ٌذيذپ رد قاخا
لرسًَ يساىش
3
حتف هسح ٌداز
پادڀق ڄاٵٍڀاؼ څ٩ىٹ٨ ڄڂفٴ ـايؼاسوا
ٌذيکچ
ناڃوڂ ؽیٰاز ڂ ڃٴا یچاٴآ پاڇخ قا قا٤آ ات ٶفوڃچ څت ٻڇسټ ،ڂفٽٹ٬ ٿيا ـؼ پؽڀاټ فت څڀڃٴ
ی٤ ٿس٨فٴ ڄؽيؼاڀ ٫ٹٙټ ريف
« يفٵيؼ » ٷیٹ٭ز ات يڂ .روا یچاٴآ ـڃٕض څت پآ ٷیٹ٭ز ڂ «
يفٵيؼ » ٪اغا
یټ روؼ قا اـ ڄؽيؽخ پاٽس٩ٴ ـؼ اـ رڀڃٍغ ٿيافتاځت ڂ ؽچؼ
یټ څځيؼاڇڀ یواځٌ څت اؽستا څٸا٭ټ ٿيا ـؼ .ؽځٰ
یټ ٿيؼایځت ؽ٭ڀ ٿيا ٧ٹسػټ ةڀاڃخ څئاـا ات څټاؼا ـؼ ڂ ،ٻيقاؼفخ
یټ ياز ٶفوڃچ قا یٍڀاڃغ ي ڂا قا ٻیځٰ
ڄؽيؽخ قا٤آ ـؼ ٶفوڃچ .ٻیځٰ ٞا٨ؼ ؽ٭ڀ ٿيا ٷتا٭ټ ـؼ څڀڃٴ څت اـ یواځٌ
یټ شف٘ يا ٿیځز ؽ١سىټ څٰ ؽځٰ
یټ ؽیٰأز څټاؼا ـؼ اټا ،روا یياچؽ٭ڀ ؽيات څٰ ؽځٰ
ڄؽيؽخ ڄڃیٌ څت ڂ ؼفٰ اچـ پآ یتفدز ؽ١ت قا اـ یواځٌ يا
ڄؽيا اؼ ـاف٬ ات څٰ ؼاؼ ٻیچاڃغ پاٍڀ .ؼفت ًیخ اـ پآ ٯیز ڄؽيؽخ پؼ
ڄؽيا ڂفٽٹ٬ ـؼ یواځٌ ٯیز
یټ يا پاڃز
.ؼاؼ عواخ اچؽ٭ڀ ٿيا څت
ٌشاي :يذيلک ياَ
.يفٵيؼ ،ڃٴا ،نڂؽيا ،ناځيڃٸ ،ٶفوڃچ ،٪اغا
- ـاز :ٶڃِڂ عي 10
/ 7 / 92 :یياڇڀ ؽیياز 15
ذمآرد
«٪اغا » ٻچ ات پاسواؼ «
ریٸڂڃىټ »
ڂ ،روا « ریٸڂڃىټ » ٯي ٷتا٭ټ ـؼ ڄـاڃٽچ
« يفٵيؼ » یټ ٧يف١ز ٿيا .ؼڃٌ
« يفٵيؼ » یټ ؼ پاىڀا ٯي ؽڀاڃز یچاځسټاڀ یچاٴآ ٯي اي ،ؽٌات فٵي
یټ څٰ روا يفٵيؼ اڇځز ٿيا .)اؽغ( ٿټ قا ؽڀاڃز
« ٶاڃو » ات يفٵيؼ .ؽٌات څسٌاؼ يـاٝسڀا ڂ ؽځٰ
یټ ؼڃغ ٿس٨فٴ فٝڀـؼ ڂ پؽيؼ څت ٺكٹټ اـ ٿټ ،ٿټ ڂفٽٹ٬ ٿسغاو ؼڂؽطټ پؼڃت ِ٦فِ .ؼقاو
ٻچ فٴا .ریٸڂڃىټ یځ١ي ،پڂفیت پآ یياخ قا پؽٌ څسىيفٵڀ یځ١ي يفٵيؼ ـؼ ریٸڂڃىټ قا یچاٴ
ٷتا٭ټ « عيـاز » ، « یٹٰ ٿیڀاڃ٬ ڂ ٶڃِا »
، « یسىچ » یټ ٿػو پآ فياٝڀ ڂ یځٽٔ ذـڃِ څت ،ٻیيڃٴ
پآ ياخ ٻيـاؼ څٙواڂات ڂ «
يفٵيؼ » یټ پایټ څت كیڀ اـ یٽڀ ًاواوا .ٻیٍٰ
ٿػو ٪اغا قا پاڃز
څت څٰ ٿيا پڂؽت ،ر٩ٴ «
يفٵيؼ » ؛رغاؼفخ كیڀ «
يفٵيؼ » څت ی٬اغا ٷٽ٠ ٯي ذاؾ ـؼ یٹٰ ـڃ٘
یټ څٰ روا اځثټ ٿیٽچ فت .روا څس٩ڇڀ څٸأىټ ؽٌ ی٠ؽټ پاڃز
ٷیِا فِا١ټ پاـڂؼ ـؼ ٪اغا ي فز
یټ څسغاؼفخ ٪اغا څت یڀاټق فٴا .روا ڄؽٌ شف٘ څٍیٽچ قا يڃټاف٨ یٴؽڀق ٿٽٔ ـؼ از ؽٌ
ٷیٽطز اټ فت اـ ؼڃغ ڂ ڄؽټآ پاؽیټ څت یػيـاز یزـڂفٔ ات ٪اغا قڂفټا ،ؼڂفڀ روؼ قا ڂ ؼڃٍڀ ټ ی یٽڀ یىٰ فٵيؼ فِا١ټ پاـڂؼ ـؼ څٰ ٿيا .ؽځٰ ٿيا ،ؼفیٵت فٝڀ ـؼ څٽچ ياخ څت اـ ؼڃغ ؽڀاڃز
څیٌاض فيڃّز څڀا١ٔاڃسټ ڂ يا
قا ڄؽټآفت ،يؼڃغ قا يقڂفټا پاىڀا ي «
رٍٴقات » باځسخا فيؿخاڀ
« يفٵيؼ » یٽڀ فٵيؼ .روا ڄـاتـؼ پاڃز
پاڇخ ڂ یٹٰ ٺاٱضا یٴؽڀق ڂ عيـاز ي .ؼفٰ ـؼاِ ٶڃٽٌ
فٴفٝځټ ( یيا perspectivism څسیڀ )
رٍٴقات ٿیٽچ پایت يا «
يفٵيؼ » رياڂـ .روا څ٩ىٹ٨ څت
پآ از اڇځز ٿټ یت یياخ
یټ يفسىٴ څ٤ؽ٤ؼ یټ ٞڂفٌ يفٵيؼ څٰ ؽتاي
فیٝڀ يفٵيؼ ؼڃثڀ ـؼ .ؼڃٌ
څسغاځٌاڀ ات یزڂا٩ز ٿټ روؼ ـؼ ـاٰؼڃغ ٿيا ،رىیڀ ـڃّز ٷتا٬ ٿټ فت يؽض ٿیځز ٿيفز
ڄـاسو پاٍٱڇٰ ٿيفزـڂؼ ي چ
؛ؼـاؽڀ ا « یټ ٻڀاڃز » پآ فت اـ ؼڃغ ٿیڀاڃ٬ ٺقا ادٰ فچ ڂ ٻځٰ ـات اچ
ٿيا ڂ ،ٻځٰ شاِا اـ ٿیڀاڃ٬ ٿيا ؽٌ ًیخ ات څڀڃٴ
ڄؽيؽخ ٶفسځٰ ڂ یځیت پآ پاڇخ ياچ
پآ قا اـ اچ
څٹِا٨ ات یيڃٴ ،يفٵيؼ اټا .ٻځٰ ؼڃغ یت يا
روؼ قا ،رياڇڀ ٿيا ڂ روا پڂفیت ٿټ قاؽڀا
ٿټ فت څڀڃٴ
یټ ؽض ؼ .ؽڀق یټ ؼڂؽطټ ًا٭ٹٙټ اـ ٿټ ذـؽ٬ يفٵي څت پؼفٰ ڄاٵڀ ات ڂ ٿټ ات پؼق ٦فض ات ،ؼقاو
ڀؼفٰ ؼڂؽطټ څت ـؼا٬ یچاځسټ ذـؽ٬ ریچ څٰ یياخ پآ قا ،پاڇخ فٵيؼ ڄاٵسواغ ٯي قا ٿټ ً
ڄـاڃٽچ ڄؽٌ بڃٰفو فټا .رىیڀ یټ قات
څٰ روا یياخ يفٵيؼ .ؼؼفٴ «
ذاياڂـاف٨ » ٻچ ـؼ
یټ یټ ٯیزافٰڃټؼ څ٩ىٹ٨ ڂ ؽځٱٌ ًیت ٪اغا قڂفټا .ؼڃٌ
یثطت از ،روا څ٩ىٹ٨ پاتكیټ فز
ٿيا ـؼ اټ ٿيؼایځت ًوفخ .څ٩ىٹ٨ ظاف٨ ٿیټق ـؼ یّّػز ٷٽ٠ ٯي ریچاټ څت ٦ڃٙ١ټ اخ
ٿیڀاڃ٬ پؼاؼ ؼاڇځٍیخ ٶاثڀؼ څت ًچڂمخ ٿيا ـؼ .روا ی٬اغا ـاف٬ ڂ ٻیسىیڀ ی٬اغا ؽ٠اڃ٬ اي
٦ؽچ څٱٹت ،ٻیځٰ ٞا٨ؼ پآ قا ڂ شف٘ اـ ی٬اغا ٺاٝڀ ٯي رىیڀ څٙتاـ ریچاټ فت ٷټأز پاټ
ي
یټ ،یسڀاٰ پاتق څت .روا ی٬اغا څٰ یيا١سوا ی٘فٌ ؛ٻیتایت اـ ٪اغا یيا١سوا ٖفٌ ٻیچاڃغ
ڄؽ٠ا٬ فچ اي ڂ ٿی١ټ ی٬اغا ٺاٝڀ فچ پآ ٫يف٘ قا یځی١ټ ی٬اغا ي
یټ پاٱټا پاٽچ ٿيا .ؽتاي
څيڂاق څٍيؽڀا څخڃسټ اـ ؼڃغ ٿيؼایځت ياچؽ٭ڀ ناځيڃٸ څٰ روا يا ڂ ،ٺا٠ ـڃ٘ څت بف٤ ی٩ىٹ٨ ي
ڄؽيؽخ یټ ،َاغ ـڃ٘ څت ٶفوڃچ یواځٌ څٍيؽڀا ناځيڃٸ فٝڀ قا .ؽځٰ
ڄؽڇ٠ قا بف٤ ی٩ىٹ٨ ي ي
یٽڀ فت ٪اغا څس٩ڇڀ ٻیٝ٠ یتڃٰفو ،پآ ٶافثیٸ ڂ ـاؼاڂـ فچاٜ هخ ـؼ ڂ ؽيآ
ڄؽيؽخ .روا یواځٌ
ـاف٬ ناځيڃٸ ٿیٵٽڇو ذاٽض جاټآ ،څٍيؽڀا ٿيا قا څڀاـاؼا٨ڂ ڂ باڀ یثافیټ پاڃځ٠ څت ،ٶفوڃچ یټ یټ ياز .ؼفیٴ څئاـا ات ٻیځٰ
ڄؽيؽخ قا یٍڀاڃغ ي اچؽ٭ڀ ٿيا ٷتا٭ټ ـؼ پآ قا ،ٶفوڃچ یواځٌ
ٸ یواوا ياچؽ٭ڀ ٿیٽچ پڃيؽټ اـ پآ څسثٸا څٰ یٍڀاڃغ ؛ٻیځٰ ٞا٨ؼ يؼڂؽض از .ٻيا ناځيڃ
قاخا يياط ٌذعاق
پآ( ی٩ځټ ٷٱٌ ـؼ څز ڄؽ٠ا٬ ٿيا یٽڀ ؼڃغ يافت څز
كیڀ پافٵيؼ يافت ،يؽځىخ
پآ( پآ رثثټ ٷٱٌ ـؼ څز ڂ ،)ؽځىدڀ یټ ؼڃغ يافت څز
،)ؽځىدت كیڀ پافٵيؼ يافت ،يؽځىخ
« ؼڃغ » ات ـاس٨ـ ًدځو يافت يـای١ټ اـ «
يفٵيؼ » یټ فٝڀ ـؼ ڀ پآ پؼڃت ی٬اغا ٷیٸؼ .ؼفیٴ
كی
یټ ياز څٰ روا ٿيا پایټ ؽځٰ
« ٿټ » ڂ « يفٵيؼ » هض ٻیٽ١ز ات ڂ ؽځٰ ـاف٬فت يفتافت ڂ ٦اّڀا
څڀاچاڃغفیغ ڄؽيا څت ،ؼـاؼ ؼڃغ پاٱيؼكڀ ڂ ؼڃغ څت رثىڀ یىٰ فچ څٰ يا
اټا .ؽټادڀایت يـؼافت ي
پڃسو فت ،يـؼافت ڂ يفتافت ٿيا څٰ ؼفٰ يڃټاف٨ ؽياثڀ «
ؼڃغ » ٷیٹطز ڂ روا ڄؽٌ څسٌاف٨افت اچ
ي
.ؼڃٍڀ پآ ی٬اغا فی٤ اـاٱٌآ حياسڀ ڂ يڂفٴؼڃغ څت فدځټ ڄؽ٠ا٬ ٿيا از روا قایڀ ی٩ىٹ٨ ٫ی٬ؼ څسواڃغ فٴا ٶاثټ يافت څسواڃغ ات ٿټ ياچ
ٽټ ڄؽ٠ا٬ فی٤ حياسڀ روا ٿٱ ت څت ی٬اغا
ـ تاځت ؛ؼـڂآ ـا ـ
څس٩ٴ ف ٦ڂف١ټ يا «
و ٯي یچاٴ ،رىيؼا
ِ ټ ًا٨ف ـ ٠ا٬ قا څٰ روا یسىیغڂقا ـ
ڄؽ يا٘ ـ یخ ی ـ یټ يڂف .ؽځٰ » یٸؼ ٿیٽچ څت ـ
ٿيا فخڃخ ٷ
٠ا٬ ـ ز اـ ڄؽ ـ یټ شاِا ٿیځ ځٰ
ـ :څٰ ؽ ...« يؼ څت ـ یټ ؼڃغ څٰ ٻيؽځىدت اـ يكیز پافٵ ځىخ
ـ .ؽڀؽ »
،فخڃخ( 1380 ، 1297 پآ ؽيات یځ١ي ) یټ ؼڃغ څٰ ٻیځٰ ـاس٨ـ پافٵيؼ ات څڀڃٴ
پافٵيؼ اټا .ؽځچاڃغ
ـؼ ٧ٹسػټ ٟ٬اڃټ «
ًا١٬اڂ » یټ څز څسىياٌ رىػڀ ڄاٵڀ ـؼ ؟ؽځچاڃغ ُیػٍز يافت هٰ ٿيفز
څسواڃغ څټقا ٷیٸؼ ٿیٽچ څت .روا ڂا ؼڃغ ،ؼف٨ فچ ی١٬اڂ ياچ فچ ـؼ يفٵيؼ ٻیٽڇ٩ت څٰ ٿيا ي
یټ څز ری١٬ڃټ ر٩ٴ ٷچا ڂ ی٠اٽسخا يؼف٨ څٰ روا ٿيا ؽچاڃغ
بڃغ يفٵيؼ څت ڂ ٻیٌات ڃٴڂ
ٴ یځ١ي .ٻیچؼ اف٨ يڃٴ ر٩
ٿيا ٷٱٍټ اټا .روا ٪اغا ٿيؼایځت ڂ ٺقا ٖفٌ ڃٴڂ څٰ روا اخ
څسواڃغ ؽياثڀ څٰ ؼـاؼ ؼڃخڂ يؼـاڃټ ًاٽٹىټ .رىیڀ یٴؼاو ٿيا څت څٍیٽچ څٸأىټ اـ يفٵيؼ ياچ
څڀڃٽڀ ٯي .رغاو ڄؼـڂآفت ڄؽ٠ا٬ .روا ٣ٸاتاڀ ؼاف٨ا څت ٖڃتفټ پآ فیٴاف٨ ي
ڄقاخا اټ څت یيا٘ ي
یٽڀ فچ ٮؼڃٰ ٯي يافت ؽچؼ یټ ؼڃغ څٰ اـ يكیز پآ
قفټ څٰ ٿيا قا اؽخ اټا .ٻيـاؽت اڂـ ؼؽځىخ
څٸأىټ ٢ڃٹت ٺؽ٠ ڂ ٢ڃٹت پایټ ٿيف٨آ
ڄؼاو ؼاؼـاف٬ ٯي ات څٰ روا پآ قا فز ٷّ٨ ڂ ٷض ی٠اٽسخا ي
څسواڃغ پایټ ٻیچاڃػت روا ٿٱٽټ ،ؼڃٌ څسواڃغ ڂ ؼف٨ ی١٬اڂ ياچ
فت یٹیٽطز ڂ یٵسغاو ياچ
اـ ؼڃغ ڂ ٻيڃٌ ٷئا٬ كياٽز ڂا پآ ٶاث٬ ـؼ
ڄڂا٠ ڄاٵڀ ٿيا .ٻیڀاؽت ٶڂڃىټ ،روا يڂ ٟ٩ڀ څت څٰ څز
یټ ر٠فو څت څٰ ٿيا فت ریټاٽز څت ؽڀاڃز
ڂ يفٵيؼ ٿسٌاٵڀا ڄؽيؼاڀ ٺكٹسىټ ،ؽټادڀایت یچاڃغ
ـؼ ڂ ،ـاٱٌآ يؽ١ز ٿيا قا ًیخ یياخ ـؼ ٪اغا .روا ٪اغا فٵڀافيڂ څدیسڀ ـؼ ڂ ،ڂا یځیيآؼڃغ ٻچ ڂ يفٵيؼ پؽیٽڇ٨ ٿٽٔ ت یٸؼ
یټ ٫٭طز پاٱټا ڂا ا يڂـ فچ .ؽتاي
ٺكٹسىټ څٰ يؼفٰ
ٻٍز ٻچ ڂ يفٵيؼ یځیيآؼڃغ قا یٌڃخ څثزفټ
څياو څت يفٵيؼ ٶكځز ڂ ،ٿټ ات ڂا یٴ ڂفٽٹ٬ قا يا
یټ جـاغ ٪اغا ڂفٽٹ٬ قا ةیزفز ٿيؽت ،ؽٌات ٿټ یچاٴآ ڄـاكٴ څت فٴا یسض ،ؼڃٌ
يقـاات ياچ
٫یٽ٠ ـؼ بڃٰفو ٿيا .ؽٌات ڄؼاؼ ٻٱض كیڀ ی٬اغا څيا ٿيفز
یټ يڂـ یټاٵځچ ؼڃغ ياچ څٰ ؽچؼ
:ٻیواځٍت ؼڃغ یچاٴآ ڂفٽٹ٬ څت ٷیٹ٭ز ڂ ه٩ڀ څت نای٬ ات اـ يفٵيؼ ٻیچاڃػت ،پآ ٿسٌاؿٴ ـاځٰ ات څٱٹت ،پآ پؼفت ؼاي قا ات څڀ( يفٵيؼ قا پؽیٌڃخ ٻٍز
ٶاض ٿی٠ ـؼ ڂ پآ څت ٿسٌاؿٴ ٺافسضا ؛روا پآ ات ٖاثزـا ی٠ڃڀ ٟ٬اڂ ـؼ څٰ ٿس٨فٴ ڄؽيؼاڀ ا
پؼفٰ بؿخ ڂ پؽیٍػت ٿی١ز ،ٿسغاځٌ ٫يف٘ قا ي
ؼڃغ ڂ یٴؼڃتؼڃغـؼ ِی٩ځټ ياڂكڀا( ِیٸا١ز بڃٰفو څدیسڀ ـؼ ڂ ،)یڀاٽچ
(روا ی٬اغا Derrida, 1978, 113
.)
ٿيا قا ڄؽيا ياخ څٰ روا اخ
« څ٩ىٹ٨ عيـاز ـؼ ٪اغا بڃٰفو »
څت یټ قات ثطت څت .ؼڃٌ
یٹ٠ ،یػيـاز بڃٰفو ٿيا ناځيڃٸ ٻ٠ق سوؼ ٺاٽز ٻ٤ـ
ا ڄلڂفخ څت اـ ٪اغا ،څ٩ىٹ٨ عيـاز ياچؼـڂ يا
یټ ٷيؽثز ٿٱٽټاڀ ًاواوا څٍيؽڀا يایسوا .ؼقاو
ـؼ یتڃٰفو فچ ڄاٵسواغ یڀاڀڃي يافٴكٰفټ
.روا بڃٰفو ؼڃغ ٿيا ؛روا ؼڃغ قا هخ عيـاز
ىٹ٨ څٰ ٻيفيؿدت فٴا یسىچ ؼـاڃټ ةٹ٤ا ـؼ بف٤ څ٩
یواځٌ ڄؼڃت يا
پآ اڇځز څٰ ڄؼڃت یٹ٭٠ يایسوا رطز ٖاف٭و پاټق قا څٰ روا يؼڃغ څز
یټ ؼڃغ څت یټ ر٨ايـؼ اـ ؽچؼ
ؼـاؽڀ يـڂآؼاي كخ يـاٰ څٰ یٹ٭٠ ،ؽځٰ
2
ڂ ،
یسىچ څٰ ٻيفيؿدت فٴا پاٽچ كخ يكیز یواځٌ
،رىیڀ يلڃٸڃٴا ڂ یيڃٴ
پآ څ٩ىٹ٨ ٿيا څٰ ر٩ٴ ؽيات ڄاٴ ،پآ قا یياځ١ټ فچ څت ،اـ يفٵيؼ ڄـاڃٽچ
یثځغ څٰ ر٩ٴ پاڃست ؽياٌ .روا څسغاو یثځغ ڄؽيؽخ يقاو
یسغاځٌ
٫ی٬ؼ يقڂفټا ڂ ٿيفز یثځغ ٿيا ذـڃِ ٿيفز
ڂ یوایو ،یػيـاز يقاو
( روا څڀايافٴـاؽس٬ا Derrida, 1978, 120
.)
یټ اف٨ یٍٰـؽخ ٯي څت اـ اټ ناځيڃٸ ٌ څسٍٰ ؽيات یڀاڀڃي ـؽخ ؛ؽڀاڃغ
جـاغ ايآ اټا .ؼڃ
قا ايآ ؟ٻیسىیڀ ؽځ٨فز ٿيا یياڇڀ یڀاتف٬ ؼڃغ اټ ايآ ؟ٻیسىچ یٍٰـؽخ ٿيا څت ـؼا٬ یڀاڀڃي پاٽس٩ٴ
ڄڃیٌ څت ٿس٩ٴ ٿػو ات
څسٌاؽڀ څٵڀ ڄؽڀق اـ پآ یڀاڀڃي ؟ٻيا
ڄؽيؽخ رضافِ څت ٶفوڃچ یټ یٽٹ٠ اـ یواځٌ
قا٤آ ٓطټ يلڃٸڃٴا پاڃځ٠ څت څٰ ؽڀاؼ
یټ وا ياچڃٴا یسض ڂ ،ؼڃٌ ٞڃٔڃټ پاڃځ٠ څت كیڀ اـ فٵيؼ یيا١س
ڄؽيؽخ يلڃٸڃٴا ٯي ياچ یسغاځٌ
یټ ی٨ف١ټ ؽځٰ
،ٶفوڃچ( 1381
، 69 ڂ ) یزـاٰؼ ذاټأز ٿیسوڃٴآ قا ٶڃ٬ ٷ٭ڀ ٿيا ات اـ ؼڃغ
یټ پاياخ څت هيؽ٬ څٰ ؼفت
« څٰ روا پاىڀا پڂـؼ ـؼ ،ؼفٴقات ذؼڃغ پڂـؼ څت ،ڃٍټ پڂفت ؼڃغ قا
ؼـاؼ ٿٱىټ ر٭ی٭ض (»
،ٶفوڃچ 1381 ، 232 ٦اغ فت ،ناځيڃٸ ٻ٠ق څت څٰ روا یٸاض ـؼ ٿيا .)
یٽڀ ڃیسٰمتڂا فی٤ یسیخـاغ څتاثټ څت يفٵيؼ ،ٶفوڃچ فٝڀ ڂ ،ؼڃٌ ٟ٬اڂ ريؽّ٬ ٫ٹ١سټ ؽڀاڃز
ټاڀفت ٿيافتاځت څ
ڄؽيؽخ ي ڄؽڇ٠ قا یواځٌ فت پآ ي
څِاغ ڄمتڂا ـ ڄلڃو یثٙ٬ڂؼ ـؼ اـ ريفی٤ څت ٦ڃٙ١ټ يؽّ٬اٍیخ څتفدز ی٠ڃڀ څت ڂ ؽځٱڀ
یټ ناځيڃٸ .ؼفٽٌ ریٽوـ څت اـ يفٵيؼ څت پؼق ٦فض ڂا ،ؼـڂآ ـؼ ٿػو څت اـ يفٵيؼ ؽچاڃغ
ڄؽ٠ا٬ بڃزـاز ـؼ یسض ،اـ يڃټاغ پڃځٰاز ِيفٵيؼ ياخ ناوا ڂ ٓطټ رڀڃٍغ ،یيا٘ ي
رڀڃٍغ ٺاٽز یټ یػيـاز ياچ
.ؽڀاؼ
تسخو تشادرب ؛يرگيد
څٽچ ټڂا٭ټ اټ هخاڂ ،ر ٞڃٔڃټ ڂ ریّػٌ ٷیٹطز ٺاٵځچ يفٵيؼ څٰ اـ یتافٙٔا ڂ یڀق
یټ پاٍڀ ؼڃغ قا ٿس٨فٴ ـاف٬ څ١ٸاٙټ ڄؽيؼ ،ؽچؼ
روـؼ ـؽ٭ز اټ ٷیٹطز څٰ رىیڀ ٿيا څٸأىټ .ٻيا
ٻچ ات یسض اي ڂ ،ؽٌات ڄـاتـؼ ٺافسضا ڂ یٸؼ
پآ ،ٻیيڃٵت ٿػو ڂا ي ٿيا ـؼ څٰ څز
ڄؽځځٰ ٿیی١ز اخ
ؽ٠ ؽځياٌڃغاڀ ناىضا روا څٙتاـ ـؼ څٰ روا یڀـا٭ز ٺ
څځیټق ڂ ،څس٩ڇڀ ڄمتڂا ـ ڄلڃو فتافتاڀ ي
ٷٽطز یسڀڃٍغ ڂ ذـؽ٬ ٶاٽ٠ِا یټ ٻچاف٨ اـ فيؿخاڀ
ٿيا یچاٴ ٻچ پؼفٰ رطیّڀ ٺاٵځچ .ؽځٰ
څٙتاـ یټ ٷٱٌ پـا٭سټاڀ ي ڄلڃو ٿس٨فٴ ڄؽيؼاڀ ٿیٽچ ڂ ،ؼفیٴ
ياخ څت پڃځٰا څٰ يفٵيؼ ي
څڀ ٻچ پآ ،ؼڃځٍت ؽيات اڇځز ٿس٩ٴ ٿػو ڄڃخڂ قا یٱي پؼڃت ة٘اػټ څٰ ،ة٘اػټ ٯي پاڃځ٠ څت
يڃچاټ « ڄلڃو » ٺاؽ٬ا ٿيا ،ڄؽٌ ٟ٬اڂ قڂادز ڂ ْف١ز ؼـڃټ یځیټقفو پاڃځ٠ څت څٱٹت ،روا
ڄلڃو ٷس٬ څت ٫٨ڃټاڀ ًیخاٍیخ یټ ث٠ات ،فٵيؼ ي
قا .ٻیٌات ـاكیت پؽٌ رطیّڀ قا یچاٴ ؼڃٌ
یڀاىٰ يافت ڄـاڃٽچ ٿټ څٰ ٿيا فٵيؼ يڃو «
يفٵيؼ » څت ،ٺا ٮـؼ رِف٨ ٿټ «
يفٵيؼ » اـ
یټ .ؽچؼ
3
پآ پایټ ٻیځٰ ياز ؽيات .روا څٍيؽڀا څت يفٵيؼ رٍٴقات ٺقا ٖفٌ پـا٭ز ٿيا «
ٺؽ٠
پـا٭ز » ٿيا ڂ « پـا٭ز » ڂف٨ ـ ٲـكت فٙغ څٰ روا څٙ٭ڀ ٿیٽچ ـؼ .ٻیياٍٵت ٪اغا څت اـ ؼڃغ ڄاـ
یټ ؽيؽڇز اـ اټ ـ رڀڃٍغ څت پؽيك٥ٸ .ٻیٌات ٖاسطټ ؽيات .ؽځٰ
قات ايآ یټ څخاڃټ ٷیِا يفٵيؼ ات اـ اټ څٍيؽڀا څت يفٵيؼ رٍٴ څت اـ پآ څٰ ٿيا اي ؼقاو
څثٌ ( يفٵيؼ psedo-other یټ ٷيؽثز )
څت اـ ؼڃغ فو څٰ رىیڀ يقفټ پاٽچ يفٵيؼ ايآ ؟ؽځٰ
یټ پآ فت ،ـاثخا څت اټا ،ثث٠ پاٽچ ٿيا ايآ ؟ٻیتڃٰ
« یځٱٽټاڀ ذـڂفٔ »
پآ قا اؽيـؼ څٰ رىیڀ
یټ ٿػو .ٯڀ( ؟ؽيڃٴ
Derrida, 1976, 61 ؛
Derrida, 1978, 332 روا ٿيا هٰڂؼاـاخ .)
يڃغ ٺكٹسىټ ،يفٵيؼ ٿسغاځٌ ریٽوـ څت څٰ ٻچ ڂ پـا٭ز څت یيڃٴؽټآ
ًاواوا یټاٝڀ ـؼ یٵياخ
پاٵياخ ڂ پـا٭سټاڀ از .روا ؽځټ
یټ پاٽٴ پڃځٰ ؽٌ
څٹِا٨ قا پڃځٰا ٯيؼكڀ يا
پآ فز اچ ٻچ فی٤ ٟ٘ا٭ز ٯي اـ یټ صٙو
ڂؼ ؛ٻیځیت «
يقاڃټ پاڇخ .»
ـؼ
ڄؽيؽخ پایټ ٿيا ُغاٌ پاڃځ٠ څت یواځٌ
څ٩ىٹ٨ ،ٞڃڀ ٿيا قا څ٩ىٹ٨ ٿيفز ڂ پـا٭سټاڀ يا
پاٵياخ ڄؽيؽخ څغڃخا .روا افخاټ ٿيا ٲـكت ٻڇسټ ،ؽځټ څت اـ څ٩ىٹ٨ ٿیټق قا٤آ پاٽچ قا یواځٌ
یټ ڂف٨ یچاٴآؼڃغ ڂفٽٹ٬ يڂاىز ڂ ؽچاٰ
« ٩ىٹ٨ يلڃٸڃٴا;څ »
څٸؼا١ټ اـ رٌفو ڄؽيؽخ ياٽڀ یواځٌ
یټ ی٨ف١ټ .ؽځٰ
« ر٭ی٭ض » :ؼـاؼ ـاثس٠ا ڂ ؼڃخڂ ٿټ ؼڃغ یچاٴآ یٴؽڀق پڂـؼ ـؼ ڂ ٿټ يافت اڇځز
ـؼ ،ٶا١سټ ڄاڃغ ؼڃٌ ڄؽیټاڀ ّٶاض ڄاڃغ ،ـڃّز ٷتا٬ ؼڃخڂ فچ ڂ اځ١ټ فچ ف٬ ،روا ؼڃخڂ فچ ڂ اځ١ټ فچ ٺڃ٭ټ څٰ ،یيا١سوا ریځچؾ ڂفٽٹ٬ یټ ـا
.ؼفیٴ
یچاٴآ ٻٸا٠ قا جـاغ يكیز پاڃځ٠ څت ی٭ی٭ض ؼڃخڂ ٻٸا٠ ٮـؼ رواڃغ رچاؽت ڂ رغاځٌ قا جـاغ ڂ ٿٱٽټ ڂ ؼڃخڂ څٰ ْف٨ ٿيا ڂ ،ٿٱٽټ ياچ
څٹیوڂ څت یخـاغ ًا٨فِ يڃطڀ څت یچاٴآ ٯي ات ةٹِ یڀڃڀا٬ ي
ٗثزفټ فٵيؼ
ڃطڀ څت اچڃٴا فياو ،یيا١سوا يڃٴا ـؼ ،ٿټ ـؼ فٴا ...روا ذڃخ ؽڀا یٸا١سټ
ڄؽٌ ٺڃ٭سټ پآ ،ؽڀا
څٽچ ...،روا ٿیځز ٟ٬اڂ ـؼ څٰ څڀڃٴ ًاث٬ څٰ یثٸاٙټ ي
ٿیت يافت څٱٹت ،ٿټ یتفدز يڃٴا يافت ٗ٭٨ څڀ ٻیس٩ٴ كیڀ ...یتفدز پاچؾاا
،ٶفوڃچ(روا ٪ؼاِ 1381
، 8 -137 .)
ڄؽيا ٿیځز ٿٌڂـ يؼڂؽض از اـ ٪اغا قا ًوفخ ٧ٹسػټ ةڀاڃخ ڂ ذـڂفٔ يا
یټ ڄاٵڀ ـؼ .ؼقاو یټ فٝڀ څت رىػڀ
ڄؽيؽخ ؽوـ ٶفوڃچ قا ًیخ ی٩ىٹ٨ پاٽس٩ٴ كیڀ ڂ ،یواځٌ
شف٘ رِف٨ ،یڀاٽس٩ٴ یسڀڃٍغ ٶاٽ٠ِا ڂ يفٵيؼ ٦ؿض ات ،روا یزـاٰؼ يؼايق ؼڂؽض از څٰ یټ اټ قا ًیخاٍیخ اـ ٪اغا .ؼفیٴ
يم هخس لرسًَ ؛يرگيد ذيًگ
قا ٻدځخ ٷټأز ـؼ ٶفوڃچ یزـاٰؼ ذاټأز
٫ی٬ؼ ، څت ،یياخ فچ قا فز څٸأىټ
يفٵيؼ ي
یټ ڄڃطڀ ٷټأز ٿيا پڃٽٕټ .ؼقاؼفخ ٻيڃ٭ز ي
« يفٵيؼ » پاڃځ٠ څت ، «
فٵيؼ يڃٴا »
ٿټ يڃٴا ـؼ ،
وا ـ ٿيا ـؼ ٶفوڃچ .ر یټ ؽیٰأز اچـات ،فٵيؼ ياچاخ څسثٸا ڂ ،اخ
ٗوڃز پافٵيؼ ؼڃخڂ څٰ ؽځٰ
ٿټ ـؼ ڂ ٿټ يڃٴا يڃ٭ز
ـ یټ ٻ ؼڃٌ ىټ ٿيا ڂ ؛ ـ
يؼ ٻيڃ٭ز څٸأ ـ
څٍيـ ٿټ ـؼ يفٵ
چؽ٭ڀ ـ ٲـكت څسثٸا ڂ ا ٽڇ٨ؽت ٿيفز
ـ ی ٍيؽڀا څت رثىڀ اچ ـ
څ وڃچ ياچ ـ
ـؼ فزـاو .روا ڄؼڃت ٶف
وڃچ ات ٿيؼایځت یٹتا٭ز ـ
یټ ٶف ىيڃڀ ـ :ؽ « ٵيؼ ات ـ يف يڂـايڂـ یټ ٌ ـ يڃ٭ز اـ پآ ،ٻيڃ ـ
یٽڀ ٻ یځٰ ـ ٻ »
( Sartre, 1992, 250 یټ څٹٽض ٶفوڃچ څت څٙ٭ڀ ٿیٽچ قا كیڀ ناځيڃٸ اؽيـؼ فٝڀ څت .)
ڂ ؽځٰ
يا فٵيؼ يڂـ ٻيڃ٭ز .رىیڀ یيڂـايڂـ ات ٷتا٭ز ـؼ ٻيڃ٭ز ٶفوڃچ څٍيؽڀا ـؼ څٰ روا یٸاض ـؼ ٿ
ڄمتڂا څت پؽیٍػت ٿی١ز ڂ ٫٭طز ـؼ ڃٴا يڃچاټ ً٭ڀ څت ڂ روا ريؽّ٬ ٻيڃ٭ز .ؼـاؼ ڄـاٌا اچ
یٽڀ ؽیٸڃز ڂ ٞاؽتا ،٫ٹغ اـ يكیز څس٩ٴ څت .اځ١ټ یسض څڀ ڂ ری١٬اڂ څڀ ،یسىچ څڀ ؛ؽځٰ
ٶفوڃچ ي
« ٿيا ـؼ ،فٵيؼ يڃٴا ات څٙتاـ ـؼ ،كیڀ اخ «
یچاٴآ ٻيڃ٭ز »
ِیٸا١ز ٿيا ٿټ څٰ رىیڀ ٿيا ياځ١ټ څت
ٺاٽز یټ ٞاؽتا اـ ـای٠ یټ اـ پآ ڂ ٻځٰ
ٺقاو (» قا ٷ٭ڀ څت Derrida, 1978, 404
څٸأىټ .) ٶفوڃچ
ٿيا ـؼ څٰ روا ٿيا ًا٨فِ اخ «
ريؽّ٬ ٺاؽٰ ـؼ ڂ څڀڃٵز ٺاؽٰ ـؼ ،اچكسځو ٺاؽٰ ـؼ ،اچ
« يكیٵڀا اچ » ياځ١ټ ، «
فٵيؼ يڃٴا »
یټ ٷٱٌ ٿټ ـؼ څتفدز ِ٧ٹسػټ ِذاف٭٨ ـؼ ڂ ،ؼفیٴ
يا
پاڃځ٠ څت ،يفٵيؼ قا ٳځچاٽچ «
ؼڃخڃټ » ڄڃیٌ څت یسض ڂ ، يؼڃخڃټ پاڃځ٠ څت يؼڃغ ي
« ـؼڃغ ڄؼاؼ » یټ څیخڃز ڂ ٫يؽّز ، ،ٶفوڃچ(ؼڃٌ
1381 ، 145 یټ ياز څټاؼا ـؼ .) څخڃز ات ٻیځٰ
ر٨افٜ څت يفٵيؼ ٻيڃ٭ز ـؼ څس٩ڇڀ ياچ
.ٻيـاؼاڂ ؼڃغ ـؼ ی٠ا٨ؼ څت ناځيڃٸ ٷتا٭ټ ـؼ اـ ٶفوڃچ ،
ڀ څٸأىټ ٿیسىػ يفٵيؼ څٰ روا ٿيا ،ؼڃت پآ څخڃسټ ؽيات يفٵيؼ ات څڇخاڃټ ـؼ څٰ يا
یٽڀ ريؼڂؽطټ ٻیوفز ڂ يفٵيؼ قا ٿس٩ٴ ٿػو ٖفٌ .ؽٌات ٫ٹٙټ ٶڃڇدټ ؽڀاڃز ياچ
ر٨ف١ټ روؼ څٰ روا ٿيا ،پآ څت ٖڃتفټ یسغاځٌ څٸڃ٭ټ یسغاځٌ ٻٰ
ا يا .ٻیٌات څسٌاؼ پآ ق
« ڄمتڂا یسض څسغاځٌاڀ اټ يافت څٰ كیڀ پاڇخ ٿيا قا یياچ
ٞڃڀ ثیض قا یٹٰ ـڃ٘ څت ،ؽڀا اټ يافت پاٌ
څسغاځٌ ؽڀا (» ،ٶفوڃچ 1381
، 172 نڂؽيا ،يفٵيؼ يڃچاټ ٷ٭ث رغاځٌ یخ ـؼ ٶفوڃچ .)
( eidos ڄؽٌ څتفدز پؽت قا پؽيقا٤آ ات ڂ روا ،يفٵيؼ ) ٤ ٮاـؼا ٫يف٘ قا ڂ څڀاٵیت ي
ٻی٭سىټ فی
پاىٱي ( قاو assimilative apperception روؼ څت ٿټ يڃٴا ٷيؽ١ز پاڃځ٠ څت اـ يفٵيؼ ،)
یټ .ؼـڂآ يقاوفٔاض څٰ ٺاؼاټ ڄقڃض پڂـؼ ـؼ یياچ
څٝضاټ اـ ٺؼڃغ څت ٫ٹ١سټ ي
یټ ،ٻځٰ « ِيكٰفټ ٿټ »
پآ څت ٫ٹ١سټ څٰ یٸاض ـؼ ،روا ٿټ ؼڃغ پاٽچ اچ
څٽچ څت ٿټ ات څٰ یياچكیز ي ٿټ ،ؽڀا څڀاٵیت
فی٤ ـڃ٘ څت ڄؽٌ فٔاض يا
٫٨ا ات ڄؼفٍ٨ يقف٘ څت څٰ يفٵيؼ ٿټ ؼڃخڂ ٻی٭سىټ فی٤ ـڃٕض ياچ
یټاٽٕڀا ،ٶفوڃچ(ؼـاؼ ؽڀڃیخ يا 1381
، 9 -178 .)
څيفٝڀ ٶفوڃچ
څتفدز یيا١سوا ي
« يفٵيؼ » ز ٷٽ٠ فت یځسثټ اـ ڄؽځځٰ ٻيڃ٭
« ٻچ یٸؼ »
( empathy څياخ )
یټ يكيـ ،ٶفوڃچ .ٯڀ(ؽځٰ
1381 ، 147 ڂ 163 څٹچڂ ـؼ .) پؽت ٿيا رىػڀ ي
یټ څتفدز ٻىخ ٯي پاڃځ٠ څت څٰ روا يفٵيؼ څتفدز پاڃځ٠ څت ڂ څټاؼا ـؼ .ؼڃٌ
پاټق يا ات ،ؽځټ
ڄؽچاٍټ ٻچ فت اځت څٰ یزافیی٥ز ،ٻىخ پآ ذافیی٥ز يـاؼاځ١ټ ڂ یٵځچاٽچ ي ا یٸؼ
هخ ٿيا ق
« ـاس٨ـ ( » behavior یټ ڄؽیټاڀ )
ٯي پاڃځ٠ څت اـ پآ ،ؼڃٌ «
پؽت » یټ ٻيڃ٭ز .ٻځٰ
څڀاٵیت پؽت
څٹیوڂ څت ٗ٭٨ اـ يؼڃغ ،څتفدز ؼـڃټ ي
« ـاس٨ـ » اټا فی٥سټ
ٳځچاٽچ څٍیٽچ یټ پاٍڀ ی٭ی٭ض پؽت څتاثټ څت ،يا
ـاس٨ـ ٿيا ،ؽچؼ
ت اـ یڀاڂـ څخڂ څٰ ؼـاؼ یٱيكی٨ یڇخڂ څٰ ،ٳځچاٽچ ٻی٭سىټ فی٤ ـڃ٘ څ
یټ پاٍڀ څتفدز ـؼ اـ يؼڃغ ؽيات ،ؽچؼ اـ ـاٰ ٿيا ڂ ،ؽځٰ ٫يؽّز ٷیِا ي
څٽچ ـؼ څٹضفټ څت څٹضفټ ٿيا قا ـاس٨ـ یٽئاؼ ذافیی٥ز ي .ؽچؼ ٺادڀا فٵيؼ ي
څثٌ څتاثټ څت ٗ٭٨ پؽت ،ؽٌاثڀ ٳځچاٽچ یٸاڃز ٿيا څٰ یټاٵځچ څتفدز پؽت
یټ ،ٶفوڃچ(ؼڃٌ 1381
، 177 .)
فدز څخڂ پڃځٰا څتفدز ؼـڃټ كٴفچ څٰ روا یڀاڂـ یڇخڂ ٧يإسټ پؽت یت
ٻی٭سىټ
یٽڀ ٟ٬اڂ يڃچاټ ذڂا٩ز .ؼڃٌ
« پؽت » ڂ « ٻىخ » ٶفوڃچ څٰ ٿيا .روا څس٩ڇڀ فټا ٿیٽچ ـؼ
ڄقاڂـؼ یټ يڂ پؽت اـ يفٵيؼ ٿیټقفو څت ؼڂـڂ ي یخ ،ؽڀاؼ
رٌڃڀفو ياچؽټآ .رٌاؼ ؽچاڃغ يقاو
ٯي پاڃځ٠ څت ،يفٵيؼ یڀاڂـ یٴؽڀق ٮـؼ يافت قا ،يقاوفٔاض ٷتا٬ فی٤ ڂ څسىتؼڃغـؼ يڃٴا
یټ ڄؼا٩سوا ؼڃغ پؽت ڂ ڂا پؽت ياچـاس٨ـ پایټ څتاٍز یٱيكی٨ څخڂ پایټ فٜاځز څت څخڃز ات ڂ ٻځٰ
یڀاڂـ یٴؽڀق څت ،)ٺؼڃغ يڃٴا یځ١ي( پآ یڀاڂـ څخڂ ڂ ؼڃغ پؽت «
يفٵيؼ » یټ روؼ یځ١ي .ٻتاي
ؼ ڂ پآ ٮـؼ ٖفٌ ڂ پاتق فت ٺؽ٭ټ اـ پؽت ِپاتق ٶفوڃچ ر٩ٴ پاٱټا ٖفٌ څدیسڀ ـ
څٽچا٩ټ ڂ ڃٴڂ
یټ رٌڃڀفو حياسڀ څٍيؽڀا ٿيا ؽٌ څس٩ٴ څٰ پاځز .ؽڀاؼ پآ څت څټاؼا ـؼ څٰ ؼـاؼ ٶاثڀؼ څت اـ يقاو
ڄؽيكٴ څت یچاٵڀ رىػڀ .رغاؼفخ ٻیچاڃغ
( یٵڀڂـؼ ـڃٰؿټ ؼـاڃټ فت ڄڂا٠ ٶاض ٿيا ات interiority
یڀاڂـ ٶاٽ٠ا ) كیڀ
څٰ ؼفٰ يـڂآؼاي ؽيات څٙتاـ ٿيا ـؼ .ؼـاؼ ٫ٹ١ز فٵيؼ ُػٌ ؼڃٽڀ څت څٙ٭ڀ ك٠ ي ٿيا ـؼ رٽي ٻچ ٯي كیڀ اخ
يـڃٕض ( co-presence ٶا٭سڀا )
یٴؽڀق ٯي ياـاؼ ٿټ پؽت ؽځڀاټ روـؼ كیڀ ڄؽٌ ڄؽچاٍټ پؽت :روا څس٨اي څٙ٭ڀ ٯي فٴا ٶاض ٿيا ات .روا یڀاڂـ یڀاڂـ یٴؽڀق ٻڇ٨ يافت رٽيك٠
يؼ پآ ،ٻیٌات څسٌاؼ يفٵ څڀاٍڀ ڄاٴ
ٻی٭سىټ فی٤ ذـڃِ څت څٰ ی٩ٹسػټ ياچ
ٌ فٔاض ڄؽ ٿی١ټاڀ ؼڃغ يؼڃغ څت څزفٴ ،ؽڀا څدیسڀ ٻچ ـاځٰ ـؼ ،ؽڀا
ًػت
پآ ٿيافتاځت .ؼڃت ؽځچاڃغ یټ ڄؽیٽڇ٨ څز
ڄافٽچ څٰ روا یڀاڂـ یٴؽڀق ؼڃٌ
ٻچ ٫يف٘ قا یڀؽت ذاٰفض ات ـ
ڄؽچاٍټ څت يـڃٕض ٿيا ؛روا ڄؽٌ ڄؼاؼ فٴ
فدځټ ؽ٠اڃ٬ څت څٰ یټاٵځچ ذاٰفض څڀاٍڀ څت ةٹ٤ا ؽڀڃٌ
يافت يؽيؽخ ياچ
څسىيق ذایتفدز ٷيؽثز څسغاځٌاڀ اي ڄؽٌ څسغاځٌ ٿيا قا ًیخ ِیڀاڂـ
یټ ٻٰ ٫يف٘ ٿيؽت .ؽڀڃٌ څڀاٍڀ قا یټاٝڀ ٻٰ
یټ ٷٱٌ اچ ٟ٬اڂ ـؼ ڂ ؼفیٴ
څڀاٍڀ قا ٺاٝڀ ٿيا پایټ یڇتاٍز ًاسياڇڀ ياچ
« پایت فٴ » يڂـ ياچؼاؼ یڀاڂـ
ًځٰ ًځٰ ڂ فٴ څڀاٍڀ ٺاٝڀ ڂ ،فيؿخ
څٍيؽڀا پایت يافت یڀاتق ياچ ـاف٬فت اچ
یټ څت ،ٷ١٩ٸات یځػو پاڃځ٠ څت ،كیڀ پاتق ؼڃغ څٰ ری١٬اڂ ٿيا قا ٢ـا٨ ،ؼڃٌ
ٿيا قا ًا٭ی٬ؼ .ؼـاؼ ٫ٹ١ز رىػڀ ٺاٝڀ یټ ؽ١ت څت اخ
څ١ٸاٙټ څت پاڃز ي
ٺاٝڀ ؽځټ « پایت » ٟ٬اڂ ـؼ( ؽيقاي روؼ یڀاڂـ یٴؽڀق ٿيا قا ًیخ فټا ٿيا څت
ؼاؼ شفٌ ٷیّ٩ز څت اـ پایت ٿيا فټافٴ یزـاث٠ څت ڂ ،)روا ڄؽٌ څسغاؼفخ ( Husserl, 1989, 174-5 .)
ڃچ ـڃٝځټ قا ٶفو
« یڀاڂـ ٶاٽ٠ا یٵڀڂـؼ »
سوؼ یوف پآ ٻی٭سىټ يفيؿخاڀ یٴؽیٌڃخ ڂ اچ
يڃچاټ ڄؽيؽخ .روا پاٌ
)ڂا ٻىخ( فٵيؼ ُػٌ ؼڃٽڀ قا٤آ ـؼ ٿټ یچاٴآ څت ٫ٹ١سټ پاځز .روا
يـاؼاځ١ټ ڂ یٵځچاٽچ ٿیٽچ فت اځت څٰ ،ٻىخ ٿيا ذاٰفض يـاؼاځ١ټ ڂ یٵځچاٽچ ؽٌ څس٩ٴ څٰ « ـاس٨ـ » یټ ڄؽیټاڀ ٻيڃ٭ز څت ،ؼڃٌ
« پؽت » یټ څٱو پؽت .ؽټادڀا پآ يڂـ ٯي څٰ روا يا
« ٻىخ »
پآ فٵيؼ يڂـ ڂ «
پاڂـ » سوؼ .روا څسػیټآـؼ اځ١ټ ات څٰ روا یٽىخ پؽت ؛روا څت ٿټ یوف
یٴؽڀق یټ ذـڃِ ڂا پؽت ٫يف٘ قا ڂ ٻی٭سىټفی٤ ،يفٵيؼ یڀاڂـ پاٽچ .ؼفیٴ
ٻچ قا یٰاض ٿټ ـاؼاځ١ټ ـ
ـاؼاځ١ټ ياچـاس٨ـ ،روا ٿټ یڀاڂـ یٴؽڀق ڂ یڀاٽىخ ذاٰفض يـڃٕض
څڀڃٴ څت كیڀ يفٵيؼ ٻچ ٿيا ٶا٭سڀا ات څٰ روا څڀڃٴ ٿيا .ؼڃت ؽچاڃغ ٿیځز يڃچاټ يا
څت يـڃٕض
ڀاٍڀ ،يفٵيؼ څ
یټ روؼ څت ڂا یڀاڂـ یٴؽڀق ٻڇ٨ يافت یياچ پاٵڀاٍڀ ٺاٝڀ ٯي حيـؽز څت .ٺـڂآ
یټ څسغاؼفخ ڂ څسغاو یټ ٻچاف٨ كیڀ اـ ؽيؽخ ذایتفدز ٮـؼ ڂ پایت پاٱټا یسض څٰ ؼڃٌ
قا .ؼقاو
ٺاٝڀ ٿيا ٺاٽز پایټ څڀاٍڀ ياچ
ڄلاڂ ،یڀؽت ياچـاس٨ـ څت ٫ٹ١سټ يا یٴميڂ ف٘اغ څت ،اچ
ڂ اچ
یياڀاڃز ٬اڂ ياچ ٳڀـفخ ً٭ڀ ،ذڃِ ی١ یټ ڄؽڇ٠ فت يفز
یټ ؽٸڃسټ پاتق ٿیځز ٿيا ڂ ؽڀفیٴ .ؼڃٌ
ٿيافتاځت یټ فٝڀ ـؼ یٱيكی٨ ًا٨فِ یسٌفو پاتق يافت ٶفوڃچ یڀؽت ذاٰفض ٿیٍڀاخ څٰ ؼفیٴ
یټ څٹیوڂ څت ڂ پآ ٫يف٘ قا از ؼڃٌ څیثٌ ٻی٭سىټفی٤ ٮاـؼا ي
قاو ( simulative )
ياځثټ فت ڂ ،
ٻچ ـ ات ذاٰفض ٿيا يـڃٕض .ٻيڃٌ ٷئاڀ يفٵيؼ ٻڇ٨ څت ،یڀاڂـ ٶاٽ٠ا
اـ ؽځيآف٨ ٿيا ٺاٽز ٶفوڃچ
شاِٙا ات «
ٻچ یٸؼ » یټ ی٨ف١ټ .ؽځٰ
ؼ څٹچڂ ـ یټ فٝڀ څت رىػڀ څٰ ؽوـ
« ٻچ یٸؼ » یواوا قا یٱي یٴميڂ ٿيفز
،يفٵيؼ ياچ
یټ ةٹو پآ قا اـ ،پؼڃت ڄفٝسځټ فی٤ یځ١ي یټ ٷیٹ٭ز ٿټ يڃٴا قا یسٌڃڀڂـ څت يفٵيؼ .ؽځٰ
ؽتاي ڂ
فچ ٿسٌاؼفت پایټ قا ات ،ڄؽٌ ٷ٭سځټ كیڀ يفٵيؼ څت ،ٺؼڃغ يڃٴا قا ٿټ ٮاـؼا ريا٩ٰ ٿيافتاځت یټ یڀڂـؼ اـ يفٵيؼ ،ی٭ی٭ض ريفی٤ ڂ څٹِا٨ ،یٸا١ز ٞڃڀ ڂؼ ٿس٨فٴ فٝڀ ـؼ ات ٶفوڃچ اټا .ؼقاو
روؼ پاٱټا یټ ی٩سځټ ًیخاٍیخ اـ يفٵيؼ قا ی٨اٰ رچاؽت څت یتاي
پآ ؛ؽڀاؼ قا يڂفیخ څت اـ اچ
،اؽيـؼ « ریټاٽز یٸا١ز »
( transcendence of Totality ڂ )
« یچاځسټاڀ یٸا١ز »
( transcendence of Infinity یټ )
پآ قا رىػڀ رٸاض ـؼ .ٻیټاڀ څٰ اخ
« یسیٹ١٨ فچ
ڄڃ٭ٸات ذاڀاٱټا ٿٽٕسټ
روا ًيڃغ »
ٶفوڃچ( 1381 ، 87 ڄـاڃٽچ ڂ ًاواوا ایٌا ٮاـؼا ٿيافتاځت )
چ څٰ افز ،ؼڃت ؽچاڃغ ٺاٽزاڀ يڂـ ذایتفدز پايفخ قا یچاځسټاڀ ی٭٨ا فسىت ـؼ یٸڃٹض ٮاـؼا ف
یټ ًػت .ٯڀ(ؽچؼ 83
قا Husserl, 1931 .)
څسىيق فچ ياـاؼ یچاٴآ «
ی٭٨ا » ات ًياچؽڀڃیخ ٷيؽ١ز ات ةواځسټ څٰ روا
څسىيق یټ فیی٥ز يؼڃغ پايفخ پايفخ َاغ ٷضافټ ات ڂ فٵيؼ ياچ ،ؽځٰ
یٴميڂ څٰ يؽّ٬ ی٭٨ا څت ٞاخـا يا
ڄڃ٭ٸات ذاڀاٱټا څت څٰ روا یچاٴآ ي
« ًا١٬اڂ » ڄؽٌ ٮاـؼا
څٱٹت ڄؽٍڀ ٮاـؼا قڃځچ څٰ ؽڀـاؼ ٞاخـا یثڀاڃخ څت یٌ
څٰ یثڀاڃخ څتاثټ څت يؼڃڇٌ فی٤ يـاٝسڀا رٸاض ـؼ «
ڄؽځيآ ـؼ » ٮاـؼا
ًیخ ؽٌ ؽځچاڃغ یټ یځیت
وڃچ(ؽڀڃٌ ،ٶف
1381 ، 87 .)
ٿيا ـؼ خ ٠ڃڀ ات ا چاٴآ ٶڃٹض قا یٸا١ز ی څتڂـ ی
یټ ڄؽیټاڀ ریټاٽز یٸا١ز څٰ ٻياڂـ ڂ ؼڃٌ
تڂا څت ڄم اچ ّغ یسٹ ځسټاڀ یچا یټ څٰ یچاځسټاڀ ٿيا .ؽچؼ «
ی٭ی٭ضفی٤ یچاځسټاڀ »
( false infinity )
یټ ڄؽڀاڃغ یټ رثىڀ ایٌا څت یسيفی٤ ،ؼڃٌ
ڀ ڂ پؼڃت یيكخ قا یٌاڀ څٰ ؽچؼ ٿټ ذاٰاـؼا ریټاٽزا
ًػت ٮاـؼا ،یٸا١ز ٞڃڀ ٿيا ـؼ ٷیٸؼ ٿیٽچ څت .روا ًیخ ڂ قات یڀاٱټا ڄـاڃٽچ ڄؽٍڀ ٮاـؼا ياچ
.روا ڂـ «
٫٨ا » ڄمتڂا ٷٽ٠ یټ يفسىٴ یچاځسټاڀ از اـ يقاو
ٿیٽچ ف٘اغ څت ڂ ،ؽچؼ
روؼ یوـ یټ څٰ روا ٷ١٩ٸات يفيؿخاڀ ڄؽيا قا ٻیڀاڃز
» پاٱټا ٙټ يـڃٕض ر٨ف١ټ يفيؿخاڀ ٫ٹ
» ـؼ
ڄؽيؽخ څس٩ٴ څت .ٻیيڃٵت ٿػو ٶفوڃچ یواځٌ ٷیٹ٭ز ٶفوڃچ اؽيـؼ ي
ڂ يؽّ٬ ریټاٽزاڀ يفيؿخاڀ
ٷیٹ٭ز ٿيافتاځت پآ قا ؼاؼ پاٍڀ كیڀ ڂ ؛ؼاؼ پاٍڀ اـ ريفی٤ يفيؿخاڀ
ٷیٹ٭ز یچاٴآ څٰ اخ ،روا فيؿخاڀ
ؼڃغ څت ٫ٹٙټ ر٨ف١ټ ٯي ٓطټ ـڃٕض ـؼ ڂ ؼڃٌ فدځټ یچاٴآؼڃغ څت رىیڀ ٿٱٽټ ًاواوا ڀ (ؼڃٌ ٯيؼك Derrida, 1978, 149
څٰ ـ ًياكخا څت رثىڀ ریټاٽز یٸا١ز ـ یٸا١ز ٞڃڀ ٿيا )
یټ ڄؼڃٸآ اـ یچاٴآؼڃغ ،روا څس٩ڇڀ یچاٴآ ٿٙت ـؼ څٙواڂ څت ڂ ؼقاو
يفٵيؼ ،يفٵيؼ پاټاؼ ،پآ
یټ كیڀ اـ ،ڃٴا ٷيؽ١ز پاڃځ٠ څت یٸا١ز پآ ات ڄافٽچ ڂ ،ڃٴا څت ٖڃتفټ ریټاٽز یٸا١ز ٶفوڃچ .ؼفیٴ
اٽز یټ پایت ٿیځز اـ يفٵيؼ ریټ :ؽځٰ
څسٌؿٴ څٰ ـڃ٘ پاٽچ
ثټ څت ،ٿټ ـ
پڃځٰا ٷيؽ١ز څتاثټ څت ڂ ،يـڂآؼاي څتا
ڄؽڀق یټ یٸا١ز پڃځٰا ٿيا قا ،ٿټ خ
ـ ؼڃخڂ ٻچ ـڃ٘ ٿیٽچ ،ؽيڃ «
يؼ ـ يفٵ »
ڄڃیٌ څت اـ پآ ٿټ څٰ ی٭سىټفی٤ يا
ـ یټ فٔاض ٻ ڄميڂ ؼڃخڂ قا ٻځٰ
څت( ٿټ
طڀ څت څٰ يكیز ياځ١ټ ـ
آ ڃ يقا٤ ـ ٸا١ز )ؼـاؼ ٫ٹ١ز ٿټ څت څیٸڂا ڂ ٿ ـ
اؽیخ ی
یټ ٰ ـ يؽ١ز ،ؼـڃټ ڂؼ فچ ـؼ .ؽځ ـ
٭ی٬ؼ ٷ ـ څ ڂ روا اځ١ټ ؼڃغ ـؼ یياځ١ټ يا
ٕسټ ـ یټ ٺڃ٭سټ اـ پآ څٰ روا یسيؽّ٬ ٧يا وڃچ(ؽځٰ
ـ ،ٶف 1381 ، 178 )
.ٯڀ كیڀ ڂ( Husserl, 1997, 185
.)
څسٱڀ ٿيا ـؼ څٰ يا ا ؽوفت فٝڀ څت یځس٨فيؿخاڀ روا ٿٱٽټ اخ
ڄـاڃٽچ ٫٨ا څٰ روا ٿي
كخ يكیز ًاواوا ڂ ؼـاؼ ڄؽځيآ څت ڂـ «
ڄڃ٭ٸات ذاڀاٱټا
ڄؽٌ ٻیوفز ًیخ قا »
څڀڃٴ څت اـ ٫٨ا ٺڃڇ٩ټ اؽستا پاٽچ قا ٶفوڃچ یټ يفسىٴ يا
ڄـاتـؼ اـ پآ پاڃست څٰ ؽچؼ څسٌؿٴ ي
پؼفٰ فخ يافت څٹِا٨ات ،٫٨ا ی٨ف١ټ قا هخ ٶفوڃچ .ؼفت ـاٰ څت كیڀ ـؼ روا ٿٱٽټ څٰ یئاغ
یټ څ٨أا ،)اات ٶڃ٬ ٷ٭ڀ ؽځڀاٽچ( ؼڃٌ يـاس٨فٴ ڄؽځيآ :ؽځٰ
ت یټ ٫ٹ١ز څسٌؿٴ ذاٰاـؼا قا ی٭٨ا څٍیٽچ ٮاـؼا فچ څ څت ؽيات څٰ ؼفیٴ
،ٶفوڃچ(ؼڃٌ ی٭ٹز يـڂآؼاي ٷتا٬ ِذاف٘اغ قا یڀاٱټا پاڃځ٠ 1381
، 88 .)
یټ ی٨ف١ټ كیڀ اـ یټڂؼ یٸا١ز ٶفوڃچ اټا ڄميڂ څٰ ؽځٰ
« يفٵيؼ » فت .روا ـؼ ،یٹث٬ ٦اغ
ات یٸا١ز ٞڃڀ ٿيا «
ٷیٹ٭ز یسيفی٤ فيؿخاڀ
» څتڂـ ٿيا ـؼ .روا ٮاـؼا فت يؽض څٰ ٻياڂـ یڀاڂـ یٴؽڀق اخ
ٻچ يفٵيؼ .ؽوفت ریٹ١٨ څت څټاؼا ـؼ څٰ رىیڀ ڂا پؽت ـاس٨ـ قا ڄڃ٭ٸات ی٭٨ا پڃز
٫ٹٙټ يفٵيؼ یٸا١ز
یٽڀ كٴفچ ٿټ ڂ روا ڄقڃض څت ٻڀاڃز
يفٵيؼ ٷیِا ی٭ی٭ض یياځ١ټ څت يفٵيؼ .ٻٌات څسٌاؼ یوفسوؼ
ڄمتڂا ٶفوڃچ فٝڀ قا .روا یچاځسټاڀ ڂا ريفی٤ ڂ روا څس٨فٴ ـاف٬ یچاځسټاڀ ـؼ
ڃطڀ څت ڄؽٌ فٔاض
ٻچ ٗوڃز ٻی٭سىټفی٤ یٽڀ كٴفچ ،یٸؼ
.ؼڃٌ ڄؼاؼ ی٭ی٭ض یٰاـؼا ـؼ ٿيافتاځت ڂ فٔاض ًا١٬اڂ ؽڀاڃز
ؼ ريفی٤ ی٠ڃڀ څت كیڀ ی١یث٘ ءایٌا ڂ ٺاىخا پآ ـؼ څٰ افز ،ؽڀـا
اچ « پاڇځخ يفټا ڄـاڃٽچ »
ؼـاؼ ؼڃخڂ
ًیخ ات اڇځز څٰ .روا پؼاؼ پاٍڀ ٷتا٬ ٻی٭سىټفی٤ يقاوفٔاض ڂ څیثٍز ،یځیت
يفٵيؼ ؼـڃټ ـؼ اټا
« پاڇځخ ڄـاڃٽچ يفټا »
څیٸڂا يقاوفٔاض ڂ ڄؽچاٍټ پاٱټا ،یٸا١سټ ءایٌا ؼـڃټ ـؼ .ؼـاؼ ؼڃخڂ
اټا ،روا ڄؼڃٍٴ ڄـاڃٽچ پاڇځخ ڄڃخڂ ريفی٤ .ؼـاؽڀ ؼڃخڂ ًا٭ٹٙټ یڀاٱټا ٿیځز يفٵيؼ ؼـڃټ ـؼ
ٷیٹ٭ز رياڇڀ ـؼ څزفٴا یٸا١سټ ءایٌا څیٸڂا ذاٰاـؼا ریټاٽزاڀ ف٘اغ څت ٗ٭٨ ٿيا اټا ،روا فيؿخاڀ
ي
ٷیٹ٭ز ات رىیڀ څىيا٭ټ ٷتا٬ ٿيا ڂ ،روا ٿټ ،ریټاٽزاڀ ؽ١ُت فت ڄڂا٠ څٰ ،يفٵيؼ ريفی٤ يفيؿخاڀ
ؽ١ُت ،ؽٌ فٰؾ ٿيا قا ًیخ څٰ يفٵيؼ ٯي ًاسیچاټ يفٵيؼ .روا اـاؼ كیڀ اـ پؼڃت څیٸڂا فی٤ یواوا
څتفدز ڃیسٰمتڃو څخڂ څت ٻسىیڀ ـؼا٬ كٴفچ پڃز ،روا یچاځسټاڀ پآ یځ١ي ؛ٻتاي روؼ ًياچ
پاځز
پآ ڂا څٰ یټ رىيق يؼڃغ فٝځټ قا اـ اچ (ؽځٰ
Derrida, 1978, 155 .)
« ِٿټ » څسىيق اي ،يفٵيؼ ڄؽيؽخ ،ڂا ياچ
ذا٭ٹ١سټ قا كیز ریچ اي ،ڂا ياچ
ڂ ،ؼڃت ٿیځز فٴا افيق ؛روا ڄؽٍڀ ڄؼاؼ ٿټ څت ًاسٸاِا ڂا څت َڃّػټ ؼڃخڂ پآ فٴا َڃّػټ ؼڃخڂ څت څز «
نفسوؼ ٿټ ؼڃغ ؼڃخڂ قا یيكخ ڂ څ٭ی٬ؼ ٗ٭٨ ذـڃِ ٿيا ـؼ ،ؼڃت فيؿخ
،ؼڃت یټ یٱي ٿټ ؼڃغ ڂ ڂا ؼڃغ ًاسياڇڀ ڂ ،ٶفوڃچ(ٻيؽٌ
1381 ، 169 .)
سوؼ ڂ څیٸڂا ٮاـؼا ٶفوڃچ ٷیٸؼ ٿیٽچ څت ڄقڃض څت ٻی٭سىټ یوف
څت اـ يفٵيؼ ٷیِا
یټ ٿٱٽټاڀ يڃچاټ ذـڃِ څت ڂ ٿیٍیخ ـڃ٘ .ؽڀاؼ
« يرگيد » اي « رگيد يًگا »
؟
ڄؽيؽخ یټ قا٤آ يلڃٸڃٴا پاڃځ٠ څت یواځٌ ڃو څت رياڇڀ ـؼ ڂ ؼڃٌ
ڄل ٻسغ یٱيؼاڀڃټ
یټ فی٤ يقاوفٔاض .ؼـاؽڀ )فٵيؼ ياچؼاڀڃټ( ؼڃغ قا پڂفیت څت یٽی٭سىټ یوفسوؼ ریچ څٰ ؼڃٌ
پاىٱي ٻی٭سىټ څت يفٵيؼ ٷیٹ٭ز ياځ١ټ څت قاو
« ڄؽيؽخ يفٵيؼ ي »
ڄـاڃٽچ يفٵيؼ ڂ ،رىیڀ
ٷیٹ٭ز ًا٭ٹٙټ يفټا یټ ی٬ات څتفدز ـؼ فيؿخاڀ
ڄڃطڀ ؼڃخڂ ٿيا ات .ؽڀاټ څت ٿټ یوفسوؼ ي
څت يفٵيؼ
څڀڃٴ ٯي څتاثټ څت اـ ڂا څٰ روا يا «
فٵيؼ يڃٴا »
( alter ego یټ ٻيڃ٭ز )
٫يف٘ قا ٿټ ؛ٻځٰ
پاىٱي ٻی٭سىټ فی٤ يقاوفٔاض یټ روؼ څت ٺؼڃغ يڃٴا ٷيؽ١ز څتاثټ څت اـ يفٵيؼ ،قاو
.ٺـڂآ
فی٤ يقاوفٔاض ٫يف٘ قا ٿټ فٴا پاىٱي ٻی٭سىټ
ذـڃِ څت فٴا ،ٺڃٍڀ ٯيؼكڀ يفٵيؼ څت قاو
یت واڂ څتفدز ـؼ رٰـاٍټ ات ڂ ،څیٸڂا ڂ څٙ پآ ،ٻتاي روؼ ڂا څت ،يفٵيؼ ؼڃغ ي
فٵيؼ يفٵيؼ ڄاٴ
« يفٵيؼ » ڄؽيؽخ څت ڂ ؼڃت ؽچاڃػڀ .ر٨اي ؽچاڃغ ٷیٹ٭ز ٿټ يڃٴا قا يا
يفی٤ یض ٿيا قا يفٵيؼ ر يفٵيؼ څٰ روا كياٽسټ یٌ ٦فِ یٸا١ز قا ث
وا ٿټ ٯي يؼڃغ يافت ضڂ ڂ ر
ٿټ ٮاـؼا ـؼ څڀ پآ ذؽ ٹت
ڂا ؼڃغ ـؼ څٱ
يؼ ،فٵيؼ ذـاث٠ څت ؛روا ـ
ٕطټ ٿټ يفٵ خڂ يافت څٰ روا ی
ـ ٿسٌاؼ ؼڃ
ٙ٭ڀ ڂ ٫ٹٙټ يؼڃخڂ څٱٹت ،ؼـاؽڀ كیز ریچ څت يقایڀ ـ
ٍيـ يقا٤آ څ څ
يافت يا
ٿیځز ؼڃغ يافت ٿټ څٰ څڀڃٴ پاٽچ ،روا ًيڃغ ٺا
،ـازڃیٸ( 1384 ، 41 .)
یټ ٶفوڃچ ڄڃیٌ څت يفٵيؼ ات ؽچاڃغ
فی٤ يا ڄؽيؽخ ـ يا څتڂ یټ ياز ڂ ،ؼڃٌ ڂـ قا ؽځٰ
ٻچ ٫يف٘ ناځيڃٸ فٝڀ قا اټا .ؼـڂآ ٳځز اف٨ ،ؼقاو ـڃّطټ ڃٴا پاڇخ ـؼ څٰ ٿيا پڂؽت اـ پآ یٸؼ
« ٳځز اف٨ .ؼڃت ؽچاڃػڀ يفٵيؼ فٵيؼ ،ؼڃٌ څسغاځٌ ڂ ٮـؼ ،ؽيآ ٳځز اف٨ ؽڀاڃست يفٵيؼ فٴا
ذـؽ٬ات ٦ؼافسټ څٽچ ،پؼفٰ ٮاـؼا ڂ ٿسغاځٌ ،پؼـڂآ .ؽڀا
» ( Levinas, 1987, 90 پآ قا ڂ )
اخ
ٿيا څٰ ڄؽيؽخ ٿيؼایځت ذاڃ٭ټ اچ یواځٌ
څّی٭ڀ ٿیځز ناځيڃٸ ،ؽڀا ڄؽيؽخ ذاؾ ـؼ اـ يا
باځسخا یټ فيؿخاڀ یټ ياز ٶفوڃچ څٰ روا روـؼ .ؽڀاؼ
ڄڃیٌ څت اـ يفٵيؼ ؽځٰ ڄؽيؽخفی٤ يا
يا
ڄلڂفخ څٰ روا ٿيا څٸأىټ اټا ،ؽواځٍت ي « رغاځٌ » ڄؽيؽخ ـؼ وا یواځٌ رڀڃٍغ ًاوا
ی٩ڀ ڂ كیټآ
ڄؽځځٰ څس٩ٴ څت .روا يفٵيؼ ي
اؽيـؼ
ڄؽيؽخ ڄؼاو ٿیىخاڂ ؼڃثڀ ـؼا٬ یواځٌ ڄؼاو ،یضڃٸ
ِیضڃٸ
ڄؽچاٍټ ( glance )، سىچ ڂ ،ؽچؼ ٷیٹ٭ز اـ ڄمتڂا څتاثټ څت ًیخاٍیخ اـ ی
ؼفٰ ٿیی١ز (
Derrida, 1978, 104 .)
ڄـا١سوا قا ڄؼا٩سوا ات ،ةٹٙټ ٿيا صیٔڃز يافت اؽيـؼ
ڀ پؼاؼ رثىڀ ڂ ـڃ «
رغاځٌ » څت
یځٌڂـ ڄمتڂا فت یځٱ٨ا قا ،اچ
« ـڃڀ رڀڃٍغ »
( violence of Light څدیسڀ ـؼ ڂ )
« ٻىیٸايفدټا
څيفٝڀ » ( imperialism of Theoria یټ ٿػو )
څٍيـ .ؽيڃٴ ڄلاڂ ي theory قا thea څت( ياځ١ټ « ڄفٝځټ ٯي )» ؽڀڃىخ ڂ –oros قا( horan ياځ١ټ څت « پؽيؼ )» یټ ٽٰ .ؽيآ څٰ ٿيا ا
« څيفٝڀ » ـؼ څٍيـ كیڀ « فٝڀ » ياځ١ټ څت « پؼفٰ ڄاٵڀ » ٻچ .ؼـاؼ ڄلاڂ ٿیځز ي phenomenon قا phainesthai ياځ١ټ څت « پؽٌ فچاٜ » ڂ « پؽیوـ فٝڀ څت » قا( phainein ياځ١ټ څت « پاٍڀ پؼاؼ )» فٴؽياچ .روا څس٨فٴ څٍيـ phainesthai
پایټ یٹٱٌ اـ قا یٰاڂ phaino یټ څٰ ؽڀاؼ اځ١ټ څت ي « قڂـ یياځٌڂـ ـؼ پؼـڂآ »
ڂ « پؼاؼ ـاف٬ یياځٌڂـ ـؼ » ،فٴؽياچ(روا 1389 ، 38 څت )
ڄؽيؽخ اؽيـؼ ٻ٠ق یټ ٿیی١ز ڄمتڂا څتاثټ څت اـ یسىچ ًیخاٍیخ یواځٌ
ڂ ،ؽځٰ « ڄمتڂا » پؼڃت یځ١ي ٯي يافت « ڄلڃو .» ڄلاڂ object څٍيـ څٰ ةیٰفز څت پآ ياځ١ټ څت( « ٷتا٭ټ » ڂ « يڃو څت )» ڂ jacere ياځ١ټ څت( « پؼفٰ بازفخ » ڂ « پؽځٱ٨ا )» یټ قات څٍيـ ٚاطٸ قا ڂ ؼؼفٴ څت یواځٌ
ياځ١ټ « یځٱ٨اف٨ » ڄلاڂ څتاٍټ ،روا
gegen-stand ياځ١ټ څت ،یڀاٽٸآ ـؼ
« اسىيافتافت » ڄـاڃٽچ ،
ٯي ات اـ يؼڃغ يڃچاټ رثىڀ «
ڄلڃو » اـ پآ ڂ ؼـاؼ پآ يڃو څت ڂـ څٰ « یټ ؽواځٌ » ٛ٩ض ، یټ (ؽځٰ Smith, 2003, 33 ؛روا یچاٴآ ٫ٹ١سټ ،روا پڂـؼ ڄمتڂا )
« روا پڂـؼ پڂفیت »
اټا
یځی٠ ؛ؼـاؼ ـاف٬ پڂفیت ـؼ يفٵيؼ .څسيڃیسٰمتڂا قا فز
ڄؽيؽخ ـؼ ڂ ؼـاؼ یزـاٰؼ یياځثټ څٰ بف٤ پـؽټ څ٩ىٹ٨ یڀاثټ ً٭ڀ ٶفوڃچ یواځٌ
یټ جڂا څت پآ یزـاٰؼ څت پؼاؼ اات روؼ ات ،ؽوـ
« رغاځٌ » ټ څت یسىچ ٿیی١ز ياځ١ټ څت څتاث
ڄلڂفخ رياڇڀ ـؼ ،ڄمتڂا یټ ی٬ات ٺاٽزاڀ يا
څت ٷيؽثز ٷتا٬ «
ڄمتڂا » .رىیڀ « يفٵيؼ » څ٩ىٹ٨ ڂفٽٹ٬ قا ،پآ پـؽټ ياځ١ټ څت رغاځٌ ڂفٽٹ٬ قا
یټ پڂفیت ،پـؽټ روؼ ٺاٽز ؼڃخڂ ات ،پـؽټ څ٩ىٹ٨ .ؽڀاټ
ڄفیغ ڂ يقـاات ياچؼـڂآ ڄؽځځٰ
،يا
ڄـاتـؼ رىیڀ ـؼا٬ ًاواوا
:ؽيڃٵت ٿػو يفٵيؼ
ڄـاتـؼ ٻڀاڃست رىیڀ ٿٱٽټ ـاف٬ ٞڃٔڃټ اـ يفٵيؼ ،ٻڀكت ٦فض يفٵيؼ
( یٸڃ١٩ټ یسٸاض ـؼ ڄمتڂا څتاثټ څت اـ يفٵيؼ ،ٻچؼ accusative
پایت څت )
یټ اڇځز ٿټ .ٺـڂآ اڇځز ٿټ ،ٻڀاڃز
یټ ؽيات یځ١ي ؛ٻڀكت ٦فض يفٵيؼ ات ،
یټ ـؼ اـ ڂا ؽيات ( یياؽڀ رٸاض
vocative یسٸاض ،ٻچؼ ـاف٬ باٙغ ؼـڃټ )
ٯي ڂ څٸڃ٭ټ ٯي څٰ ٞڃڀ
ؽيؽخ ٷِا ڂ پؽیڇخ پڂفت څٱٹت ،رىیڀ ـاس٩ٴ قا
(روا ـاس٩ٴ پؼـڂآ Derrida, 1978, 128
.)
« پؼق ٦فض يفٵيؼ ات »
ياخ څت ،)یياؽڀ رٸاض( «
ڄـاتـؼ پؼق ٦فض يفٵيؼ ي »
رٸاض(
ڄؽيؽخ .روا ٪اغا ٖفٌ ٿيا ؛)یٸڃ١٩ټ اځٌ
ڂ يفٵيؼ ٫ٹٙټ ريفی٤ ٿس٨فٴ ڄؽيؼاڀ څت ٻڇسټ یو
ڄمتڂا ڄاٵڀ ٿٽٔ ـؼ يفٵيؼ بڃٰفو ڂ رڀڃٍغ ٶاٽ٠ِا ذـاٰؼ فٵيؼ يڃو قا .روا ؼڃغ قاو
یچاځسټاڀ یټ پآ ـؼ ٻيڃ٭ز ٷتا٬ فی٤ ڂ ڄؽځٍيؽڀا يڃٴا قا فزاف٨ اـ )يفٵيؼ پاٽچ( ـؼ اټا ،رىڀاؼ
ؼڃت ڄؼاؼ روؼ قا اـ ٪اغا ڂ يفٵيؼ ًیخاٍیخ ذـڃِ ٿيا څٍيؽڀا یيڃٴ .
ًاواوا پـؽټ یزـاٰؼ ي
ڄؽڇ٠ قا یٽڀ فت ٪اغا ي :ؽيآ
یٽڀ یچاځسټاڀ ِيفٵيؼ ڂ اځ١ټ ڄاٵسواغ ڂ ـاس٩ٴ ؼڃغ افيق ،ؽٌات ڄمتڂا ؽڀاڃز
ڄؽيؽخ ریچ ٿيافتاځت .روا پاڇخ یواځٌ
ڄؽڇ٠ قا يا ـاس٩ٴ ،٪اغا صیٔڃز ي
یٽڀفت ٦اّڀا ڂ (ؽيآ
Derrida, 1978, 132 .)
څٹچڂ ـؼ څت رىػڀ یټ فٝڀ
یټ ٶفوڃچ څٰ ؽوـ څٙتاـ رىيات
ـڃڇٜ څتاثټ څت اـ ی٬اغا
څياخ فت ٻيڃ٭ز ٷتا٬ څڀ ڂ جاسځسوا ٷتا٬ څڀ څٰ یسیخـاغ ڂ ٫ٹٙټ ريفی٤ يؼڃغ كخ يكیز ي
یټ ریٽوـ څت ،روا :ؼفٽٌ
« پڂفیت ٯي ؼاڀڃټ قا یچاځسټاڀ قف٘ څت څٰ یسیخـاغ ،٫ٹٙټ یٴؼڃت
یټ فزاف٨ ڄؽځٍيؽڀا ِٿټ .ؼڂـ
( » Derrida, 1978, 132 ٷيؽثز ات ٶفوڃچ ناځيڃٸ فٝڀ څت )
ـؼ ڄميڂ څت ،يفٵيؼ یزـاٰؼ ذاټأز
ڄمتڂا څت ، څياخ فت څٰ يا ڄقڃض ي
ـڃٕض ٫يف٘ قا ڂ ڃٴا ٫ٹ١ز
فی٤ پاىٱي ٻی٭سىټ یټ ٻيڃ٭ز قاو
یټ ٷیٹ٭ز اـ يفٵيؼ یچاځسټاڀ ريفی٤ ،ؼڃٌ پآ ات ڄافٽچ ڂ ؛ؽچؼ
یټ روؼ قا اـ ٪اغا پاٱټا ا٩ز ریچ .ؽچؼ
څٍيؽڀا ـؼ څ٩ىٹ٨ ـؼ ًاڃِا ڂ ،ٶفوڃچ ذؽضڂ ِٶڃٽٌ ڂ ایسوا ،ٶفسځٰ رطز ذفثٰ ،ٯیواٰ ي
ـؼ یټ څ٤ؽ٤ؼ ناځيڃٸ څٰ روا یٸاض ـؼ ٿيا ڂ ؛ؽيآ .ؼڃٍڀ ٺا٤ؼا ذؽضڂ ٯي ـؼ څٰ ؼـاؼ یزفثٰ
څٰ روا ٿيا ٶفوڃچ فت ناځيڃٸ یواوا ؽ٭ڀ ٷيؽثز ات ڂا
« يفٵيؼ » څت « فٵيؼ يڃٴا »
ريفی٤
یټ یثځغ اـ پآ ٫ٹٙټ ڄؽيؽخ يفٵيؼ ،رىیڀ ٿټ پاڇخ څت ٫ٹ١سټ ًا٭ٹٙټ يفٵيؼ .ؼقاو
؛رىیڀ يا
پآ ٖفٌ ڂ رغاځٌ فت ٺؽ٭ټ يفٵيؼ ،ؽٌات رغاځٌ قا فزاف٨ څٰ ٿيا څڀ
4
فټا پآ يفٵيؼ .روا
ًیخ یځیت ټ رټڂا٭ټ ذاڃ٭ټ ٺاٽز ٷتا٭ټ ـؼ څٰ روا يفيؿخاڀ ی
.ؽځٰ « يفٵيؼ ،رغاځٌ يافت
ًیخ څٰ روا يكیز پآ ًاواوا یځیت
روا فيؿخاڀ (»
،ناځيڃٸ 1387 ، 83 ،روا یچاځسټاڀ يفٵيؼ .)
یٽڀ ،ڃٴا ریټاٽز ڂ اٽئڃڀ ریټاٽز ،یسیټاٽز ریچ پڃز .ؽځٰ ـڃّطټ ڂ ؼڂؽطټ اـ پآ ؽڀاڃز
څیٕ٬ ـؼ اقڃځیدوا 8
باسٰ قا ٪اغا يڃچاټ پؼڃت یچاځسټاڀ ذاثثا ـؼ ، «
فچڃخ » پاچفت ٿیځز
یټ پآ ،ؽٌات یچاځسټ يفچڃخ فٴا :ؼـڂآ یټ ڄاٴ
ڄؽٌ ؼڂؽطټ ٞڃڀ پاٽچ قا يفٵيؼ فچڃخ ات ؽيات
څیٕ٬ فت اځت اټا .ؽٌات 5
څسٌاؼ ؼڃخڂ رىیڀ ٿٱٽټ ؽځٌات ر٩ِ ٯي ؽخاڂ څٰ فچڃخ ؽځز اي ڂؼ ،
روا فچڃخ ٯي ذاؾ ٺڃ٭ټ ر٩ِ څٰ افز ،ؽځٌات ٧يف١ز(
4 یٽڀ فٵيؼ ٿيافتاځت ڂ ،) ـؼ ٻیڀاڃز
ٿيا اخ
.ٻیيڃٵت ٿػو كياٽز قا
5
پآ قا فچڃخ هخ ،رىیڀ ٿٱٽټ ٞڃڀ پاٽچ قا يفٵيؼ فچڃخ څٰ اخ
(روا یچاځسټاڀ ْڂف٩ټ Spinoza, 1994, 85-8
یټ يفٵيؼ پؼڃت یچاځسټاڀ قا یس٬ڂ .) ،ٻیيڃٴ
ٮـؼ ات اقڃځیدوا څٰ ذڂا٩ز ٿيا ات څسثٸا ؛روا اقڃځیدوا ثطت ٿیٽچ فیٝڀ يؼايق ؼڂؽض از ـڃٝځټ څٰ یِاغ یټ ٷئا٬ یچاځسټاڀ فچڃخ ذؽضڂ څت څټاؼا ـؼ ،ؼـاؼ یچاځز ٺؽ٠ قا
ناځيڃٸ اټا ،ؼڃٌ
یٽڀ ٿیځز كٴفچ څٸڃ٭ټ فچ قا پڃز ،روا یچاځسټاڀ يفٵيؼ .ؽٍيؽڀا
.روا فزاف٨ يا
مگ ٍقلح ؛ضيذيا ثحب ٌذش
پآ قا ٦اِڂا ٿيا ٺاٽز ات ٿيا ةٙ٬ ڂ ڃٴا ٯي فٵيؼ يڃٴا څٰ اخ
څسىيق پاٽچ ياچ
ڀ ـؼ ،روا يؼڃغ قا ٶفوڃچ فٵيؼ يڃو قا .ؽڀاټ ؽچاڃغ ی٬ات ٿټ يڃٴا څت ٷیٹ٭ز ٷتا٬ فی٤ رياڇ
یټ ٞا٨ؼ څٽٹٰ ٫ی٬ؼ ياځ١ټ څت يفٵيؼ ٮاـؼا ڂ ٿټ يڃٴا ـؼ فٵيؼ يڃٴا ٻيڃ٭ز :ؽځٰ
« پآ ٿټ څز
یټ ڄؽچاٍټ ًاس٭ی٭ض څٱٹت ،رىیڀ اځ١ټ فچ څت فيڃّز ٯي اي ٦فِ څیثٌ ٯي اي څڀاٍڀ ٯي ٻځٰ
شاِٙا قا يفٵيؼ «
ڄؽيؽخ فی٤ ڄؽيؽخ يا ( » nonphenomenal phenomenon ڄؼا٩سوا )
یټ څٰ روا يفٵيؼ ؼـڃټ ـؼ اڇځز .ٻیځٰ ڄؽيؽخ ر٩ٴ پاڃز
ی٠ڃڀ پآ ـڃٕض ڂ یٴؽيؽخاڀ ی٠ڃڀ پآ
ٶؼ ٶفوڃچ قا ًیت یىٰ .روا بای٤ فی٤ پافٵڀ
ڄؽيؽخ ڄؽيؽخ پؼڃت يا ڂا فٝڀ قا .ؼڃثڀ فٵيؼ يڃٴا
فٵيؼ ياچڃٴا :
ذاـڃّسټ اي ٦فِ ذاـڃّز ًاځی٭ي ٿټ ـؼ
ذؽضڂ اي ، قا یٌاڀ= ی٩یٸأز یياچ
ٿٱٽټ ٫يؽّز <ؽڀڂـ ٯي ٿټ ـؼ
ياځ١ټ ةىض څت څٱٹت ،ؽځسىیڀ ًا٭ی٬ؼ پاٌ
پافٵيؼ ،ٶفوڃچ(ؽڀا 1381
، 144 .)
ڄؽيؽخ ايآ اټا
فی٤ ڄؽيؽخ ىیڀ ٓ٬اځز ٿٽٕسټ يا ٫٨ڃټ رياڇڀ ـؼ ٶفوڃچ ايآ ڂ ؟ر
یټ ڄؽيؽخ ـؼ ٪اغا قا ناځيڃٸ ٿيؼایځت ياچؽ٭ڀ ٷتا٭ټ ـؼ ؼڃٌ ًڀاڃغ ؟ؽځٰ ٞا٨ؼ ؼڃغ یواځٌ
ًوفخ ٿیٽچ څت فٜاڀ ٶفوڃچ قا اټ یڀڃځٰ .روا اچ
یټ شفٙټ ةٹ٤ا يفٵيؼ ثطت ـؼ څٰ یدياـ ًوفخ څت ٻيؼفٴقات څٰ ٺڃٹ١ټ ادٰ قا ؛ؼڃٌ
ذڂا٩سټ ًاټاٰ یڀاڇخ ـؼ يفٵيؼ یٽڀ ايآ ؟ؽٌاثڀ ٿټ پاڇخ ات يقاڃټ ڂ
ٯي ٻچڃز ر٩ٴ پاڃز
ًدځو ڄاثسٌا ـازؼ اټ ڂ روا يؼاؼـاف٬ ًا٨فِ څٰ روا یٰفسٍټ پاتق قا یٌاڀ ٮفسٍټ پاڇخ ڄؽٌ ؼاؼـاف٬ ـای١ټ ات ری١٬اڂ یټ ٮاـؼا اـ یڀاىٱي ٳڀـ يفٵيؼ ڂ ٿټ ايآ ؟ٻيا
قا ٿيافتاځت ڂ ٻیځٰ
ڄلاڂ پاىٱي ي «
یتآ » یټ ڄؼا٩سوا ،ٻیځٰ
ڄلاڂ ٿيا ،هٱ٠فت اي یڀاىٱي ٻچڃز څٰ روا ؽضاڂ
ذاٰاـؼا یټ ؼڃخڂ څت اـ پاټ یټ ؽیٰأز ٶفوڃچ ؟ؼـڂآ
ًیت یځی٠ پاڇخ ٯي څٰ ؽځٰ ؼـاؽڀ ؼڃخڂ فز
ڄؽيؽخ يڂـ ریچاټ قا ڄؽټآفت څٱٹت ،یتفدز یسی١٬اڂ څڀ فټا ٿيا ڂ .روا يـڂفٔ يفټا ڂ یواځٌ
څٰ روا اځ١ټ ٿيا ٿٽٕسټ څڀاؽٽچ ٮـؼ ریچاټ یٱيكی٨ یڀڃټافیخ پاڇخ
(ؽٌات یٱي ٿټ پاچافٽچ څت ٖڃتفټ پاڇخ ات ٿټ Husserl, 1989, 322
.)
ٻچ ٮـؼ ریچاټ ؽيؼ ؽيات څسٱڀ ؟ؼـاؼ یخ ـؼ اـ یياځ١ټ ٿیځز څٰ رىیز څڀاؼ
يؽیٹٰ
ٿيا ـؼ ٶفوڃچ يڂـ اخ
ڄؽيا ؼفٱ ( ٯیز eidetic ڄؽيؽخ څت ڂا ) ڄؽيؽخ .روا یواځٌ
فتاځت یواځٌ
ٌقڃټآ ذائإس٬ا ی
« ڄؼاو یٹٱٌ څت رىػڀ ڄقڃض ـؼ ٗ٭٨ څسثٸا څٰ( یتفدز ًا٨فِ ی٩یِڃز ـؼ فز
ي
څتفدز یټ ذـڃِ یيا١سوا ي یټ څٔف٠ )ر٨فٴ
ؽٌ » ،ٶفوڃچ( 1381
، 118 یياڇڀ ٷٱٌ اټا ،)
ڂفٽٹ٬ ـؼ اـ ؼڃغ «
ٷیٹطز ریچاټ ياچ »
ڂ « پاٱټا فټا ات يؽڀڃیخ فچ قا ٢ـا٨ یځ١ي ،ٓطټ ياچ
ٟ٬اڂ » ،ٶفوڃچ(ر٨اي 1381
يڂـ ڄؽيؽخ يؼفٱ ياخ اـ یتفدز یيا١سوا يڃٴا ،یسغاځٌ
يڃٴا( ی١یث٘ يڃٴا ٿيكٵ
پاڂـ یټ )یسغاځٌ ڄؽيا ٷیٹطز څت پؼـڂآ يڂـ ات څټاؼا ـؼ ڂ ؽځٰ
يڃٴا( ڃٴا نڂؽيا څت ،ٯیز
ڄؽيا یټ روؼ )ٯیز .ؽتاي
څڀڃٴ ٯي ات یس٬ڂ ڄؽيا
ز څتڂـ یتفدز يڃٴا ات فٵيؼ ،ٻيـاؼ ـاٰڂفو ٓطټ ٯی ڂـ
؛ٻيـاؼ ـاف٬ ڃٴا نڂؽيا ٷتا٭ټ ـؼ څٱٹت ،ٻیسىیڀ
فٵيؼ ذـاث٠ څت ٻيڃ٭ز څڀڃٴ فچ
س٭ی٭ض پاٱټا ٯي ًا
پاٱټا فياو پایټ ـؼ ٓطټ طټ ياچ
ٹسىټ ٓ یيڃٴا ٺك
يڃغ ٫٨ا پاڃځ٠ څت ٓطټ ياځ١ټ څت ٿٱٽټ ٓطټ پاٱټا ٷيؽ١ز څٰ روا ً
ٴا یتفدز يڃ یټ بڃىطټ ٿټ
ٌ ؼڃ ،ٶفوڃچ( 1381
، 121 .)
څیٹٰ ڃٴا نڂؽيا
ڃٴا ٿیٽچ ؼڃغ ٿيافتاځت ڂ ،ٿټ ِیتفدز يڃٴا ِٓطټ ڂ ٿٱٽټ ذا٠ڃځز
ـؼ ،پاٱټا پاڃځ٠ څت اـ فت
یټ ،ٶفوڃچ(ؼفیٴ 1381
، 122 قا٤آ یتفدز يڃٴا قا ٶفوڃچ فٴا .)
یټ یټ روؼ قا اـ یځی٠ پاڇخ ذؽضڂ ،ؼفٰ یتفدز يڃٴا پایټ افيق ،ؼاؼ
فٵيؼ یتفدز يڃٴا ڂ ٿټ
ڄؽيا ٷیٹطز ـؼ اټا .ؼـاؼ ؼڃخڂ یځيؼایځت كياٽز ڄؽيؽخ ی٭ی٭ض ٷٱٌ څٰ ٯیز
ـایسغا ـؼ اـ یواځٌ
یټ اټ ٷيؽ١ز پاىٱي څت فٵيؼ يڃٴا ڂ ٿټ يڃٴا ،ؼـاؿٴ ـؼ ٿيافتاځت ڂ ڄؼڃت ڃٴا نڂؽيا قا یياچ
.ؽڀـاؼ ـاف٬ يڃچاټ یٰافسٌا «
پڃز یياچكياٽز «
ٿټ » ڂ « ڃز » ڂ ، « پڂـؼ » ڂ « پڂفیت » فچ قا ًیخ
٫ٹٙټ يڃٴا ـؼ كیز «
یټ ٻيڃ٭ز .ؽڀڃٌ
( »» Husserl, 1997, 82 ْف٨ ٶفوڃچ ڂـ ٿيا قا )
یټ اځ١ټ ٦اغ ًاټاٰ څٱٹت ،ـڃّز ٷتا٬ فی٤ اڇځز څڀ اـ یڀاڇخؽځز ڄؽيؽخ .ؽڀاؼ
يڃٴا قا فٴا یواځٌ
څسٌـفو ،ؽځٰ قا٤آ یتفدز
یټ روؼ قا اـ يفٵيؼ ىیىدیٸڃو څت رياڇڀ ـؼ ڂ ،ؽچؼ
ٷٱٌ ـؼ څز( ٻ
ٯز پاڇخ ٷٱٌ ـؼ څز ڂ یڀاڇخ یټ ـازؼ )يقاڃټ ياچ
:څٰ ؼفٰ ؽیٰأز ؽيات ٷیٸؼ ٿیٽچ څت .ؼڃٌ
ٹٰ ـؼ ـ ی ٱٌ ٿيفز ـ ڄؽيؽخ ،ٷ یز یواځٌ
ـ ١ز كخ يك ـ
ّ٬ ٷيؽ ـ يؽ نڂؽيا
ڃٴا ـڃ٘ څت یټ ٧یِڃز څڀ اـ یٹٰ یټ څڀ ڂ ؽځٰ
یِڃز ؽڀاڃز ـ
ؽځٰ ٧
( Derrida, 1978, 207 .)
ڄؽيا ٷیٹطز ـؼ اڇځز وا ٯیز
یټ څٰ ر پاڃز
ڄلڃواځیت ڃطڀ څت ًاواوا یٌ ٿيافتاځت ٿيا يفټا يا
څت ٶاض ٿيا ات ،روا پاٽچ
څڀڃٴ یىض ياڃسطټ ریچ څٰ روا يا څت یٴلڃواځیت ـؼ ؽڀاڃست څٰ يؼڃڇٌ
(ؼـاؽڀ ؼڃٌ ڄؼاؼ پاىٱي ڃطڀ Husserl, 1989, 93
.)
ڂا٩سټ ڂ يؼڃغ څت فّطځټ ڃٴا فچ ٮاـؼا ذاٰاـؼا ٺاٽز ٶاض ٿيا ات ،روا پافٵيؼ قا ذ
ٷيؽ١ز پاڇخ ذؽضڂ ٿټأ ڃٴا نڂؽيا ٿیٽچ ڂ ؽڀا ڃٴا نڂؽيا قا یياچ پآ ياچ
ات څسثٸا .روا اچ
ٻچ ٶاڃضا ٿيا ٺاٽز ڄؽيؽخ ٶفوڃچ فٝڀ څت څٰ ؼفٰ ؽیٰأز ؽيات پاځز
.روا يلڃٸڃٴا پاٽچ یواځٌ
ڄؽيؽخ څٰ ٿيا یټ ی٬ات يلڃٸڃٴا پاٰاٽٰ یواځٌ
ؽڀاټ ٷیٹطز ـؼ څٰ روا ٿيا ف٘اغ څت پآ ياچ
یت ڂ فٵيؼ يڃٴا فت ٺؽ٭ټ ڄـاڃٽچ ڃٴا نڂؽيا پآ یسض ڂ( پآ قا قایڀ
ٖفٌ ،ؽيؼ ٻیچاڃغ څٰ څڀڃٴ
یٽڀ یتفدز يڃٴا څتاثټ څت يفٵيؼ قا ٿټ .روا )پآ ٷتا٬ ڃٴا نڂؽيا فسىت ـؼ يفٵيؼ څٱٹت ،ٺقا٤آ
یټ ٮـؼ .ؼڃٌ ـڃ٘ څت ڃٴا ٯي څت ٿټ يڃٴا قا ٶا٭سڀا ـؼ پاٱټا اي ری١٬اڂ ،یٹٰ
څٙیض ًیخ فٵيؼ ياچڃٴا قا يا یٽڀ څس٨فٴ ْف٨
ٿيا ـؼ .ؼڃٌ ڄفسىٴ اخ
ي
څٹیوڂ څت ڃٴا نڂؽيا یټ ٿیی١ز ٿټ يڃٴا ؼڃغ ٷيؽ١ز ي
ـؼ ٿټ .ؼڃٌ
یټ ـڃّز يفٵيؼ ڃطڀ څت ڂ ٷيؽ١ز اـ ٺؼڃغ ،ٷیػز اټا ،ٻځٰ
« يفٵيؼ » اـ
یٽڀ ـڃّز ،ٶفوڃچ(ٻځٰ
1381 ، 123 .)
رٸاض ٿيا ـؼ اڇځز یټ څٰ روا
ڄؽيؽخ قا پاڃز ڄؽيؽخ فی٤ ي
قا فٴا .ؼفٰ ٞا٨ؼ يفٵيؼ يا
ڄؽيؽخ څت اي يفٵيؼ ،ٻځٰقا٤آ ٺؼڃغ یتفدز يڃٴا یټ ٷیٹ٭ز ٿټ یچاٴآ پاڇخ قا يا
ٿيا اي ڂ ،ؽتاي
ڄؽيؽخ پاڇخ قا څٰ یټ پڂفیت ٿټ يا
یټ روؼ قا اـ يفٵيؼ ٿټ رٸاض ڂؼ فچ ـؼ ؛ؽس٨ا څت .ٻچؼ
چ پاټـآ څت ؽيات ٷیٸؼ ٿیٽچ ٷیٹطز ڄـاڃٽچ ڂ ٻیڀاٽت ؽځثياخ ٶفوڃ
ڄؽيا صٙو ـؼ اـ ؼڃغ ياچ ٯیز
یټ فٝڀ څت څسثٸا .ٻیځٰ ٶاثڀؼ ـؼ څٰ پاځز ڂ ؽڀاٽڀ ـاؼا٨ڂ پاټـآ ٿيا څت ٶفوڃچ ؼڃغ یچاٴ ؽوـ
ڄؽيكٴ یټ یتفدز ٷیٹطز څت يفٵيؼ ؼـڃټ ـؼ ،ؽيؼ ٻیچاڃغ فيق ي ٿيا ـؼ .ؼقاؼفخ
ـاځٰ ات ٶفوڃچ اخ
يڃٴ ،ڃٴا نڂؽيا ٿسٌاؿٴ یټ ی٨ف١ټ ٿټ یتفدز يڃٴا څتاٍټ یيڃٴا څتاثټ څت اـ يفٵيؼ ی
:ؽځٰ
ٿټ « يفٵيؼ » یٽڀ ٮـؼ ٻی٭سىټ فی٤ ٺؼڃغ ٶؽت څتاثټ څت ًا٨فِ اـ ڂ ،ٻځٰ
ڄقڃض ةضاِ اـ ڂا ٿيافتاځت
ڄقڃض اي ٺؼڃغ ٷیِا ڄقڃض ؽځڀاٽچ يا
اي ،ٺؼڃغ
ڄؽيؽخ ياـاؼ ١سټ یيإ٨ ياچ
څت څٰ ٺؼڃغ څت ٫ٹ «
یٽڀ ٫ی٬ؼ فٴا څٱٹت ،ٻڀاؼ ٻيفٵځت ةٹٙټ څت فز
ةضاِ پاڃځ٠ څت اـ ڂا
ڄؽيؽخ یټ ٮـؼ یياچ څت ٺؼڃغ فٴا څٰ ٻځٰ
« پآ اخ » یټ ڂ ٻس٨ـ « پآ اخ »
یټ ٺؼڃت ڄؽيؽخ پآ ٻسىڀاڃز ٻٌات څسٌاؼ اـ اچ
،ٶفوڃچ( 1381
، 180 )
.)روا ٿټ قا ذاؽیٰأز( خ څت پؼق ٦فض ڂ رڀڃٍغ ٶاٽ٠ِا قاڃخ يفٵيؼ قا ی٭ٹز ٿيا اټا یټ ـؼاِ اـ ڂا يا
.ؽځٰ
څت ٿټ فٴا څٰ روا ٿيا څٸأىټ «
پآ اخ » یټ ڄؽيؽخ څز ،ٻس٨ـ ٺڃٹ١ټ ادٰ قا ؟ٻسٌاؼ یياچ
« يفٵيؼ » ڄؽيؽخ پاٽچ یټ ٿټ ايآ ؟ؼـاؼ پڃځٰا اـ اچ
څت ٻڀاڃز « پآ اخ » اي ،ٺڂفت يفٵيؼ ي «
پآ اخ »
څت اـ « ٿيا اخ » يڃٴا څت يفٵيؼ ٷیٹ٭ز ياځ١ټ څت ڄاٵڀ ٿيا ايآ ؟ٺـڂآ ؼڃغ ي ریٽوـ څت ڂ ٿټ
روؼ ٿس٨فٴ ڄؽيؼاڀ ڂ یځیتـای١ټؼڃغ ياځ١ټ څت ٿيا ايآ ؟رىیڀ پآ پؼفٽٍڀ یوـ
ڄقڃض يفيؿخاڀ ي
څٰ روا ٿيا ٶفوڃچ قا ٞا٨ؼ ڄاـ اڇځز ؟رىیڀ ،يفٵيؼ ٫ٹٙټ ريفی٤ ،يفٵيؼ ٫ٹ١ز «
پآ اخ » اـ
ٯي « پآ اخ » ٻیڀاؽت څسػیټآ ٻچ ـؼ فٵيؼ یتفدز يڃٴا ات پاځز اـ پآ ڂ ٻیڀاؽڀ یڀاٱټ ي پاڃست څٰ
څت ٻسىیڀ ـؼا٬ كٴفچ ٿټ ر٩ٴ «
پآ اخ » ،ڂا ؼڃغ ٟ٬اڂ ـؼ یځ١ي ،ڂا ؼڃغ ياخ څت څٰ ٿيا فٵټ ،ٺڂفت
يڃغ .ٻٌات څځیټق څڀاسػت
یټ اـ ی٠ا٨ؼ ٿیځز ي ڄؽيؽخ ؼڃغ ـؼ پاڃز
:ر٨اي یواځٌ
« ٿيا ٫ٹٙټ ياخ »
ځځٰ ُػٍټ ـ
ڄؽ ڂ پؽت « ٿيا يكٰفټ ياخ »
ُػٍټ
ڄؽځځٰ ١ز څت .روا یڀاٽىخ پؽت فٵيؼ فیث
« ٿيا خ ـ ٫ٹٙټ يا »
ياځ١ټ څت
ٿيا ی٠ڃڀ فچ پآ ات رثىڀ ـؼ څٰ روا پآ فت ٺؽ٭ټ ڂ یڀاٱټ فی٤ ياخ ٿيا
اخ
ڂ پآ اخ یټ یڀاٱټ ي ځٰ اؽیخ اځ١ټ ؽڀاڃز
ــ ٿيا .ؽ څٰ پاٱټ ٿيا څت ٫ٹٙټ ياخ
ٿيا پآ ـؼ خ
ـ پآ ڂ ا څٔڂا١ټ ٷتا٬ ؼڂؽطټاڀ ـڃ٘ څت اخ یځ١ي ،ؼـاؽڀ ٫ٹ١ز ؽڀا
ت ،یځی٠ پاٱټ پڂـؼ ـؼ ٿی
رىیڀ ٟ٬اڂ جڃزڂكيا ڂ پڃٵٽچ ،یڀاچؾاا
،پايؽیٌـ( 1384
، 396 .)
اځت شاِٙا ٿيا فت ،ڄؽټآ ًیخ ٷٱٍټ قا كیچفخ يافت ،یواځٌ
« پآ اخ » ـؼ ڄؽٌ فٰؾ ي
ؽيات اـ ٶفوڃچ ٶڃ٬ ٷ٭ڀ «
پآ ٫ٹٙټ ياخ »
.ر٨فٴ فٝڀ ـؼ «
پآ ٫ٹٙټ ياخ »
پاٽچ « ٿيا ياخ
فٵيؼ ٫ٹٙټ »
څٰ یياخ پاٽچ یځ١ي ،روا «
فٵيؼ يڃٴا »
.روا څس٨فٴ ـاف٬ «
ٿيا اخ » ڂ « پآ اخ »
ڄؽيا یڀاىٱي څدیسڀ ـؼ ڂ ،ڄؼڃت ڃٴا نڂؽيا قا څس٨اي ٫٭طز پاٱټا ڂؼ .ؽڀـاؼ ٯیز
« يفٵيؼ » یت ذاڀاٱټا قا ٫٭طز ڂؼ فٴا .ٻيـاؼ یڀاىٱي ڂ ذؽضڂ پآ ـؼ ڂ ،ٻيا ڃٴا نڂؽيا ـاٽٌ
څت ٿټ « پآ اخ » یټ ڄؽيؽخ پاٽچ ،ٻس٨ـ ياچ
« يفٵيؼ » یټ اـ ٻسٌاؼ ات پڃز ، ٻچ
« یڀاىٱي
ڄؽيا ٯیز » ڄڃیٌ څت ٶفوڃچ ؼڃغ ؽځڀاټ ؽيات .ٻيـاؼ ڄؽيا ي
.ؽیٍيؽڀا ٯیز
ڄلاڂ ٿیزا alter ياځ١ټ څت «
ؼـڃټ قا ذڂا٩سټ ڂ فٵيؼ يؼـڃټ ،ؼـڃټ ؽځز اي ڂؼ پایټ قا
فٝڀ ؽټ » ( روا other of two or more ٿيا ـؼ یځ١ي .)
ؽڀـاؼ یڀاىٱي ریچاټ ؼـاڃټ ٺاٽز اخ
ياخ څت ڂ یټ فت اـ ریچاټ ڂ ٞڃڀ پاٽچ قا يفٵيؼ ؼـڃټ ،ؼـڃټ ٯي
څڀاؽځٽٌڃچ باػسڀا .ٻیځيكٴ ي
شاِٙا alter ego ڄؽځچؼ پاٍڀ ٶفوڃچ ٗوڃز
قا ًیخ څٰ روا ٿيا ي «
يفٵيؼ » ٢افو ؽيات
فیىټ ڂ ر٨ـ )ڃٴا نڂؽيا پاٽچ( ڃٴا ریچاټ «
يفٵيؼ » یټ ڄاـ ٿيا قا ڄلاڂ .ؼـؿٴ
ي alter ـؼ
چاټ ذؽضڂ ٯي ٿٽٕسټ ؼڃغ ڄؽيا( يڃ
ڄؽيا یڀاىٱي ٿيا پڂؽت ڂ روا )ٯیز یٽڀ ٯیز
اـ پآ پاڃز
ٷ١٨ .ؼفت ـاٰ څت alter
ياځ١ټ څت( یىیٹٵڀا پاتق ـؼ «
پؼاؼ ٷيؽ١ز »
( to modify اي )
« ٷيؽ١ز
ٿس٨اي » ( become modified ر٨افٜ ٿیٽچ قا اـ ؼڃغ ياځ١ټ كیڀ ))
یټ اچ ِٷيؽ١ز .ؼفیٴ
( modification ق ڂ ٻٰ ياځ١ټ څت فټا ٯي )
څٰ روا يڃطڀ څت پآ فِاځ٠ فیی٥ز ڂ پؼفٰ ؼاي
ڄؽيا ذؽضڂ ٯي ٿٽٕسټ ؼڃغ ـؼ كیڀ ٷ١٨ ٿيا ٿيافتاځت .ؼڃٍڀ ؼاديا پآ ـؼ يڃچاټ يفیی٥ز ٯیز
څٰ ٿيا ؼڃخڂ ات یځ١ي .روا «
ڃٴا » ـؼ فٝڀ ؼـڃټ ي «
فٵيؼ يڃٴا »
)یټاٽٕڀا( یتفدز يڃٴا ٿیٽچ ،
روا ٿټ
6
ڄلاڂ اټا ي « فٵيؼ ( » alter ٴا نڂؽيا ًازـڂفٔ ) یټ اف٨ ثطت څت اـ ڃ
څٰ ٿيا .ؽڀاڃغ
يفٵيؼ « روا ٿټ يڃٴا ٷيؽ١ز (»
،ٶفوڃچ 1381 ، 179 ياخ ؽٌ څس٩ٴ څٰ څڀڃٴ پاٽچ قات ،)
یټ قات ثطت څت اـ ڃٴا نڂؽيا شاِٙا ڂؼ ثطت پؽٌ ٿٌڂـ يافت .ؽځٰ
« څیثٌ يقاو »
( simulation ڂ )
« پاىٱي يقاو (» assimilation یټ ی٨ف١ټ اـ )
.ٻیځٰ « څیثٌ يقاو » ٖڃتفټ
څثځخ یغفت قا كياٽسټ فټا ڂؼ څٰ اځ١ټ ٿيا څت ،روا یټاٽٕڀا ڂ یتفدز فټا ڂؼ څتاٍز څت ـؼ ڂ اچ
یٴميڂ یغفت ؼـڃټ ياچ
اټا .ؽځٌات څسٌاؼ رچاثٌ پاٌ «
پاىٱي يقاو » ڄؽيا یټڃڇ٩ټ فٜاڀ ڂ ٯیز
ٯي یټاٽٕڀا ٫يؼاّټ كياٽسټ فټا ڂؼ څٰ اځ١ټ ٿيا څت ،روا پاىٱي )نڂؽيا( ریچاټ ٿسٌاؼ څت ریچاټ ڄفٝځټ ڂؼ روا ٿٱٽټ ٶاثټ يافت .ؽځٌات ٻٰ ذڂا٩سټ ي
ٻچ ات اـ یتفدز رچاثٌ ٿيفز
پاىٱي ریچاټ قا ڂؼ فچ اټا ،ؽځٌات څسٌاؼ «
یياثيق » اي « ٶؼ پؼڃت فیٴ » ؼـڃټ ـؼ .ؽځٌات ـاؼـڃغفت
څیثٌ قا فٴا ،فٵيؼ يڃٴا څٰ افز ،ؼڃت ؽچاڃغ ؼـاڂ اټ فت ناځيڃٸ ياچؽ٭ڀ ،ٻیيڃٵت ٿػو يقاو
