de Fátima Guimarães
31Empresa Brasileira de Pesquisa Agropecuária, Embrapa Agropecuária Oeste, Cx. Postal 661, 79804-970, Dourados, Mato
Grosso do Sul, Brasil. 2Empresa Brasileira de Pesquisa Agropecuária, Embrapa Agrobiologia, Seropédica, Rio de Janeiro,
Brasil. 3Centro de Ciências Agrárias, Universidade Estadual de Londrina, Londrina, Paraná, Brasil. *Autor para correspondência. E-mail: rogerio@uems.br
! " # # # # # # # ! $ # # # ! ! # # %& # %&
# $ # ' # ( # ) # * # #
+ # ! , - , .*/ *,0 ) $1 ( ! !
! # ! # 2 !
# ! ( ! $ ! # %& %3 $ !
' # ! 4 1 # 5 " 2 " 2 " 2 " 2
$ ! !1 # ! # # ! 6- 7 8 # 9 8:
;- 79< ! ! ! $ = > ! ! #?
4 ' # ! # # # ! $ # #
! " # %& 2 # $ # # # #
$% & $'& # #( # ) * + # #, # - . ,+
/ #) "# % 0 - " $ @ A @ # 8
# # 8 $ ! $ A # 8 !
# - $ # B ! @ $ ! # ) # + #
7 ' -8 0 # B # !
8 ! A 8 ! # # #
$ ! - @ # # C 8 C
C 8 # C 8 # ! # !! # # 8
-7 8 # 9 8 ;- 79< ! 8 ! @ $ @ #
# # $ ! $
1#/ 2 , A $ # 8
B %& ! & # D #
# %& # & !
! ' # # B
# B ( # # $ = 1! #
B # # # %& # #
# ; <
-& # # ! " # 4 # #
# ! " B !
= # #
4 ! # 4 # # !
$ B # # # %& #
* ! 4 E F # &
" ! ! ! # # # %&
;G A # <
D ! $ ! # ! ' %& # B %&
& & # ! ! #
! # # %& # ' # ! #
! %& $ #
! # # # , ; HH < %&
1 ! #
! ! " #
# > ) # !
; HHE< ! ! # ! # 1
! !
I %& # ! # # %& # &
!( ! ! #
B ! %& 4 !
# ! # %& # #
4 # # # (# ? 4 ! #
$( ! ! 1
! ! ! =
$ # ! 4
! ! # !
! # # #
# %& # ! ? !
# ! # (# !
; ! < (' (# #
# $ ! # !
# # $ 1 # # #
! B K! 4
& ! # #
$( 4 (! > ;,
< ) ! # #
! $ 4 ! # !
! 4 !! # ! ! 2 !
4 !! # # ?! #
# $ ! > !
1 # > # ;,
HHJL M L , <
! # # # ! $ #
# ! ! #
! # #
;7 HH < * ! 1! #
$ ! %& # ! ? !
%& !
# ! ' %& ! $ %& $ #
! # ! 1 ? %& #
! ;0
HH L 7 HHJL M # , HH <
N # ! ! 1! # ! !
! > # ! $ B # #
= $ ! (' ! !
# ! # ! ! !
> ;7 @ HH <
# # # ! !
%& 2 & # !
! ? # O %& #
= ; ?!
$ < 4 $ ! %&
# # # # ?! # ! 1
? ! %& #? # # #
# ! # ;,
< ! # ! $
! 1 ! $ ! !
# > & # ! #
6 # ! : # # #
! # $ ! $( 4 (! # !
;C HHJL , HH L 7 @ <
. =! # # > # 4
# # # #? # ! $
# # ! ! % #
# ! # ! ! ! # !
# ! # # # 4 # # #
; A * HH L D # HHEL 8
+ HH L HH L - D
HHHL N HHHL 7 < &
! ( O ! # $ %3 # ! " #
;, HH < * # =!
# ! # ! ? %& #
# # # ;- D HHHL 7
L 7 J< ! !
! = $ ! # # # # # #
! # # # # #
# $ %3 # ! " 4 ! ! '
# # $ ! # !
;7 # HH L < !
! "
# # # # # # # ! # # #
! $ # # # ! ! #
# %& # %&
#
# $ ' # ( # #
! B ! # ! HH
*! ( #
) # # # + # ; P JQ
: JP JHQ : M< ! , - ,
.*/ *,0 ) $1 ( ! F #
! # & # $ %& #
GR 1 @ ! %& 4
& ! # # !
! $ ! # ! $ B
= ! # # %& 5 < !
; D< # # " ;
;, < < & # ;
< 2 I !
$ # ! # # # # #
' # # # ! 1 ! =
! # L < ! #
2 ! $ B # # # ! #
# J # ! # !
; S ,< ! ! ; S N< # $ !
# $ ! ! ! ! !
1 # # # 4 #
# ! # !
! ; $<
I # ! " 1 # ' # !
N) & # !
' # ! ! !
! $ ! ! " # ! " #
! ! %& ( # # ! #
! # %3 1 L < !
( ;ND< # ! ! !
! ! ; $<
# ' # ! ! # # " !
# B ! # ! L J< !
D # ; ! # < ! # 4 $
(# # ! $ # # %&
#
%3 $ ! $ ! 4 1
# 5 " 2 " 2 " 2
" 2 I ! ! # $ !
# $ # ! #
! ! 4 # # ! # !
*! # $ ! # !
! # # B ! #
! # $ # # # # # !
! # %3 # # S ! ; HH <
! # $ ! # ! !
! # ;T !! #
! ! 2 T !! # # ?! <
B (# ! ' # ! %& #
F I > ! B( #
# # $ %& ! #
! ! ( # #
B K! 1! # $ ! # # #
! # # # ! ! #
! > B %& # ! $ $
' # 4 ! ! ;D HH <
# ! -
& (# D ' %& 4 (! # $ # # # !
! ! ; D< ! # 2
; S N S ,< ! ( ;ND< %& ;.I<
. !1# # 4 1 # %&
N G D
! 0
;0 < ! #! ! #! A
D J
S N H H E
S , J J J E
ND J J J
.I E H H JH
S N5 ! # > # ; " 2 < S ,5 ; " 2 <
! # > # !
# ! B ! # # $ #
' # ! ! 4 ! #
# # # ! %3
$ ! ! # #
1 # %& # # #
;B< # # # # $ !
$ ! # ! ;B U <2 # ! # O
# ? L !1# $ ! ! #
# ) F # # #
*$ # $ # %& #
N ! # # $ O # # #
4 ' # # ! $ ! $ %& #
V# # ! 1 ? # ; < 1!
# # # $ ! ! # O #
! ;6 8 :< # #
!1 # # ' ! # ;6 !
A :< # ) ? * #
# ! # # ! # #
( $ ! # !
6 $ @ : ; & $ <
. $ 4 $ $ ; W <
# %& ! # 1 #
! # # # # #
! $ # # ;- < *!
# 1 # %& ! ! %&
;.I< $ 4 ! # # #
# $ # ! # # ! !
! B %& %& # " 2 # $
! ! ! ( ;ND<
N ! ! ! ! $
! ! # # # # ! #
$ # # # # #
# %& ; E<
) ! # ! " #
%3 # " 2 " 2
" 2 D # # # #
! S N ND S ,
! $ ! $
# ! ! ;- < I D !
! # # # ! $ # $ $
$ # ! # $ %3 ! %&
# ! # %& #
B %& # # # %3
# $ ! # $ ! !
! # # ;, <
! # # # # # #
! ! #
$ $ ! ! # #
$ # ! " # !
1 " 2 4 # %& #
! $ !
; 2 !< # # #
1 # %3 > ' %& #
! # ! #
# # # # (' ! %& !
%& # B # # ;G A
# < # ! # # # #
! 1 ? $ #
# ! ! # ! $
# # $ ; E< #
# # # # # !
%& $ ; X L W
< ! # # $ = # ! 1
? ! $ # !
# ! $ # $ * 1 # %3
" 2 " 2 ! D ND .I
! ! %& O # ! 1
& (# ) # # ; # ! < # ! # # # ! $
# # ! ! ; D< ! #
2 ; S N S ,< ! ( ;ND< %&
;.I< ) # * # # + #
Y # %&
!
" 2 " 2 " 2 " 2
D D D H D D
S N J D H 7 J 7 7
S , JJ 7 E 7 H 7 H 7D
ND J 7 E 7 H 7D H
.I J J H E
- 9 ; %& ! B 1 < HZ
1# $ # ! ! ! ! V ! V &
# $ ! # ) F # $ ? Z $ ; W <
S N5 ! # > # ; " 2 < S ,5 ; " 2 <
! # > # !
N 4 ' # ; P # < &
%& $ ! #
1 # %& D $ ! #
# - ! 4 ' #
! ! %& ;.I<
! ! ; D< # $ #
$ ! # # ! ! ; W <
# # # $ #
# # %&
4 # ! # D !
! # # # ! ! 4 O # #
! * # $ & !
! %& # # 4 '
# ;# # & # < !
# $ ; S ,< ; S N<
$ ! ! ! ( ;ND<
! S , %3 #
# 4 ' # ! #
! " # ! ! !
# # %3 # # ! 1 ?
# ;- < # $ # # %&
$ ; X E L W <
!
4 ' # # ! (
! # !
# # # # ! 4 !
! # # ! #
# B %& ! 4
# ! ! ( # ! 1
? # $ # # $
# $ ;G ! . 4 ' HHE< 1! #
! > #
( # & ! # # # %&
# ! " # !
# ! 4 # $ # !
4 4 # # & ;M #
HH L ) ## HHJ< *! %& O
! %& B K! # ! # # #
! $ # # 4
# ! # ! # $ #
! # ! " # ;- < #
! B & ! # $ !
;9 ! # S <
! # F # # # # # !
# ! # ! ? # 9 ! # !
! D S ! #
2 ; S , S N< ND *
& ! ! # $ #
; ' / 1 L ) " ' <
! # # ! %& # ! 1 ? #
! # ;9 @ HH < I
# S " ! ! &
# # ! 6 # ! :
# # ! O $ ! %& #
= ; ?!
$ < 4 ! # $ ! # # $( #
# ! # # # #
! ;, HHE< *
;S < ! # O ! 1
? ! %& D2I $ # #
%& ! ! ! $ B # #
= ;, < 4 ! !
# ! # ! B
; ! B ( !
V! < ;+ ! 0 8 HH <
I ! ! %& ;.I<
$ ! $ # ! ? #
* 8 # # ! # F #
#? # ! # # ;- <
! ! # = # ! !
! $ ! ! # ! ! # #
! 4 # # #? # ! 1
? ;- < # ! 4
;! < # ! ! !
# $ # ; S N< !
( ;ND< ! !
# # # # (' 4 # ' !
1! # ! # ! $ #
! # 4 # # # ! 1 ?
# # " # ! S # ' !
! # ! ' %& # $ #
# ! ! # $ #
# ! ; ( '
' < 1! # ! # # # 1
! ! ! !
# %& #? # !
& (# D ! %& B K! ;F< # ! # # # ! $ # # ! ; D< ! # 2 ; S N S ,< ! ( ;ND< %& ;.I< . !1# # 4 1 # %&
# # = $ ! # &
D S N S , ND .I
+ F
# ;± < ;± < E ;± < J ;± < ;±J <
D # ;±J < ;± < J ;± J< ;±E < ;± <
D J ;± < ;±J J< E ;± < ;±E E< ;±H <
) # ;± < J ;± < ;± < ;± < ;± <
9 ! # E ;± H E< E ;± E < ;± < ;± < H ;± E <
0 ;± < ;± < ;± H< E ;± < ;± J<
S ;±J < J ;± J< JJ ;± < J ;± < E ;± J<
;! < ;± E< E ;± < J ;± < ;± J < E ;± H<
* 8 # ;± < ;± < ;± < J ;±J < ;± <
, # D ;± < ;± E H< ;± E< J ;±J E< J ;± J <
, J ;± < H ;± < ;±J J< J ;± J< E ;± H<
# H ;±E < ;±E < ;± < ;±E < J J ;± J<
/ 4 ' # #
- 9 ; %& ! B 1 < E
1# $ # ! ! ! & # $ ! # ) F # $ ? 5 & $ ; W < S N5 ! # > #
; " 2 < S ,5 ; " 2 < ! # > # !
* ! # #
# # # ; # D # <
) # $ ! ! # !
# ; S N S ,< ! ( !
! %& ! #
/ ; HHJ< ( ; < 7
; < ! ! #
! ! #? # # #
4 ! ! # # #
# > # #
( 4 # # ' # # !
! # . $ 4 !
= # D > # ! #
! 0
# ! ! ! ;ND<
! # 4 ! 3 !
0 $ ! # $ # ! !
# ! # ! # "
# ' # 4 # # !
# ; J< # ! !
! "
I # ! 1 " "
1 ! # ! " ! !
( ! $ ! %& #
# # # ! %&
# # # # 4 ' #
;9 < * # & !
! ! # # ! ' 4
# ? # %& $ # F !
! ! %& ;.I< !
! ( # ! # # # F S # 4
! ! ! # # #
# 1 ! $ ! #
! ? ! #
! ! %& ( ! # 4 # #
! ! # # 4 ! $
# %3 # $ ! # # # #
# ! # # # ! $ #
# ; E<
I $ ! %& # #
( # ! # ;9 <
! ( ! ! % # F
S , ; # ! " 2 " 2
" 2 < S N ;" 2 " 2 " 2 < ND
; ! # 1 # %& < N !
! ! # # $ #
# # ! #
# # # # # O
B = # $ O ' %& #
! $ # # ; ! <
5 + ) # ! # ! # # # ! # # #
! $ # # ! # ! " #
! # $ 1 ! # #
D5 ! S N5 ! # $
L S ,5 ! # $ ND5 N !
( .I5 ! ! %&
I # ( ! % #
H F ! # $ ; S
N< ; S ,< # ! " 2
; D< # ! # 1 I #
! # $ !
! ! # # $ #
%& # ! ; > #
# ! < #
$ ! ; 2 !< # #
# 1 # %& C #
! # $
; !2 " 2 2 " 2 < !
! # # $ # ! "
# ! # 4 > # ! # #
# $ # & # # !
( # ! $ # $
! ! S # !
4 ! # ! 3 ! # # #
! $ # # > ( # #
# # ! " # # 4 ( #
# # # # 4 # %& #
!
! ! ! $ = >
! ! #? 4 ' #
! # # # ! $ # #
I ! ! $ ! # ! $
# ! ? # 4 !
* 8 # 4 4 ! #
! ! B & # #
$ !
! ! ! ( >
# # !
# ! ! %& O #
! # # # ! $ # #
! # ! ! %& #
! # # # ! $ # #
> ( # # # # ! " # #
4 ( # # # # # 4 #
%& # !
# # # 4 ' # # ! # #
# # ! ! ! ?!
( ! # # $ # !
# # %& # # %& !
$ ! ! !
# # # 4 # # #
DIN4 $
I)*/ I C L SI+/ C S
5 # A $ ! # # M $ #5
D 7 S HH
7 // * *$$ $ # 8 !
! $ @ 7 ' ! '
7 J
7 // * 8 # # #
! $ !! D ! '
! # ! E E J
7* /* 0 # # #
! #
# H HHJ
7*IS- I N ! "
) %& ; #
! ! < [ # # * # # , #
, #
7, ID0 /- * / $ @ !
$ ! $ # #
# $ # # B$ # J
HJ HH
7/ MI + + 0 @ # @ ! $$ ! $
# $ !! 8 # 8\ # ) #
H HH
7/ MI + + ) 8 # $ $
! $ !! 7 '
8 ! ! $ SI-*/I -S I , ] N S[
I I +SI+ 7S )S.*/ S-] SI
+/SD[,-[/ , *D ] -* #
5 [ # I [ 82D
7 ) 8
7/[ /) , 7 # 8 # 8 !
$ A ! E E
HH
D0 [ ) / , 4 1 4 # 5 1
! % # J E
HHE
D, * *I * D & ' (
# / # C 5 *! DIN HH
;) ! <
) C ^ / 5 8 4
# #5 # N
)S))*I M ! # ! $
@ 8 ! 5 $ $$
#8 ! # $ #
#8 ! ! # !
E HHJ
9 M,*/ 0 + * # $ ! ! $
N IS^^S / L N // C / N ;*# <
)* + & N 5
HH
0[0- . - $ $ 5
4 ! # $ $
! # ! J J H HH
C I* D + ! 8 ! ,
G,[-0D [ GS C L S) / 0 [ # %& %& # # # #
! $ G,[-0D [ GS C ;*# < ! ). / ( K # + 5 *! ' 9 "& G , I * L . _[*^ ) &
0 5 # > 8
> 5 *, 5 S HHE
, , / - # 8
1 ! # ! JE HH
, .*,,* N ) 8 $ $ # 8 !
$ ! N E HHE
, .*,,* N $ @ #5
$ 8 !
J H H HH
, .*,,* N - ! $ $
$ 0 ! # - ! $ , , / L
ID0*^ N ;*# < &
M ) D 5 8 $ ! HH
; H<
, .*,,* N - @
! $ # $ 8 ! $M */ N L
MS9- C ;*# <
I @ ] A5 M 8 8 N HHJ EH
, .*,,* N - $ $ S5 -
!! 8 ! $ 7 [/,S`/* 9 ;*# < ! # !5 * N D H J J J
, .*,,* N L N SI . ) # 5
G @ # !
/aI * N D $ > # ! $
" # $ ! # ! "
. # D D ! 1
7
/-aI*^ L bID0*^ C D ! # # # ! # ; # 5 < 4
! # 8 ' # # / 2
C E HJ
*, C 9 # ! %&
! # 1 # 3
N 9 # E HHE
*/D I-* 9 7 ! ! ! !
. ! ! # $
! # ! ! #
J J H J
*/,S ! $ $
$ @ # ! !
N E E
[] 7 L +/ I. , N 0 * @ !
# $ $ 4 8
B$ # H J HH
,S.*S/ , C L , +[S) 7 9 %& # %& # %& # " # ' N 8 ;0 ! 5 D8# # <
$ # ! # # " 3
# # 7 4
, # H J
N ,*--S + [ # #
# 8 # 8
! # ! J HHH
/ 7*/- I , I - $ $
! $ ! # 8 !
! # ! J JH E HHJ
,- I C D S! ! # !
# # %& # & #
& # 7 ! $ )S ^ / *,, /
;D # < 2 # 5
N/ DS [/ J
ID0Y^ L /*SIY N # ! $
# $ ! # # +
' J H
S,. / 9 $ # #
# $ ! # # %& ! , # & #
# # 5 7 ( J J EH J
E
D //b . , # # 5 # # #
$ # # , , 0 J J HH
- /G I * L *++,*- I N S
# ! # # $ 4 8
+ J HH
- NS D / , D $ # !
! $ # #
! 'K 6 H J
JH HHH
.S,*, , S %& 1
# # # # %& ! c 5 d
) ( !5 7 $88 8 9
!5 ! J
M /),* ) *$$ $ @ # ! !
! # # ! ' #
8 ! # C
EH HH
M /),*L ) L , .*,,* N , A @
4 8 # # ! ! $
D )S D0 + L +S,,*/ G * ;*# < 3 5
4 8 # # ! M $ #5 D 7
S HH J
M ,-*/ . S $ !
8 7 H
1 & :; <;;= & ;> <;;?
, $ ! 5 - # # # ! $
D D !! , @ ! # #