Haziran 2014, 15(1), 87-112.
Mobbinge Maruz Kalma Durumunun Belirlenmesi:
He şireler Üzeri e Bir Çalış a
İlka Se i ç TURAÇ, Ba ra ŞAHİN*
Mobbinge Maruz Kalma Durumunun Belirlenmesi: He şireler Üzeri e BirÇalış a
Özet
He şireleri o i ge aruz kal a duru ları ı elirle esi a a ı la A kara’daki eş hasta ede çalışa he şireler üzeri de anket apıl ıştır. a kette ta esi geri dö üş, eri a alizi de a ket esas alı ıştır. He şireleri mobbinge aruz kal a düze leri i ölç ek içi Le a ’ı geliştirdiği LIPT ölçeği kulla ıl ıştır. Kası - Mart 2013 arası da apıla çalış a i ele diği de; he şireleri e fazla iletişi o utu da o i ge aruz kaldıkları, % , 'i i ö eti ileri tarafı da o i ge aruz ırakıldıkları tespit edil iştir. A rı a, he şireleri o i ge aruz kal a duru ları ı çalıştıkları ölü lere, topla çalış a süresi e, ö etsel pozis o ları a göre a la lı ir farklılık p < , gösterdiği ulu urke , çalıştıkları hasta e türleri e, eğiti düze leri e e kuru da çalış a şekli değişke leri e göre a la lı farka rastla adığı p> , ulu uştur. Çalış a so uçları he şireleri o i ge aruz kaldıkları ala ları elirle esi de, u ö de gerekli ö etsel ö le leri alı a-sı da ö e li ipuçları su a aktır.
Anahtar Kelimeler: Mo i g, he şireler, hasta eler
Determining the State of Being Subject to Mobbing: A Study on Nurses
Abstract
It was conducted to determine the status of nurses' exposure to mobbing situations. It was conducted on the nurses who work five hospitals in Ankara. Out of the 953 questionnaires which was distributed, 755 were returned. However the data analysis was based on total of 689 surveys. In order to measure the le els of urses’ e posure to o i g LIPT de eloped Leymann was used. It conducted between November 2012 - March 2013 indicate that nurses are mostly exposed to mob-bing situations on the communication dimension. The findings further reveal that 68.5% of the nurses are exposed to mobbing generated by their managers. Moreover, while the state of nurses subjected to mobbing shows significant differences regarding working departments, total working hours and whether they are in a management position (p <0.05),no significant difference is observed considering the hospital type they are working with, their education level and their working way (p > 0.05). These findings will provide important clues in determining the areas in which the nurses are exposed to mobbing and the measures that should be taken in terms of administration.
Key Words: Mobbing, Nurses, Hospitals
1. Giriş
Örgütlerde i sa ilişkileri i ö e i gü geçtikçe art aktadır. Bilgi teknolojileriyle birlikte s
ü-rekli ir gelişi i e değişi i aşa ası örgütleri de etkile ektedir. Örgütler sürdürüle ilirlikleri i sağla ak e eri lilikleri i artıra il ek içi i sa ilişkileri e e kuru içi iletişi e ö e er el
*
İlka Se i ç TURAÇ, Arş. Gör., Ha ettepe Ü i ersitesi, İktisadi e İdari Bili ler Fakültesi, Sağlık İdaresi Bölü ü, ilkaysevinc.turac@hacettepe.edu.tr; Ba ra ŞAHİN, Prof. Dr., Ha ettepe Ü i ersitesi, İktisadi
dirler. Çalışa ları iş eri orta ı da utlu e huzurlu ir şekilde çalış ası eri liliği arttıra faktö
r-lerde irisidir. İş kazaları da artış ol ası, çok sık izi alı ası, işe gel e e gi i duru ları iş aşa ı da e da a gel esi çalışa lar kadar kuru açısı da da olu suz ir durum
sergilemek-tedir. So za a larda özellikle çalış a e ö eti psikolojisi ala ı da çalış a apa irçok bilim
ada ı, iş eri de oluşa psikolojik şiddet, askı ede i le orta a çıktığı ı düşü dükleri e o i g olarak adla dırdıkları ir olgu üzeri detartış aktadırlar Tı az, .
Türkçede; iş eri de du gusal li ç, iş eri de psikolojik terör, iş eri tra ası, iş eri de zor alık, iş eri de psikolojik terör, iş eri de du gusal saldırı, ıldır a e du gusal ta iz gi i ka ra lar o
b-i g erb-i e kulla ıl aktadır. Saldırga , ta b-iz b-i, du gusal saldırga , o b-i g ta b-iz b-isb-i, zor a, o
b-i g u gula a gb-i b-i ka ra lar o b-i gb-i u gula a kb-işb-i/ler b-içb-i kulla ılırke ; du gusal saldırı a uğra a , o i g kur a ı, o i g ağduru, ağdur e kur a ka ra ları da o i ge maruz
kala kişi/ler içi kulla ıl aktadır Ço a oğlu, . Le a ılı da iş aşa ı da o
b-i g ka ra ı ı, b-ir e a daha fazla kb-işb-i tarafı da b-ir b-ire e karşı sb-iste atb-ik b-ir b-içb-i de apıla düş a a e etik ol a a da ra ış olarak ta ı la ıştır. Mo i g da ra ışları sık sık çoğu lukla her gü e uzu ir za a peri odu içerisi de e az altı a e da a gel ektedir Le a , . Mo i g, çalışa lara astları e üstleri tarafı da apıla ildiği gi i eşit düze deki çalışa lar tarafı da da siste atik ir şekilde apıla tehdit, şiddet, aşağıla a gi i her türlü kötü ua ele i içere a la lar taşı aktadır Tı az, . Mo i g, iş eri de, ir e a adire irkaç çalışa ı , ir e a daha fazla çalışa adire dört kişide fazla tarafı da , her gü e a irkaç a süre ile siste atik olarak du gusal ö de zarar eri i da ra ışlara aruz ırakıl asıdır. Toker-Gökçe, 2008).
İş eri de o i g da ra ışları a ol aça çeşitli etke ler ardır. Erkeklerle dolu ir ofiste a
l-ız ir kadı , kadı larla dolu ir ofiste al l-ız ir erkek, farklı i a ç e kültürler, farklı ırk e köke ler, göz alı ı güzellik gi i ifadeler o i gi ede leri arası da gösterile ilir. Ço a oğlu’ a göre u tür özelliklere sahip kişiler hak et edikleri halde her a o i g kur a ı ol a pota si eli e sahipti
r-ler Ço a oğlu . Güç iş eri orta ı da aruz kalı a o i g da ra ışları i ele diği de dikkat çeke ir ka ra olarak orta a çık aktadır. Güç ka ra ı ı iste ile ir içi de e a sağlıklı ir şekilde kulla ılıp kulla ıl a ası da dola ı o i g da ra ışları e da a gel ektedir Ya a , . Çalışa ları e orga izas o ları sağlığı e gelişi leri içi iste e e her türlü kötü da ra ış olarak adla dırıla o i g da ra ışları ı e gelle esi gerekir. İş eri orta ında
u tür da ra ışları de a et esi he çalışa ları he de kuru u i i e, ileri e git esi de e gel teşkil ede ektir. Özler e Mer a , . İ sa ilişkileri e/ka akları a ö elik e ü ük tehditlerde irisi ola o i g i sa ı psikolojik e fizikselolarak tüke işliğe sürükle e , ıpr
e dişe, ağla a krizleri, u utka lık, iştahsızlık, alı ga lık, a i öfkele e, içe kapa ıklık gi i da ra ış e tutu değişiklikleri o i ge aruz kala ire lerde e da a gele il ektedir Tı az, .
1.1.Sağlık Sektörü de Mo i g
Sağlıksektörü deki çalış a şartları e orta ı düşü üldüğü de; u sektörü e ek oğu ir sektör ol ası, kadı çalışa ları ı fazla ol ası, uzu çalış a saatleri, iş stresi i fazla ol ası, hi
z-et erdikleri kişileri hasta e hasta akı ları da oluş ası gi i ede lerde dola ı u ala da diğer ala lara kı asla o i ge daha çok aruz kalı a il ektedir.
Literatür i ele diği de, sağlık sektörü de o i g da ra ışları; eslek grupları he şireler, doktorlar gi i arası da, a ı eslek grupları ö eti i, alt-üst ilişkileri gi i içerisi de sergile diği
gi i hasta e hasta akı ları tarafı da da u gula a il ektedir. Aşağıda sağlık sektörü de o
b-i g b-ile b-ilgb-ilb-i apıla azı çalış alara değb-i b-il b-iştb-ir.
He şirelerle ilgili Türki e’de apıla çalış alar i ele diği de; Yıldırı e Yıldırı ’ı ap ış olduğu çalış a; Türki e’de sağlık ala ı da çalışa he şireleri aşa ış olduğu o i g e
o i gi he şireler üzeri deki du gusal, sos al e psikolojik etkileri e o i gte kaçı ak içi e ap aları gerektiği ile ilgili ir araştır adır Yıldırı e Yıldırı , . Be zer şekildeki azı çalış alara akıldığı da, Efe e A az tarafı da apıla çalış ada, he şireleri iş eri de o i ge aruz kalıp kal adığı ı orta a çıkar ak a açla ıştır Efe e A az, .Yıldırı tarafı da apıla çalış ada ise Türki e’de he şireleri aşa ış olduğu zor alık e u u he şireleri çalış a aşa ı a a sı ıp a sı adığı i ele iştir Yıldırı , . Yapıla ir diğer çalış ada Türki e’de Sağlık Baka lığı a ağlı hasta elerde çalışa he şirelere karşı apıla i sel ta izi ede i i, sıklığı ı e so uçları ı elirle ek a açla ıştır Çelik e Çelik, . Bir diğer çalış ada iş eri de şiddet da ra ışları a aruz kala he şireleri şiddet algısı a karar er ek içi psikolojik olarak ir ö te geliştiril esi a açla ıştır Yıldırı e Yıldırı , . Çelik e diğerleri tarafı da apıla çalış ada Türki e’de he şirelere karşı apıla sözel e fiziksel istis
a-rı sıklığı ı , ede leri i , he şireleri iş, aile, sos al aşa ları a ö e li etkileri i , aş et e ö te e faktörleri i ta ı la ası a açla ıştır Çelik, Çelik, Ağır aş, Uğurluoğlu, . E
r-de ir e diğerleri tarafı da apıla çalış ada ise Türki e’ i doğu e gü e doğu ölgesi r-de er ala iki a rı şehirdegöre apa he şireleri hastalar tarafı da i sel ta ize uğra a duru ları ı e he şireleri i sel ta iz karşısı da erdikleri tepkileri elirle ek a açla ıştır Erde ir, Çıtak, Uluso , Geçkil, . Bolışık e diğerleri tarafı da apıla çalış ada ise, daha spesifik olarak
pediatri kli iği de çalışa he şireleri sözel istis ara aruz kal a duru ları i ele iştir Bolı-şık, Ak e Kara udak, .
He şirelerle ilgili urtdışı da apıla çalış alar i ele diği de; İ giltere’deki ir çalış ada, he şireleri karşılaşa ile eği iş eri şiddeti i sıklığı ı elirle ek, sağlık so uçları ile zor alık ar
a-sı da ir ilişki olup ol adığı i ele ek e iş eri desteği i zor alık etkisi i azaltıp azalta a a ağı ı i ele ek a açla ıştır Qui e, . Ca eri o e diğerleri tarafı da Belçika, Al a a, Fi la
e-ka sları arası daki ilişkileri e algıla a sağlık e örgütsel ağlılık üzeri deki psikosos al faktörler e şiddeti etkileşi i i doğruda değerle dir ek a açla ıştır Ca eri o, Estr -Behar, Conway,
Der Heijde , Hasselhor , . For és e diğerleri tarafı da İspa a’da he şireler üzeri e apı-la çalış ada sos ode ografik değişke lerle iş eri de psikolojik ta izi a gı türleri i i ele
n-esi a açla ıştır For és, Cardoso, Castello, Gili, . Sa ir e diğerleri tarafı da Mısır Kah
i-re’de apıla çalış ada kadı hastalıkları e doğu he şireleri e karşı iş eri de şiddet içi leri i elirle ek e şiddete karşı he şireleri tepki e tutu ları ı değerle diril esi a açla ıştır Sa ir, Moha ed, Moustafa, Saif, . Za piero e diğerleri tarafı da iki İtal a sağlık kur
u-luşu da apıla çalış a, he şirelere karşı algıla a saldırga lığı ölç ek e saldırga ları özellikleri e saldırga lık türü arası da ir ilişki olduğu hipotezi i doğrula ak a a ı la apıl ıştır Za pi e-ron, Galeazzo, Turra, Buja, 2010). Karsavura tarafı da apıla çalış ada Sağlık Baka lığı
hasta eleri de ö eti ileri ıldır a a aruz kal a düze leri ile tüke işlik düze leri arası daki ilişki i orta a ko ası a açla ıştır Karsa ura , . Dik etaş e diğerleri tarafı da
yapıla çalış ada ise asista heki leri o i g e tüke işlik düze leri i du gusal tüke e,
du arsızlaş a e kişisel aşarı i si ete, ede i duru a, çalışıla tıp ili leri ala ı a, aşa göre a la lı farklılıklar gösterip göster ediği i elirle ek a açla ıştır Dik etaş, Top e Ergi . Şahi e diğerleri i aptıkları çalış ada asista doktorları o i g da ra ışları a aruz kal a düze leri ile karakteristik özellikleri arası da ir ilişki olup ol adığı i ele iştir Şahi , Çeti , Çi e , Yıldıra , . Rutherford e Rissel tarafı da Ye i Gü e Galler’da ir sağlık kur
u-luşu da apıla çalış ada iş eri zor alığı ı türü, o utu e sıklığı ı araştır ak a açla ıştır Rutherford e Rissel, . Tekeş e diğerleri tarafı da apıla çalış ada fiziksel ve psikolojik
şiddeti eslek grupları a göre dağılı ı ı araştır ak a açla ıştır Tekeş, Turha , Keski , Sur, Kızıltaş . Şahi e Dü dar’ı ılı da sağlık çalışa ları ile ilgili aptıkları çalış ada; sağlık çalışa ları ı heki , he şire, diğer ıldır a ile karşılaş a sıklığı ı tespit et ek, e çok ki ler tarafı da ıldır a a aruz ırakıldıkları ı e çalıştıkları hasta eleri ülki eti e e eslekleri e göre a la lı ir farklılık olup ol adığı ı i ele ek a açla ıştır Şahi e Dü dar, . Bilgel e diğerleri tarafı da sağlık, eğiti e gü e lik sektörleri de apıla çalış ada e az ö lüklü çalışa
n-lar arası daki iş eri zor alığı ı rapor edil e sıklığı ı elirle ek, rapor edile zor alık ile u u sağlığa etkisi i orta a çıkar ak e zor alığa aruz kal ış çalışa lar içi iş desteği etkileri i değe
r-le diril esi a açla ıştır Bilgel, A taç, Ba ra , . Ça ı e Kutlu tarafı da apıla çalış-ada sağlık ala ı da çalışa eslek grupları ı iş eri şiddeti ile karşılaş a ora ı,şiddet çeşidi e karşılaşıla şiddet çeşitleri i etkile e kişisel e esleki özellikleri elirle ek a açla ıştır Ça ı
ve Kutlu, 2011).
Bu çalış a he şireleri ö eti ileri tarafı da o i ge aruz kal a duru ları ı eli
r-le esi a a ı la apıl ıştır. Çalış ada he şirer-leri o i g ir-le karşılaş a sıklıkları ı elirr-le
n-esi i a ı sıra o i ge aruz kal a duru ları ı etkile e faktörleri elirle n-esi a açla
n-ıştır. Bu ağla da he şireleri çalıştıkları hasta e türü e, ölü lere, eğiti düze leri e, toplam
2. Yö te
Çalış a ı a a ı A kara ili de hiz et su akta ola iki ü i ersite, iki özel e ir ka u ha
s-ta esi ol ak üzere eş hass-ta ede çalışa he şireleri o i ge aruz kal a duru ları ı eli
r-le ektir. Bu çalış a Kası - Mart tarihleri arası da kesitsel olarak apıl ıştır. İzi alı a
hasta elere dağıtıla topla a kette ta esi geri dö üştür, a ak eri a alizi de a ket esas alı ıştır.
Araştır ada eri topla a ö te i olarak a ket kulla ıla ağı e a ket ö te i kulla ılarak
a-pıla çalış alarda geri dö üş ora ı ge ellikle ir iri de farklı olduğu içi çalış ada ha gi düze de
geri dö üş ola ağı ö görüle e iş, dola ısı la ör ekle ü üklüğü hesapla a a ıştır. Bu
ağ-la da çalış a kapsa ı da er aağ-la hasta elerdeki he şirelerde ör ekle seçil e erek e az a çalış a süresi ola tü he şirelere ulaşıl a a çalışıl ıştır. Çalış a kapsa ı daki hasta ele
r-de çalışa topla he şire sa ısı ’dir. Araştır ada ulaşıla he şire sa ısı ’dur. Çalış ada gö üllülük esas alı ıştır.
Araştır ada eri topla a ara ı olarak kulla ıla a ket iki ölü de oluş aktadır. Biri i ö-lü , araştır a a katıla he şireleri sos ode ografik özellikleri i elirle e e ö elik soruda oluş aktadır. İki i ölü de, he şireleri ö eti ileri tarafı da aruz kaldığı o i g düze i i elirle ek içi LIPT Le a I e tor of Ps hologi al Terrorizatio Ölçeği kulla ıl ıştır. LIPT’te ulu a ifadelerde sade e herha gi iri de o i ge aruz kal a duru u u sapta ası ile katılı ı ı o i g ağduru olarak ka ul edil esi i sağla aktadır. Ölçek; iletişi kur a ola
a-ğı ı hedef al a a ö elik da ra ışlar, sos al ha atı hedef al a a ö elik da ra ışlar, iti arı e sa gı lığı hedef al a a ö elik da ra ışlar, esleki duru u hedef al a a ö elik da ra ışlar e fiziksel sağlığı hedef al a a ö elik da ra ışlar ol ak üzere o utta oluş aktadır. İfadeleri ölç ekiçi sıklık dere esi olarak eş ölçüt elirle iş e u ölçütler; e et, her gü , e et, haft
a-da e az ir kere , e et, a a-da irkaç kez , e et, ıla-da irkaç kez e ha ır, hiç ir za a içi i
n-de a kette er al ıştır. Literatürn-de o i g da ra ışları ı , uzu ir süre içi n-de e az altı a tekrarla a ir şekilde gerçekleştiği ifade edil ektedir. Bu doğrultuda; araştır a a katıla larda a kette er ala o i g da ra ışları a a süreklilik göstere ek şekilde e sıklıkta aruz ka
l-dıkları ı elirt eleri iste iştir.
Bu araştır ada kulla ıla LIPT ölçeği i Türkçe’ e çe irisi Ö erto tarafı da apıl ış e Mo i g: İş eri de Du gusal Ta iz adlı kitapta a ı la ıştır. A ak, kitaptaki a kette Ci
n-sel i alar şekli de er ala ifade u çalış ada kulla ıla a kette; Ci n-sel i alar apılır ; Fizikn-sel zarar ifadesi Sağlığı ız içi iddi so uçlara ede ola ile ek fiziksel saldırılar apılır e Doğruda
i sel ta iz ifadesi ise Ci sel saldırılar apılır ta iz . şekli de değiştiril iştir.
. . Araştır a ı Sı ırlılıkları
Araştır a sade e A kara il erkezi de ulu a hasta ede apıl ıştır. Bu ede le araştı
r-a ulgulr-arı sr-ade e u hr-astr-a elerde çr-alışr-a he şireleri r-a sıt r-aktr-adır. Arr-aştır r-adr-a r-a kete
2.2. Verilerin Analizi
Araştır ada elde edile erileri a alizi de SPSS . istatistik progra ı kulla ıl ıştır. Araş-tır a a katıla he şireleri sos o-de ografik özellikleri i i ele ek içi ta ı la ı ı istatistikle
r-de e o i ge aruz kal a duru ları ı etkile e faktörleri elirle ek içi χ ² testi r-de ara
r-la ıl ıştır.
3. Bulgular
Tablo 1. Mo i g Ölçeği i LIPT Gü e ilirlik Düze i e İlişki Bulgular
LIPT Ölçeği Boyutları Madde Sayısı Cronbach Alpha
İletişi Kur a Ola ağı ı Hedef Al a a Yö elik Mo i g Da ra ışları Bo utu
11 0,91
Sos al Ha atı Hedef Al a a Yö elik Mo i g Da ra ışları
Boyutu
5 0,80
İti arı e Sa gı lığı Hedef Al a a Yö elik Mo i g
Da ra ışları Bo utu
15 0,91
Mesleki Duru u Hedef Al a a Yö elik Mo i g Da ra ışları
Boyutu
9 0,89
Fiziksel Sağlığı Hedef Al a a Yö elik Mo i g Da ra ışları
Boyutu
5 0,76
Ge el Gü e ilirlik Düze i 45 0,96
Çalış ada kulla ıla LIPT ölçeği i gü e ilirlik düze i i ele diği de; ölçeği ge el gü e ilirlik değeri i α= , olduğu görül ektedir. Alfa katsa ısı , ile , arası da olduğu da geliştirile testi /ölçeği üksek gü e ilirliğe sahip olduğu ili ektedir Alpar, .
Ta lo . Araştır a Kapsa ı daki He şireleri Kişisel e Mesleki Özellikleri
Değişke ler Sayı %
Cinsiyet
Kadı 657 95,4
Erkek 32 4,6
Yaş
=<30 266 38,6
>30 313 45,4
Medeni Durum
Evli 412 59,8
Bekâr 264 38,3
Diğer 12 1,7
Belirtil e iş 1 ,1
Eğiti Durumu
Lise 85 12,3
Ö Lisa s 92 13,4
Lisans 474 68,8
Yüksek Lisa s & Doktora 34 4,9
Belirtil e iş 4 ,6
Hasta e Türü
Devlet Hastanesi 152 22,1
Ü i ersite hasta esi 371 53,8
Özel Hasta e 166 24,1
Toplam 689 100,0
Ta lo araştır a kapsa ı daki he şireleri sos o-de ografik özellikleri hakkı da ge el i l-gileri içer ektedir. Elde edile ulgulara göre; araştır a a katıla he şireleri % , ’ü ü kadı
Ta lo . He şireleri Yö eti ileri Tarafı da Olası Mo i g Da ra ışları a Maruz Kal a Duru ları
Olası Mo i g Davra ışları
Mobbinge maruz kalanlar
Mobbinge maruz kalmayanlar
Sayı % Sayı %
Üstü üz ke di izi göster e ola akları ızı kısıtlar. 280 40,6 409 59,4
Sözü üz sürekli kesilir. 278 40,3 411 59,7
Meslektaşları ız e a irlikte çalıştığı ız kişiler ke di izi göster e ola akları ızı kısıtlar.
280 40,6 409 59,4
Yüzü üze ağırılır, üksek sesle azarla ırsı ız. 212 30,8 477 69,2
Yaptığı ız iş sürekli eleştirilir. 296 43,0 393 57,0
Özel aşa ı ız sürekli eleştirilir. 113 16,4 576 83,6
Telefo la rahatsız edilirsi iz. 129 18,7 560 81,3
Sözlü tehditler alırsı ız. 92 13,4 597 86,6
Yazılı tehditler alırsı ız. 35 5,1 654 94,9
Jestler e akışlarla iletişi reddedilir. 243 35,3 446 64,7
İ alar olu la iletişi reddedilir. 226 32,8 463 67,2
İletişi Kur a Ola ağı ı Hedef Al aya Yö elik Mo i g
Davra ışları Boyutu
439 63,7 250 36,3
Çe re izdeki i sa lar sizi le ko uş azlar. 91 13,2 598 86,8
Ki se le ko uş azsı ız, aşkaları a ulaş a ız engellenir. 82 11,9 607 88,1
Size diğerleri de a rı ir iş eri erilir. 58 8,4 631 91,6
Meslektaşları ızı sizi le ko uş ası asakla ır. 33 4,8 656 95,2
Sa ki orada değil işsi iz gi i da ra ılır. 111 16,1 578 83,9
Sosyal Hayatı Hedef Al aya Yö elik Mo i g Davra ışları Boyutu
182 26,4 507 73,6
İ sa lar arka ızda kötü ko uşur. 149 21,6 538 78,1
Asılsız sö le tiler ortada dolaşır. 164 23,8 525 76,2
Gülü ç duru lara düşürülürsü üz. 67 9,7 622 90,3
Akıl hastası ışsı ız gi i da ra ılır. 36 5,2 653 94,8
Psikolojik değerle dir e/i ele e geçir e iz içi size askı apı-lır.
48 7,0 641 93,0
Bir özrü üzle ala edilir. 46 6,7 643 93,3
Sizi gülü ç duru a düşür ek içi ürü üşü üz, jestleri iz e a
sesiniz taklit edilir.
68 9,9 621 90,1
Dini veya si asi görüşü üzle ala edilir. 50 7,3 639 92,7
Milliyetinizle alay edilir. 29 4,2 660 95,8
Özgü e i izi olu suz etkile e ir iş ap a a zorla ırsı ız. 111 16,1 578 83,9
Ça aları ız a lış e küçültü ü şekilde argıla ır. 123 17,9 566 82,1
Kararları ız sürekli sorgula ır. 195 28,3 494 71,7
Müsteh e a da alçaltı ı isi lerle a ılır/hakaret edilirsi iz. 30 4,4 659 95,6
Ci sel i alar apılır. 32 4,6 657 95,4
İti arı ve Saygı lığı Hedef Al aya Yö elik Mo i g Davra ışları
Boyutu
304 44,1 385 55,9
Sizi içi hiç ir özel göre oktur. 103 14,9 586 85,1
Size erile işler geri alı ır, faali etlerde ahru edilirsi iz. 57 8,3 632 91,7
Sürdür e iz içi a la sız işler erilir. 101 14,7 588 85,3
Sahip olduğu uzda daha az ete ek gerektire işler erilir. 115 16,7 574 83,3
İşi iz sürekli değiştirilir. 77 11,2 612 88,8
Özgü e i izi etkile e ek işler erilir. 85 12,3 604 87,7
İti arı ızı düşüre ek şekilde, itelikleri izi dışı daki işler size
verilir.
65 9,4 624 90,6
Kasıtlı olarak ü ük paralar har a a a zorla ırsı ız. 28 4,1 661 95,9
İş eri ize e a e i ize zarar er ek içi kazalara se ep olu ur. 23 3,3 666 96,7
Mesleki Duru u Hedef Al aya Yö elik Mo i g Davra ışları
Boyutu
203 29,5 486 70,5
Tehlikeli işler size erilir. 73 10,6 616 89,4
Fiziksel şiddet tehditleri apılır. 31 4,5 658 95,5
Gözü üzü korkut ak içi hafif şiddet u gula ır. 38 5,5 651 94,5
Sağlığı ız içi iddi so uçlara ede ola ile ek fiziksel saldırılar apılır.
28 4,1 661 95,9
Ci sel saldırılar apılır. ta iz . 20 2,9 669 97,1
Fiziksel Sağlığı Hedef Al aya Yö elik Mo i g Davra ışları
Boyutu
100 14,5 589 85,5
Ge el Mo i g Davra ışları 472 68,5 217 31,5
Ta lo , he şireleri o ut altı da er ala olası o i g da ra ışı a aruz kal a d
u-ru ları a ilişki ilgileri göster ektedir. Oriji al ölçekte o i g duu-ru ları a ilişki ilgiler e et, her gü , e et, haftada e az ir kere, e et, a da irkaç kez, e et, ılda irkaç kez, ha ır, hiç ir za a şekli de ir ölçeğe da alı olarak apıl ıştır. Fakat u çalış ada, e et, her gü , e et, haftada e az ir kere , e et, a da irkaç kez ile e et, ılda irkaç kez seçe ekleri irleştirilerek o i ge aruz kala lar gru u oluşturul uş; ha ır, hiç ir za a ifadesi ise
Ge el o i g o utu i ele diği de; araştır a kapsa ı da er ala he şireleri % , ’i i so a içerisi de olası o i g da ra ışları da e az iri e aruz kaldığı elirle
n-iştir. Beş o i g o utu açısı da akıldığı da ise; he şireleri % , ile e fazla İletişi Kur a Ola ağı ı Hedef Al a a Yö elik Mo i g Da ra ışları a aruz kaldığı tespit edil iştir. Sırası la he şireleri % , ’i i İti arı e Sa gı lığı Hedef Al a a Yö elik Mo i g Da ra ışları Bo utu a, % , ’i Mesleki Duru u Hedef Al a a Yö elik Mo i g Da ra ışları Bo utu a, % , ’ü ü Sos al Ha atı Hedef Al a a Yö elik Mo i g Da ra ışları Bo utu a e % , ’i i Fiziksel Sağlığı Hedef Al a a Yö elik Mo i g Da ra ışları Bo utu a aruz kaldıkları orta a çık ıştır.
He şireleri İletişi Kur a Ola ağı ı Hedef Al a a Yö elik Mo i g Da ra ışları içerisi
n-de e fazla % ’lük ora ile aptığı ız iş sürekli eleştirilir , e az % , ’lik ora ile azılı tehditler alırsı ız ifadeleri e katıldıkları; Sos al Ha atı Hedef Al a a Yö elik Mo i g Da ra ışları Bo
u-tu i ele diği de, he şireleri e fazla % , ’lik ora ile sa ki orada değil işsi iz gi i da ra ı-lır , e az % , ’lik ora ile eslektaşları ızı sizi le ko uş ası asakla ır ifadeleri e katıldıkları görül üştür. İti arı e Sa gı lığı Hedef Al a a Yö elik Mo i g Da ra ışları Bo utu a akıldı-ğı da ise he şireleri e fazla % , ’lük ora ile kararları ız sürekli sorgula ır , e az % , ’lik ora ile illi eti izle ala edilir ifadeleri e katıldıkları elirle iştir. Mesleki Duru u Hedef Al a a Yö elik Mo i g Da ra ışları Bo utu i ele diği de, he şireleri e fazla % , ’lik ora ile sahip olduğu uzda daha az ete ek gerektire işler size erilir , e az % , ’lük ora ile iş eri ize e a e i ize zarar er ek içi kazalara se ep olu ur ifadeleri e katıldıkları elirle iştir. So olarak Fiziksel Sağlığı Hedef Al a a Yö elik Mo i g Da ra ışları Bo utu i ele diği de ise he şireleri e fazla % , ’lık ora ile tehlikeli işler size erilir ; e az % , ’luk ora ile i sel saldırılar apılır ta iz . ifadeleri e katıldıkları elirle iştir.
Ge el olarak he şireleri e fazla aruz kaldığı o i g da ra ışları i ele diği de ise; he şireleri % ’ü ü aptığı ız iş sürekli eleştirilir , % , ’sı ı ke di izi göster e ola
akları-ız kısıtla ır , % , ’ü ü sözü üz sürekli kesilir , % , ’ü ü jestler e akışlarla iletişi re
d-dedilir , % , ’i i i alar olu la iletişi redd-dedilir e % , ’i i üzü üze ağırılır, üksek sesle azarla ırsı ız ifadeleri e katıldıkları ulu uştur.
Bu ları a ı sırage el olarak e az aruz kalı a o i g da ra ışları a akıldığı da; i
n-sel saldırılar apılır ta iz . % , , iş eri ize e a e i ize zarar er ek içi kazalara ede ol
u-ur % , , sağlığı ız içi iddi so uçlara ede ola ile ek fiziksel saldırılar apılır % , e kasıtlı
Ta lo . He şireleri Yö eti ileri Tarafı da Mo i g İle Karşılaş a Duru ları ı Çalıştıkları Hasta e Türleri e Göre Karşılaştırıl ası
Hasta e Türü
Ü iversite
Hastanesi
Devlet Hastanesi
Özel
Hastane Toplam
Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % χ ² P
İletişi Kur a
Ola ağı ı Hedef Al a a Yö elik
Mobbing
Da ra ışları
a 129 34,8 52 34,2 69 41,6 250 36,3
2,654 0,265
b 242 65,2 100 65,8 97 58,4 439 63,7
Sos al Ha atı Hedef Al a a Yö elik
Mobbing
Da ra ışları
a 272 73,3 108 71,1 127 76,5% 507 73,6
1,244 0,537
b 99 26,7 44 28,9 39 23,5 182 26,4
İti ar e Sa gı lığı
Hedef Almaya
Yö elik Mo i g
Da ra ışları
a 203 54,7 79 52,0 103 62,0% 385 55,9
3,706 0,157
b 168 45,3 73 48,0 63 38,0 304 44,1
Mesleki Durumu Hedef Almaya
Yö elik Mobbing
Da ra ışları
a 256 69,0 106 69,7 124 74,7 486 70,5
1,851 0,396
b 115 31,0 46 30,3 42 25,3 203 29,5
Fiziksel Sağlığı Hedef
Al a a Yö elik
Mobbing
Da ra ışları
a 314 84,6 126 82,9 149 89,8 589 85,5
3,481 0,175
b 57 15,4 26 17,1 17 10,2 100 14,5
Genel Mobbing Durumu
a 114 30,7 42 27,6 61 36,7 217 31,5
3,275 0,194
b 257 69,3 110 72,4 105 63,3 472 68,5
Toplam 371 100,0 152 100,0 166 100,0 689 100,0
a: Mobbinge maruz kalmayanlar b: Mobbinge maruz kalanlar
Ta loda, araştır a kapsa ı da er ala he şireleri o i ge aruz kal a duru ları çalış-tıkları hasta elere göre i ele iştir.
Bulgulara göre, he şireleri ö eti ileri tarafı da o i ge aruz kal a duru ları çalıştı
Ta lo . He şireleri Yö eti ileri Tarafı da Mo i g İle Karşılaş a Duru ları ı Eğiti Düze l
e-ri e Göre Karşılaştırıl ası
Eğiti Düzeyi
Lise Ö Lisa s Lisans
Yüksek
Lisans &
Doktora Toplam
Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % χ ² P
İletişi Kur a Ola ağı ı Hedef Al a a Yö elik
Mobbing
Da ra ışları
a 34 40,0 37 40,2 171 36,1 8 23,5 250 36,5
3,503 0,32 b 51 60,0 55 59,8 303 63,9 26 76,5 435 63,5
Sos al Ha atı Hedef Almaya
Yö elik Mo i g Da ra ışları
a 63 74,1 73 79,3 348 73,4 20 58,8 504 73,6
5,402 0,145 b 22 25,9 19 20,7 126 26,6 14 41,2 181 26,4
İti ar e Sa gı lığı
Hedef Almaya
Yö elik Mo i g Da ra ışları
a 48 56,5 53 57,6 267 56,3 14 41,2 382 55,8
3,139 0,371 b 37 43,5 39 42,4 207 43,7 20 58,8 303 44,2
Mesleki Durumu Hedef Almaya
Yö elik Mo i g Da ra ışları
a 60 70,6 70 76,1 335 70,7 18 52,9 483 70,5
6,43 0,092 b 25 29,4 22 23,9 139 29,3 16 47,1 202 29,5
Fiziksel Sağlığı
Hedef Almaya
Yö elik Mo i g Da ra ışları
a 75 88,2 82 89,1 404 85,2 25 73,5 586 85,5
5,462 0,141
b 10 11,8 10 10,9 70 14,8 9 26,5 99 14,5
Genel Mobbing Durumu
a 30 35,3 32 34,8 148 31,2 7 20,6 217 31,7
2,9 0,407 b 55 64,7 60 65,2 326 68,8 27 79,4 468 68,3
Toplam 85 100,0 92 100,0 474 100,0 34 100,0 685 100,0
a: Mobbinge maruz kalmayanlar b: Mobbinge maruz kalanlar
Ta loda, araştır a kapsa ı da er ala he şireleri o i ge aruz kal a duru ları eğ
He şireleri ö eti ileri tarafı da o i ge aruz kal a duru ları i ele diği de, istati
s-tiksel olarak a la lı ir fark ol a ası a rağ e , eğiti düze leri e göre e fazla o i ge
a-ruz kala ları üksek lisa s/doktora eğiti i al ış he şireler olduğu tespit edil iştir.
Ta lo . He şireleri Yö eti ileri Tarafı da Mo i g ile Karşılaş a Duru ları ı Çalıştıkları Bö-lü lere Göre Karşılaştırıl ası
Bölü ler
Acil
Ameliyat-hane
Yoğu
Bakı
Servis+ Poliklinik+
Müdürlük Toplam
Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % χ ² p
İletişi Kur a Ola ağı ı Hedef Al a a Yö elik
Mobbing
Da ra ışları
a 7 18,9 14 22,2 47 31,8 182 41,3 250 36,3
16,27 0,001
b 30 81,1 49 77,8 101 68,2 259 58,7 439 63,7
Sos al Ha atı
Hedef Almaya
Yö elik Mo i g Da ra ışları
a 30 81,1 46 73,0 102 68,9 329 74,6 507 73,6
2,973 0,396
b 7 18,9 17 27,0 46 31,1 112 25,4 182 26,4
İti ar e Sa gı lığı
Hedef Almaya
Yö elik Mo i g Da ra ışları
a 12 32,4 28 44,4 75 50,7 270 61,2 385 55,9
18,33 0,000
b 25 67,6 35 55,6 73 49,3 171 38,8 304 44,1
Mesleki Durumu Hedef Almaya
Yö elik Mo i g Da ra ışları
a 25 67,6 43 68,3 97 65,5 321 72,8 486 70,5
3,169 0,366
b 12 32,4 20 31,7 51 34,5 120 27,2 203 29,5
Fiziksel Sağlığı
Hedef Almaya
Yö elik Mo i g Da ra ışları
a 30 81,1 50 79,4 123 83,1 386 87,5 589 85,5 4,638 0,2
b 7 18,9 13 20,6 25 16,9 55 12,5 100 14,5
Genel Mobbing
Durumu a 4 10,8 9 14,3 41 27,7 163 37,0 217 31,5 23,08 0,000
b 33 89,2 54 85,7 107 72,3 278 63,0 472 68,5
Toplam 37 100,0 63 100,0 148 100,0 441 100,0 689 100,0
Ta loda, araştır a kapsa ı daki he şireleri göre aptıkları ölü leregöre ö eti ileri t
a-rafı da o i g da ra ışları a aruz kal a duru ları i ele iştir.
Yö eti ileri tarafı da he şireleri ; ge el o i g duru u χ ²= , ; p< , ile iletişi kur a ola ağı ı hedef al a a ö elik da ra ışlara χ ²= , ; p< , e iti arı e sa gı lığı hedef al a a ö elik da ra ışlara χ ²= , ; p< , aruz kal a duru ları ile çalıştıkları ö-lü ler arası da istatistiksel olarak a la lı ir ilişki olduğu ulu uştur.
Yö eti ileri tarafı da o i ge aruz kala he şirelerarası da iletişi kur a ola ağı ı hedef al a a ö elik da ra ışlara aruz kal a ora ı ge el % , ol ası a karşı , çalıştıkları ölü ler açısı da ir değerle dir e apıldığı da; u o uttaki da ra ışlara e çok % , ile a il ölü ü de çalışa ları aruz kaldıkları, iki i sırada % , ile a eli atha e çalışa ları ı er aldıkları, u ları % , ile oğu akı çalışa ları ı e % , ile ser is/polikli ik/ üdürlük çalı-şa ları ı takip ettiği görül üştür.
İti arı e sa gı lığı hedef al a a ö elik da ra ışlarda ö eti ileri tarafı da o i ge aruz kala he şireleri ora ı ge el % , ol ası a karşı , çalıştıkları ölü ler açısı da ir değerle dir e apıldığı da, u o uttaki da ra ışlara e çok % , ile a il ser is çalışa ları ı aruz kaldığı, daha so ra % , ile a eli atha e çalışa ları ı geldiği, sırası la % , oğu
a-kı e % , ile ser is/polikli ik/ üdürlük çalışa ları ı takip ettiği görül üştür.
Kısa a he şireleri hasta ede çalıştıkları ölü lere göre ö eti ileri tarafı da o i ge
aruz kal a duru ları e çok a il ser islerde e da a gel ekte e u u sırası la a eli atha e, oğu akı e ser is/polikli ik/ üdürlük ölü leri izle ektedir.
Bulgulara göre, he şireleri ö eti ileri tarafı da o i ge aruz kal a duru ları ı sos al ha atı hedef al a a ö elik o i g da ra ışları χ ²= , ; p> , , esleki duru u hedef al a a ö elik o i g da ra ışları χ ²= , ; p> , , e fiziksel sağlığı hedef al a a ö elik o i g da ra ışları ı χ ²= , ; p> , göre aptıkları ölü lere göre değiş ediği i göster ektedir.
Tablo . He şireleri Yö eti ileri Tarafı da Mo i g İle Karşılaş a Duru ları ı Topla Çalış a
Yılları a Göre Karşılaştırıl ası
Topla Çalış a Yılı
<5 Yıl 5- Yıl > Yıl Toplam
Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % χ ² p
İletişi Kur a
Ola ağı ı Hedef
Al a a Yö elik
Mo i g Da ra ışları
a 74 36,3 72 36,0 104 36,5 250 36,3
0,012 0,994
b 130 63,7 128 64,0 181 63,5 439 63,7
Sos al Ha atı Hedef Al a a Yö elik
Mo i g Da ra ışları
a 151 74,0 145 72,5 211 74,0 507 73,6
0,171 0,918
İti ar e Sa gı lığı Hedef Al a a Yö elik Mo i g Da ra ışları
a 109 53,4 107 53,5 169 59,3 385 55,9
2,306 0,316
b 95 46,6 93 46,5 116 40,7 304 44,1
Mesleki Durumu
Hedef Al a a Yö elik Mo i g Da ra ışları
a 138 67,6 129 64,5 219 76,8 486 70,5
9,779 0,008
b 66 32,4 71 35,5 66 23,2 203 29,5
Fiziksel Sağlığı Hedef Al a a Yö elik
Mo i g Da ra ışları
a 172 84,3 166 83,0 251 88,1 589 85,5
2,756 0,252
b 32 15,7 34 17,0 34 11,9 100 14,5
Genel Mobbing Durumu
a 63 30,9 60 30,0 94 33,0 217 31,5
0,535 0,765
b 141 69,1 140 70,0 191 67,0 472 68,5
Toplam 204 100,0 200 100,0 285 100,0 689 100,0
a: Mobbinge maruz kalmayanlar b: Mobbinge maruz kalanlar
Ta loda, araştır a kapsa ı da he şireleri göre aptıkları kuru larda çalış a ılları a göre ö eti ileri tarafı da o i g da ra ışları a aruz kal a duru ları i ele iştir.
Yö eti ileri tarafı da he şireleri ; esleki duru u hedef al a a ö elik o i g da r
a-ışları a χ ²= , ; p< , aruz kal a duru ları ile topla çalış a ılları arası da istatistiksel olarak a la lı ir ilişki olduğu ulu uştur.
He şireleri esleki duru u hedef al a a ö elik o i g da ra ışları a aruz kal a ora ı ge el % , ike , topla çalış a ılları arası da ir değerle dir e apıldığı da; u o uttaki da ra ışlara e çok % , ile - ıl arası da çalışa he şireleri aruz kaldıkları, u u sırası la
% , ile ılda daha az çalışa ları e % , ile ılda fazla süredir çalışa ları izlediği görü
l-üştür.
Ta lo . He şireleri Yö eti ileri Tarafı da Mo i g İle Karşılaş a Duru ları ı Yö etsel Pozi
s-o Duru ları a Göre Karşılaştırıl ası
Yö etsel Pozisyo u
Olan Olmayan Toplam
Sayı % Sayı % Sayı % χ ² p
İletişi Kur a Ola ağı ı Hedef Al a a Yö elik Mo i g Da ra ışları
a 44 37,6 206 36,0 250 36,3
0,107 0,744
b 73 62,4 366 64,0 439 63,7
Sos al Ha atı Hedef Al a a Yö elik
Mo i g Da ra ışları
a 91 77,8 416 72,7 507 73,6
1,275 0,259
İti ar e Sa gı lığı
Hedef Al a a Yö elik Mo i g Da ra ışları
a 76 65,0 309 54,0 385 55,9
4,712 0,03
b 41 35,0 263 46,0 304 44,1
Mesleki Durumu Hedef
Al a a Yö elik
Mo i g Da ra ışları
a 92 78,6 394 68,9 486 70,5
4,444 0,035
b 25 21,4 178 31,1 203 29,5
Fiziksel Sağlığı Hedef Al a a Yö elik
Mo i g Da ra ışları
a 100 85,5 489 85,5 589 85,5
0 0,996
b 17 14,5 83 14,5 100 14,5
Genel Mobbing Durumu
a 40 34,2 177 30,9 217 31,5
0,474 0,491
b 77 65,8 395 69,1 472 68,5
Toplam 117 100,0 572 100,0 689 100,0
a: Mobbinge maruz kalmayanlar b: Mobbinge maruz kalanlar
Tabloda, araştır a kapsa ı da he şireleri ö etsel pozis o duru ları a göre ö eti ileri
tarafı da o i g da ra ışları a aruz kal a duru ları i ele iştir.
Yö eti ileri tarafı da he şireleri ; iti arı e sa gı lığı hedef al a a ö elik da ra ışlara χ ²= , ; p< , e esleki duru u hedef al a a ö elik da ra ışlara χ ²= , ; p< ,
aruz kal a duru ları ile ö etsel pozis o ları arası da istatistiksel olarak a la lı ir ilişki olduğu ulu uştur.
Yö eti ileri tarafı da o i ge aruz kala he şireler arası da İti arı e sa gı lığı hedef al a a ö elik da ra ışlarda o i ge aruz kala he şireleri ora ı ge el % , ol ası a karşı , ö etsel pozis o açısı da değerle dirildiği de, u o uttaki da ra ışlara e çok % , ile
ö etsel pozis o a sahip ol a a ları aruz kaldığı görül üştür.
Ta lo . He şireleri Yö eti ileri Tarafı da Mo i g İle Karşılaş a Duru ları ı Kuru da Ç
a-lış a Şekilleri e Göre Karşılaştırıl ası
Kuru da Çalış a Şekli
Gü düz Vardiyalı Nö et Toplam
Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % χ ² p
İletişi Kur a Ola ağı ı Hedef Al a a Yö elik
Mobbing
Da ra ışları
a 86 36,0 115 37,0 49 35,3 250 36,3
0,138 0,933
b 153 64,0 196 63,0 90 64,7 439 63,7
Sos al Ha atı
Hedef Almaya
Yö elik Mo i g Da ra ışları
a 182 76,2 220 70,7 105 75,5 507 73,6
2,378 0,305
b 57 23,8 91 29,3 34 24,5 182 26,4
İti ar e Sa gı lığı
Hedef Almaya
Yö elik Mo i g Da ra ışları
a 134 56,1 170 54,7 81 58,3 385 55,9
0,513 0,774
b 105 43,9 141 45,3 58 41,7 304 44,1
Mesleki Durumu Hedef Almaya
Yö elik Mo i g Da ra ışları
a 172 72,0 216 69,5 98 70,5 486 70,5
0,411 0,814
b 67 28,0 95 30,5 41 29,5 203 29,5
Fiziksel Sağlığı
Hedef Almaya
Yö elik Mo i g Da ra ışları
a 200 83,7 267 85,9 122 87,8 589 85,5
1,245 0,537
b 39 16,3 44 14,1 17 12,2 100 14,5
Genel Mobbing Durumu
a 75 31,4 99 31,8 43 30,9 217 31,5 0,038 0,981
b 164 68,6 212 68,2 96 69,1 472 68,5
Toplam 239 100,0 311 100,0 139 100,0 689 100,0
a: Mobbinge maruz kalmayanlar b: Mobbinge maruz kalanlar
Ta loda, araştır a kapsa ı da er ala he şireleri o i ge aruz kal a duru ları k
u-ru da çalış a şekilleri e göre i ele iştir. Ta lo a akıldığı da, he şireleri ö eti ileri tar
a-fı da o ut altı da topla a o i ge aruz kal a duru ları ı kuru daçalış a şekilleri e göre istatistiksel olarak a la lı ir fark göster ediği p> . tespit edil iştir.
n-iştir. o i g o utu açısı da akıldığı da ise; he şireleri % , ile e fazla İletişi Kur a Ola ağı ı Hedef Al a a Yö elik Mo i g Da ra ışları a aruz kaldığı tespit edil iştir. Sırası la he şireleri % , ’i i İti arı e Sa gı lığı Hedef Al a a Yö elik Mo i g Da ra ışları Bo
u-tu a, % , ’i i Mesleki Duru u Hedef Al a a Yö elik Mo i g Da ra ışları Bo uu-tu a, % , ’ü ü Sos al Ha atı Hedef Al a a Yö elik Mo i g Da ra ışları Bo utu a e% , ’i i Fiziksel Sağlığı Hedef Al a a Yö elik Mo i g Da ra ışları Bo utu a aruz kaldıkları orta a çık ıştır.
. Tartış a ve So uç
Gü ü üzde çalışa lar eğiti , turiz , sağlık gi i irçok çalış a orta ı da o i g ile karşı karşı a kal aktadır. Bu ları içerisi de özellikle e ek oğu ir sektör ola sağlık sektörü de o i g süre i çok ıpratı ı ola il ektedir. Literatür i ele diği de sağlık çalışa ları ı özellikle he şireleri o i ge aruz kal a düze leri i i ele e irçok çalış a olduğu görül ektedir.
Şiddet sa a ileş iş dü ada irçok ülkede iddi ir soru olarak ili ektedir. Ye i araştı r-malar sağlık hiz eti erile erlerde şiddeti küresel ir fe o e olduğu u göster ektedir. Kü
l-türler, çalış a orta ı, eslek grupları, sağlık hiz eti erile erlerde şiddet, geliş ekte ola ülk e-ler de dâhilol ak üzere tü toplu larda ir salgı gi i görül ektedir. Geliş ekte ola e geçiş
ülkeleri deki e i araştır a so uçları da eriler, ö ede e ut ol a a e a çok az elde edile
bu konuyla ilgili veriler sağlık sektörü de çalışa perso eli arıda fazlası ı so ir ıl içerisi de
fiziksel e a psikolojik şiddet ola ları da e az iri e aruz kaldığı ı göster ektedir
(ILO/ICN/WHO/PSI, 2002).
A kara ili de hiz et su akta ola eş hasta ede çalışa he şireleri o i ge aruz kal a duru ları ı elirle esi a a ı la apıla çalış ada, araştır a a katıla he şireleri so a içerisi de o ut altı da sı ıfla dırıl ış olası o i g da ra ışları da e az iri e aruz kal a ora ı % , olarak ulu uştur. Be zer şekilde, Şahi e Dü dar’ı ılı da sağlık çalışa ları ile ilgili aptıkları çalış ada, sağlık çalışa ları ı % , ’ü ü o i g da ra ışları da e az iri e aruz kaldığı tespit edil iştir Şahi e Dü dar, . Türki e’deki e zerçalış alara akıldığı da; Yıldırı e Yıldırı ’ı ap ış olduğu çalış ada; çalış a a katıla he şireleri % , ’i i so ir ılda iş eri de o i g da ra ışları la karşılaştığı elirle iştir Yıldırı e Yıldırı , . Yıldırı tarafı da apıla çalış ada; araştır a a katıla he şireleri % ’i so ir ılda o i g da ra ışları a aruz kal ıştır Yıldırı , . Bolışık e diğerleri tarafı da apıla çalış ada, araştır a a katıla pediatri he şiresi i ’i % , sözel istis ar aşadığı-ı ifade et iştir Bolaşadığı-ışaşadığı-ık e diğ., . Dil a tarafı da özel hasta elerde çalışa he şir
e-ler üzeri e apıla araştır ada çalış a a katıla he şiree-leri % ’i i du gusal ta ize aruz kaldığı elirle iştir. Çelik e Çelik tarafı da he şireler üzeri de apıla çalış ada ise katılı ıları % , ’i i i sel ta ize aruz kaldığı orta a çık ıştır Çelik e Çelik, . Bilgel e diğerleri tarafı da sağlık, eğiti e gü e lik sektörleri de apıla çalış ada, çalış a a katıla l
% , ’sı ı sağlık sektörü de çalıştıkları süre o u a herha gi ir şiddet türü e aruz kaldığı e so a içerisi de de % , ’ü ü şiddete uğradığı elirtil iştir Ça ı e Kutlu, . Çelik e diğerleri tarafı da he şireler üzeri e apıla çalış ada he şirelere karşı sözlü e fiziksel istis ar sıklığı sırası la % , e % olarak ulu uştur Çelik d., . Erde ir e diğerleri tarafı da apıla çalış ada ise araştır a a katıla he şireleri % , ’si i i sel ta iz kapsa ı da er ala da ra ış/e le ler ile karşılaştıkları, i sel ta ize uğradıkları elirtil iştir Erde ir e diğ., . Kısa tarafı da apıla çalış ada he şireleri çoğu luğu u % , ’ü ü so ir ıl içerisi de sözlü ta ize aruz kaldığı elirle iştir Kısa, .
Dü a Sağlık Örgütü’ ü ılı da hazırla ış olduğu rapor şiddeti dü a ı her eri de su ula sağlık hiz et kalitesi i düşürdüğü ü e sağlık perso elleri i işe de a et e isteği i azalttığı ı orta a çıkar ıştır. Bu un a ı sıraşiddete aruz kal a riski farklılık göster esi e
rağ-e iş rağ-eri şiddrağ-eti i kadı rağ-e rağ-erkrağ-ek tü sağlık çalışa ları ı rağ-etkilrağ-ediği rağ-elirtil iştir. Tü çalış ala
r-da, he şire e doktorları şiddete aruz kal a ora ı ı çok üksek olduğu rapor edil iştir.
Portekiz’de ü ük ir sağlık erkezi de apıla çalış ada katılı ıları % ’ı so ir ıl içer
i-si de şiddet ola ları da e az iri e aruz kaldığı ı elirt işlerdir. Bulgarista 'da katılı ıları % ’si, Lü a ’da ise % ’i psikolojik ta iz türü olarak sözel şiddet ola ları ı rapor et işlerdir. Gü-e Afrika'da u ora % , Ta la d’da isGü-e % olarak Gü-elirtil iştir ILO/ICN/WHO/PSI, . Be zer şekilde, Ca eri o e diğerleri tarafı da Belçika, Al a a, Fi la di a, Fra sa, İtal a, Ho l-landa, Polo a e Slo ak a dahil ol ak üzere sekiz AB ülkesi de he şireler üzeri e apıla
çalış-ada Polo a, Fra sa e Al a a'daki he şireleri şiddet türleri e aruz kal çalış-ada e üksek freka sa sahip olduğu elirle iştir Ca eri o e diğ., . Be zer çalış alara akıldığı da, İ giltere’de Ulusal Sağlık Hiz eti NHS ’ e su ula raporda he şireleri % ’ü ü so a iç
e-ri de ir e a irde fazla zor alık da ra ışı a aruz kaldığı elirtil iştir Qui e, . Qui e tarafı da apıla çalış a so uçları a akıldığı da, çalış a a katıla ları % ’i i so ir ılda ir e a daha fazla zor alığa aruz kaldığı orta a çık ıştır Qui e, . Sa ir e diğerleri tarafı da Kahire’de apıla çalış ada he şireleri çoğu luğu u % , ’i i so altı a içerisi de iş eri şiddeti e aruz kaldığı elirtil iştir Sa ir e diğ. . Rutherford e Rissel tarafı da Ye i Gü-e GallGü-er’da ir sağlık kuruluşu da apıla çalış ada, katılı ıları % ’si i so o iki a içGü-er
i-si de zor alık da ra ışları a ir e a daha fazla kez aruz kaldıkları ı elirtil iştir Rutherford e Rissel, . Za piero e diğerleri tarafı da İtal a’da apıla çalış ada ise çalış a a katıla he şireleri % ’u u so ir ıl içerisi de saldırga lığa aruz kaldığı elirtilirke , % ’si i ise
sadece sözel ta iz aşadığı elirtil iştir Za piero e diğ., .
Çalış ada he şireleri eş o ut altı da topla a o i g da ra ışları arası da e çok % , ’lik ir ora ile İletişi Kur a Ola ağı ı Hedef Al a a Yö elik Mo i g Da ra ışları ile karşılaştıkları e az ise % , ile Fiziksel Sağlığı Hedef Al a a Yö elik Mo i g Da ra ışları Bo
u-tu a aruz kaldıkları orta a çık ıştır. He şireleri olası o i g da ra ışları içerisi de e çok Yaptığı ız iş sürekli eleştirilir. % , Ke di izi göster e ola akları ız kısıtla ır. e Meslektaşl
ifadeleri e aruz kaldıkları orta a çık ıştır. Be zer şekilde, Şahi e Dü dar’ı ılı da sağlık
çalışa ları ile ilgili aptıkları çalış ada da, olası o i g o utları içerisi de sağlık çalışa ları ı e çok % , ile İletişi Kur a Ola ağı ı Hedef Al a a Yö elik Mo i g Da ra ışları a aruz kaldıkları ulu uştur Şahi e Dü dar, . Bu u a ı sıra Karsa ura ’ı ılı da aptı-ğı çalış ada da İletişi Kur a Ola aaptı-ğı ı Hedef Al a a Yö elik Mo i g Da ra ışları ı hasta e
ö eti ileri i e sık karşılaştıkları o i g o utu olduğu elirtil iştir.
For és e diğerleri tarafı da İspa a’da he şireler üzeri e apıla çalış ada da e sık karşı-laşıla o i g da ra ışları iletişi pro le leri e a kişiler arası pro le leri içere iletişi soru n-ları olarak elirtil iştir For és e diğ., . Sözü üz sürekli kesilir. ifadesi Şahi e Dü dar
, Karsa ura e Dil a da apıla çalış alarda da e fazla aruz kalı a o i g da ra ışı olarak ulu uştur. Çalış ada elirtile i sel saldırılar apılır ta iz . ifadesi ise he Şahi e Dü dar he de Karsa ura tarafı da apıla çalış alarda e az karşılaşıla o i g da ra ışları olarak elirtil iştir.
Sağlık ala ı da çalışa eslek grupları ı çeşitliliği, u ala da ekip çalış ası ı ö e i, hasta e akı ları ile iletişi hali de ol a duru u gi i faktörler göz ö ü e alı dığı da iletişi i çalı-şa lar arası da oğu olarak kulla ıldığı sö le e ilir. Çalış ada ö eti ileri e çok iletişi kur a ola ağı ı hedef al a a ö elik da ra ışlara aruz kaldığı ulu uştur. Bu duru çalışa lar ar
a-sı da iletişi pro le leri olduğu u göster ektedir. İletişi soru u a çözü getiril esi u dur
u-u ortada kaldıra aktır.
Sağlık hiz etleri i irde fazla sağlık profes o eli i ortaklaşa çalış ası ı gerekli kıla ir uğ-raş ala ı ol ası, çalışa lar arası da oğu ir iletişi i gerektir ektedir. İletişi kur a ola ağı ı hedef al a a ö elik da ra ışları o i ge aruz kalı a da ra ış olarak daha daha sık görü
l-esi i ede i iletişi i oğu aşa ası olarak açıkla a ilir. Özellikle, karşılıklı görüşüp a laş
a-rak etkili kararları alı ası ı sağla a hasta e ö eti ileri içi , iletişi e ö elik apıla saldırılar ü ük ir tehdit u suru ola il ektedir.
Çalış ada, he şireleri ö eti ileri tarafı da o i ge aruz kal a duru ları çalıştıkları hasta e türü e göre i ele diği de, istatistiksel olarak a la lı ir fark ol a ası a rağ e , ha
s-ta e türü göz ö ü e alı dığı da e fazla o i ge aruz kala ları de let hass-ta esi de çalışa he şireler olduğu orta a çık ıştır. Bu u sırası la ü i ersite hasta esi de e özel hasta ede göre ala he şireleri izlediği elirle iştir. Şahi e Dü dar tarafı da sağlık çalışa ları üzeri e apıla çalış ada ise iti arı e sa gı lığı e eslekiduru u hedef al a a ö elik o i g da ra ışları a tıp fakültesi hasta esi de çalışa ları daha fazla aruz kaldığı, fiziksel sağlığı h
Çalış ada he şireleri ö eti ileri tarafı da eğiti düze leri e göre o i ge aruz ka
l-a duru ll-arı i ele diği de, istl-atistiksel oll-arl-ak l-a ll-a lı ir fl-ark ol l-a l-ası l-a rl-ağ e , eğiti
dü-zeyleri göz ö ü e alı dığı da e fazla o i ge aruz kala ları sırası la üksek lisa s & doktora
eğiti ial ış he şireler, lisa s ezu u he şireler ile lise e ö lisa s eğiti i al ış he şireler olduğu elirle iştir. Bu çalış a ı aksi e, Karsa ura tarafı da apıla çalış ada ö
e-ti ileri eğie-ti duru ları a göre o i ge aruz kal a düze leri arası da farklılık olduğu ulu
n-uştur. Farklılık ulu a tü o i g da ra ışları da sağlık eslek lisesi e ö lisa s ezu ları-ı e fazla o i ge aruz kala grup olduğu ulu uştur. Be zer içi de Dil a tar
a-fı da he şireler üzeri e apıla çalış ada da sağlık eslek lisesi ezu ları ı ıldır a a daha fazla aruz kaldığı elirtil iştir. Kısa tarafı da apıla çalış ada da he şireleri eğiti duru ları ile sözel ta iz de e i leri arası da ir ilişki olduğu ulu uştur. Mesleki okul
derecesi-e sahip ola hderecesi-e şirderecesi-elderecesi-er daha fazla sözlü ta izderecesi-e aruz kalırkderecesi-e , ö lisa s derecesi-ezu ları, lisa s derecesi-ezu
n-ları e lisa süstü dere esi e sahip ola lar daha az sözlü ta ize aruz kal aktadır. He şireleri eğiti se i esi arttıkça sözlü ta ize aruz kal a ora ı azal aktadır Kısa,
He şireleri ö eti ileri tarafı da kuru da çalış a şekilleri e göre o i ge aruz kal a duru ları i ele diği de, istatistiksel olarak a la lı ir fark ol a ası a rağ e , ge el o i g duru u a akıldığı da kuru da çalış a şekilleri e göre e fazla o i ge aruz kala lar ö et tuta lar, gü düz çalışa lar e ardi alı çalışa lardır.
Ca eri o e diğerleri tarafı da he şireler üzeri e apıla çalış ada ardi alı çalışa he ş
i-releri ge e e gü düz ardi ası e a sade e ge e ardi ası şiddet e le leri e daha sık aruz kaldığı, ta za a lı haftada saat e fazla çalışa he şireleri de üstleri e arkadaşları tarafı
n-da sık sık ta ize aruz kaldığı elirtil iştir Ca eri o e diğ. . Kısa ’ ı ap ış olduğu çalış ada ise he şireleri çalış a za a ları ardi a ile sözlü ta ize aruz kal a duru ları ar
a-sı da a la lı ir ilişki olduğu ulu uş, gü düz çalışa ları akşa e ge e çalışa lara göre daha fazla sözlü ta ize aruz kaldığı elirle iştir Kısa, .
Çalış ada he şireleri ö eti ileri tarafı da çalıştığı ölü e göre o i ge aruz kal a duru ları i ele diği de; iletişi kur a ola ağı , iti ar e sa gı lığı hedef al a a ö elik o i g da ra ışları ile ge el o i g duru ları ı ölü lere göre istatistiksel olarak a la lı ir farklılık gösterdiği ulu uştur. He şireleri hasta ede çalıştıkları ölü lere göre ö eti ileri tarafı da o i ge aruz kal a duru ları e çok a il ser is ölü ü de e da a gel ekte e u u sırası la a eli atha e, oğu akı e ser is/polikli ik/ üdürlük ölü leri izle ektedir. Be zer çalış alara akıldığı da; Efe e A az tarafı da ılı da he şireler üzeri e apıla çalış ada; ir i eş aş altı daki e oğu akı ü iteleri de çalışa he şireleri diğer he şir e-lere göre daha fazla o i ge aruz kaldığı orta a çık ıştır Efe e A az, . Ca eri o e
kala ları ata hasta ü iteleri de % , çalışa he şireler olduğu, u u sırası la özel iri leri oğu akı ü iteleri, a il ser is izlediği ulu uştur Kısa, .
Zampiero e diğerleri tarafı da he şireler üzeri e apıla çalış ada ise saldırga lığı a il
ser is, geriatri e psiki atri ölü leri de e kadı he şirelerde daha sık aşa dığı elirtil iştir Za piero e diğ., . Dil a tarafı da apıla çalış ada çalışıla ölü e göre du gusal ta ize aruz kal a duru u istatistiksel olarak a la lı ulu uş, özelleş iş iri lerde çalışa he şireleri % , ora ı da du gusal ta ize aruz kaldıkları tespit edil iştir Dil a , .
Çalış ada he şireleri ö eti ileri tarafı da topla çalış a ılları a göre o i ge aruz kal a duru ları i ele diği de; esleki duru u hedef al a a ö elik o i g da ra ışları o utu u topla çalış a ılları a göre istatistiksel olarak a la lı ir farklılık gösterdiği ulu
n-uştur. Topla çalış a ılı a göre o i ge aruz kala ları % , ’i - ıl arası çalışa lardır.
Bu u % , ile ılda az sürede çalışa lar e % , ile ılda fazla sürede çalışa lar izle e k-tedir.
Çalış ada he şireleri ö eti ileri tarafı da ö etsel pozis o ları a göre o i ge aruz kal a duru ları i ele diği de; iti arı e sa gı lığı e esleki duru u hedef al a a ö elik o i g da ra ışları o utları ile ö etsel pozis o ları arası da istatistiksel olarak a la lı ir ilişki olduğu ulu uştur. Yö eti ileri tarafı da o i ge aruz kala he şireler arası da İti arı e sa gı lığı hedef al a a ö elik o i g da ra ışları o utu da ö eti ileri tarafı da o i ge aruz kala ları % , ’sı ı ö etsel pozis o a sahip ol a a he şireler olduğu ulu uştur. Mesleki duru u hedef al a a ö elik o i g da ra ışları o utu da ise ö eti ileri tarafı
n-da o i ge aruz kala ları % , ’i i ö etsel pozis o a sahip ol a a he şireler olduğu ulu uştur.
Çalış ada araştır a a katıla he şireleri ö eti ileri tarafı da so a içerisi de o ut altı da sı ıfla dırıl ış olası o i g da ra ışları da e az iri e aruz kal a ora ı % , olarak ulu uştur. Be zer şekilde, Efe e A az tarafı da ılı da apıla çalış ada mobbinge
aruz kaldığı ı ifade ede he şireleri % , ’si o i gi u gula a ı aşhe şire olduğu u ildir iştir Efe e A az, . Bilgel e diğerleri tarafı da sağlık, eğiti e gü e lik sektörleri de apıla çalış ada, zor alığı çoğu lukla a ir/ ö eti i gi i üst çalışa lar tarafı da apıldığı eli
r-til iştir Bilgel e diğ., . Şahi e Dü dar’ı sağlık çalışa ları üzeri e aptıkları çalış
a-da a-da çalışa ları e çok ö eti ileri tarafı a-da o i ge aruz ırakıldıkları % , ulu uştur Şahi e Dü dar, .
Yö eti iler tarafı da olduğu kadar hasta e hasta akı ları tarafı da da o i ge aruz k
a-lı a il ektedir. Erde ir e diğerleri tarafı da he şireler üzeri e apıla çaa-lış ada he şireleri % , ’si hastaları tarafı da i sel ta ize uğradıkları ı elirt işlerdir Erde ir e diğ., . Za
m-piero e diğerleri tarafı da he şireler üzeri e apıla çalış ada ise saldırga ları ge elde hasta e hasta akı ları olduğu % e saldırga da ra ışları çoğu lukla erkekler tarafı da % apı
Literatür i ele diği de ö eti iler e hasta/hasta akı ları ı a ı sıra eslektaşlar tarafı
n-da n-da o i g n-da ra ışları ı apıldığı görül ektedir. Çelik e diğerleri tarafı n-da he şireler üzeri e apıla çalış ada he şireleri % ’de fazlası ı eslektaşları tarafı da sözlü ta ize aruz kaldığı ulu uştur Çelik d., . Rutherford e Rissel tarafı da ir sağlık kuruluşu da apıla çalış ada iş eri zor alığı ı ede i olarak e fazla % ile çalış a arkadaşl
a-rı/ eslektaşlar, % ile üşteriler/hastalar e % ile ö eti iler e a süper izörler ildiril iştir
(Rutherford ve Rissel, 2004).
Ça ı e Kutlu tarafı da ir sağlık ala ı da apıla çalış ada şiddete aruz kala sağlık çalı-şa ları a ha gi tür şiddete ki tarafı da aruz kaldıkları sorulduğu da; fiziksel şiddete aruz kala ları % , ’si i hasta, % , ’si i hasta akı ı tarafı da ; sözel şiddete aruz kala ları % , ’u u hasta akı ı tarafı da ; zor alık/psikolojik ta ize aruz kala ları % , ’u u ö et i-ci tarafı da ; i sel ta ize aruz kala ları % , ’i i hasta tarafı da şiddete uğradığı elirtil iştir
Ça ı e Kutlu, . Sa ir e diğerleri tarafı da apıla çalış ada da he şireleri e fazla % , ile hasta akı ları tarafı da , daha so ra ise % , ile ölü deki ö eti iler tarafı da şiddete aruz kaldığı elirtil iştir Sa ir e diğ., . Ca eri o e diğerleri tarafı da Belçika, Al a a, Fi la di a, Fra sa, İtal a, Holla da, Polo a e Slo ak a dahil ol ak üzere sekiz AB ülk
e-si de he şireler üzeri e apıla çalış ada, ge el olarak, A rupa ör ekle i de, a lık, haftalık e gü lük olarak hasta e hasta akı ları da so ra e fazla üstleri tarafı da he şireleri ta ize uğradığı elirtil iştir Ca eri o d., .
. Ö eriler
Çalış ada he şireleri ö eti ileri tarafı da o i ge aruz kaldığı elirtil iştir. Yö eti
i-lerde ka akla a o i g da ra ışları ı ö le e il esi içi , ö eti ileri çalışa lar tarafı da gele şika etleri dikkate al ası, çalışa ları göre e soru lulukları ı i i il esi e u gula ası gerek ekle irlikte, iletişi soru ları ı çözülerek i sa odaklı ir ö eti e i se elidir.
Çalış ada he şireleri e fazla o i g da ra ışları a a il ser islerde aruz kaldıkları
u-lu uştur. A il ser isler doğası gereği hızlı çalış a ı, dikkati e iş irliği i gerektire , hızlı karar eril esi e dikkat edil esi gereke ölü lerdir. Bu ağla da a il ser islerde çalışa he şireleri çalış a saatleri i i ileştiril esi, ardi a değişi i i sık ol ası u da ra ışları azal ası ı sağl a-yabilecektir.
Dahası çalışa ları göre ta ı ları apıl alıdır. Sürekli iletişi hali de ol a duru u dola ısı
Kaynaklar
Alpar, R. (2012). Spor, Sağlık Ve Eğiti Bili leri de Ör eklerle Uygula alı İstatistik Ve Geçerlik
-Güve irlik. Deta Ya ı ılık
Bilgel, N., Aytaç, S. ve Bayra , N. . Bullying in Turkish white-collar workers, Occupational
Medicine, 2006; 56, s.226–231
Bolışık, B., Ak, B. ve Kara udak, S.S. . Pediatri He şireliği de Sık Karşılaşıla Bir Soru : Sözel İstis ar. Ege Pediatri Bülte i, 15 (2) s.76-78
Camerino, D., Estryn-Behar, M., Conway, P.M., Der Heijden, B., Hasselhorn, H. (2008).
Work-Related Fa tors A d Viole e A o g Nursi g Staff İ The Europea Ne t Stud : A Lo gitud i-nal Cohort Study, International Journal of Nursing Studies 45, s.37-47
Ça ı, O. ve Kutlu, Y. ).Ko aeli’ de Sağlık Çalışa ları a Yö elik İş eri Şiddeti i Belirle esi,
Psikiyatri He şireliği Dergisi - Journal Of Psychiatric Nursing 2(1), s.9-16
Çelik, S.Ş., Çelik, Y., Ağır aş, İ., Uğurluoğlu, Ö. .Ver al A d Ph si al A use Agai st Nurses İ
Turkey, International Council of Nurses, s. 361-364
Çelik, Y. ve Çelik, S. Ş. . Sexual Harassment Against Nurses in Turkey. Journal of Nursing
Scholarship, s. 201-203.
Ço a oğlu, Ş. . Mobbing, İş Yeri de Duygusal Saldırı ve Mü adele Yö te leri. Ti aş Ya ı l
a-rı, İsta ul, s. 20.
Davenport, N., Distler-Schwartz, R. ve Pursell-Elliott, G. (2003). Mo i g, İşyeri de Duygusal
Taciz. O. C. Ö erto , Çe . . İsta ul: Siste Ya ı ılık
Dik etaş, E., Top, M. ve Ergi , G. .Asista Heki leri Tüke işlik e Mo i g Düze leri i İ ele esi. Türk Psikiyatri Dergisi, 22 s. 5-10
Dilman, T. (2007).Özel Hasta elerde Çalışa He şireleri Du gusal Ta ize Maruz Kal a Duru l
a-rı ı Belirle esi, Yüksek Lisa s Tezi,Mar ara Ü i ersitesi, İsta ul, s. 160-165
Efe, S.Y. ve Ayaz, S. (2010). Mobbing against nurses in the workplace in Turkey. International
Nur-sing Review, s. 329-331.
Erde ir, F., Çıtak, E. A., Ulusoy, H., Geçkil, E. .He şireleri Hastalar Tarafı da Ci sel Ta
i-ze Uğra a Duru ları ı Belirle esi, Sağlık Bili leri Fakültesi He şirelik Dergisi (2011), s. 29-35.
Ergun-Özler, D. ve Mer a , N. . Yö etsel ve Örgütsel Açıda Psikolojik Terör. Deta Ya ı
ı-lık, A kara, s.
Karsavuran, S. (2011).A kara’daki Sağlık Baka lığı Hasta eleri Yö eti ileri i Yıldır a a Maruz
Kal aları la Tüke işlik Düze leri Arası daki İlişki. Yüksek Lisa s Tezi. Ha ettepe Ü i ersitesi,
Ankara.
Kısa, S. . Turkish Nurses' Experiences Of Verbal Abuse At Work, Archives of Psychiatric Nur-sing. Vol. 22, No. 4, s. 202-206
Leymann, H. (1990). Mo i g a d Ps hologi al Terror at Workpla es Viole e a d Vi ti s Vol. 5 (2), s.120, O ford Ad a ed Lear er’s Di tio ar .
Quine, L. (2001). Workplace Bullying in Nurses. Journal of Health Psychology Vol 6(1), s. 76-80.
Quine, L. (1999). Workplace bullying in NHS community trust: staff questionnaire survey. BMJ
Volume 318 23 January. www.bmj.com, s.320-325
Rutherford, A., Rissel, C. (2004). A Sur e Of Workpla e Bull i g İ A Health Se tor Orga isatio ,
Australian Health Review Vol 28 No 1, s. 67-71
Samir, N., Mohamed, R., Moustafa, E., Saif, H. A. (2012). Nurses’ Attitudes A d Rea tio s To
Workpla e Viole e İ O stetri s A d G ae olog Depart e ts İ Cairo Hospitals, Eastern
Mediterranean Health Journal EMHJ Vol. 18 No. 3, s. 200-201
Şahi , B. ve Dü dar, T. . Sağlık Çalışa ları ı Yıldır a Mo i g Da ra ışları la Karşılaş a Düze leri i Etkile e Faktörleri İ ele esi: Bolu İli Ör eği, Tisk Akade i ilt: , s. -104.
Şahi , B., Çeti , M., Çi e , M., Yıldıra , N. (2012). Assess e t of Turkish Ju ior Male Ph si ia s’ Exposure to Mobbing Behaviour: Croat Med J. CMJ;53, s.357-366.
Tekeş, B., Turha , N. A., Keski , S., Sur, Ö., Kızıltaş, F. . Fiziksel Ve Psikolojik Şiddeti Meslek Grupları a Göre Dağılı ı Araştır ası, . Uluslararası Sağlıkta Perfor a s e Kalite Kongresi
Poster Bildiriler Kita ı A kara
Tı az, P. . İşyeri de Psikolojik Ta iz Mo i g . İsta ul: Beta Ya ı ları. -10
Toker-Gökçe, A. .Mo i g: İşyeri de Yıldır a Nede leri ve Başa Çık a Yö te leri. Pegem
Ya ı ları, A kara -63
Yaman, E. (2009). Yö eti Psikolojisi Açısı da İşyeri de Psikoşiddet -Mobbing-. No el Ya ı ları, Ankara 10-14
Yıldırı , A. ve Yıldırı , D. . Mobbing in the Workplace by Peers and Managers: Mobbing Experienced by Nurses Working in Healthcare Facilities in Turkey and its Effect on Nurses:
Jo-urnal of Clinical Nursing, s.1446-1450
Yıldırı , D. . Bullying Among Nurses and its Effect:International Nursing Review, 506-508.
Zampieron, A., Galeazzo, M., Turra, S., Buja,A. (2010). Perceived Aggression Towards Nurses:
Stud İ T o Italia Health İ stitutio s, Jour al of Cli i al Nursi g, , –2341, http://www.who.int/mediacentre/news/releases/release37/en/ / / tarihi de erişi
