UNIVERSIDADE DE SÃO PAULO ESCOLA DE ENGENHARIA DE SÃO CARLOS DEPARTAMENTO DE HIDRÁULICA E SANEAMENTO
PROGRAMA DE PÓS GRADUAÇÃO EM CIÊNCIAS DA ENGENHARIA AMBIENTAL
UNIVERSIDADE DE SÃO PAULO ESCOLA DE ENGENHARIA DE SÃO CARLOS DEPARTAMENTO DE HIDRÁULICA E SANEAMENTO
PROGRAMA DE PÓS GRADUAÇÃO EM CIÊNCIAS DA ENGENHARIA AMBIENTAL
Arqto. RICARDO VICTOR RODRIGUES BARBOSA
!! "# $ ! % & '!(
) * "# & + , ! % - &. /0
!, / % - # / !0 1 !
# */ 0 , & $ ! 2* ! ! $ . "#
3 */ 4 ! & + , ! %
!" # $ %& '( ) **+$
, -( " %& . . / '(
) &0 '( 1 **+$
) 2 . / $
3 1 4$ , $ 5 / '
/ $
6$ ) $ $ $ $ 1 7
, ! . /- * ! $ !! ! * & ! !! , 2* ! 5
& - &# 0 $ / & $ / ! "6 ! , ! 7 , 0 $ /
*! 2* & , , * 1 " , * $
! & *! $ !0 8 9/& / 0 $ / $ & ! ! & & ! $ / &
, 2* & * $ !! 2* ! * - :
;! & - ! &#!0 . 0 $ / , - ! &$ $ ! & !* !
& ! % ! $ / $ , , / . /- , &$
, 0 % , 1 !$ !<1 / $ & ! ! , 2* !
, !, ,,- 0 $ / , "# 0 , & * .
/-2* !. 1 ! 2* ! 6 ! ,/ & * . 0 , & * 0 $ / ! , !
, - , & ! , &$ ,/ & / % % % < ,
! 4 * 3, = $ / , & $ , $ . ,
, .* "# $ & & ! .
/-! 4 , / > # ? 1 0 $ / ! ! .! 1 "6 ! 2*
, .*3 & , ! 1 & $ ! 1 /1 & $ !2* ! 0 ! @ &
2* / , "#
! ! & % ! * & 0 !$ , /& ! & % ! 2 ! ! 0
/ !A /1 ! B 0 $ / ! & & ! / % ! %C! ! , &$ /- !0 *
& = ! , 0 2* & & ! / 1 & - $ & + , & # / !
! & % ! / 4 / . /0 $ / & = , $ / $
, , /0 ! : ! , 1 ! , ! ! ! : $ # & *@ / ! &$
! & % ! D/ 4 *%/ ! ! 0 $ / , 1 1+ , $ / ! 3&*/
!*$ "# .! <,*/ ! 2* 1 ! &$6 7 0 , & * 0 $ / & = , !
; 4 * ! B 0 $ / , - ! , !$ ! * &$
& 2* & ! , 0 & E F , & & &. &3/ 7 $ !* ! "6 !
, ! ! 0 0 $ ! * & ! ! !
; * - * 0 $ !* $ , + , $ !* , / . "# , "#
; ) 4 / B . 0 $ & 2* * . !&
1 ! / / % !0 $ / &$ G! & ! 2* $ & !0 ! & ! 2* ! # !
$ !!31 / / = "# $ @$ & / $ ! $ !2* !
; * "# &$ 5 !2* ! ! / % ! H 0 $ 1 !
& * $ : $ !2* ! & . /! & ! 0 !$ , /& 5 A B !
4 - *, 4 4 // 0 $ / "# $ ! , !
! C& ! , / . !0 ! !0 !$ !<1 ! $ / , ,/*!# !
. /- 2* # & & , ! & /& ! . /- 0 & *! % , & !
$ # $ / !2* , &
0 $ &0 ! 2* * / = & ! . /- & 1 $
$ & & ! * , - , & , +& , * $ !! /0 $ !! . /- C /
EI*
& !
,
, !, 0 &
! ! J,
"6 !
*
!K
!#
/
!$
!
,
"6 !
*
!
(!
$ ! " 0 & $ $ "# !* ,
0
,
! / &
!
!$ !<1 !
! !
! 1 1 !
/0 !$ " 0 1 %
"#
&
@$ !# ! & ,
/ $ 1 * ! ,
!
!! ! / &
!
*
&
!
& $! , /'% ,
! /'% ,
13 *
2* $
,
, &
* = G
& *3
$ % ,
0
, &
"
, + , 0 *&
*$ *
2*
2* ,
! * , $
*3
!* ! ! . /
0 ,
&$
$ / !
/ %
! /*!'
!
,
F
.*!
B B 0 L Q R ! ! I* / G & , & &. ! . ! ! *
& & , ,/ & ! 4 , ' L Q !! "# L4 ! Q H !, / % - # / !0
1 ! # */ 0 # / !0
$ , !! , !, & , 0 , , = $ / !*.! * "# , . * * /
! / $ / &. , ! *3 0 , ! $ * ! ! & "6 ! &. !0 & , !
, !! ! & ! @ ! ! / ! $ 6 ! $ , $"# - . <1 /
! & "# &.G& , !$ , ,/ &< , 0 1 5 / "# ! $ $ !
, ! ,/ & !! 0 ! % $ / $ , !! E$ ! , F0 , &$ &
2* / &. / * . $ !! , < 0 $ ! 1 ! % "# / ! *
/*+ , ! < ! 1 ! , &$ & G & , &. ! * . ! / % *
, 4 , '( / , & , !! ! & ! * !! ! 0 ! * *(! 0 &
@$ & /0 1 * ! & ! ! * . ! ! .*3 ! / % *& !, , 0 $
& & & ! 1 / ! - % G & , ! & , &. </ ! / =
$ 3 1 0 & !, / . % & & , ,/ &< , 0 2* / & & ! +!
! 3$ , ! @$ & !0 , ! $ & . % & A& , , &$ &
,/ &< , ! *(! 0 $ 0 2* 1 % "# $ ! ! < ! 1 ! , ,
, "# &. ! & , & 1 <1 ! 5 ! C 0 - . . / *! ! !$ " !
* . ! H 1 <1 ! 2* / &. / H0 @$ !! ! $ & ! !*/ !
&$ * *& . ! 1 ! % "# @$ & /
! "
# ! $ % ! "
& ' ( ) *' + % + % +
*% , - % . ,* + , , + /
' , + . . + * 0 * + ,
% , . % + . . + , (
& + ( + . + % * . ,. ,
, % * 1% ' 2 , % . 1% ' ')
+ % + , % * , * (
3 ' ' , + % ' % * % (
% /. , ' % % / % + ,. %
%, ' , & ' ( % (
, , ( '. /. , ' * % +
% *' ' , .. + , + + , (
. , ( ,. % +
+ * * * ' % + * % * . 4 ,*
1% ' . 5 - ( + + % /. , 1% '
) P N H L Q U 0 4 4 L R Q7 L Q U 4 0 4 0
NO
) P H > R 0 > D V W L Q 7 L Q
NO
) P P H S0 4 I )4 B X S 8 4
4 U 4 X N
) P Y H D 4 B 4NOP Y
) P H ) B 0 R LNOO Q P
) P Z H [ 0 4 B U 4 L
\ Q 4 U 4 4 U )
) 0 LNO]ZQ0 N P
) Y N H ? U ) ) R 4 \ ) B P^
) Y H 4 ) X B 4 \ P]
) Y P H _4 X _ 4 X B PO
) Y Y H 4 ) 4 \ D Y YZ
) Y H U ) 0 Y^
) Y Z H U 4B`0 0 Y]
) Y ^ H R > )a0 YO
) Y ] H U R > 0 B 4 ) B
) Y O H 4 4 U R N
) Y N H B ? [ 0 B
) Y NN H P
) Y N H ? U ) ) R B Z
) Y NP H 4X ? 4 4D Z
) N H ? U B > ` 4 \ 4 B ^
) H ? U 4 4 ) 4 ^N
) P H I 4R 4 4
4 4 b 4 c ^N
) Y H ^
) H >` 4 I ? ^P
) Z H > B ^P
) ] H 4 ^
) O H R > )a ^Z
) N H 8 ^Z
) NN H R 4 4 ^^
) N H > D 4 ^]
) NP H ) 4 4 4 4 S0 ? ) U
[ 4 4 4 ^O
) NY H ) ) D 4 4 ) 4W4 ^O
) N H B 04 ]0 ? ) U ]
) NZ H R B ) > ) B 0 )
V ]
) N^ H 4 ) 4D D ) 0 L Q YM ZM 0
N] 7 L Q M ZM 0 Z 7 L Q M ZM 0 N] 7 L Q
ZM ZM 0 Z ]P
) N] H 4 ) 4D D ) 0 L Q NM ^M 0
Z 7 L Q N] 7 L Q M ^M 0 Z 7 L Q N]
]Y
) NO H 4 ) 4D D ) 0 ]M ZM 0 L Q
Z 7 L Q N 0 L Q N] 7 L Q OM ZM 0
]^
) H 4 ) 4D D ) 0 OM ZM 0 L Q
Z 7 L Q N 0 L Q N] 7 L Q P M ZM 0
]O
) N H 4 ) 4D D ) 0 P M ZM 0 L Q
Z 7 L Q N 0 L Q N] 7 L Q NM ^M 0
) < , Y N H / ! & ! ! &$ * &G &<@ & 0 &G &3 & &G 0
, , & ! ! ! & ! / & /'% , ! 4 , ' Y
) < , Y H / ! & ! ! &$ * &G &<@ & *& / 1 0
, , & ! ! ! & ! / & /'% , ! 4 , ' Y
) < , Y P H / ! & ! ! $ , $ "# / ! / "# /0 , , & ! !
! & ! / & /'% , ! 4 , '
) < , N H / ! &$ * *& / 1 $ 3 M ZM
M ^M ]
) < , H , ! ! &$ * *& $ 3 $ , / = "#
& !! 0 ! ! ] P M ZM ]
) < , P H &$ & ! 1 / ! &$ * *& / 1 0 ,
- 0 ]M ZM 0 < ! * ]Z
) < , Y H , $ "# 0 , - 0 ]M ZM 0 < ! * ]Z
) < , H &$ & ! 1 / ! &$ * *& / 1 0 ,
- 0 OM ZM 0 < ! * ]]
) < , Z H , $ "# 0 , - 0 OM ZM 0 < ! * ]]
) < , ^ H &$ & ! 1 / ! &$ * *& / 1 0 ,
- 0 P M ZM 0 < ! * O
) < , ] H , $ "# 0 , - 0 P M ZM 0 < ! * O
) < , Z N H &$ & ! 1 / ! &$ * *& / 1 0 & !
, & + , 0 , & - 0 ]M ZM 0 . > C, OP
) < , Z H &$ & ! 1 / ! &$ * *& / 1 ! $ !
& & 0 ]M ZM 0 5! O- OY
) < , Z P H &$ & ! 1 / ! &$ * *& / 1 ! $ !
& & 0 ]M ZM 0 5! N - O
) < , Z Y H &$ & ! 1 / ! &$ * *& / 1 ! $ !
& & 0 ]M ZM 0 5! N- OZ
) < , Z H &$ & ! 1 / ! &$ * ! $ ! & & 0
]M ZM 0 5! O- 0 N - N- OZ
) < , Z Z H &$ & ! 1 / ! *& / 1 LdQ ! $ !
& & 0 ]M ZM 0 5! O- 0 N - N- O^
) < , Z ^ H &$ & ! 1 / ! *& .! /* L%M&PQ ! $ !
& & 0 ]M ZM 0 5! O- 0 N - N- O^
) < , Z ] H &$ & ! 1 / ! &$ * *& / 1 0 & !
, & + , 0 , & - 0 OM ZM 0 . > C, O]
) < , Z O H &$ & ! 1 / ! &$ * *& / 1 ! $ !
/
) < , Z N H &$ & ! 1 / ! &$ * *& / 1 !
$ ! & & 0 OM ZM 0 5! N - N
) < , Z NN H &$ & ! 1 / ! &$ * *& / 1 !
$ ! & & 0 OM ZM 0 5! N- N
) < , Z N H &$ & ! 1 / ! &$ * ! $ !
& & 0 $ + , * . $ 0 OM ZM 0
5! O- 0 N - N- N N
) < , Z NP H &$ & ! 1 / ! *& / 1 LdQ ! $ !
& & 0 OM ZM 0 5! O- 0 N - N- N
) < , Z NY H &$ & ! 1 / ! *& .! /* L%M&PQ ! $ !
& & 0 OM ZM 0 5! O- 0 N - N- N
) < , Z N H &$ & ! 1 / ! &$ * *& / 1 0 & !
, & + , 0 , & - 0 ]M ZM 0 . > C, N P
) < , Z NZ H &$ & ! 1 / ! &$ * *& / 1 !
$ ! & & 0 P M ZM 0 5! O- N Y
) < , Z N^ H &$ & ! 1 / ! &$ * *& / 1 !
$ ! & & 0 P M ZM 0 5! N - N
) < , Z N] H &$ & ! 1 / ! &$ * *& / 1 !
$ ! & & 0 P M ZM 0 5! N- N
) < , Z NO H &$ & ! 1 / ! &$ * ! $ !
& & 0 P M ZM 0 5! O- 0 N - N- N Z
) < , Z H &$ & ! 1 / ! *& / 1 LdQ ! $ !
& & 0 P M ZM 0 5! O- 0 N - N- N ^
) < , Z N H &$ & ! 1 / ! *& .! /* L%M&PQ ! $ !
/
. / N H 1 /*"# $*/ "# B ! / NOY N
. / N N H 4* " 4G ! / & ! / &< , ! *! ! $ / . = "# NN
. / P N H I* $ $ !$G, ! .' ! P
. / Y N H I* 1 / & ! $ 1 ! , 4 , ' Y
. / Y H & ! / & /'% , ! 4 , ' H $ 3 NOZN(NOO
. / N H &$ 1 ! 1 / ! @$ & ! ! 3! , ! &+! :* - 0 &
/ "# ,/ & , 4 , ' O
. / Z N H / ! - % G & , ! % ! ! ! $ ! & & ! - < !
O- 0 N - N- 0 ]M ZM OY
. / Z H / ! - % G & , ! % ! ! ! $ ! & & ! - < !
O- 0 N - N- 0 OM ZM O]
. / Z P H / ! - % G & , ! % ! ! ! $ ! & & ! - < !
/
CPTEC – !2* ! , /'% ,
ENOS – / e H !, / "# */
FPA – / /A ,
FPP – / ,3 ,
IBGE – ! * B ! / ) % ! 3! ,
INPE – ! * , / !2* ! ! !$ , !
mA – 4 !! < ,
mEa – 4 !! 2* / /A ,
mEc – 4 !! 2* / /
mEn – 4 !! 2* /
mEp – 4 !! 2* / ,3 ,
mPa – 4 !! / /A ,
mPp – 4 !! / ,3 ,
mTa – 4 !! 2* / /A ,
mTc – 4 !! $ , / /
mTp – 4 !! $ , / ,3 ,
NEB – ! . ! /
OMM – % = "# 4* / 4 / %
ONU – % = "# ! "6 ! !
ZCAS – ? 1 %+ , /A , */
/
4 1
B 1
) 1
) R 1
B @
B @
B ) @
B ) @
U N
PARTE 1 – REFERENCIAL CONCEITUAL TEÓRICO
N 4B B ^
N N 4 4 ^
N 4 [ ? ]
N P 4 B O
4 f 4B X N
N 4 N
4 B ) 4 R _4 4 NP
P 4 ) B NY
P R 4B B N^
P N U \ R B N]
P ) U R B Z
P P B X R 4B B ]
Y 4 \ H 4 P^
Y N ? U X () ) R P^
Y [ B PO
Y P R YY
Y Y R 4 \ Y^
/
Y N _4 4 D B Z
Y B O
PARTE 2 – A INVESTIGAÇÃO EXPERIMENTAL
4 4D Z]
N 4 4 \) Z]
4 B ZO
P 4 B ^
Y 4 4 4 B ^]
X R ]N
Z B OP
^ N ]
4 Uf NNN
$ , !! * . = "# & ! ! , ! / 1 /*"# *! /
& & ! !G,*/ [ [ $ $*/ "# &* / !*$ * $ & . /-# $ !! !
0 & ! d - . 1 & < ! * . ! & NOY 0 $ @ & & , & !
$ !0 $ $*/ "# &* / :< 0P . /-6 ! - . !0 ! 2* ! d
! ! & < ! * . ! * $ ! ! ! ! ! $ , * / :< */ $ !! 1
! d
%* ! & 1 ! % = "# ! "6 ! ! H 0 ! !
. /-6 ! $ !! ! - . 1 & $/ 0 ! 2* ! $ @ & & d / , &
! + , & < ! * . ! ! $ 3! ! , ! ! ! 1 /1 !0 !! $ , * / !*. *
$ ^ d !! ! ! & 1 ! 1 , & 2* , & - & ! & "# *& &* , 1 =
& ! * . 0 2* / 1 ! , - , &$ A , ! * ! ! . ! , ! !
&$ , ! $ 1 ! @$ !# * . ! & , "6 ! ! , !! ! & ! @ ! !
/ "6 ! ! $ 6 ! $ , $"# - . * .
! (! 0 ! !0 2* $ & . ! / ! %* + , &* /
, , & ! ! * B ! / ) % ! 3! , H B) 0 & NO^ 0
$ @ & & Zd $ $*/ "# . ! / ! & < * . 7 & NOON !!
$ , * / *& * $ $ @ & & ^Zd & "6 ! , / ! , ! 0
1 / & 2* 0 B ! /0 $ , !! @$/ !# & % < , * . # ! % *
%* !! C/ & , ! 0 $ @ & & ^Od $ $*/ "# . ! / ! & & < !
* . !N0 , & & ! . / N
Tabela 0.1 – 1 /*"# $*/ "# B ! / NOY
URBANA RURAL
ANO TOTAL
população % população %
1940 67 89 87 7 :: 7: 87 ; : 8 9 788 9: :;
1950 7 <66 8<= 7: =: :<7 89 ; 88 797 9 98 :;
1960 = = 6 = 87 8 8 86 66 =; 8: =9= 6 8 8;
1970 <8 78< 8= :6 <:6 <; 67 6 8 66 7;
1980 77< = 9 : 689 6 < 9= 9; 8: 99 <= 8 6;
1991 769 : 6= 77 << << = 9; 8 :86 6: 6 6;
2000 7 = = 798 7 8 =9 :87 =: 6; 88 <<8 88 7 9;
Fonte: ! * B ! / ) % ! 3! , H B) 0
7
, + , , !, & & % < , & < ! * . !0 B ! /0 G % 1
$ / / $/ : & ! , ! * . !0 ! 2* ! , &(! , &$ & !0
! . * , & ! !$ , ! ! 5 2* / 1 ,
!! , < 0 # $ & ! & ! $ ! & 2* ! 6 ! $* & * . ! !
2* ! 6 ! &. ! &(! 1 ! $ ! 1 /1 & , !, !! ! , !0
2* / ! , 1 , * & E ! 1 /1 & !*! F &. * . (
! 0 % 0 !,* 2* ! 6 ! * . ( &. !0 ! 2* ! ,/ & @ , $ $ /
$ $
& / ! 1 /1 & , g& , 0 * /& & !! $ 3!0
$ & , , 3! , ! $ ' ! & &. 0 ! . * 2* ! &.
* . 0 E$ % !! F0 2* /2* ,*! 0 G 0 & 0 , & * & /
&$ A , !$ , ! , & ! /*. 0 ! &$ - %G , , -*& 0
! & &(! & 2* ! 6 ! ! %* $/ 0 1 ! 2* ! !! ! 1 % ! % & &
2* ! 6 ! & ! & ! ! !! , < 0 ! , # ! /G& # $ , $ &
$ , !! 0 $ , & ! *! !
2* &. , ! *3 ,/ & *& & / , / ! % , ,
!$ " ! 2* $ !! . / & - & & & /- ! , "6 ! , , &$ !# ,/ &
, & ! % , & & G * & / &$ A , $ . /- !
$/ : ! * . ! ! ! 1 5 , !! ! $ ,3$ ! $ $ ! 5 .
% ! # !$ " , ! *3 0 , & 1 ! ! 5 $ *"# &. ! 2* ! , 0
! . * 2* = !$ 5! ! ! "6 ! G & , !
, 4 , ' 1 !! ! , !, & * . , , = 0 ! . * 0
$ / @$ !# - = / ! & 1 , /0 2* , & & !
1 , / / !$ 5! , "6 ! * ! & 0 , & $ :*3= ! &.
* . , &$ & & 2* / 1 ! *! - . !
# @ ! + , , $/ : & * . & ! 3% ! $ /3 , ! $C./ , !
!, / = "# 1 , % "# ! &. ! 2* , &$6 & & ! , ,
!*/ !! $ < , G H * ! ! H G , , * 2* / !
. + B 1% % * 1% ,. , 1% C ,* , ,
. % D! . > E % + ! . , , . 3 F
!$ " ! 1 ! , ! * !0 & !$ , /0 ! < ! , ! !0 ! 1 / ! % !0
! : ! ! , !0 ! $ " ! $ 2* ! * . ! & , ! , !
, ! % "# ! !$ " ! 1 ! , 1 ,*/ (! 0 0 * !
! & ! , ! , g& , !0 2* , .* & $ , ! / "# 2* * /
$ !!# & , & . / < & ! , *, / !! $ , !! % "#
2* / &. / !! ! %& $ *"# , ! * 1 , &G , $ $6 *&
@ &$ & . / = "# ! / *"# / %* ! , /" ! H 2* , ! *
&$ , /- 5 @ ! + , 1 % "# * . H ! . * 0 5 *"# $ , * / < !
1 ! ! 1 ! / & !
* 2* 0 & ! % , 1 0 & , .*3 $ *"# 3 ,
1 % "# & /- * . (! ! !! & ! / % ! & < ! , ! ! !
* ! % !0 , & !, & 1 ! "# 1 % "# 1 0 & !& 2* !! !
< ! ! : & $ % ! $ / ' % / ! / B ! / H % Y^^N0 N M OMZ 7
, & ! / "6 ! % ^ NN ^M ^M]Z ^] P N]M ^M]O H , &
, ! 2h % "# & &. * .
!! ! ! & ! & ! &$ !, 31 / & , !, = "# ! $ : ! !
$/ : ! * . ! 2* 5 , !! 1 * / + , ! !$ " ! 1 !
H @ ! + , 2* / H0 $ , &$ !# $ $ / ! < ! 1 % ! !*
, .*!, & /- 2* / 1 * .
!! , < 0 $ ! . /- $ $6 , !, 1 ! !*.!3 !
! 1 /1 & ! G% ! $ $/ : & , ! ,/ & 2* C& 0
& 2* E$ ! , F , $ 2* , &$ & ,/ &< , & &. !
* . ! $ !! . / . "# , "6 ! & ! 1 <1 ! , &$ & G & , !
1 ! ! , ! * . !0 , & % "# &. ! $ $3, ! . &( ! ! *!
- . !
!! & 0 1 ! % "# $ $ !!*$ ! ' , 2* ! < ! 1 !
* . ! * & , & / & & % % G & , % &. * . $ / !
/ "6 ! ! , , 3! , ! * ! ! / , & & !! , $ !!
, , 0 ! < ! 1 % ! $ ! & 1 / ! &$ * & ! 2* !
!! ! 0 $ !2* ! $ , $* & .: 1 * / ! $ $ / 1 % "#
!* ! / "6 ! , & ! 1 <1 ! ,/ &< , ! , * . b &$ * *& c0 &
, ,/ & 2* C& </ ! 0 & , < @$ & /0 ,
4 , '( / − , !! ! & ! ! * − & !, / . % & !$ , / & !
& , ,/ &< , 0 $ & ! * , !
B B L Q , ! *0 & 2* / 1 0 /*+ , < ! 1 ! ! .
, "6 ! G & , ! & ! , ! * . ! , 4 , ' $ !2* ! 1 , *0
$ & 1 ! % "# @$ & / * $ 3 1 # 0 " &G
&$ * & 0 i *& &. . = *& &.
, ,* 1 = - !$ 1 1 % "# !! &0 $ ! 1 ! % "# $ $g!
, * ! ! * ! / = ! & 0 , & </ ! $ $ / 1 % "#
, &$ & G & , &. ! * . ! * $ 3 1
!! & 0 $ $6 (! & /- , &$ &$ A , $ ! " < !
1 ! & / & ! ! / , !*.!3 ! $ % ! # ! !$ " ! ! ! 5
1 % "# @ ! ! , 0 , & $ " !0 $ 2* ! * . ! , ! , !
. = !0 /G& * ! !$ " ! 1 ! $ $ "6 ! & ! ! / & ! * . !0
, & < ! , ! !0 1 / ! % ! 2* 0 ! C/ & ! !0 & , / $ , !!
% "#
!! & 1 0 $ *(! $ . ! * , &$ & ,/ &< , &
, ! ,/ & 2* C& 0 ! . $ *, $/ , 2* / & / % ) % < , 0
! * </ ! $ ,*!!6 ! ,/ & &. , ! *3 $ $ !
/ ! , &$ & ,/ & * . !* ! $ ,*!!6 ! ! &$ - G & , !
1 ! ! , !0 $ & , "# ! & !! ! ! g& ! & ! G , !
2* * & ! . , 0 $ , &$ $ , !! , ,*/ "# & ! G , % /
2* & ritmo climático , 4 , '0 , &$ gênese
do clima / , /
0 . /- ! * * & * ! $ ! $ & . + , !
, , * /( ' , ! ! 5 &< , & 2* ! # ! %* ! 5 1 ! % "#
@$ & /0 $ * ! * , !
$ & $ ! < !*. 1 & 2* , $3 */ ! $ & , $3 */ ,
% G & , g& /- , / &. * . ! %* , $3 */ .*!,
, &$ &. * . 0 , , , , & , !! ! & , &
, * = ! & , "6 ! &. ! $ 1 ! $ , !! , !, &
* .
, , $3 */ . 2* ! 6 ! ! ,/ & !* ! $ ,*!!6 ! &.
* . 0 , , ! , & ! $ %& ! . % & ,/<!! , A& ,
, &$ & ,/ &< , 2* , $3 */ , ! < ! 1 ! * . ! , , 0
. 3, ! &. ! ! < ! 1 ! $ &. * . 1 /*"# - ! ' , ! < !
1 ! $ , !! $/ , "# ! , !
! %* $ , &$ & ! , , , $3 */ ! ! 2h , ! 2* , $3 */
/- , 4 , ' , & , !! ! & ! * , , = "# 3! , (% % < , 0
$ , !! @$ !# * . 0 < ! 1 ! @ ! ! $ / ,/ &< , , 0 ! .
2* ! 3! , b & ! / & /'% , !c A& , & ! G , % # & ! *
! @ , $3 */ $ ! & ! &G ! ! $ / = "#
1 ! % "# @$ & / $ , & ! & /'% , ! ! *& ! * / = !0 !, "#
! * ! & ! ! * . ! :*! , 1 $ 3 </ !
!G & , $3 */ ! 5 </ ! !,*!!# ! !*/ ! . ! $ &
1 ! % "# @$ & / &0 1 , $3 */ 1 , ,/*!6 ! $ * ! ,
- $' ! , / , & !*/ ! . ! , $3 */ @$6 /%*& ! , & "6 !
!
"
"
"
"
"
"
"
"
#
##
#
#
##
#
$
$
$
$
%
&&&&
, G & ! &./ &< , 1 / "# ! , / !$ "
$ *= 0 !*/ *& , &$/ @ ! &
/ ,*/ * / 1 / ! !! &*
, &$ A
H S0 0 $ O
& & & & & & & &
& &. ! , ! * C& ! , !! ! & ! & $ , &$ !
. ' , ! b % !& ! $ 1 ! 1 c . ' , ! !! / "# 0 *& LNO]]Q
, !! ! & , & E* * , / .<! , , / % F0 2* / ! ! . ' , !
. ' , !0 2* , &$6 *& & & 3! , 0 ! . / , & ( / "6 ! &
/* , &* * & !* ! $ $ !0 % !* & * "# $/
- & &0 2* % 1 & 2* , ,* 0 & , * , !! ! &
* / , * ! * $ '$ - . , !! &. 0 &. , ! *3 0 , ! * *&
, !! ! & $ '$ 0 $ * ! "6 ! ! , ! , g& , ! 13 * 2* 1 / 0 0
! !$ , ! $ /3 , ! ,*/ * !0 ! 2* ! ! & / ! . /'% , ! # , ! %* & @$/ ,
!! &0 $ (! &. * . , & *& , !! ! & $ ,*/ $ 5!
, !! ! !$G, -*& * , & & !& &$/ , , %* "# *&
& . / !& $ '$ 0 !$ !<1 / $ / & ! & , "6 ! &. ! ,
% 1 G 2* !! ! & , "6 ! &. ! !# *= ! & <$
! 2* ! *= A& , * . & $ !*/ / "6 ! 1 ! ! &
* . 5 $ '$ ! , 0 , &$ & 2* / 1 0 , ! 2h & 0
! 1 /1 & !*! !! , !! ! &
&* &$ 0 $/ : & , ! % * ! , ! 2h+ , !
& , "6 ! &. ! 2* $ , !! @$ !# * . , ! ! 1 (! $ !
! !$ , ! ! , !0 ,*/ * ! , g& , ! $ ! $/ : & !! , , $"# , / , *
& !, !*! . / &. * . &$*/! * *& 1 $ ! ! .
'
.*!, $ & /- ! , "6 ! 2* $ $ , & 2* / 1 ! , ! G
% ! &< , ! 1 /1 & !*! & ! /1 1< ! !,*!!6 !
$ ,* ! . / , 2* /3. , !! ! & * . 0 & 2* ! &$ , !
@$ !# * . 0 *& 1 = 1 <1 !0 ! : & *= ! 31 ! , <1 !
0 , &$ - & &0 ! . * ! $/ : ! % ! ! * . !0
2* @$ !# * . 5! , , 3! , ! & 3! , & 2* ! ! 1 ! !
! : & & & = ! D 2* $/ : & * . , ! ! !$ , ! &. !
$ & ! &$ , ! & 0 ! % ! ! * . ! !$6 & 1< !
! *& ! , & / ! ! 4* , $ !0 ' % . !0 * ! ! *& !
/ % ! 2* , / & !, $/ & $ , / & 0 *! ,*$ "# ! / * .
& & & & & &
& & (((( ))))
! , , ! / *0 / % &$ 0 *& 1 !# @,/* , !! ! &
* . & / "# 5 * = , , & !! 1 !# 0 /G , , @ * = G
& ! , * . ! &< , 0 // % L Q = *& $ & !!
!$ , , &*& , $ , , & & % * =
! " #
$ % &'(
! !,* ! *= $ < , $/ : & 1 ! ! , ! . ! / !0 !
2* ! & !# &. / G !, ! $ , !! $ *"# * . 0 % (!
! , , ! &. ! , ! *"# !! ! , ! , - , 0 !! , @ 0
$ & A , *& 1 !# *, ! &. /0 &. * / G
, & E /- !F $ "# , ! 1 "# / , ! $ ! , ! * . 0
! *& 2* !*! <1 / & 3 $ !! 1 !# *, ! 0 // %
L Q $ $6 2*
) $ *
+ ,
* ,
*
* ! : 0 $/ : & , 1 $ & ! "# &. * /
, $ & , "# < ! 1 ! ! * * * . 0 , ! &
! G% ! 2* ! C / $ $ $*/ "# 0 1 , 0 !! & 0 !*
$ $ "# $ / ! , $ ! !! & 0 ! < ! 1 ! $ # ! &$ - !*
* "# , /'% ,
! % ! ! $C./ , ! !$6 & ! *& ! 2* $ & (! , = ! ,
% "# &. * . 0 ! 2* ! $ /3 , *! ,*$ "# ! / 0
, $ 1 !# 1 / "# ! &$ , !0 $ *= %& "# % "#
&. / , *! $ / $ , !! @$ !# * .
% * ! 2* /3. &. / :< , ! / ! , ! . ! / !0 ! . *
! % ! & '$ / !0 1 , , !! $ ! *& 1 & /
! 1 /1 & * . 0 2* / ! : , &$ . / = , & , $ , ! , !! ! & !
* ! H & $ , !! & / "# !* $ ! % & H .! 1 & ! &$ , !
$ 1 ! * . = "# ! 0 !! & 0 & 0 & /- & $ !!31 /0
% ! $ , !! ! , ,/ ! 2* , & & ! * 0 , & + ,
, @ % / 2* / = & $
!! ! 0 !! / (! & , "# ! , "6 ! , ! ,/ & ,
$ , !! * . = "# !* ! , ! 2h+ , ! ! . . &( ! - . . / H
!$ , ! 2* / 1 * .
& & & & & & & &
,/ & , , 3! , ! , !! ! & , / G $ *& !G
/ "6 ! ,/ &< , ! $ *= ! $ / $ , !! * . = "# ! $ , $ ! & , "6 ! !
!*& & !*.! * "# , . * * / $ 1 ! ! $ ! $ 1 & "6 !0 . & , &
! "# *& ! ! & % & , / 2* $ & !, & <$ ! <%* !
$/*1 ! $ 1 , *"# 1 $ "# 0 , ! 2h & 0 *& ! !*$ 3, !
* &$ ! ! & ! , ! *"# * / = ! &
* . ! ! $ !!* & $ $ ! 3! , ! ! ! ! / * /0 $ ! &
+
! , , 3! , ! !*/ & & , "# . / " "# /* , 0 ! . * 0
&$ *
(! ! , , / % $ / ! 1 ! ! 1 ! -*& ! ,
! , ! * ! % , 1 & , "# . / " % , / $ %+ , 0
! & ! ! :< !, !0 $ 1 , *& ! 1 / ! &$ * &
/ "# ! &. ! 1 = - !0 , , $ !* % & , , 3! , ! ,/ &< , !
$ ,*/ ! , !! ! & * .
&* " ! , "6 ! , ! ,/ & $ / ! , ! G , + ,
$ 1 , $ / ! * * * . ! , ! % !*$ 3, & !
L `> j k 0 Q # ! 1 0 , & !! 0 , ! $ , !!
@$ !# ! < ! * . ! , & 1 ! ! 1 /1 & !*! ! , !0
& ! 1 , !! , !, & $/ : ! < ! @$ !# * . 0 2* /
- $ . ! ! 2* ! 6 ! * . ( &. ! !! & 0 $ ,* (! & % , !, &
! , ! 2h % "# &. / H $ * !! "# H0 , &$ &
2* / 1 ! - . ! * . !
g& /- , / G @ &$/ & ! & , & , "# !
, "6 ! , ! ,/ & $ / $ , !! * . = "# 0 , , = $ / & , "#
! / $ / , / $ %+ , 0 2* / ,/* ! ! 1 ! -*& ! ! 5 !* 1
,
!! ! 0 !. % LNO]NQ $ ! ! $ , $ ! & , "6 ! $ 1 , !
$ / $ , !! * . = "# ! . ! 1 ! ! / & ! !$ , ! ,/ &< , ! &
Tabela 1.1 –4* " 4G ! / & ! / &< , ! *! ! $ / . = "#
Radiação
H * 7 ; ,
# 8 ; ,
# ! ; ,
% D! * 7 ; ,
Temperatura
I % 7J" ,
> , ,I 7 J" ,
, 7 ; ,
Contaminantes
$ > % K D! 7 ) ,
% ) ,
Velocidade do vento
I % 8 ; ,
L ,M/ , 7 ; ,
" , ; ,
Precipitação
& 7 ; ,
, , ,, 7 ; ,
N% ; ,
Atmosfera
" * % 7 ; ,
0 7 ; ,
0 ! 8 ; ,
Umidade relativa
- ; ,
! :; ,
&&&& """" ,,,, ---
-& -& & & & & & &
!! - & & $ / ! * ,/ & &$ & ! G , G # %
2* !* ,* ! !$ ! * & &. !! !! & % & &
$ / 2* / ,/ & /*+ , !* & . % 0 !* 1 ! & 0 !* / & "# ,
0 ! $ & ! , &$ !6 ! ! . ! g& ! ,/ &< , ! !' !* % & $'!
2* !G,*/ ! ! 0 ,*: $ ,< ! *& "# ! , ! *3 $ & 1 ! , (
1 ! & ! ,-*1 L a 0 NOO]Q
! , - , & ! 2* ! G # & 1 % ! G 2* ! % % ! , & " &
/ = .! 1 "6 ! & /'% , !0 ,*/& $ & ! * ! . ,/ &
, - , !0 R%* ! *% !0 !, $ $', !0 $ 1 / Y 0 ! %*
4 /'% , 0 ! * ! ' / !0 !, $ 1 / , 2h ! $ ! * 0
! 1 /1 & @$ !! 1 ,/ & / % !' , , * !, & 0 , & 1 "#
&g& $ ) / / * ) / / 0 & N OP7 , & $ ,3$ . g& & ,C 0
, $ , // b*& ! !,3$*/ ! ) / / *c0 & NZYP
1 "# /G% 0 & N]P 0 $ $ , * * & , - ! '
,/ & / % 0 1 ! 2* $ & * * # ! &$ *& % C&
.! 1 "# 0 & * ! $'! ! * % ! ! # 0 & ! ! 1 /1 & ! G, , !
! *& "# ! .! 1 "6 ! &$ !& !!# </ ! !
& /'% , ! $ & & , ! ! 1 /1 & , + , ,/ & /'% , ! $ ,< !
! *& ! * / = ! 2* !G,*/ ! ! & !*.! *3 ! $ ! *& !
, & $ " & @$ !! 1 $ $ , !# & . % & &.G& &
&* 0 $ , $ /& ! C/ & ! !
, , & l ! LNO^ Q0 &* " . % & ,/ & / %
G !! , /& !, 1 # @$/ , 1 7 b c * / = "# ! &G ! % ! ! P
! , & $ A& </ ! !*% G *& & ! ! < , 0 %/ % ,
, < !! , /& A& , ! g& ! & ! G , !7 bPc %/ % , ! "6 !
,/ &< , !7 bYc & / ,/ !! , "# ,/ &< , $ / - ! & , ' ! $ $ , G
g &* " ! . *$ ! ,/ & 0 2* ! ! / "6 ! !# % * !
!* % & & ,/ & / % &$*/! 0 0 $ ! * !
! ,/ & / % ,/<!! , G $ *, * / $ < , $ - & & &
/-, / </ ! ! ! !! , @ 0 4 @ & / $ ! 1 . % & $
$ !2* ! ,/ & /'% , 0 $ 2* , &$ !# A& , ! g& !
& ! G , ! G * & / &$ A , $ & ,/ & !* /*+ ,
! . - & &
& & & & & &
& & ....
% = "# 4* / 4 / % H 44 , , * ,/ & , & E / 9
& / % , / / & ! - 0 - *!* / !*,, !! % 1 $ 0 ,- , !
- ! - & !$- F L 0 NOO]Q !! , , $"# ,/ & < !*$ 5
, &$ / "# ! & ! / & /'% , !0 2* / ! . ! & ! ,/ !! , "6 ! ,/ &< , !
1 % !
0 !! , , ,/<!! , ,/ & $ $ ! $ / & / % ! >*/ *!
1 P 4 = LNO Q !, 1 & , "# !! , , 0 2* / , ! 2*
- * $
. * #
* * $ ) * # .
/ +
* * % & 0 $ 1
!! , , ,/<!! , , &$ ,/ & , & ! &G & ! ! .
*& /*% 0 * & & $ A& ! ! 3! , !0 ,*: $ %& G &G / % !
!G ! .! 1 "6 ! & /'% , !0 2* / 4 LNO^ZQ , , = , & E*&
.! "# !$ 1 / F
!! ! 0 ,/ & / % ,/<!! , , < !! , /& !, 1 0
2* / !*% G *& & ! ! < , 0 , /0 2* / & ! / !
g& ! &$ $ / 2* / ! ! , / !! & 0 !
1 ! , < $ *, $ < , !* , $ ! $ !2* ! ! ,/ & /'% , !
!! , < 0 Y0 & NOPY0 $ $6 &*/ "# , , * / ,/ & $
$ !2* ! ,/ & /'% , * , , * ,/ & , & E !G ! ! ! & ! G , !
, & *& /*% & !* !*, !!# - . * /F * 1 , , 0 G G/ .
$ $6 $ %& E&G ! G , ! & !! ! ! $ ! &$ F0 2* /
$ ! 1 " ! . . % & ! &G & ! 0 &
1 " $ 4 LNOZOQ ! . / , & , & 1 $ %&
4 LNO^ZQ , &$ , , & , & E , &
!*, !! 1 , 3 * ! ! ! & ! G , ! !* ! ,*/ "6 ! !
! & !& ! ! !F $/ , , , ! 1 $ %& 1 ! % "#
,/ & /'% ,
0 /G& $ $ $ %& & $ . % & ,/ & 0 ! /
&.G& 2* ! / & ! ,/ &< , ! 1 & ! , ! ! & !* ! "6 ! b, &
- & &c !! ! 0 4 LNO^ZQ , &$/ & 2* E - & &0 & % * , !,
!, / @ g& , 0 # !' , ! & !0 , & &.G& & , ! $ 2* !0
/ ! ! !$ , ! &G ! ,/ & F
& & & & & & & &
& "# 2* , $ !!* *& & ! $ ,*/ ! ! 1 /&
& ! ! *! ! :< G , , - , $ / - & & !
%* ! $ & ! + , ! ! . & !# , ! 3, % = "#
* . 0 ! ! , ! % % & $', ! & !* . */ E 0 R%*
*% F :< - 1 ! 1 /1 /%*& ! , ! "6 ! , , ! ! &.
* . ! . ! C ! , # ! L) X 0 NOOOQ
6
/ , 7< 7 % & $ ' ! $ ? , "
F . , S $ 4 ,. , 3 5T 0&
& ! $ & ! ! $ 1 , ! $ / $ , !! * . = "# ! . & !
1G& ! &* " ! , &$ ! "# *! % / = , &.*! 31 / '!! / &
/%*& ! , ! &$ ! * 4G ! , 1 $ & , *!
, & "# * . !0 & 1 /0 , ! * @ &$/ & ! $ ! 1
! !
! , @ 0 , & " & !* % ! $ & ! $ !2* ! ! ! . & > - 1 /9 0
* / ! %/+!0 !, 1 & NZZN !* . E *& *% *&F0 @$6 *& ! 1 , 3 ,
, *! , . , & , &.*! 31 / $ C! & ! !, 1 *& ! !
! 1 ! ! 4 $ ! C -*& 0 ! $/ ! ! & ! ! . $
! , ! $ & ! . , & "# & ! G , * . L) X 0 NOOOQ
$ !G,*/ [ 0 ! . / , & .! 1 "6 ! & /'% , ! / = !
, & 2* $ & ! , ! * *& $ !! , ! 1 $ * * !, & / & / %
. , ! *"# !G ! %*/ ! ! ! &< , ! .! 1 "6 ! & /'% , ! &
/%*& ! , ! $ & & , ! / "6 ! $ *= ! $ / , !, & , !
, "6 ! , ! ,/ & 0 % & / & / % . ! 3,
!G,*/ [ [0 , & $*./ , "# . *l T */ E - / &
*, & 4 / % , / .! 1 ! 4 4 $ / ! *! / , ! * FZ0
& N]PP
. T !* % 3, *! / & ! . ,/ &
, $ & </ ! .! 1 "6 ! & /'% , ! , !$ $ 3 N^O^
N]PN $ !2* ! 1 , ! $ , $ ! , , 3! , ! 1 ! . /%*& ! / "6 !
,/ & 0 , & 2* , & /%*& ! < ! , 0 & $ ! & $
4 / 9^ E /- , / * . F b* . - !/ c
$ !2* ! T G , ! / , & . /- - / 0 E - / &
F]0 / = & NOZ ! & !& $ 3 0 & / * ! 1 /1 * $ !2* ! !
! & / !O , & .: </ ! ,/ & , !0 &.G&
9O Q R%U 7:88 # $ ( '
) * + " R , " R
=
0 R V H 7< : 2 1% ' + (+ . , - $
. :6 .. = F=
:
"O 0 R & P 7<9 # O% R
< 0 # , 7:9 ++I ,. % $ " 'F F . % .. 7
!
, &$ 1 & !& 2* , & * . 0 , & 1 , , !
G & , % ! &$ * , ! , &$ ! & ! *! !
1 0 % & & / & / % . 3, !G,*/ $ !! 0
!*, $ / ! ! * ! 8 /- /& ,- & ! . ,/ & 0 $*./ , ! & NO ^0
2* , (! *! 1 3,*/ ! * & ! . "# ! & /'% , ! &
1 ! ! $ ! , & ! *! !0 $ & !, , !0 $ & 0 !
& 0 *& & 2* .! 1 "6 ! ! & /'% , ! & ! $ !
! .*3 ! $ / , $ ! & / % $ !! . / * ! . / , &
$ ! G & , ! /- ! / & "# ! / - ! G & , ! 2* / ! .* "#
G & , !$ , / , & ! . ! * / = ! ! , ! ! * ! ,/ & * .
$'! %* )* 4* / -< *& *& !* $ 2*
$ !2* ! ! , , &< , ,/ & * . 0 !$ , /& ! ! ! !0 > $#
* $ 0 1 5 ! , "# $ , !! , !, & @$ !# ! < ! * . !0
. & , & , !, & *! / = "#
! $ & ! , + , ! ! . &< , ,/ & * . , & /
G, ! !! LB B 0 NOO]Q ! G, ! ! %* !0 !* % & $ !2* ! !
+ , ! ! . & , "# ! , "6 ! , ! ,/ & & < ! * . !0 !
2* ! $ & ! , ! . /- ! !. % LNO]NQ0 2* ! 1 /1 * , &$+ ! ! .
,/ & * . 7 l LNO^]Q0 2* / . * , &$ !# ,/ & , & / & * .
%
&&&&
' ,*/ . & ! &< , < ! 1 ! , (! "#
& 0 2* / G *! & &$/ ! & , G ! & ! % ! ! $/ , "#
@ ! + , & ! </ % ! %* /& . % !0 , & < ! / 1 !0 !$ " ! . !0
! ! & ! / = , ,*/ & ! , &$ !# !$ " & 2* ! # !!
! 0 . % & ! . < ! 1 ! 2* $ G1 "# ! * & 0 &
/ & , %* "# !$ " * . & !,*!!#
!! &0 & < 1 b * !$ " ! 1 !c0 2* , &$ 0 ! !
!$ " ! , < $C./ , 2* $ !!* 1 % "# , & / & ! * * !! , ,
. % $ " !0 : ! $C./ , ! $ 2* ! * . !0 /G& , ! , ! 1 !0
1 ! ' ! 1 ! $C./ , ! L 4 / 0 NOOYQ
"# </ % G * / = $ // $* LNO] Q
2 3 * $
. * $ ,
/ / *
$ . . % 45
. !,/ , 0 0 2* ! !$ " ! $ 1 ! 2* ! * ! (
! &$/ ! : ! * $ 2* ! &3 $ 1 0 * ! : 0 # $ , & $
$C./ , ! : ! ! , ! # ! 2* & , , < ! 1 !0 !! & , &
< 1 ! 2* , &$ - & / ! 1 ! $C./ , ! &.G& # ! 2* & !! , , 0
1 0 ! ! C/ & !0 $ & ! ,/ !! , ! , % . = "# * .
2* ! 5 & / % 0 ) " /1 ! LNOOYQ !! / 2* & <
/ 1 b * !$ " / 1 c 1 ! 1 0 $ ! 2* E/ 1 F @$ !! < !
$ , !! * . = "# & !$ " . 0 & *= & %/+!
$ !$ , 0 &.G& 1 ! 1 0 1 ! !* &$ , !# 2* , , = "# <
'
& & & & & &
& & ////
! < ! 1 !0 2* / & !$ " * . 0 & ! * !* % & !
, ! B , 0 & & ! !G,*/ [ D $ !!31 /0 0 ,
, ! 2* * / ! , , . , & !$ " ! 1 ! ! , !0 !
$ 3 ! 2* $ , & , , $"# B ,
, , $"# 2* ! & ! !$ " ! 1 ! & * . & ! *!
$ & ! % ! ! ! , ! %* /<!! , ) G, & !! ! , !0 !
!$ " ! ! ! 5 $ ! " 1 % "# & *= ! ! : ! & ! 2*
, ,* 1 & ! $ /<, ! & *& ! 0 ! ! !$ " ! & ! !
&3 $ ,*/
! , ! & 1 !0 , * . / & $ &* ! # $ & @ ! + ,
$ 2* ! * : ! *! $C./ , 0 ! @3%* ! ! 1 ! 3% ! 1 % "# &
/-* . 0 ! 2* ! & ! ! 5 - ! : ! $ ,*/ ! * & $ 2* ! $ " ! ! * !
! $ @ & ! ! % : ! $ ! & 4G $ , & ! $ & ! ! !
1 /*"# 2* , , . & ! $ < ! 1 ! * . !0 ! 2* ! ! , ! *3 & $ 2* !
. !2* ! 1 !* ! $ ! %3! , ! ,
! , ! !, ! ! $ ! & , !! , , $"# < ! 1 !
* . ! !$ ! ,*/ * %* /<!! , 0 * . 3! , !, !
, , = $ / " @ & % &G , ! !$ " ! / 1 ! & * . &
, , . ! ! & *& ! 3, ! $ ! 1 !0 !! & , & ! , !
% % ! & !
, , & ! L YQ0 !! $ 3 - *1 *& 1 & $ , $"#
! !$ " ! / 1 ! *! $C./ , 0 ! . * 2* ! 5! $ " ! * & 2*
E $ " $ !! ! , & *& , * /*% !$ , / # $ ! *& 1 =
! * * * . F 0 , , $"# $ " 0 !! & & 0 ! * *
< 1 0 1 ! 2* !!*& * "# & / % * .
!! & & * . 0 ! $ " ! & ! , & , &$
2* & $ G ! !,*/ * !0 /G& !$ " ! ! ! ! : !
*
& ! %* /<!! , 2* ! !$ & # @ &$/ ! $ ! 1 ! !!
* . 3! , $ " # 0 & & L </ Q0 $ " & 0 & /- / L !$ - Q
L Q L Q
Figura 3.1H L Q " # 0 & & L </ Q7 L Q " 4 0 & /- / 0 !$
-! L YQ & 2*
# 67 678
9 * $
0 1 $
$
* *
, 9 $
3 * ,
% 0 $ 1
01234 ( # 5647898 94 :8;9<=875=64 =8 <9895
$ 3 / !, & G , , = $ / ! 1 /1 &
: & , & @ / "# 2* * 1 & @ &$/ !! $ 3 !# !
: ! $ /<, ! // !0 $ : $ g b %* P c
L Q L Q
+
% ! $ / ! : ! ! ! * $ / $ & $ 3 B , 0 2* !
!$ " ! 1 ! 2* & % &$ A , , :* , 0 G ! &
B , 2* ! $ 2* ! : ! !# *= ! $/ : & , !
!$ " ! 1 ! 2* & , < / & ! * * "# : * .
!! & & 0 , & " ! $ ! & ! ! & ! !$ " ! / 1 !
$/ * . 3! , S /! *- LB Q0 / & - 0 / . $ / 2*
B = 0 & N^N 0 ! & & $/ : & , !0 ! !$ " !
1 ! , & " & , 2* ! /*% , * . , S /! *- ! , 5!
& % ! *& . !2* & . ! ! * , * . ! : ! $ 2* ! 2*
, &$6 & & /- * .
D &.G& $ 3 B , 2* ! % / = . = "# &.
* . / LNO] Q .* *! . = "# , 0 !! & & 0 5 * "#
$ & / , &. ! !* * ! ! , % < , ! , . (! 0 !! & 0 2*
!! $ / ! !$ " ! / 1 ! *! $C./ , @$ & *& % $ % !! $
! %* & !G,*/ [
B , // ! L Q0 0 @$6 * ! =6 ! $ & : &
. = "# ! $ " ! * $G ! $ !G,*/ [ * & ! 2* !
2*G $ 1 , & & / & ! . , ! 1 ! * 0 . ! , . !
* ! & ! , &G , & ! "6 ! $ $*/ !0 = ! $ / 1 * . 3! , !
!G,*/ ! [ [ L 0 YQ0 2* $ !! & ! & , ! ! ! :<1 ! $ /
.* %* ! & , / ! G$ ,
$'! 1 /*"# *! /0 !G,*/ [ 0 ! , ! , & " & ! !
! , !, & , / !! $ ./ &< , 0 $ < , $/ : & !
, ! $ !G,*/ [ [ , $ * ! < ! 1 ! , & , !! & ! , /0
.*!, 5! , !! ! - % + , ! , "#
=>1<4 94 01234 ( ( # "5;>494 8=<68;<?68
$ ,*$ "# , & - % , & ! C $C./ , ! % - * " 3,
!G,*/ [ [ , & / !* % * $ , & , !, $ " !0 $ 2* ! * . !0 $ !! !
$C./ , ! , !! , @ 0 ! * * $/ * . 3! , B # *!!& 0 & !0
& / 1 /- & /- * . 0 , , . ! . $ %& & 1 /0 , & *&
! % , 1 ! ! & / % ! 1 ! . = !
* "# * . 3! , !G,*/ [ [ $ * % !& , &$ @
, !! &0 ! $ 2* ! : ! $C./ , ! & $/ : ! & ,*$ % !
< !0 $ 5 / 1 , , "# , # ! & , 3 * , !, & !!
, < ! ! 1 /1 * , , $"# E l 4 1 & F0 !* % , & *& 1 $ %&
< ! 1 ! ,*: / $ $ , *% , 0 , ,
* . *& &. , &$ ! b * 2* $* !! / &. ! $ ! % ! , &$ c
2* & , ,l T /&! $ !! * . 3! , 0 , &
$ : / l0 & 1 2* 0 / G, N] /
/&! 1 $ $ , "# ! ! ! & ! $ ! $ !
1 3,*/ ! b %* P Pc
Figura 3.3 – / l0 & 1 2* %& * . 3! , ,l T /&! , & , "# ! ! ! & ! $ ! 1 3,*/ ! $ ! !
0 /&! $ " G *& % $ 2* * . &
, $ $6 G , "# ! ! & ! $ 2* ! 2* ! ! 1G! ! ! &
1 < 2* & , 0 2* *& ! % , 13 ,*/ * . 3! ,
! , , $"# ! < $ ! B l/9 l0 &.G& & 1 2*
!! & 0 , , $"# E l 4 1 & F G % , .* "# * . !&
!G,*/ [ [ $ ! < ! 1 ! , , $"# *& ! ! & , * 2* , ! *
/ & .<! , "# , $ *= & 1 ! & "# , < ! , /
B , // ! L Q , 2* / !$ 2* ! $ ! %3! , !0
*
9 *
$
$ $ % 4&
<=83 94 01234 ( ( # @A34?B4 574C;DE<18 5 4? "38=4 95 F <9895 9583G
* . !& !G,*/ [ [ G , , = $ / !* % & ! , & 1 ! !
! /*, $ ./ &< , / ! $ $*/ , / ! % ! , ! * . ! !!
! 0 , & " & !* % 1< ! ! ! . , E /F0 $ * ! 1 /1 &
- &g , % , & * = 0 ! 2* ! * ! ! ! , & $ %&
, / , (: &
, / , , . $ / % - !$ - / * 9 4 0 & N]]
$ $ ! * & (! ! G ! - % ! ! * / ! ! & !,*!!#
& & & / , / ! ! * * & *& @ , / 2* / G !$ !
, ,31 , (, & , / , 0 , / $ < ! / 1 ! $ < % $ ! !0
! ! 1 /1 !$ , / 1 ( ! * * ,
$ ,*/ & @ , /0 ! ! 1 /1 & ! 1 ! ! ,* < !0 ! ! 5 =
! , / $'! = ! , /0 ! ! . / , & 1 ! @ ! . !2* !0 $ / / ! @
, /0 2* / & * "# ! 1 , & ! "# , , &$
!! < 0 ! < ! ! , ! & , , . ! $ & , "6 !
!$ ! ! & & 5 1 % "# $ ! ! 1 /1 & / , ! , , .
!! , !$ 0 # 1 & ! @ ! , ! ! & < ! 1 !0 !
$ / ! . !2* ! & "# $ / / $ %& , / 0 0 ! / & *
$/ ' , * C , $/ , "# , / 4 0 , /
. ! &* ! ! & G$ , ! $ ! !
, (: & $ $ ! $ / ! , '/ % %/+! . = T 0 @$ ! & ! *
/ 1 E) ! & TF0 $*./ , & N]O] $ * & / $ $ !
!, / = "# * . , !! , ! %* *& ! &. ! , &$ ,
!! & 0 ! , !(: & ! ! 1 /1 & $ & , ! ! G/ !0 &
! , ! ! G/ ! !# ! $ ! , , / $ = ! $ "#
! / & 0 ! ! 1 /1 & 1 ! % 3, / ! ! , ! ! G/ ! ! ! 1 /1 &
. , !2* & $/ /(, ,+ , 0 ! $ = ! ! .*3 ! &
& ! / ! $ , / G ! . / , : & , /0 ! %* ! $ / /
3, ! $C./ , !0 $ 2* , / / 0 = , & , ! 1 " !0 / ! , / 1
$ % 1 0 $ &0 / *! / , ,* $ *& / - G $ G ,
0 ! . . % & ! < ! 1 !0 & / T $ !
& !& /- & / / , @# ! < ! 1 ! !! & 0
$ ! *& , :* < ! 1 ! $ ! ! . !2* ! @ ! !0 ! & $ ! 0
$ 0 *& ! ! & % .! 1 *(! 0 , * 0 2* $ %& , (: &
1 $ ,*!!# $ ! & * . 3! , ! G, ! ! %* !
01234 (( # @A34?B4 574C;DE<18 5 4? "38=4 95 F <9895 9583G
$ & & !G,*/ [[ ! $ < , ! * . ! ! ! %* & * ! / - !
$ ! & 1 /*"# $ %& , (: & ! , , ! , / ! ! $/ , !
* . !&
/ , -* 9 !* % , & , , = - " 0 & NO O0 &
*& ! & % ! 2* % & $/ 1 2* 0 */ E - %.
-F ! * * = - " ! . ! & *& = ! , / ,*: !
- . "6 ! 1 & ! / & ! , 1 ! , !! !, / / & N 0
&$ 2* ! : ! 1 *& < 5 N d !*$ 3, / $ = ! 1 !
! ! 5 , "# ! , G $ ! * ! % , 1 , .* "# $
! 1 /1 & < ! 1 ! & = ! ! , !
9 0 & !* $ $ ! = - " 0 2* ! !$ " ! $C./ , !
1 & , &$ E*& ! ! & $ 2* ! $ 2* ! !$ " ! , "# 0 $/ : !
$ , $ ! , !! ! $ ,*/ ! * 1 = - " F *
$ ,*$ "# 2* / &*/ "# 2* G , !! , ! *"#
$ ! 1 "# ! / "6 ! 1 = - " ! , ! ! . &$ , ! 1 /1 &
*! /
7 + 1% . %. D! " $ ' , . L , , % ,
, & & 5! G ! 90 / , 9 8 %- ! 1 /1 &
$/ * . , .* 0 & 1 > ! 90 NO ] .* $ :
& / - ! % ! ! $ !!*$ ! ! , (: & ! , %* , & & ! *&
@ &$/ 1 /*"# ! G ! T
/G& ! G ! T 0 ! 2* ! & , ! 8 %- ,*$ &
G /&! $ / l 1 2* 0 2* , ! ! & $ !
1 3,*/ ! $ ! ! .* 1 $ ! ! , , $"# ! < !
! , !0 $ $ ! ! - . "6 ! ! . $ *& ! ! & < ! / 1 !0
! 5 , "# < % $ ! 0 , < % 1 ,*/ 1 / ! $
$ / ! - . "6 !
Figura 3.4 – ! G *& ,- .* & NOP Fonte T $* B , // ! L Q
.* & , $/ : & * . !G,*/ [[0 ! . * 1 /*"# !
! ! & ! < ! 1 !0 ,*: ! , , $"6 ! & *! ! & $/ ! 1 ! ! , ! *
@$ !6 ! * . !0 2* , & , - , ! , & ! , ! E% . / !F ! ) . / ! &
$/ : & ! . / , ! . * ! . ! ! $ ! " * = & !* ! & ! & !
$* ! . % 5! , !! ! 2* & & 1 ! , " !0
! . * !$ " ! , "# ! / &
! ! & !$ " ! / 1 ! ! ! 1 /1 $ < ! , / &
, 3 * 0 ! % , & ! ! + , ! ! $ ! 0 ! ! ! & ! ! G !
% & ! $ 2* ! $C./ , ! < *, , / !! & 0 !$ " / 1 , ! *
G / %* )* ! G ! , & ! ! ! ! ! !
0 , & ! . /- ! , ! *"# $'!(%* * $ 0 ! G ! % - &
% 1*/% "# 0 ! . * ) #(B - 0 $ / , & ! G ! , (: &
& NOPY0 l / 9 8 %- $ ! !* $ $ ! * . 3! , &
B , 9 $ $ ! ! . ! , G 2* , ! , / = ! <
! ! $ , $ ! * , < !*& = !! & 0 $ $6 *& ,
@ ! 1 0 /*3 , &$ !! &0 8 %- % @ & $ !# * ,
, & * = G $ = ! $ , $ & 0 ! G ! 8
%-$ & , & $/ ' , 0 # -*& $/ , "# $ < ,
* / - $ ! & 2* & , * * . !& !G,*/ [[ , / !&
! ! , / ! ! !, & , &$ ! $ : ! 2* g , !0 2* !! !
$ !! & ! , , . , & 1 ! ! . , "6 ! & = ! - . . / $
1 ! / !' , 0 $ * & 1 ! % "6 ! , 3 , ! !! &0 /%* ! , , ! 1 &
$ ! $ : * . 3! , 0 ! . * "# 3, & / "# 5 @$ ! "#
! / ! ! , G ! & . ! . /- ! / & - 0 & ) $ *! ! * %
, 1
! 2h & , / !& ! ! * $ , &$ * . !& /
& 2* !* ! + , ! $ * & G ! ! * ! !! 1 !, / ! $ , , &
" ! * ! $ ! % ! $ '$ ! , , $"# , (: &
! ! ! & ! < ! 1 !0 2* / & % $/ : & 0
&.G& 1 & !* 1 /*"# / - , / ! 0 ,- % ! /*"6 ! ! G - : !
< ! 1 ! !# , , . ! $ & , ! , & !$ " @ 0 ! ,
! * 1 % "# 0 & $ / ! , "6 ! $ ! ! / &
/ LNO] Q , 2* , / !& & !* % & , , !
= - " 0 &*/ $ 90 0 & 1 & &$*/! $ / !
% !! ! , ! 2* * 4 H 4 ! 1< ! % !! !
, / . !0 !0 / = & NOPP0 ! 1 ! *& !! !$ , /0 1 ! 2*
!! 1 ! ! ! * . !& , / ! ! ! 1 /1 & $/ &
* . !& , / ! ! , , = * $ / &$/ "# ./ , ! 1 , !
!
B * ) $ *!0 NO Y NO O0 & ! & ! 1*/% ! ! 1 % ! !!
! ! & , "# 0 ! . $ 1 ! , g& , 0 * , / - % ! 4 ! $ !!
, ! 1 $ .*! 2* ! 1 /1 * *& 1 , , $"# , H ,
/ H $ ! & NOP , * # 40 & B *@ / !
$ $ ! , / ! . ! , , "# 3, ! & % ! ./ , !
& % &G , 0 , & 2* / ! . +& *& % ! 1 < / 1 ! ! !
!$ " ! 1 ! , "# 0 . ! & 1 / 1
, /0 ! %* "# $ '$ , 0 ! *& , (: &
1 , / , & " . ! , / !& , ! 0 $ ! , & *&
@ ! $ 2* 2* / ! %* & 3, ! / ! 2* ,*$ & *& $ 2* $ ! /
= & , / ! $ $6 !$ ! $ ,3$ ! , ! , + ,
* , /
, %* "# 3! , ( !$ , / ! < ! 1 ! ! , ! . ! / !0 0
1 $ , !! $/ : & , @, ! $ *, ! , ! $/ : !0 , &
B !3/ 0 ) A , ) " /1 ! LNOOYQ & 2* , %* "# ! < ! 1 ! ! , !
. ! / ! . , 0 $ 0 * ! /'% , ! 1 % !
& & & & & &
& & """"
, , & ) " /1 ! LNOOYQ0 , "# & "# ! < ! 1 ! !
, !0 *!* /& 0 . , & , , /'% , ! ! !0 ! . / 0
& ! 0 $ /3 , 0 $ ! %3! , ! ! . !
! < ! 1 ! !' # !* &$ A , , ! / 2* ! , !
$ $ ! * !$ " !! $ ,*/ 0 ) " /1 ! LNOOYQ !! / 2*
* *
+ 9
: % &;
, 1 0 !! & 0 , !! ! < ! 1 ! ! & 1 ! &
!! %* !* , @# , & A& , * . * & 0 !! ! < !
%
/ * & $ ! @ ! + , $/ , "# $ !$ ,"6 ! ! 3! , !
$ * ! & , ! 3 , ! .<! , ! , & & 1 / ! < ! 1 !0 ! 2* !
& ! , ! < / , , & 2* < $ - .
3 , < ! 1 !0 $ ! !'0 G !* , 2* $ A& 2* /
! !$ " ! * . ! *& !! 3 , # &$/ , 0 , !! & 0 & /- !
, "6 ! &. ! , ) " /1 ! LNOOYQ , 2* ! 3 , G /- , &
1 / "# 5 & 2* / % &0 & ! %* $/ 0 !$ , ! &$ ! , & ! .* "#
!$ , / * "# ! < ! 1 ! ! * * * .
!! $ ,*/ 0 * , ,/* 2*
0 1 $ $
+ * * % (;
/G& !! 0 1 /- j *,, LNOO]Q / , G ! $ , ! ! $ 2* , "#
!! 3 , # 1 / 2* $ A& 2* / 1 * .
! * ! / = ! $ 1 /- j *,, LNOO]Q & ! & 2* / , G !
$ , ! ! 1 %+ , 2* 5 , &$ !# & < 1 !*!, 2* , "#
2* 1 , ! 3 , ! < ! 1 ! $ ! ! $ /%*& ! , ! . ! / !
! : 0 ! * ! $ ! & @ &$/ ' L Q0 2* , ! $ !!* O 0 & !
2* ! < ! 1 ! $ - . & / "# !! @ &$/ 0 1 /- j *,,
LNOO]Q = & ! %* .! 1 "#
< , $ * =4 (> <
? 44 (5 (> , ( @@ (>
( A; (> ,
* > 9 % (@B
! * ! !! / &0 0 2* 2*31 , ! & /- , & "#
3 , < ! 1 ! * ! , ! . ! / !0 , & 4 %< L Q H 2* / $ !!*
3 , 0Z & M- . H ) A L) Q H PY0Z & M- .
& / "# !*$ ! 3 , &G N & M- . .*3 5 & "#
% = "# ! "6 ! ! H 0 1 /- $* ) " /1 ! LNOOYQ # !' , !
'
$ ,*$ "# 1 ! , % "# !! ! < ! 5 A& , * . 0
& , < ! 1 !0 , < %/* 0 2* 1 , 2* / ! !$ " !
* . ! !! ! 0 // % L Q !! / 2* , %* "# !$ , / ! < !
1 ! * . ! 1 +! $ ,3$ ! , , "# 0 , @# , ! 1 "# #
.! 1A , !! ! $ ,3$ ! $ , !! $/ : & ! < ! 1 ! * . !0
, &$ & ! . 3, ! 2* 1 % "# $ & 1 &. ,
& & & & & &
& & ---- """"
! < ! 1 ! $ & $ ! &* ! . 3, ! &. * . 0 $ &
! * / & ! * * 1 % "# / LNO] Q *& /%* ! . 3, ! 2*
1 % "# 0 ! : * . 0 $ $ $ , 5! 1 <1 ! &. ! * . !0 , &
&$ * *& 0 1 / "# 0 31 ! *3 0 , , "# %<! , .g , 0
, , "# '@ , . 0 * !
/%* ! !! ! . 3, !0 0 !# !,* ! & , +& , 2*
!* / , + , *! 1 % "# *"# 31 ! *3 G @ &$/ /
, ! ! ! $ !2* ! ! < !! 0 1 , & , !! ! * !
2* . & ! . 3, ! 1 % "# &. * .
LNO] Q , 2* ! 2* /3. &. / , *! $ / !*$ !!#
1 % "# & * . $ $ ! , ! 2h+ , ! % 1 ! $ 13 * 0 , &
*& " !0 ! . * ! , < !$ ' , + , !! ! , ! G
2h ! . ! ! & $/ : & * ,*$ "# !$ A 0 -< *!+ ,
< ! 1 ! 2* &$ !! . / 2* 1 "# ! , & ! & ! $ '@ & ! /
! /*. & !* , &$ ! "#
* 2* ,*/ 0 * & !& &$ !! . / 0 * "# ! . 3, !
1 % "# &. * . G , %* "# !$ , / ! < ! 1 ! ! . /'% ,
! . 0 , & 1 ! & !! & 0 ! < ! 1 ! !# *= ! & !6 !
&3 & ! 2* 0 % /& 0 # , & , "6 ! ! 1 /1 & 1 % "# .'
!! ! 0 // % L Q0 !, ! . ! . 3, ! , /'% , !
*
G % 0 * /1 = !2* , 0 $ / ! $/ : ! !$ " * . *
, ,/* E% ! & ,- ! % ! . 3, !7 $ 2* ! & ,- ! $ 2* ! . 3, ! F
!! & 0 ! * ! +& $ . 3, ! 1 % "# $ &. * .
* % , + , ! < ! 1 ! , !! &0 ! / & &$ A ,
1 % "# & /- 2* / 0 !! & , & !* * "# ! . ! , "6 !
1 ! ! ,/ & ,
5C568HB4 5 "432<HB4 674?E0;<18
, & "# & ! G , & * . G , *! $ , $ /& $ &
, &.*! # , . 0 '/ 0 %<! * / ,0 $ 1 *! ! 1 3,*/ !
* & !0 2* & , & $ * $ 3,*/ ! !'/ ! % ! !0 ! . * %<! , .g ,
L Q H $ * , &.*! # , &$/ H /G& '@ , . L Q0 !*/ !
L Q '@ %+ L Q H $ * ! , &.*! # , &$/ L 0 NO] Q
'@ , . G & ! , 1 & ! , /& , & * .
$ ! $ 1 , &.*! # ! 1 3,*/ ! * & !
SB / LNO]]Q0 & ! * &$ , ! /- ! , / * . , !*&
% $ ! & G & , & !!6 ! %<! , .g , L Q0 2* ! 5
2* / &. / * . 0 , ! & 2* . = "# * . G , , N 1 = ! & !
, $ , !*& 2* . = "# * /
D / & 2* ! < ! 1 ! !# ! /*"# $ $ ./ & $ /* "#
& ! G , 0 1 ! 2* !* /*+ , G / & 0 # ! $ % ! * $ $ / , &
$* , & ! * . ! * "# ! 1 % ! ! < $ & !* ! * *
/ 1G! 2* $ , & ! @ "# $ ! & ! ! * ! & !*!$ !#
7 $* "# . , 7 % "# & * "# ,/ 3/ , 7 @ "# % ! !
'@ , !
@ "# $ & ! ! * ! & !*!$ !# ! $ , !! * !
& ! $ & G & ,A , 0 2* / ! $ 3,*/ ! , & $ ! ! !*$ 3, / !
$ 3,*/ ! & ! ! @ & $ & ! / &. !0 2* ! & ! ! $ ! & 1
+
$ 3,*/ ! ! $ 2* ! % ! K<%* ! , &0 & !* & $ 0 / = !0
$ ! , /& , $ ! $ !* ! !*$ 3, !
& "# / LNO] Q $ - $' ! 4 ./ l NN 2* 2*
$ , !! 1 $ !$ "# ! $/ ! 1 , , "# *& , &$ / ! < , !
!*$ 3, ! / ! , *& $'/ "# $ ! $ 3,*/ ! ! !*!$ ! !
! & 0 ! $ 3,*/ ! ! & ! ! /- ! !# , % ! 2* ! & !* /
$ / ! ,-*1 !0 % !*$ 3, / &$ ! * "# $'! /- *
! ! $ 3,*/ ! !# / & ! $ & $ , $ ! .*! ! < 1 !
/ LNO] Q $ ! *& !! ! !$ * & 2*
*& ! / % & G& +! ! ! 1 = ! & ! $ 3,*/ ! 2* *& !*$ 3, </ % &
, "6 ! ! / ! * & 0 0 2* *& < 1 G& & = 1 = ! & !
$ 3,*/ ! 2* !*$ 3, % & , . $ !* , $ !! $ $ "# *&
& , 2h 1 = ! & , ! !*$ 3, ! *
& !& * $ ! ! * / = $ / . ' % ,
!0 2* / ! * "# $ !2* ! * 2* $ 0 & % & !0 $ !$G, !
.' ! 0 & $ !2* ! ! & , , !$G, ! .' !0 , ! 1 /
! & "# 2* = ! ! !*/ ! & , &$ / ! . / . @
Tabela 3.1 –I* $ $ !$G, ! .' !
Espécie arbórea Gramas de poeira
2 , =8
2 <
2 3+ <<9
2 . ' <=<
2 <89
Fonte / 0 NO] 0 $ Z]
! $/ ! &.G& $ ! & "# $* , $ $* "# . , ,
, $ "# . , G ! $ / !*$ 3, / . , & !& $ ,3$ , $ "#
$ ! & ! & !*!$ !# 0 & !!# =g $ / ! /- ! 1 ,
! * "# ! . , G ! ! & ! $ / $ . , , %<! L / 0 NO] Q
& !!# =g ! < $ / $ , !! !!3 ! 0 2* $/ .! 1
%<! , .g , &. / . @ %+ =g
1 % "# ! &$ - 0 0 $ $ / , 31 / , & "#
& ! G , 0 & * "# ! * % * ! ! . / ! $/ ! $ & $ !
2* & * ! & !* ! /- ! .! 1 % ! ! '@ , !0 1 "6 ! 2*3& , ! 2*
$ 1 2* & !! $ / !# 1 % /
5C568HB4 5 3<78
! $/ ! !# % !& ! $ 2* / G & , !N0 * ! : 0 !* ! &$ * ! &
! $ @ & &$ * &. L 0 NO]ZQ 0 ! 2* "# # G
$ , ! 1 ! ! &$ / 1 & , ! "# . / " % - .
1 % "# 1G& !! , /& & 2* ! ,/ &< , ! &$ *
0 *& 0 "# ! / 1 / , ! . 3, ! 1 % "# ! 1 <1 !
,/ &< , ! , & & !, / & , ,/ &< ,
/*+ , 1 % "# ! , "6 ! - % G & , ! ! &. ! * . ! ! <0
!! , /& 0 $ / , $ "# , $ "# % ! / , & * &
% * !! , $ "# $ & $ ! * * , $
, , & *< LNOO Q0 , $ ! !. / ! / 1 ! $ & , $ Z (
] d /*= ! / 0 2* , $ ! !. / ! ! ! +& , + , $ @ & & O]d
/ % & "# ! / $ / , $ < 1 &$/ , & &$ * 0
, (! 0 , & % % /0 $ $ / 1 % "# * "# ! &$ * !
@ & !
1 % "# 0 0 # .! 1 "# ! / , .
"# 2* , ! . $/ G / 0 $ G .! 1 & (!
! / % , & , =0 ! G 1 / & ! !! ! 0 *<
LNOO Q , 2* % - / , / ! / 0 , , P d G / 0 d G .! 1
$ ! d G !& 1 / $ & # .! 0 $ , * / !& G
, $ $ / $ '@ & , & /- !0 & 2* % - !*$ 3, ! / G
$ , & */
Figura 3.5 – $ /- %* . 0 , $ *< LNOO Q
/ LNO] Q $ ! & "6 ! ! & /- ! * & 2*
. = "# 0 $ & !* ! /- !0 .! 1 & N P d "# ! /
, . * ! - ! ! / "# !! % /, " ! / 0 & P
d7 * $ G / $ & ! 0 & P Y d / (! 0
0 2* ! @ * , $ /* & & ! ! $ , * !
,- LNO]ZQ0 0 & 2* % * / @# 0 .! "# !& !!#
! , ! 1 % ! $ &0 &.G&0 , &$ & "# !!
! 0 * $ ! % & . ! & ) !NP
UV – / 1 / 7RFA – "# !! , & 1 7IV – 1 &
/-Figura 3.6H / @# / 1 0 !& !!# .! "# *& /- ,- *$ L $*/*! / ' !Q & * "# , &$ & "# , %* ) !0 , $ ,- LNO]ZQ0 $ N
, , & % & $ ! 0 .! 1 (! 2* ! $/ ! .! 1 & $ *,
"# 1 & /- / & !$ , / G & 0 !, /
, &$ & ! / % ! H "# , / 0 , &$ & ! P & N & H0
"# G 2* ! , &$/ & .! 1 0 & O^d
*< LNOO Q , ! </ % ! $ ! % & ) !
b %* P Zc * & 2* % # 1 & /- 0 ! /- ! / & ^ d "#
, + , $ $ ,*/ !, / 1 !31 /0 $ ! *& &G Z(N d G / /*=
1 G & ! & / LN ( dQ0 $ !! 2* ! /*= ! / : 1 & /- !#
& ! LP(N dQ !, / */ 1 / 0 ! /- ! # / & & ! 2* Pd 0
, $ , / @# /*= $ * = !*$ 3,
/-I* 5 "# .! 1 $ / !*$ 3, / 0 *< LNOO Q & 2* !*
& = % & b, / / c G / 1 & $ 2* % ! / .! 1 $ !
, 1 & , / ! !31 / * & , / / I* , 1 & , / ! !31 / !!
% G ! $ , ! , 1 !# & , / / 0 !! % G / .
* $ , !! !$ "# /- & 1 $ !$ "#
LNO] Q & 2* * 2* ! $/ ! ! &$ - & , &
/ "# 5 &$ * 1G& ! & "# % ! / & % 2*3& ,
/ H & , &$ ! ! , . - %+ 0 $ & !!3 ! H 2*
*= , + , /*= ! / * 0 & !& &$ & 2* 0 $ ! * & . / !& 0
/ . , / *
2* ! $ , * / "# ! / !& $ / 1 % "# 0
*< LNOO Q ! / 2* 1 "# !! $ , * / $ ! * *
!$ !!* / !! &0 /- ! & , ! / @31 ! !& & N ( d "# ! / 0
2* /- ! &* ! !& & G Y d * , 0 0 2* !& !!# G
& ! @ ! , &$ & / @# G & 0 * ! : 0 1 0
$ ,*/ & 0 $ '@ & 1 & /- !! & 0 ! . *& !! / /- ! $ 1 / ,
!$ , 1 & /- (1
I* 5 /*+ , 1 % "# ! . *& &. * . 0
/ LNO] Q , 2*
.
2 .
# . #
$/ 0 ! %* & !& * 0 & 1 $ K<%* &. $ +!
$ , !! ! ! ! b c 1 $ "# 3! , ! ,-*1 ! % !7 b.c !$ "#
! /'% , ! $/ !7 b,c $ & ,/ 1 $ = "#
1 % "# , $ G& ! / <%* $ 1 ! ,-*1 ! ! % !
$ , !! 1 $ "# 3! , 0 $/ * !! , & , *! $ /
@, !! 1 &$ & . / = "# ! / , & * . , ! 2h 1 $ "#
<%* , $ $ / $/ :* *& , 0 & !, / & , ,/ &< ,
1 % "# &.G& .! 1 <%* & ! / & &. $ /
! * $ , !! !$ "# ! /'% , !! $ , !! G 1 ! & $ $ , / % *
- % &G , &.
$ , !! !$ "# G / = $ & %*/ "# ! &< , ; &
2* <%* / . 0 2* % G & !& , !!< $ 1 $ =<(/
,-LNO] Q ! / 0 0 2* !, & $ 1 $ "# G $ ,*/ & , =
2* &$ * / 1 0 *& . @ ! $/ ! ! 1 & . & !*$ !
<%*
$ , !! ,/ 1 $ = "# , ! ! / & "# 1 $ K<%* *
!! & / "# ,/ 3/ , %<! , .g , & ! G , $ / "# ! ! ! / ! !! &0
/*+ , 1 % "# &$ * . ! , & $ / .! *"# "# ! / 0
$ / .! "# , / $ $ , !! ! ! /'% , ! $ / ! & !* ! /- ! *
$ 3 ! / "# $ & 1 $ !$ "# !! ! 0 , .* "#
. = "# $ & "# & , ,/ & , $ < 2* & !!
.' $ ! & *& < 0 1 ! 2* *& < 1 ! / G ! % , $ & , "#
& , ,/ & * .
/ LNO] Q & 0 0 , & / "# $ $ / 1 % "# * "#
% G & , & &. ! * . ! 2*
2 $ * $ .
. + . *
. ,
/G& !* /*+ , "# ! / 0 &$ * *& 0 1 % "#
/* 0 0 1 / , "# !! ! 0 ! $/ ! $ & @ , * "#
$ ! 1 ! ! % <1 !0 /G& ! &$ - $ $ / , / =
1 / "# 0 & *& $/ : & 2* & !! 1 % /
, 1 2* 1 % "# 0 , & / & !$ " * . 0 ! &$
-1 ! ! * "6 ! & /0 $ ! %3! , 0 / % & $ /* "# & ! G , 0 * "#
G & , 0 * ! * 0 & ! ! % , 1 / !0 $ $ ! ! * 0 G ! * *!
, & & , "# ,/ & & !, / & ! & , ,/ &< , 2* 0 & $ ! 1 0
* , &$ & G & , ! 1 ! ! &. ! * . !0 # ! & $ !* !
&$/ , "6 ! . &( ! H *& 1 <1 / , ! 2* / &. / H , & &.G&
$ / ! &$/ , "6 ! ! , ! G & , ! , ! 1 & $ ,* & ! &$
-%G , ,
4 LNO]]Q , ! *0 0 2* 0 $ ! ! ! ! , &*&
&$ A , ! < ! 1 ! &. * . 0 G * / 2*
$/ : & !! ! !$ " ! & % /0 ! $/ ! * . ! $ < ! 1 ! !#
! < , !0 %& ! # $ $ , & ! *& ! , $ = ! @$/ $ , /
1 % "# 0 2* , & / & "# !$ " * . 0 2* $ , 2* !
!$ " ! ,/ & , & 1 <1 !
/%* ! * ! & & 2* ! . 3, ! 1 % "# < * . # !
! % & ! , ! , (! ! (B j 4 L Q 2*
/ ! & & = & $ 2* ! < ! 1 !0 , & * ! . = !0 $ " !
, ! & 1 ! , &$/ @ * . /( 1 10 ! /0 , ! & 2* 0 & < !
1 ! 1 & $/ : ! 0N - , 0 & = $ ! , &
G N & ! /G& ! *! / & ! !! & 0 $ . "# & = &
< ! 1 = - !0 $ ! " $ 2* ! < ! 1 ! 1 % ! & 1 / ! $ $ , !
! * & ! & G $ 31 / % ! < ! ! / ! & /- * .
) LNOOOQ & * 2* % * &$ * $ 2* * . ! *!
! & ! G , $ = ! , ! . / , & / % . ! , & 1 !
& !0 2* /%* ! * ! & & E. ! ! $ 2* F /*+ , !! ! . ! !
$ ! /%*& ! , ! & ! /G& ! / & ! ! $ 2* ! * . !0
! %* "# $ & 1 1G! , ! !, 2* ! ! &
!
*! 1 % "# $ , & # 2* ! % , 1 ! 1 " ! , /'% , ! D
! &$/ !0 , <1 / $ !!* % $ , / & 2* /2* $ &* / %
, / *! 1 % "# $ ! . & /- ! & ! , <1 ! , "6 !
& , ,/ &< , ! G 1 / $ ! * * ! % "6 ! 0 , ! 2h & 0 $ ! 1 /1 &
!*! . / &. * . L R 0 NOO Q
/G& !! 0 $ $ !! ! 2* * & $/ : & , 0 G %
&$ A , , - , & $ A& ! 2* 2* 2* & . 3, ! = ! $ /
1 % "# 0 & ! .*!, & /- 2* / 1 0 3! , 2* $!32* , 0
! $ $*/ "6 ! * . ! LB /0 NOO^Q
B ! /0 . /- ! !$ , G & , & * . +& *&
! % , 1 & 0 , ! . ! !$ , ! %G , , !!
, / = "# *! % 0 $ *, ! !! ! . /- ! , & &< ,
/*+ , $ ! " 1 % "# !! $ , !!
4 ! . 3, ! 2* 1 % "# $ $ , & * . 0 !! / (! 2* !*
& ,<, G . $ & $/ : & 2* ! < ! 1 ! :
, 0 $ * ! , , 3! , ! ! /'% , ! , !$G, ! , , 3! , !
%
&&&& ####
& & & & & &
& & )))) ---- $$$$
, 4 , '0 , $ / / % !0 ! < / , / = @ , ! !
. ! / 0 / * OiPOk ^kk */ / % * P iYYk ^kk ! 0 ! 1 /1 (!
! . *& & "# ! % 0 $ ! ! , /A , ! %
4* C b %* Y Nc &* ,3$ . % *& < * / NNl& 0 !
2* ! $ @ & & S& , &$6 & < * .
Figura 4.1 – , / = "# % % < , , 4 , ' ! / % ! B ! /
& / "# !$ , % & /'% , 0 , $ ! (! ! . * ! & ! b c
/ 3, * B @ A %* 7 b.c B @ / / & !
.*/ !
!! ! * ! & & $ /'% , ! , & +! ! $ ! / 1 !3 ,
'
& , ! * & & ! . @ / 1 0 , &$ ! $ !0 $ ! ! !
%*/ !0 ! % !0 " ! *! < , !0 , ! ! ! * !0 ! $ $3, 5
* . = "# $ $ ! $ *, ! %*/ ! & !* $ % 7 b.c "
.*/ 0 , & / * ! ] N &0 ! ! * . ! * $ &
C,/ ,*$ "# , 7 b,c ! .*/ !7 , & $ % %*/ 0 ! . &
! %& , * . , &$ ! $ / ! , ! % % < , ! 2* & % & ! !
. , %9 ! ,- ! % / /G
Figura 4.2 – & ! / 1 - % !3 * . 4 , '
*
%* Y P & ! 1 ! $ A& , $/ 3, / A , & $/ .*/
* 0 & 1 , 1 !31 / " ! 31 ! $ % < , ! !3 * .
Figura 4.3 – ! $ A& , $/ 3, / A , & 31 / .*/ *
! , ! ! & ! $ / ! $/ ! , $ ! & ,/ 1 &G 1
P d 0 & /%*& ! $ ! ! 1 , ,/ 1 ! !*$ ! P d 2*
&$ !! . / & ,*$ "# * .
0 ! .*/ ! ! * ! !# & ! $ *& &$/ . @ ($/ g
! & 2* ! ! & ! $ / ! 0 ! . & 0 , & *& &$/ !*$ 3,
$/ & * , &$ ! "# G ( % / ! 0 , $ , !! ! 1 , !
! * * ! / 1 ! &. ! & , ! / 0 $ ! *& !*$ 3, ! & ( */ 0
, & 1 "6 ! / * Y & / ! /G! !0 ! $ @ & ! , ! 0 G N] &
! / & ! , ! % # * . =
! $ ! ! % ! , ! * & *& ! @ 2* & , ,
, , & , ! , ! ! / % & ! . & > %*< G $
,+!0 !*/ 4 , ' ! $ ! ! ! %*/ ! & !0 ! . * 0 $ / "
! 1 !0 / , / = &(! !$ , /& $ > %*< ! $ !
& / * & , 4 , ' *& @ !# 2* ! S&
I* 5! * !0 @ ! & $ ! ! $ 2* ! /32* ! ! < ! ,*$ ! $ /
&$ ! B !l & $ / @( !, / $ = ! 4 - !0 ! ! * ! %
4 , '
& & & & & &
& & """" ("("("("
,*$ "# ' / % & 1 $ / *! / = "# , ( (
"C, , & * "# % - ! ,*$ "# - / ! , & & !
+
+(/ ! !! ,*$ "# ! * $ & & $ /1 0 / % ! b * /
4 ,- / c & ! %* 0 ,*$ "# ! ! 1 " * $ / 1 / 4* C0 #
4 %* / ! &$ ! & % . 0 ,- % *= 0 ! & % ! / %
4* C
, , & /%* ! - ! !0 $ !! & & * %
-4 -4; 9'0 5! & % ! ,- & !& & 0 & , ! . @ / A
2* ! ! * / . > %*< G ! $ :*" !! $ & 1
% - 0 ,*: ! 1 ! 3% ! & , ! & N] L 0 NOPOQ0 3, 5!
$ & ! %/ & "6 ! 2* 1 & & , 4 , ' . !! % - 0 *
&
< # # # $
C D * - 88
* E $, F *
G H 3 *
E -: ? * I
0 1% &(
! !G,*/ !0 NZ N] 0 4 , ' $ & , * , & $ 1 0 , & !* . !
, g& , ! % ,*/ * 0 ,*: ,*$ "# ! / ! $ , !! 1 $ / , !,
&$/ "# ! % - ! 0 & * "# & @'% "C, $ 1
4 , ' * 1 , & $ ! , & , / = "# , ( ( "C, 0 /G& /% # 0
*& 0 , ! & ! $ 3 G & , !', ( !$ , /& $ / ! ! !& ! !', (
, & , & $ / $ *"# "*, 0 2* / ! , & $ ! - !
% - !, 1 !
&$*/! ! 1 ! % 3, / ! ! 1 ! , & , ! / ! 5! , "6 !
$ % < , ! 1 <1 ! 5 ,*$ "# ! / ! & & , & ! * ! 5 @$ !#
$ 1 #
& N]N 0 4 , ' / 1 5 , % 1 / !! & & 1 1 * ! * ! %*
$ 3 - ! ' , / , $ / , & , / = "# "C, * ! $ * ! &
$ ! 0 , ! , & < ,*$ ! @$ * & "# * ! 0 1 5 / % "# , &
! C,/ ! % 3, / ! / , / = ! 0 ! . / , *& !, * ,*$ "#
! / $ !! !, * !$ , / !* % & 1 ! %/ & ! !
$ 1 & * . ! @$ 0 ! %* ! * ! & ! $ / A ! ! , !( (
. 2* * 1 & ,A&. , & , /
& N]NZ0 !* % * $ ! $ ,- B / & $ / , & ,
1 % "# / ,*! ! ! 1 & 1 $ / . * , / 1 0 & N]Y
& !$ /*1 / ! 1 1 . ! , & = * / 1 / 4* C0
2* !, & $ *"# ! % - ! 2* / !! $ 3 0 $
,-B , - , * *& !* , !, & / = $ / 1 % "# /C1 (/ ,*! !
$ 1 ! 2* ! ! & $ / . 1 0 2* 4 , ' :< $ !!*3 , ,
- . !0 ,*$ *& < / & & ! /G%* ! , ! 0 ,*: C,/ , /
, G % / * - b * /& ! / , / = $ " & 0 .
c L4 \0 NO]NQ
, & & $ , !! ,*$ "# < / %* 0 !* % * , *
> %*<0 2* 1 ! 1 5 @$ "# $ *"# "C, ! ! , /1 0
& !*.! * "# ,+! 1 $ * % & *& , &G , , !, 2*
$ $ , * $ 1 & <1 / ! 1 /1 & , g& , 1 $ > %*<
$ ! $ ,- ! , ! / & , & ! ! 1 ! , & , ! 1 / 4 , '0
2* / G$ ,
& N]YN0 - *1 , ! / "# . > %*< 2* 1 C,/ * .
,*: ! 1 /1 & ! 1 $ , &G , % #
, ! * "# 4 , ' , & , $ / / % !0 & NZ ! &. N]N^0
1 , * , !, & , g& , ( & % < , , 0 2* :< & N] $ !!*3 *&
$ $*/ "# ] N O - . ! ! ! , * . , & !!
, !, & ! 1 $ * 0 ! . * 0 / /*@ & % "# 2* / $ 3 L4 \0
NO]NQ
!! & & - ! ' 1 /*"# * . , 4 , ' & ,
! 2* / . 3! , . ! # , !, 4 / 1 !NY0 N] 0
2* / ! 1 & 1 /1 ! +! ! %& ! !$ , ! / 1 ! $ 1 / 4 , ' b c $/ g
& b * / . /c7 b.c , * . 7 b,c @ / A $/ , $ *
/ & ! * . 3! , ! ! * * /& &$ ! $ 4 , '0 , & , ! / A
&B
* ! 2 $3 + . , . > , , L
