente condicionadas e dependentes do sítio onde se desenrolam.

Tem um trabalho que consideramos de muito bom nível para o contexto RVCC, mormente no que à área de Linguagem e Comunicação respeita, fazendo também espelhar elevadas competências no âmbito da cidadania, como, aliás, é absolutamente vulgar em qualquer aldeia do Nordeste Transmontano, onde as práticas de inter ajuda e de intervenção social ao nível da comunidade são encaradas, não como actuação de mérito e dignas de realce, mas sim como vulgares obrigações de todo o indivíduo.

Como também é habitual vermos em contexto rural, a matemática é uma constante no seu dia-a-dia, seja nas práticas de trabalho e amanho da terra ou criação de animais, seja nas lides domésticas.

Reagiram - como aliás também é habitual neste contexto – com grande entusiasmo ao contacto com as novas tecnologias, mormente o computador e a Internet, e, maugrado não possam considerar-se experts de informática, pensa-se que conseguirão tornar o uso do computador prática comum no seu quotidiano. De referir que o grupo criou um blogue, actualmente com cerca de 1300 visitas, onde foram sendo regularmente publicados excertos dos diversos PRAs dos adultos, muito especialmente aqueles que se reportavam às manifestações culturais da aldeia.”

De l juri de certeficaçon quedórun las palabras i ls agabones de Amadeu Ferreira i de Julio Meirinhos, de a par culas palabras de reconhecimiento de l abaluadora sterna i de l eiquipa de formaçon. L causo fui notícia ne l jornales i nas radios locales i nacionales. Quedan ls dequemientos de ls Portefolios Reflexibos d’Aprendizaige. Abrie-se outra ouportunidade nó solo para Luis i Albertina mas tamien i subretodo para la lhengua mirandesa que, de cierta forma, antraba na scola outra beç.

Quedan las palabras d els respunsables i de quien acumpanhou de perto todo l porcesso:

“L empowerment zambolbido junto de las pessonas cun quien tubumos l gusto de trabalhar, puode-se ber ne l PODER que estas pessonas passórun a mostrar cun más cunfiança, outonemie i lhibardade an capacidade de crítica costrutiba, de pensamiento i anterbençon social, política, eiquenómica i cultural, seia a nible oural seia screbindo.(...) Stou cierto que fumos adreitos a todo l que ye pedido nas políticas eiducatibas de Eiducaçon i Formaçon de Adultos.”

Carlos Silvestre, Coordenador CNO

“La maneira cumo trazírun pa las ceçones ls sous questumes i tradiçones, tan própias daqueilhas tierras fizo cun que me dasse cuonta de la riqueza sin fin deste porcesso, na custruçon de ls mius própios saberes, sentindo hoije buntade i curjidade de fazer l camino a la percura de ua lhéngua de Pertual. Si, ua lhéngua de Pertual!, que bai debagarico acaçando quien cun eilha ten cuntato.

Tentar screbir este testo an Mirandês, cula ajuda, ye claro, de l tradutor Pertués-Mirandés çponibelizado na Anternete fui un sabroso zafiu.”

Marina Santos, Técnica RVC

Marina Santos quijo respunder por scrito i an Mirandés. Quaije nun dou erros i inda chegou a çcubrir alguns erros que l tradutor outemático fizo. Isto ye bien la pruoba que este porcesso poude ser, an berdade, bien anriquecedor. I para ls dous lhados: para ls “alunos” i para ls “porsores”.

I pal fin las melhores palabras, las de las figuras prancipales:

“You anscrebi-me porque l 9º anho inda me puode benir a fazer falta, agora fai falta para todo, i scolhi trabalhar an Mirandés para tirar ua ateima: para ber se afinal ye lhéngua ou nó, se solo andábamos eiqui a brincar a las lhénguas.You siempre falei Mirandés mas nunca le habie screbido; inda dou muito erro mas yá me bos zanrascando. Nun fui fabor niun que mos fazírun: l goberno diç que las Nuobas Ouportunidades ye para pagar la díbeda a quein nun tube ouportunidade de studar ne l sou tiempo. Anton aporbéitan i pagan-le tamien la díbeda al Mirandés, por tenéren ampuntado de la scuola i de ls sítios importantes durante tanto tiempo.”

Luis Silva

“You scolhi fazer l Porcesso an Mirandés por bias de ser la mie lhéngua mai, la purmeira que daprendi. Toda la bida tengo andado anquemodada cul grabe, a las bezes peç que até me atafanha. Toda la bida tengo bibido agoniada por se star a perder la nuossa lhéngua.

Acho muito justo que mos déian esta Ouportunidade; i nó solo justo, mas tamien me dá muita alegrie i muita proua; yá ten benido giente a mie casa, alguns bien doutores, que quier oubir l mirandês i sabe dá-le balor!

Albertina São Pedro

Antre 2005 i 2010 más de un melhon de pessonas s’anscrebiu ne l porgrama de las nuobas ouportunidades i más de 400 mil fúrun certeficadas.

EL BARRANQUEÑO,