Adriana França Figueira, Emmeris Ivan Quintero e Ricardo Luis Louro Berbara
Laboratório de Biologia do Solo, Departamento de Solos, Instituto de Agronomia, Universidade Federal Rural do Rio de Janeiro, Br 465, Km 7, 23890-000, Seropédica, Rio de Janeiro, Brasil. *Autor para correspondência. E-mail: emondino@ufrrj.br
! " # # $ "
% & ' ()
"% * &' + , - . /
" 0 1 2 # !) 2 % "3 4# !) 2 5 2
! 6 / 7 " # 0 7 " 8 %#
$ 3 9 7 : & & " # $
% 7 " % #" ;
< 5 5 : = " # < > ? %
# # %# 5 ? %# 5 >? $ ?
%# / $ : " % " <
" : " " /
"3 (@ "% " " $ 3
: & & " " &
! " #
"# $ "%$ & ' !( )! ((& ! & &
* !( A3 3 3 ! " 3 ## # ## " "
3 # # 3 # , - .
A3 # 3 # "" B " 0 " 2 2
4 2 5 2 6 A3
B 0 - " 3 1 # 3 9 : &
& 3 # " # 3 A3 " #" B
3 # B 5 5 3 " B " 3
B # > ? # 3 " # 5 ? " # 5 >?
? # " # A3 3 " 3
"" B " 3 3 # 3 : " # 3 #
" A3 3 " " 3
3 3 " # 3 1 # 3 : & & 3 3 " # &
+!* , ) " " #
/ % # = # "
3 $ "
#" "
#" " ()
" *C/D E " F5+ / %
) *G "3@ " " +
*G ,
" " + *H A 2 I/ 8 +
() , #" 1
" # 7 ;
% *H A F52 E J
-+ / ! " ( !
" " ) " (@ #
#"
% *K --& 2 K --&
>52 L &D L M F +
(
% " <
() N
3 $ *AJ/ >F2 K --& " +
' , !
, 7 , ) ; :
" * DD&/AA2
C/D F + '
" * &DO " F+
: ; "%
" #
! # ()
% ) " ;
, < 7 %#
$ 3
* J EE/E2 L O - 5 +2
*'& D/P >>+ K :
" = (@ ,
" *A/'J " + Q "%
< "
%
: $
*& + $ "
*&''+ *I/E8 - 2 I/E8 - " +
9 # ) " = $ :
" "
$ : *& + $
*& + $ " *&C+ *K --& " +
" # # (@ " :
: () " # (@
:
% " (@
4 $ "
C = , 3 #
$ " "
" " "
" = %
: " !
7 () :
% ) "
# $
()
! "3 #
% #
" : =
: " 7
/ "3 # = &
' () "% * &' + ,
- . '" "
J " " #
# "
C "
0 1 # !) "3 # !)
" % < /
1 * + # !) " *K + # !)
"3 * #+ # "
( > * + ! 3 6
' 1 # " = "
" () 1
" "
C 3 # " =
! 1 ! *' +
*C +
/ # R " ()
1 ()
! #
% " 7 " * >+
*A " +
/ # " 3 =
= " "
# #
' 1 () % #
, #" () # ()
C . * + I
" )
"3
5 / " #
# > * F + /
" # () #
" ()
F #
* F + K "
# 5 : #
# =
"7 # ()
# () % # #
() % 3 ,
< . ! 3
* +2 K - S * F>+ J * > +
: * F +
% #
7 "% 1
+ 7 0 7 " * ; "
% D " +2 7
" " * # ;
<
7 "+ # * FF+
+ 9 0 $ 3 L *JT+
: # R , JT U
Σ 1 " * + U # :V< W X
* J EE/E2 L O - 5 +2 $
*9 + : , 9
U Σ* 4 E+ U Y $ W X
* & ' /E 5 + $ " # 7
* , < + : *.+
() : !
$ *'& D/P >>+
+ 9 ; 0 $ *& +
$ "% # $"
" " =
*& + $ ) 1 " $
% " U $
" *&''+ : " "
# %# " / &
&'' & ) " " " #% "
" Σ* + 1 #* + * + U "
: * " = + * +
1 W X *I/E8 - 2 H A 5+
/ $ *& +
; 1 "
; " "
" $ ; / &
/
$ #
*&''+ " &
I " * >+
E 3
C "" * 5+
5+ %# ,
() " %#
% " # " 3 "
3 " # " N#
0 # %# %# %#
$ *H A " +
+ / $ : *& +
*& + ) 7
# " %
%# " & , " "
Z& U 1 * 4 * G ++[ U M 1 E
M U $ ZI
*-3 ' " 9 " + K
* 3 " 3 3 " 3 +[
E U 7 U M 1 E ZI
*C 3 " + K * 3 " 3
3 " 3 +[ M U
$ E U 7
2 *& + , " " & U 1 * 4 * G ++
I *' " + K
*9 3 3 + / * 3 9 "
A3 \ + C
* 3 9 " 9 "
A " 3 " 3 3 " 3 +
$ C " *&C+ ()
" , " " &C U 1
* F K 4 * I G F K ++ *K --& " +
/ # # #
= $ 3 " "%
"% 3 %
" # ()
#
" 7
% " # "
7 () # "
" () R $ : $ "
" , 7 #
"3 # !) /
M #
" 1 !
/ ' #
"3 # !) # !) 1
! *A " +
' E ) #
"3 # !)
1 / E 3
C
$ /! " : $ #$ " '" " &' >
J CG G "G MG EG ' E C
C " ?
F > F F 5 55
K 6 6 6 5 6 > F>
# 6 F > 5 >5
6 5 5F 6
'
C 5 6 5 5 5 5
P 8K " # " " " " " C4E ?
6 66 F 6 6
K 6 >F 6 > 5
# > F 6 > >
5 F 6 F F 5
' 5 > 6 >
C F 5F > > 6 > FF
-I C I :C/ I4C
C C/ S " 3 C S " C C/ C 3
5 F 6
K 6 F
# 6
5 '
C 6 F
/ " :C/ " ()
1 $
: " C E
*P + #
*A " +
7 " % #"
# ;
< 5 5 : : : =
" # < *A " +
$ /! 7 " %
'" " &' > " # " () *H A " +
A
K # ' C O " K %#
5
F 6
F I %#
F
%#
/ '
9 " F 5
" 6 66 5 F F - : = < 5 > > 5 - : = "
() %
" : <
# $" # " 0
# %# * < + %# *F < +
%# * < + $
* # $" + *A " + 9 %
# > ?
# %# 5 ? %# 5 >?
$ ? %#
1 F ? 7 "
: < 0
* ?+ * 6?+ * 5?+
* ?+ " ()
" $ *] ? " +
$ , " (@
* 6?+ * ?+
: : 1 $ " " (@
* ?+ * ?+
* ?+ * ?+
* ?+ 1 * ?+
* ?+ * ?+ * ?+
* ?+ *A " + K S C B "
* F + : )
" # %#
9 # " * 6+2 C
J * +2 8 " * +
" "
E A " ) " $
% / "
JT # 1 !
C " , #
2 "3 # !) 2 # !) /
" 9 # " !
1 : $ :
" " 1
! : " . *A " + /
" JT 1 "
"3 L "
* + A S * + :
" # " ()
() , 7
" ", "
" #
" !
3 ()
# " " *D O DD
" + =
" " %
"
$ /! Q " %
'" " &' >
A Q
K # ' C
JT >6 > F 5
9 6 5 5
. FF > > F F FF
5 > > 5
& 5 > F
& 6
&'' F >
& F >5 F > 5 F
& 5 5 F
&C F6 5
Q *& + $ *& + $
*&''+ $ : *& + $ *& + $ " *&C+
/ " $ 7 #
! : R
$= " ()
: # " # ()
% #
C J * + 9
# (@ : "
, 7 , 1 "
" () C4E ) 3 $ "
" #
%#
E $ : " ; & &
#" " * +
* + *A " + ",
: () $
( %
" " ()
& & 1 "3 # !)
*A " + / " &
( %
# $" 9 " : "
: = $ WS , X
*I/E8 - 2 I/E8 - 2 I/E8
-F+ A , R ( %#
: $ W S
, X ( " , #
R "
" $ "
: ( %# *
+ " ()
3 # " " = () " 9
# $ & #
# " # " ; :
" # () * %# +
1 #
" 1 " C I -I
*A " + , " () " ()
% $ ;
*I/E8 - +
/ " $ & # # !)
:V< ; $ "
" () #"
" " E ' " #
" * +
' " &'' # # !) * +
: " & * + *A " + /
&'' " )
& I " * >+
# !) "
# () 7 %
#
/ &'' , # !)
" () !
" "
# !) ' C *A " + :
" $= #"
" *I/E8 - 2 K --& +
%
# *I/E8 - " >+ :
!
E " $ :
%# " & #
/ $ : ,
( % %# # $
/ % "3 # !)
" : "
< " "
% %# *
+ *A " + #" "
,
: & # K !) ' !
"
= / $
%# # ; *K --& "
+
E K " # " : ,
() " & & / : "
%
# " : I
: $ 0
0 50 100
0 50 100
IS
IE
Abacaxi
Feijão
Milho-feijão
Araruta
Pasto sujo
Capoeira
A B
D C
0 & C = () : 9 K
" * + \ 0 " ()
%# " E : "
() , 1 " () C4E \ I0
() %# ; 1
E : " () " 1 " () C4E \ C0 ) ()
%# " 1 () "
() # " () C4E "
\ 90 () %# " "
() # " " () C4E
\ 0 1 "3 # !)
"
; " : ) "
() , " () C4E 1
\ I0 !
) ; 1 :
" () "
" () C4E 1 "
(@ ()
/ &C " " ()
*K --& " + "
= () "
/ " ()
: ) :
*: I +
: "
() *K --& " +
/ "3 # 3 % :
% ) $ ! : "
: "
" 7 'N
: $
: : " # "
" " "
$ 3 : & &
" " &
/ &' R 9 "
I " " C'8 C 4PK--. &
& # 8" " C3 - 3 *& &
C-E && 5+ " " $ #
DC EA - - C 2 - ^./ 2 D&
2 J & ' " () "
7 ! # ! )!
" ! 5 >
I/E8 - A A3 10 " " #
"
! F 5
I/E8 - A 2 I/E8 - K " #
"11 !) *
F
I/E8 - A 2 K --& J E
"
$ ! ) * ) & 5 6 5 F
I/E8 - A 2 DM 9 - 2 H A 8 L
& #
" # 3
& 1 ! * ! ! ! >6 5
I/E8 - A 2 I/E8 - A 2 O E 9 - PD E
J 2 M/-AJ D 8 & " 3 B 3
1 " 1
: 3 "11 !) *
6 >
C - . J 2 JP E8 ' E # "
" # C " I = " 0 1
# ! 6
C O E K 2 . E E J . # #
# " #" 3 : # 3 "
# 3 # "
" !!) ' ! 2! (
! * ' 3 F> F
C/D E 9 C 2 E9 - /E - O 2 C/D C O 2
CD DD E . K 2 L//9 D L 2 A-/KH /L .
2 DD&/AA A - " # =
" & 0 A/99 - D 2 8&99 E .
* + / 1 ! 0
' " 5> C F5 > F
DD&/A A 2 C/D C O
* > > 6 F
AA C J 2 D/L- EC - 2 C/D E 9 C
- " # 0 "
3 # " " " C E
" " # " # *
) # !( * 6 6 5
K --& O - 2 K --& . & " 3
B " " "
" ! * !( > >5
K --& J 2 PDD E A 2 K//-9M "
3 # " #
" 4 & ' 5!( *
5 5 > 5
K --& J 2 I/E8 - A 2 9 8/ 9 - 8
# B S # " # B 0 1 # 3
# " " "11 !) *
F
K/-APE - - 2 - M& 9 . B #
E " 3 A3 5 *E 0 A " 3 +
! &! )! 56( ! > 6> F>
K- CM E 9 L I
" & & !7 * !(
) (! 5 > FF
K- CM E 9 L 2 C L DD ' A3 " #
" & ! !, '
* 1 * > 6 F
8/ 8 2 JP E8 ' 2 C - . E
3 " #"
# " 0 1 # ! F
F 66
J HE . " & )! ! 1 8 !( )! '
& "' I "S 0 C A B >
. &- .'P-& 2 J 9 L * ( ) 7 ' !!
7 1 !) ! & ) 1 1 !( )!
E B H S0 . I ""
D O DD ' 2 ID ECJ -A 2 -A&E 2
-A&E 2 ' &E 2 A/PA &E K 2 I -/& & 2
CJ K - - 3 3 " " #
" 0 " " # 3 3
# 1
8P-- E * ) ! * )
(! &!(! C 0 P ' FF
/E9&E/ 2 CJ O . 2 CD P E
9 # # " "
O "" # ! 0 & ) )! " (
E J - 9 - " # E " 3 " 3 3
4 & ' 5!( * 5
6 6F
E J - 9 2 C 'I DD C D E
" " B 3 "
" "11 !) *
> F 5
'& D/P ' C !( ! * E B H S0
L " >>
J EE/E C 2 L O - L $ ! ( !(
! * ' ' ( P 0 P # &""
' 5
&99&\P& - $* ! ) 1 ! ' 1 )
! " 0 C B " 3 & #
' " F
&DO - K 2 \P&E/ 2 -C EA K 2
8P& -_ K # "
()
C " ! &( " (*
> > F
& ' /E J # 5 & !
6 6FF 6FF 5
A M 9 J A " # 3 = #
"" " & 0 9L -9 C * +
& & ! ) '& ' ((& ! M 0
M P '
AJ/ J ' " #
"" 4 & ' 5!( *
5 > >F
A/'J ' I 2 I/ 8 I 2 E&C/D . L
# # B
4 " "
5!( > 55
5> 5F
L -9D 9 & # # #
B # "" B
& 0 K&AA - J 2 AM&E /E 9 2
- 9 9 . 2 P J - I * + ") ! !
! ! D 0 ' F
L &D L M D & # 3
" & 0
CD -J/D 2 I -8 A-/ D * + $ ! ! *
' / ! ) 9 3 0 M" B F
H A 8 L O "
B 3 " # * )
# !( * 6 F5
H A 8 L # : " # # 3
1 !) / ! F
> 5
H A 8 L E " 0 # "
# * ) 0! * '
> 5 `
H A 8 L 2 I/ 8 I 8 B 3 " # 3
E B 3 " # "
# 5!( * 6 665
H A 8 L 2 I/E8 - A 2 9 8/ 9 - 8 2
K- CM E 9 L 2 8 /-8& O K 3
" # " " # "
" 4 & ' 5!( *
" # " $$! $%%& ''! $%%(
D # 0 A3 " 3 # 3
C C D B3 3