Sumário
A - Palavras para o reino espiritual e os servos de Deus ...5
B - Palavras para o reino humano não religioso ...6
C - Elementos e questões ligadas à igreja ...10
D - Negócios, títulos e atividades seculares ...14
E - Elementos temporais e dias da semana ...17
F - O Mosteiro e a Vila ...18
3
A LÍNGUA IGNOTA
Ignota lingua per simplem hominem hildegardem prolata“Uma língua desconhecida trazida pela simples humana Hildegarda”.1
No século XII, Hildegarda de Bingen produziu uma língua nova, única. Ficou conhecida como Língua
Ignota (que em latim significa “idioma desconhecido”). Trata-se de um dos idiomas mais antigos de que se tem
notícia com essa característica: deliberadamente construído por uma única pessoa. Além disso, criado por uma mulher.
Dado o período histórico em que é concebida a Língua, o ato criador de sua autora poderia implicar riscos (de exclusão ou mesmo de morte) diante do poder eclesiástico e da misoginia crescente em suas fileiras.
Identificada como Lingua Ignota per simplicem hominem Hildegardem prolata (“Uma língua desco-nhecida trazida pela simples humana Hildegarda"), a obra sobreviveu, na sua forma mais completa, em dois manuscritos, ambos datados de cerca de 1200 da era cristã: O Riesencodex2 (também conhecido como codex
de Wiesbaden, por estar guardado na cidade de Wiesbaden) e o Berlin MS (Codex Cheltenhamensis, que está na
cidade de Berlim).
A Língua foi registrada na forma de um glossário de 1011 palavras, com seu equivalente em latim, às vezes em alemão. Para elaborá-lo, Hildegarda fez uso de um alfabeto de 23 letras (denominadas litterae
igno-tae). Gramaticalmente, parece ser uma re-lexificação parcial do latim, ou seja, uma língua formada a partir (e
em substituição) de uma gramática existente. Também apresenta elementos da língua alemã (particularmente o uso do “z”).
O glossário não foi organizado em ordem alfabética. Muitos autores e autoras afirmam que segue uma ordem hierárquica. No entanto, esta ordem faz sentido apenas para os primeiros grupos de vocábulos (seres espirituais seguidos de seres humanos), uma vez que objetos relativos à área da construção civil, por exemplo, antecedem seres vivos, assim como plantas antecedem as aves. Além disso, a “mulher” estaria acima de “servos de Deus” e “enfermidades” acima da “igreja”.
A lista de Hildegarda não contém verbos ou adjetivos. É composta por objetos cotidianos (como roupas e peças de vestuário, utensílios de cozinha, material de construção, temperos, ervas e árvores; alimentos...), elementos litúrgicos, profissões e cargos (eclesiásticos, militares, feudais), relações de parentesco, dias e me-ses, medidas, áreas de terra, seres alados e insetos. Trata-se, provavelmente, de um glossário incompleto, uma vez que faltam os animais domésticos, peixes, mamíferos (com exceção do morcego), pedras (sendo ela uma estudiosa também desse tema, em especial, de pedras não comuns, consideradas preciosas), estações do ano etc. Talvez Hildegarda tenha iniciado seu trabalho nomeando objetos e situações que julgava mais importantes para uma comunicação inicial entre as mulheres de seu monastério. Isso explicaria o fato de doenças e plantas constarem no glossário, e a lista destas últimas ser tão longa, uma vez que Hildegarda atuava como médica, utilizando-se da medicina natural.
Até o momento, não sabemos se alguém mais estava familiarizado com a nova Língua em algum dos monastérios dirigidos por Hildegarda. Em seus textos escritos, apenas a passagem abaixo faz uso de alguns vocábulos que, possivelmente, são em Língua Ignota:
O orzchis Ecclesia, armis divinis praecincta e hyacinto ornata, tu es caldemia stigmatum loifolum e urbs scienciarum. O, o tu es etiam crizanta in alto sono, e es chorzta gemma.3
1 Texto e tradução de Ilze Zirbel, no contexto do projeto “Uma filósofa por mês”.
2 O Riesencodex reúne, em um único material, 481 páginas manuscritas de tamanho de 30 X 45 cm, pesando 15 kg. Por isso, cos-tuma ser apelidado de “Código Gigante”. Contém praticamente toda a obra de Hildegarda, com exceção do seu tratado de medi-cina e ciência natural. Foi organizado pelos seus secretários Volmar de Disibodenberg e Guilbert de Gembloux. Inclui seus textos teológicos, sua correspondência, suas composições musicais, a língua ignota e sua biografia. Está conservado na Biblioteca Estatal de Hesse, na cidade de Wiesbaden, Alemanha.
3 Possível tradução: “Ó orzchis Igreja, protegida com as armas divinas e adornada com jacinto, és a caldemia das feridas do loifolum [povo ou das pessoas] e a cidade das ciências. Oh, Oh, tu és a crizanta em altos sons, e a chorzta jóia.
As duas frases estão em latim, com exceção das cinco palavras sublinhadas.4 Destas, apenas uma (loifol)
consta no glossário existente sobre a Língua Ignota, o que dá a entender que seu vocabulário era maior do que as 1011 palavras que contém.5
Comparativamente às demais obras de Hildegarda, sua Língua têm recebido menos atenção de pes-quisadores e pesquisadoras ao longo dos séculos.6 No entanto, no ano de 2007, a especialista em literatura
vernacular medieval, Sarah Higley, publicou um livro centrado nesse material: Hildegard of Bingen's Unknown
Language (ainda sem tradução para o português). Nele, Higley apresenta um estudo histórico sobre a criação
de linguagens imaginárias nos últimos mil e quinhentos anos, argumentando que o estudo das circunstâncias das invenções de linguagens modernas poderia nos ajudar a compreender a obra medieval.
O livro de Higley contém uma análise histórica dos múltiplos interesses de Hildegard, o nascimento da Lingua Ignota, uma descrição sobre sua fonologia e estrutura, uma visão geral da história posterior das línguas inventadas (muitas das quais com seu próprio alfabeto), extensas discussões sobre a natureza e a fun-ção das invenções de linguagem, incluindo o papel dos valores estéticos na linguagem inventada, e discussões recorrentes sobre inventoras e o significado e as consequências do fato dessa língua ter sido inventada por uma mulher.
Higley também publicou todo o glossário em língua inglesa e ele serve de fonte para a tradução que é apresentada aqui, juntamente com uma fonte em espanhol, disponibilizada online por um site espanhol dedi-cado às obras de Hildegarda de Bingen.7
Como ler os dados do glossário
Na lista que segue, R e B fazem referência, respectivamente, ao Riesencodex e ao Berlin MS. As palavras em Língua Ignota são listadas e numeradas na ordem em que aparecem no Riesencodex. Estão em itálico e apresentam a leitura mais provável delas. Em seguida, possíveis traduções para o latim são fornecidas, indica-das pela letra R ou, quando for o caso, pela letra B. Anotações em alemão, encontraindica-das na sua maioria no códex B, são registradas logo a seguir, entre parênteses. É raro que o códex R ofereça uma anotação latina e uma em alemão, assim como é raro que o códex B apresente uma tradução para o latim. Assim, as regras são: a primeira indicação de tradução é a do latim e as traduções entre parênteses são em alemão.
Quando um traço [-] é utilizado, ele indica que o texto B replicou a palavra latina ou alemã encontrada no texto R, talvez com pequenas diferenças ortográficas. Um "x" minúsculo indica a ausência de qualquer anotação.
A maioria das palavras inventadas por Hildegarda começa com letra minúscula. As iniciais indicadas em vermelho são as que aparecem dessa maneira em R. Em amarelo estão destacadas dúvidas para a tradução, que o texto em espanhol indica.
No caso da tradução para o português, nem sempre foi encontrada uma tradução precisa. No caso das plantas e árvores, em especial, optou-se por nomes científicos, na ausência de uma palavra conhecida. Muitos dos nomes indicados pelas fontes em inglês ou espanhol fazem referência a verdadeiras famílias de plantas e não a um tipo específico. Em várias ocasiões, as duas fontes indicam coisas distintas para o mesmo vocábulo. Ambas as possibilidades foram traduzidas. Assim, a tradução abaixo é passível de revisões e toda indicação é bem-vinda.
As divisões gerais são sugeridas em ambas as fontes, ainda que de maneira variada.
⁴ O destaque (sublinhado) não consta no original.
5 Sarah Higley (2007) encontra correspondências prováveis para duas outras palavras.
⁶ Heike Koschuk publicou, recentemente, uma obra de ficção intitulada La Pergamena Maledetta (2013) cujo argumento principal gira em torno das visões de Hildegarda e de sua Língua Ignota.
A- Palavras para o reino espiritual e os servos de Deus
Mundo sobrenatural ou entidades espirituais
1 Aigonsz, R: deus (B: goth) DEUS
2 Aieganz, R: angelus (B: engel) ANJO
3 Ziuienz (ou: Zuuenz), R: sanctus (B: heilich) SANTO 4 Liuionz (ou: Luuonz), R: saluator (B: heilere) SALVADOR 5 Diuueliz, R: diabolus (B: duivel) DIABO
6 Ispariz, R: spiritus (B: geist) ESPÍRITO
O ser Humano, como Criatura de Deus
7 Inimois, R: homo (B: meinscho) HUMANO 8 Iur, R: uir (B: man) HOMEM
9 Vanix, R: femina (B: wib) MULHER
Servos Humanos de Deus
10 Peuearrez, R: patriarcha (B: ercevather) PATRIARCA 11 Korzinthio, R: propheta (B: wissage) PROFETA 12 Falschin, R: uates (B: warsage) VIDENTE 13 Sonziz, R: apostolus (B: botho) APÓSTOLO 14 Imschiol, R: martir (B: martdelere) MÁRTIR 15 Zanziuer, R: confessor (B: bihtdere) CONFESSOR 16 Vrizoil, R: uirgo (B: mageth) VIRGEM
17 Iugiza, R: uidua (B: witdewa) VIÚVA
6
B - Palavras para o reino humano não religioso
Membros da família
19 Kulzphazur, R: attauus (B: alderano) ANTEPASSADO 20 Phazur, R: auus (B: ano) AVÔ
21 Peueriz, R: pater (B: fatder) PAI 22 Maiz, R: mater (B: mouder) MÃE
23 Nilzpeueriz (ou: Hilpeueriz) R: uitricus (B: stieffatder) PADRASTO 24 Nilzmaiz, R: nouerca (B: stiefmouder) MADRASTA
25 Scirizin, R: filius (B: sun) FILHO
26 Nilzsciriz (ou: Hilzsciriz), R: priuignus (B: stifsun) ENTEADO 27 Limzkil, R: infants (B: kindelin) INFANTE/CRIANÇA
28 Zainz, R: puer (B: cnappo) MENINO 29 Zimzial, R: iuuenis (B: iungelinch) JOVEM
30 Bischiniz, R: adolescens (B: iuncman) ADOLESCENTE 31 Malkunz, R: senex (B: altman) VELHO
32 Fronix, R: frater (B: bruder) IRMÃO 33 Miskila, R: soror (B: suestder) IRMÃ
34 Peuors, R: patruus (B: fethdero) TIO PATERNO 35 Fanschol, R: auunculus (B: hoheim) TIO MATERNO 36 Pleniza, R: amita (Ro: amica) (B: wasa) TIA PATERNA 37 Maizfia, R: matertera (B: muoma) TIA MATERNA 38 Funschiol, R: gener (B: suager) GENRO
39 Liaziz, R: nurus (B: snurha) NORA 40 Zimbia, R: socrus (B: suiger) SOGRA 41 Scair, R: socer (B: procurador) SOGRO 42 Neniz (Heniz), R: nepos (B: nefo) NETO 43 Forinz, R: maritus (B: gehitman) MARIDO 44 Kaueia, R: uxor (B: gehitwib) ESPOSA 45 Loiffol, R: populus (B: livt) (Ro: liut) POVO
Doentes e deficientes
46 Nochziz (ou: Hochziz), R: cecus (B: blint) CEGO (R o repete no n. 58) 47 Nosinz, R: surdus (B: dovber) SURDO (ver Nosinz, n. 181)
48 Niszin (ou: Hiszin), R: srabo (B: scilender) ESTRÁBICO 49 Sciniz, R: balbus (B: stamelender) GAGO
50 Keliz, R: blesus (B: lisbender) [alguém que possui um defeito de fala em que o s é pronunciado como th forte. Um som mais soprado]
51 Scarpinz, R: mutus (B: stummer) MUDO
52 Kolianz, R: claudus (B: halzer) MANCO, COCHO 53 Pariziz, R: eunuchus (B: geheingestman) EUNUCO
54 Phanizchin (ou: Phanizehin), R: idropicus (B: wazersutdiger) HIDRÓPICO 55 Siliziz, R: cardiacus (B: herzesiecho) CARDÍACO
56 Stragulz (ou: Siragulz), R: paraliticus (B: behtderieso) (behaderieso) PARALÍTICO 57 Pasizio, R: leprosus (B: miselsuthdiger) LEPROSO
Partes do corpo humano
59 Ranzgia, R: lingua (B: zunga - resituated) LÍNGUA 60 Hoil, R: caput (B: hoibeth) CABEÇA
61 Forischial, R: sinciput (B: uorhoibeth) (vorhoibech) CARA
62 Ambila, R: occiput (B: hinderhobeth) (hinderobech) PARTE DE TRÁS DA CABEÇA 63 Frens, R: vertex (B: wirbel) TOPO DA CABEÇA,
64 Fasinz (ou: Fasiuz), R: caluaria (B: gibila) CAIXA CRANIANA 65 Faraliz, R: caluicium (B: calewa) CARECA (CABEÇA CALVA) 66 Ceril, R: cerebrum (B: hirne) CÉREBRO
67 Zirinschol, R: ceriuella (B: hirnescala) CRÂNIO?
68 Scaia, (R: sceidela, B: -) MECHA DE CABELO ou ESCALPO 69 Sterauinzia, R: frons (B: stirna) TESTA OU FRONTE
70 Amzil, R: extrex (B: nach) PESCOÇO 71 Guia, (R: nuolla, B: -) NUCA (do pescoço)
72 Ornalz, R: crinis (B: har) TRANÇA (o cabelo trançado)? 73 Milischa, R: coma (B: uasch) CABELO (de homem)
74 Ornalziriz, R: cincinnus (B: crisphar) MADEIXAS (Hegley: CABELO ENCARACOLADO/ CRESPO) 75 Lasinz, R: capillus (B: loche) UMA MECHA OU FIO DO CABELO
76 Criberanz, R: cesaries (B: scara) CABELO LONGO 77 Luzeia, R: oculus (B: ovga) OLHOS
78 Fonix, R: pupilla (B: seho) PUPILA
79 Luzpomphia (ou: Liripomphia), (R: ougappel, B: -) GLOBO OCULAR 80 Luzcrealz (ou: Luzerealz), (R: ougrinch, B: -) CAVIDADE OCULAR 81 Luziliet, B: cilium (R: ovglith) (Oouglith) CÍLIO
82 Luziminispier, R: palpebra (B: ovgbrawa) (ougbrawa) PÁLPEBRA 83 Pilsemia, R: supercilium (B: vbebrawa) SOBRANCELHA
84 Vguwiz, R: lacrima (B: drahun) LÁGRIMA 85 Oir, R: auris (B: ora) ORELHA
86 Oirunguizol, (R: orsmero, B: -) CERUMEM, CERA DE OUVIDO 87 Oirclamisil, (R: orcrosla, ororosia, B: -) CARTILAGEM DA ORELHAS 88 Nascutil (ou: Nascutil) R: nasus (B: nasa) NARIZ
89 Nascuzirz, (R: naselouch, B: -) NARINA
90 Nascumisil, (ou: Nascumisil), (R: nasecrosia, B: -) CARTILAGEM DO NARIZ 91 Pusinzia, R: catarrus (B: snuz) CATARRO, MUCO
92 Wisanza, R: gene (B: hufelun) BOCHECHA
93 Maiaz, R: maxilla (B: wanga) MAXILAR SUPERIOR 94 Scamilin, R: timpus (B: dunuewenge) TÊMPORA 95 Moniz, R: os (B: munt) BOCA
96 Talzim, R: labium (B: lespho) LÁBIO
97 Osinz, R: mandibula (B: bachko) MANDÍBULA
98 Maletinosinz, (R: kinnebacko, B: -) MAXILAR INFERIOR 99 Uimzial, R: gengiue (B: bilrun) GENGIVA
100 Malskir, R: dens (B: zan) DENTE
101 Osinzmalskir, R: molaris dens (B: bachkezan) MOLAR
102 Gulzia, R: faux (B: guomo) PALATO? TELHADO DA BOCA?
103 Franix (ou: foranix), R: huobo, ou: hyubo, hubo, (B: yuula) ÚVULA, POMO DE ADÃO? 104 Gruzia, R: guttur (B: kela) ESÔFAGO, GARGANTA
105 Kolezia, R: collum (B: hals) GARGANTA [B: LÍNGUA] 106 Firanz, R: saliua (B: speichaldra) SALIVA
107 Kolecruziz, (R: halsbein, B: -) OSSO DO PESCOÇO?
108 Koletabeiaz, R: cervix (B: halsadra) VÉRTEBRA CERVICAL 109 Maletin, R: mentum (B: kinne) QUEIXO
110 Viriscal, R: barba (B: bart) BARBA 111 Zizia, (R: greno, B: granun) BIGODE 112 Dulsielz, R: facies (B: antluzze) FACE 113 Scalzio, R: humerus (B: asla) OMBRO
114 Scaintila, R: scapula (B: sculdera) OMOPLATA 115 Iunix, R: ascella (B: houchisa) AXILA
116 Branizel, R: brachium (B: ARM) BRAÇO 117 Discol, R: musculus (B: mus) MÚSCULO 118 Luguriz, B: alenus (R: elenbogo) COTOVELO 119 Iurstaniz, R: cubitus (B: elin) ANTEBRAÇO 120 Nilzial (ou: Hilzial), (R: rist, B: -) PULSO 121 Vrzial, R: manus (B: hant) MÃO
122 Zirins, R: digitus (B: finger) DEDO 123 Pixels, R: pollex (B: dumo) POLEGAR 124 Conix (R: cnugel, enugel, B: -) JUNTA 125 Salziox, R: unguis (B: Nagel), UNHA 126 Pidago, x (x) ?
127 Magux, R: pugnus (B: fust) PUNHO
128 Benizscia, R: dextra (B: zeswa) MÃO DIREITA 129 Silisza, R: sinistra (B: winstra) MÃO ESQUERDA
130 Warinz (ou: Wariuz), R: inpetigo (B: warza) VERRUGA ou MAMILO 131 Galich, R: membrum (B: gelith) MEMBRO [do tórax]
132 Burbeiscal, R: pectus (B: brust) PEITO 133 Burbefeleiz, (R: brustlefel, B: -) ESTERNO 134 Laniscal, R: ubera (B: manmun) MAMA
135 Veriszoil, R: uenter (B: buch) VENTRE, ÚTERO 136 Stranguliz, R: umbilicus (B: nabelo) UMBIGO 137 Tirziel, R: renes (B: lenden) LOMBO
138 Iuncxoil, R: fêmur (B: huf) FÊMUR
139 Spirizan, R: ilia (B: lankin) TRIPAS, BAIXO VENTRE (Higley: INTESTINO DELGADO) 140 Tilzia, R: ventriculus, (R: wamba, B: -) ESTÔMAGO (Higley: BARRIGA)
141 Schicial, R: latus (B: sihda) FLANCO [lado] 142 Kosinzia, R: costa (B: ribbe) COSTELA
143 Rimziol, R: dorsum (B: rugge) DORSO [costas] 144 Scorinz, R: cor (B: herza) CORAÇÃO
145 Ieuriz, R: iecur (B: Lebera) FÍGADO 146 Molliz, R: pulmo (B: lunga) PULMÃO
147 Scauril, R: stomachus (B: mago) ESTÔMAGO 148 Uiperiz, R: splen (B: milze) BAÇO
149 Idiez, R: fel (B: galla) FEL, VESÍCULA BILIAR 150 Gloiz, R: renunculus (B: niero) RIM
151 Vnguizol, R: aruina (B: smero) GORDURA
152 Virzeia, R: uiscera (vicera) (B: inedre) ENTRANHAS [vísceras] 153 Dariz, R: intestina (B: darma) INTESTINO GROSSO
154 Buianz, R: uesica (B: blasa) BEXIGA 155 Fluanz, R: locium (R: harn) URINA 156 Rubianz, R: sanguis (B: bluth) SANGUE
157 Suinz, R: sudor (B: sweiz) SUOR 158 Dorniel, R: culus (B: hers) BUNDA 159 Duoliz, R: nates, B: - NÁDEGAS 160 Zirzer, R: anus, B: - ÂNUS
161 Menguiz, R: stercus (B: horo) EXCREMENTOS
162 Creueniz, R: uirile-membrum, ueretrum (B: x) MEMBRO MASCULINO [pênis] 163 Uirlaiz (ou: Urlaiz), R: testiculi (B: x) TESTÍCULOS
164 Lizia, R: glandula (B: druos) GLANDE
165 Amzglizia (ou: Ainglizia) (R: hegedruse, B: -) PARTES MASCULINAS 166 Fragizlanz, R: locus-uerecundie mulieris (B: x) PUBIS FEMINA 167 Croich (R: dich, B: -) COXA
168 Boil, R: genu (B: kni) JOELHO
169 Cliuanz, R: os (R: bein, B: -) OSSO DA PERNA, FÊMUR? 170 Cruniz (R: menschen, crus bein, B: meinschenbein) PERNA 171 Sciacruniz, R: tibie (R: scinkun, B: -) TÍBIA
172 Moueniz, R: sures (B: wado) (wade) PANTURRILHA 173 Milisch, R: medulla (B: march) MEDULA
174 Tabeializ, R: uena (B: adra) VEIA
175 Crouiz, R: talus (calus) (B: enkil) TORNOZELO 176 Vrzoia, R: calcaneus (B: versna) CALCANHAR 177 Funiz, R: planta pedis (B: fuozsola) SOLA (de pé) 178 Misanz, R: arcula (R: ceha, B: -) DEDO DO PÉ 179 Fuscal, R: pes (B: fuoz) PÉ
Doenças de pele
180 Ranzil (R: ruof, B: -) SARNA
181 Nosinz (ou: Hosinz), (R: grint, B: -) CROSTA/CASCA DE FERIDA (ver Nosinz, n. 47) 182 Minscol, B: ulcus (R: suero) ÚLCERA
183 Abiliz, B: fésica (R: bladera) BOLHA
184 Razil, R: ueneno (B: eithder) VENENO [ferida por envenenamento?] 185 Scirinz, R: tabo (B: tror) CHAGA, (Higley: DOR CORRENTE) 186 Pasiz, R: lepra (B: miselsut) LEPRA
187 Bezelun, (R: uellun, B: -) DOENÇA DA PELE 188 Ruschila, R: ruga (B: runzela) RUGA
10
C – Elementos e questões ligadas à igreja
Cargos eclesiásticos
190 Kelionz (ou Relionz), R: papa (B: babest) PAPA 191 Karinz, R: cardinalis (B: cardinal) CARDEAL 194 Enpholianz, R: episcopus (B: biscofh) BISPO 195 Scailo, R: clericus (B: paffo) CLÉRIGO
196 Scalzido, R: sacerdos (B: ewartdo) (rwartdo) ALTO SACERDOTE 197 Kolscanz, R: presbiter (B: prister) PRESBÍTERO
198 Zeuinoz, R: diaconus, B: - DIÁCONO
199 Tilzeuinoz, R: subdiaconus, B: - SUBDIACONO
200 Zintol (ou: Zincol), R: acolitus (B: lietdregere) ACÓLITO
201 Scurinz, R: exorcista (B: beswerere) EXORCISTA (ver Scurinz, n. 294) 202 Niscalnoiz (ou: Hiscaloiz), R: lector (B: lesere) LEITOR
203 Oriezio, R: ianitor (B: dorwartdo) PORTEIRO 204 Gasinz, R: cancellarius (B: cancelere) OSTIÁRIO 205 Proueiz, R: prepositus (B: probeist) REITOR 206 Telzion, R: decanus (B: dechan) DECANO 207 Kanesilis, R: cantor (B: sengere) CANTOR 208 Luschil, R: sacrista (B: kuster) SACRISTÃO
209 Agizinix (ou: agiziniz), R: magister (B: meister) MESTRE
210 Agilarchiniz, R: magister scolarum (B: schulmester) PROFESSOR 211 Silzimian, R: scolaris, B: - ESTUDIOSO
212 Lunchkal, R: discipulus (B: iungero) DISCÍPULO 213 Larchizin, R: scriptor (B: scribere) ESCRIBA 214 Abiol, R: abbas (B: abbeth) ABADE
215 Spariz, R: prior, B: - PRIOR
216 Morizinz, R: monachus (B: munich) MONGE 217 Reimonz, R: monialis (B: nunna) FREIRA
218 Phalischer, R: inclusus (B: closenere) ANACORETA 219 Orinschiel, R: heremita (B: einsidelo) EREMITA
O templo/igreja
220 Ophalin, R: templum (B: gotheshus) TEMPLO
221 Monzchia, R: monasterium (B: munster) MONASTÉRIO 222 Crizia, R: ecclesia (B: kircha) IGREJA
223 Clainzo, R: claustrum (B: closter) CLAUSTRO 224 Miziabiza, R: oratorium (B: betdehus) ORATÓRIO 225 Praiz, R: chorus (B: kor) CORO
226 Kaido, R: delubrum (B: abgotheshus) SANTUÁRIO 227 Zirinzil, R: porticus (B: porzeth) PÓRTICO
228 Oneziz, R: ianua (B: duora) PORTA
229 Nilziol (ou: Hilziol), R: ualue (B: uededure) PORTAS DOBRÁVEIS, ou de duas folhas 230 Tirix, R: limen (B: druschubele) SOLEIRA
231 Scolioz, R: superliminar (B: overdure) JANELA DE POPA (acima da porta) 232 Poimiz, R: postes (B: durstudele), JAMBA (a viga de uma janela)
233 Gulioz, R: cardo (B: ango) DOBRADIÇA 234 Sparinzia, R: soros (B: sloz) FECHADURA
236 Pioranz, R: clauis (B: sluzil) CHAVE
237 Pezimil, R: pessulum (B: grindel) TRAVA (de porta ou janela) 238 Bizimonz, R: fundamentum (B: fundemunde) FUNDAMENTO 239 Staurinz, R: lapis (B: stein) PEDRA
240 Kalirinz, R: quadrus (B: quaderstein) BLOCO DE PEDRA 241 Michzio, R: cementum (B: mortdere) CIMENTO
242 Kolezin, R: sabulo (B: sant) AREIA 243 Branzin, R: calx (B: calch) CAL
244 Ronzis, R: perpendicular (B: murwaga) ENCANAMENTO 245 Gunschula, R: murus (B: mura) PAREDE
246 Stirpheniz, R: pauimentum, ou pavimentum, (B: hesderich) PAVIMENTO 247 Kolinzia, R: columpna (B: sul) COLUNA
248 Fuschalioz, R: bases (B: simiz) BASE, PEDESTAL 249 Pillix, R: capitellum (B: capitel) CAPITEL
250 Dioranz, R: fornix (B: suibogo) ARCO, ARCADA
251 Sinziol, R: testudo (B: gewolbe) TELHADO EM ARCO, ABÓBADA 252 Bilidio, R: celatura (B: enxerto) INSCRIÇÃO (sobre uma tumba)
253 Phalidiz, R: absidun (B: exedre) ABSIDE (parte de trás do altar principal de uma igreja) 254 Lanschil, R: analogium (B: letdere) PÚLPITO
255 Diuloz, R: tribunal (B: dincstul) SANTUÁRIO
256 Tronischia, R: cathedra (B: bischouesstul) CATEDRAL 257 Ziuntoriz, R: scuarium, B: - RELICÁRIO
258 Stalticholz, R: altare (B: eltdere) ALTAR 259 Gramizel, R: gradus (B: grethde) DEGRAU
260 Blanzio, R: ciborium, B: - CIBÓRIO, BALDAQUINO (elemento arquitetónico que consiste em uma cú-pula que coroa um altar)
261 Sancciuia (ou: Sanccuua), R: cripta (B: cruftda) CRIPTA
262 Zinzrinz, R: coclea (B: vvindelstein) ESCADA ESPIRAL (ou em caracol) 263 Pharisch, R: conus (B: cnofh) BOTÃO (para uma porta? Badalo em um sino?) 264 Tonizma, R: nola (R: scella) SININHO, CAMPAINHA
265 Clomischol, R: campana (B: glochga) SINO
266 Zeia, R: restis (B: seil) CORDA (para a campainha/sino) 267 Diriz (R: rinch, ruich, B: -) ANEL (para a corda?) 268 Colinzko, R: laquearia (B: himelza) TETO (interno) 269 Phaliz, R: pictura (B: gemelze) PINTURA
270 Vmbrizio, R: tectum (B: dach) TELHADO 271 Gorinz, R: trabs (R: balko) VIGA
272 Sciloz (R: dil, B: -) CHÃO, ASSOALHO
273 Pizimanz, R: asser (B: breht) TÁBUA DO ASSOALHO 274 Zilozion, R: pluteum, B: - (R: gedile, B: -) PARAPEITO 275 Lamisch, R: lateres (B: ciegelun) AZULEJO, LADRILHOS 276 Tonzion, R: tegula (B: scindela) TELHA
277 Farischomil, R: pinnaculum (B: wintberga) PINÁCULO, CORUCHÉU (remate piramidal ou cônico de uma torre ou campanário)
278 Mizirzeis, R: impluuium, impluvium, (R: rochlog, B: -) CHAMINÉ 279 Abiza, R: domus (B: hus) CASA
280 Talizima, R: paries (B: quer) PAREDE (em uma casa) 281 Philxima, R: capsa (B: Kaspa) ESTANTE, RELICÁRIO
Liturgia (Higley: itens usados na missa)
282 Spancriz, R: dedicatio ecclesie (B: kirwiha) CONSAGRAÇÃO DA IGREJA 283 Limzikol (ou: Lunzikol), R: crux (B: cruce) CRUZ
284 Milizamiz, R: imago (B: bilede) IMAGEM
285 Timzaloz, R: turibulum (B: rochfaz) TURÍBULO, INCENSÁRIO 286 Donix, R: acerra (B: wirochfaz) CAIXA DE INCENSO
287 Phamkil, R: cera (B: was) CERA 288 Dilisch, R: sepum (B: unslith) SEBO 289 Zizimina, R: oleum (B: olei) ÓLEO
290 Phamphziolaz, R: cereus (B: kerza) CÍRIO, VELA DE CERA? 291 Kinchzia, R: candela (B: lith) LUZ DE VELA?
292 Kinchscalis, R: candelabrum (B: kerzestal) CASTIÇAL, CANDELABRO 293 Liuizanz (ou: Luuzanz), R: lucerna, (B: lithfaz) LÂMPADA A ÓLEO 294 Spinzia, R: lampas (B: fakelun) TOCHA
295 Scurinz, R: flama, B: - CHAMA (ver Scurinz, n. 201) 296 Bulizin, R: pixis (B: busha) CAIXA PARA OFERTA 297 Moleziz, R: oblate, ou: oblata B: - OFERTA
298 Amozia, R: eucharistia (B: gothdeslichamo) EUCARISTIA 299 Uaschiro, R: calix (B: Kelich) CÁLICE
300 Pamsiz, R: patena, B: - PATENA (prato utilizado para consagrar o pão e o vinho na missa)
301 Phirzianz, R: fistula (B: rora) TUBO DE COMPASSO (um tipo de diapasão, mas na forma de tubo, para dar o tom musical)
302 Phinziol, R: urna (B: eimer) URNA 303 Sparizin, (R: wedel, B: -) ESPANADOR,
304 Phazia, R: ampulla (B: ampela) ÂMBULA (frasco pequeno e quase esférico com duas alças onde se colo-ca óleo para a unção)
Livros litúrgicos
305 Libizamanz, R: liber (B: buoch) LIVRO
306 Kirzanzlibiz, R: missalis-liber (B: messebuoch) MISSAL
307 Gonzio, R: lectionárius (B: leczenere) LECIONÁRIO (livro de leituras ou perícopes da Bíblia para uso no culto cristão,
308 Izimziolibiz, R: euangeliorum liber (B: ewanieliere) LIVRO DO EVANGELHO 309 Musgal, R: gradual (gradual) GRADUAL
310 Bugeziol, R: antiphonarius (B: antiphenere) LIVRO DE ANTÍFONAS, ANTIFONÁRIO (orações canta-das no tempo de advento)
311 Iamischiz, R: ymnarius (B: ymnere) HINÁRIO
312 Zarianz, (R: cursere, B: -) LIVRO DOS SERMÕES OU CURSOS 313 Guziminz, (R: collectenere, B: collectere) LIVRO DE COLETA 314 Schimischonz, R: psalterium (B: seldere) SALTÉRIO (livro de salmos) 315 Amziliz, R: omelia, B: - LIVRO COM AS HOMILIAS (pregações)
316 Mumizalibiz, R: matutinalis-liber (B: methdenbuch) LIVRO DAS MATINAIS (das horas da manhã) 317 Titilaiz, R: breuiarium, B: - BREVIÁRIO
318 Buenz, R: antiphona, B: - ANTÍFONA
319 Dunaz, R: responsorium (B: respons) RESPONSÁRIO 320 Braiz, R: úmero (B: uers) VERSÍCULO
321 Onez, R: canticum, B: cantpsal CANTICO, SALMO
323 Mimischonz, R: capitulum, B: - CAPÍTULO
Roupas e panos litúrgicos
324 Scarinz, B: subucula (R: scurliz) TÚNICA DE BAIXO
325 Amlizima, B: superhumerale (R: umbral) VESTE/ PANO LITÚRGICO 326 Tizzia, R: alba, B: — ALBA
327 Zizzion, R: cingulum (B: gurdeil) CÍNGULO (cordão que serve de cinto p a túnica)
328 Olzimia, R: mapula (B: hantzfano) MANÍPULO (faixa bordada com três cruzes, usada pendurada no braço esquerdo)
329 Tunchzial, R: stola, B: — ESTOLA
330 Scolmiz, R: subtile (B: subtil) VESTE LITÚRGICA
331 Zimza, R: casula (B: mishachel) CASULA (veste usada sobre a Alba e a Estola durante a celebração da Missa.
332 Pazidol, R: pallium episcopale, B: — MANTA/PALA EPISCOPAL 333 Zinfrozia, R: scandalia (B: romschua) SANDÁLIA
334 Paiox, R: infula (B: biscofeshubelin) ÍNFULA (tira de tecido bordada e decorada), MITRA 335 Kolgira, R: pastoralis-baculus (B: biscofestab) BÁCULO EPISCOPAL (um tipo de cajado) 336 Minscal, R: uexillum (B: phano) VEXILO, BANDEIRA (estadarte)
337 Tilifzia, R: tapete (B: depeth) TAPETE (ou tapeçaria) 338 Squamel, R: cortina (B: umbehanch) CORTINA 339 Zinkia, R: ansa (B: nestela) PUNHO?
340 Korischol, (R: pfellel, B: —) SEDA
14
D - Negócios, títulos e atividades seculares
Nobres, militares
342 Pereziliuz, R: imperator (B: keizer) IMPERADOR 343 Rischol, R: rex (B: kunich) REI
344 Peranz, R: princeps (B: fuorsto) PRÍNCIPE
345 Scaltizio, R: palatinus (B: palzgrefo) CONDE PALATINO 346 Malzienz, R: marchio (B: marchgrefo) MARQUÊS
347 Scarduz, R: dux (B: herzogo) DUQUE 348 Zienz, R: comes (B: grefo) CONDE
349 Zichzienz, R: pretor (B: burgrefo) PREFEITO, SENHOR 350 Kinchziol, R: aduocatus (B: vogeth) ADVOGADO
351 Tronziol, R: patronus (B: bescirmere fethderlicher) PATRONO
352 Cimiziol, Cruniziol, R: uicedomnus (B: uicedum) DELEGADO (pessoa a quem algo é delegado) 353 Gazio, R: caterua (B: gesemene) TROPA
354 Sarziz, R: legio (B: samenunga) LEGIÃO
355 Glosinz, R: acies (B: scara) FORMAÇÃO DE COMBATE 356 Iuriz, R: iudex (B: rithere) JUIZ
357 Filisch, R: aulicus (B: houedrud) CORTESÃO 358 Zimzitama, R: exercitus (B: here) EXÉRCITO 359 Viliscal, R: uulgus (B: uuolc) POPULACHO
360 Dulschiliz, R: turba (B: menege) TURBA, MULTIDÃO
361 Kanchziol, R: expeditio (B: hereuart) INCURSÃO DE TROPA 362 Kanzil, R: conmilito (B: heregesello) COMPANHEIRO DE ARMAS 363 Zilix, R: socius (B: gesello) CAMARADA, SÓCIO
364 Durziol, R: miles (B: ritdere) SOLDADO, CAVALEIRO 365 Perezim, R: obses (B: gisel) HÓSPEDE (Higley: REFÉM)
366 Culiginz, R: uillicus (B: sultheizo) GRANJEIRO, (Higley: GERENTE ESTADUAL) 367 Doziz, R: exator (B: clegere) COLETOR DE IMPOSTO
368 Clizio, R: uades (B: burgo) FIADOR
369 Fraizola, R: conuiua (B: gemazzo) INQUILINO, CONVIDADO 370 Milzonzit, R: pincerna (B: schenko) COPEIRO
371 Gospilianz, R: dapifer, B: discoforus (B: druschezo) MORDOMO DE UMA CASA REAL, (Higley: CAR-REGADOR DE PRATO, GARÇOM)
Ofícios, profissões
372 Spaninz, R: pistor (B: pister) MOLEIRO (dono, trabalhador de moinho) 373 Buschibol, R: paneficus (B: beckere) PADEIRO
374 Lifiziol, R: cocus (B: cohc) COZINHEIRO
375 Birscheiz, R: esca (B: ezzin) ALIMENTO, COMIDA 376 Dirischil, R: potus (B: dranc) BEBIDA
377 Scoltilzio, R: cellerarius (B: kelnere) MORDOMO 378 Schiraizon, R: camerarius (B: kamerere) CAMAREIRO 379 Garginz, R: hortulanus (B: gardenere) JARDINEIRO
380 Larginchzint, R: artifex (B: listinechere) ARTESÃO, [Higley: ARTISTA] 381 Sporinzio, R: rusticus (B: Gebur) CAMPONÊS, ALDEÃO
382 Anziur, R: agricola (B: acherman) AGRICULTOR 383 Glogglizil, R: messor (B: snidere) CEIFEIRO
385 Planzimor, R: uinitor (B: wingartman) VINDIMADOR (colhedor de uva) 386 Bosinz, R: bubulcus (B: hossenere) BOIADEIRO
387 Garazin, R: subulcus (B: swein) GUARDADOR DE PORCOS 388 Virzunz, R: mulio (B: Estado) CONDUTOR DE MULAS 389 Scaliziz, R: opilio (B: schefere) PASTOR (ver Scaliziz, n. 844) 390 Sunchzil, R: sutor (B: sudder) SAPATEIRO
391 Larizin, R: coriarius (B: loiwere) CURTIDOR, ESPECIALISTA DE TRABALHOS EM COURO 392 Gulzianz, R: figulus (B: vlere) OLEIRO
393 Loinscho, R: lanarius (B: wollemengere) ESPECIALISTA DE TRABALHOS COM LÃ 394 Scabiriz, R: piscator (B: fishere) PESCADOR
395 Figirez, R: pictor (B: melere) PINTOR 396 Smaletis, R: Faber (B: Smith) FERREIRO 397 Zaueriz, R: aurifex (B: goltsmith) OURIVES
398 Bisianz, R: argentarius (B: silberere) ESPECIALISTA DE TRABALHOS EM PRATA -PRATEIRO 399 Munchzidol, R: numularius (B: munezere) Higley: CORRETOR
400 Fronzios, R: fenerador (B: wuocherere) AGIOTA
401 Folicio, R: mercator (B: koufman) COMERCIANTE, MERCADOR 402 Firmaniz, R: lapicida (B: steinmezzo) PEDREIRO
403 Bauiriz, R: textor (B: wobere) TECELÃO
404 Auiriz, R: nauclerus (B: scifmeister) CAPITÃO DE NAVIO 405 Scilmiol, R: nauta (B: scifman) MARINHEIRO
406 Douizio, R: carpentarius (B: bo [u] mwercman) CARPINTEIRO 407 Moruzio, R: carnifex (B: mezeiere) AÇOUGUEIRO
408 Dalscil, R: caupo (B: winouga) TABERNEIRO, ESTALAJEIRO 409 Borschil, R: telonário (B: zolnere) COLETOR DE IMPOSTOS
Pessoas que levam uma vida repreensível
410 Gaurizio, R: fidicen (B: seithspilere) TOCADOR DE ALAÚDE [trovador?]
411 Scamizio, R: mimus (B: spileman) MÍMICO, COMICO [EMBUSTEIRO, TRAPACEIRO, na versão de Higley]
412 Baleuinz, R: ioculador (B: spotdere) BUFÃO [Higley: PIADISTA] 413 Lizo, R: saltador (B: sprengere) ACRÓBATA
414 Uirueniz, R: fornicador (B: huorere) FORNICADOR 415 Maluizia, R: meretrix, B: - PROSTITUTA
416 Cliuinx, R: magus (B: goigelere) MAGO
417 Ranschil, R: loquax (B: cleffere) TAGARELA [Higley: CHARLATÃO] 418 Malzispianz, R: obtrectator (B: besprechere) DETRATOR
419 Scorinzin, R: susurro (B: runechere) MURMURADOR/CALUNIADOR 420 Solchdamiz, R: adulador (B: winehaldesere) ADULADOR
421 Fugizlo, R: cloacarius (B: lengeuekere) LIMPADOR DE LATRINAS 422 Dolemiz, R: ganeo (B: uraz) CORRUPTOR [Higley: GLUTÃO] 423 Bizioliz, R: potador (B: drenkere) BEBERRÃO
424 Siccioniz, R: latro (B: schachere) LADRÃO
425 Rabiniz, R: predo (B: roibere) ASSALTANTE [que ataca a pessoa em lugares ermos] 426 Uirtimanz, R: fur (B: dieb) LADRÃO [que rouba sem violência]
427 Deiezio, R: nanus, (B: getwerch) ANÃO 428 Logizkal, R: gygas (B: riso) GIGANTE
Na Caçada
429 Durziuanz, R: sequestera (B: Griezwartdo) SEGUIDOR (Higley: HOMEM DE CONFIANÇA] 430 Oirschal, R: tubicen (B: hornblesere) TOCADOR DE TROMPA
431 Fulscaioliz, R: auceps (B: fogelere) PASSARINHEIRO [pegador de passaros?] 432 Beluaiz, R: venator (B: iegere) CAÇADOR
433 Kolsinzio, (R: uerewere, B: -) COMERCIANTE
434 Uisiscolinz, R: translator (B: antfristere) COPISTA (Higley: TRANSCRITOR) 435 Razinthia, R: interpres (B: dutdere) TRADUTOR, INTÉRPRETE
436 Sparfoliz, R: explorador (B: spihere) EXPLORADOR, OLHEIRO 437 Vrizeltin, R: especulador (B: wartdere) SENTINELA, VIGIA 438 Sabonzio, R: sagitário (B: selpscuzzo) ARQUEIRO
O Feudo
439 Eioliz, R: dominus (B: herro) SENHOR (secular) 440 Salziz, R: domina (B: frowa) SENHORA
441 Subizo, R: seruus (B: cnech) SERVENTE
442 Scalmiza, R: ancilla (B: dirna) DONZELA (Higley: SERVENTE DOMÉSTICA) 443 Perzimzio, R: aduena (B: zukumelinch) HÓSPEDE
444 Pazuz, R: indigena (B: inbuwelinch) NATIVO
445 Primischol, R: liber-homo (B: friman) HOMEM LIVRE (sem ligação com o feudo) 446 Baischur, R: proprius (B: herro, eigen) PROPRIETÁRIO
17
E - Elementos temporais e dias da semana
448 Dilzio, R: dies (B: dac) DIA
449 Scaurin, R: nox (B: nath) NOITE
450 Dizol, R: dominica-dies (B: sunnendac) DOMINGO 451 Discula, R: feria-II (B: mendac) SEGUNDA-FEIRA 452 Munizza, R: feria-III (B: dienstac) TERÇA-FEIRA 453 Aleziz, R: feria-IIII (B: mitdewocha) QUARTA-FEIRA 454 Mirzisil, R: feria-V (B: dunresdac) QUINTA-FEIRA 455 Haurizpia, R: feria-VI (B: vriedac) SEXTA-FEIRA 456 Norzka, R: sabatum (B: samezdac) SÁBADO 457 Limix, R: lux (B: meia) LUZ
458 Conchsis, R: tenebrae (B: vinstere) ESCURIDÃO 459 Tonziz, R: umbra (B: scethdo) SOMBRA
460 Vaccinaz, R: ebdomada (B: wecha) SEMANA 461 Loizo, R: mensis (B: manoit) MÊS
462 Azil, R: annus (B: iar) ANO
463 Scalo, R: juba (B: fru) CEDO, [Higley: ALVORECER] 464 Pinchzi, R: sero (B: pá) TARDE, [Higley: CREPÚSCULO] 465 Mumizanz, R: matutinum, B: - MATUTINO
Os Meses
466 Ziuariz, R: ianuarius, B: - JANEIRO 467 Scantido, R: februarius, B: - FEVEREIRO 468 Ornischo, R: marcius, B: - MARÇO 469 Amnizo, R: abril, B: - ABRIL 470 Ziriszinthio, R: maius, B: - MAIO 471 Archindolis, R: iunius, B: - JUNHO 472 Zigionz, R: iulius, B: - JULHO
473 Gargischol, R: augustus, B: - AGOSTO 474 Scandidoz, R: setembro, B: - SETEMBRO 475 Oscilanz, R: outubro, B: - OUTUBRO 476 Nolischa, R: novembro, B: - NOVEMBRO 477 Denizimo, R: dezembro, B: - DEZEMBRO
As horas canônicas
478 Ginschiz, R: prima, B: - PRIME 479 Scoinz, R: tercia, B: - TERCIA 480 Anischiz, R: sexta, B: - SEXTA 481 Ioinz, R: nona, B: -NONA
482 Kalizinz, R: uespera, B: - VÉSPERAS
18
F - O Mosteiro e a Vila
Vestuário
484 Duneziz, R: camisia (B: preto) CAMISA
485 Obirischa, B: manica (R: hermel) MANGA
486 Fugeniz, R: brache (B: bruoch) PAGNE (espécie de fralda ou pano que cerca a cintura e passa entre as pernas)
487 Iaschua (R: beinnich, B: x) LEGGING, CALÇA 488 Zizinel, R: narua (B: sachela) BOLSO
489 Fuziz, R: bracile (B: bruochgurdel) LIGA
490 Diuueia, R: caliga (B: hosa) BOTA DE CANO ALTO 491 Bizeris, R: calícula, B: - BOTA DE CANO CURTO 492 Inpelziaz, R: subtalares, B: - SAPATO
493 Zischion, R: calcar, B: - ESPORA
494 Zazimoz, R: corrigia (B: riemo) TIRAS, CORREIRAS [higley:] FECHO DE SAPATO 495 Morschis, R: corium (B: leder) COURO
496 Scatil, R: tunica (B: roc) TÚNICA
497 Rogazin, R: pellicium (B: belliz) CASACÃO DE COURO
498 Scilia, R: cuculla, B: - COGULA – UM TIPO DE CAPUZ/TOUCA
499 Marezia, R: cilicium (B: heringewnath) CILICIO (cinta com cerdas ou pontas, usada firmemente no cor-po como penitência ou mortificação)
500 Cunzio, R: manellum (B: mantel) MANTO 501 Ganguzia (R: cappa, B: -) GORRO, BONÉ
502 Curchozia, B: mitra (R: huba) MITRA (chapéu alto) 503 Kanscho, R: pilleus (B: huoth) CHAPÉU de feltro
Implementos de ferro: equipamento profissional e agrícola
504 Scolzia, R: marca (B: marc) MARCO (moeda almã)
505 Linchz, R: talentum (B: phunt) TALENTO (moeda bíblica)
506 Pligizil (R: digel, B: -) CRISOL (recipiente de material refratário que serve para fundir um metal a tempe-raturas altas)
507 Mazanz, R: cultellus (B: mezzer) FACA
508 Blanschil (ou: Blauschil), R: scoria (B: sinder) Scoria (há duas formas de pensar esta palavra: 1. Escória é o que permanece após a fundição de um minério de metal; 2. Uma rocha áspera formadas por lava vulcânica) 509 Spanzol, R: malleus (B: hamer) MARTELO
510 Miska, R: forceps (B: zanga) FORCEPS, PINÇA 511 Zabla, R: lima (B: figela) LIMA
512 Zimischil, R: serra, (B: - ) SERRA 513 Scaun, R: essa, (B: - ) FORJA
514 Cloisch, (R: cluft, B: -) LÂMINA; CUTELO (ferramenta com uma lâmina larga e pesada, usada por açou-gueiros para cortar carne)
515 Schirzima, R: foruex (B: -) TENAZ (ferramenta em forma de pinça ou alicate, usada preferencialmente por ferreiros e serralheiros para manusear objetos metálicos quentes no fogo)
516 Guzim, (R: meizel, B: -) CINZEL (ferramenta com uma aresta de corte de formato característico na extre-midade, para esculpir ou cortar um material duro, como madeira, pedra... e que se bate com um martelo para fazer o detalhe a ser esculpido)
517 Scanipla, (R: slistein, B: -) PEDRA DE POLIMENTO 518 Biminzsta, R: cos (B: wezestein) PEDRA DE AMOLAR 519 Sciria, R: securis (B: hachges) MACHADO
520 Blinchzia, R: dolabrum (B: barda) PICARETA
521 Zichzimil (ou: Ziehzinil), B: bipennis (R: bihelin) MACHADO DE BATALHA, MACHADO DUPLO 522 Kalziga, R: hepa, (B: -) FOICE
523 Ranchmaz, R: snitdesahs, (B: -) FACA DE PODA (uma ferramenta agrícola com uma lâmina curva, per-mite montar um fardo de palha para cortar)
524 Sculiz, R: subula, (B: -) FURADOR 525 Zanziel, R: stilus, (B: -) ESTACA
526 Kanfur (ou: Kaufur), R: hamus, (B: -) ANZOL
527 Brazchia (ou: Brazehia), R: andena, (B: -) POSTE? BARRA? 528 Zizain (ou: Zizam), R: patela (B: phanna) FRIGIDEIRA? TACHO? 529 Zisch, R: sulcatorium, (B: -) RELHA?
530 Zuinta, R: plana (B: saba) PLAINA 531 Zizim, R: circinum (B: cirzel) BÚSSOLA
532 Nogiz (ou: Hogiz), R: terebro (B: negeber) BROCA 533 Ziginz, R: uômero (B: sare) ARADO
534 Zonz, R: ligo (B: seg) ENXADA
535 Milzimzia, R: craticula, (B: -) GRELHA
536 Kazinz, R: Lebes, (B: - ) CHALEIRA, CALDEIRÃO 537 Nochzido, R: caccabus (B: cachgela) PANELA 538 Lachzim, R: fascinula (B: crowel) GARFO 539 Ochzia, R: rastrum, (B: -) ANCINHO 540 Spirlizim, R: falx, (B: -) FOICE
541 Zuizia, R: falcula, (B: -) GANCHO DE poda
542 Galschiriz, R: bipennis, B: -) MACHADO DE BATALHA, 543 Sconz, R: incus (B: aneboz) BIGORNA
544 Grogezin, R: carbo (colo) CARVÃO
545 Banchzenuz (ou: Banchezenirz; ou: Branchzenuz) , R: follis (B: blasbalc) FOLE
546 Bumberiz, R: plaustrum (B: wagen) CARROÇA (a parte que será atrelada aos animais)? 547 Zimiz, B: temo (R: disla) PÓLO (para uma carroça)
548 Gugiziz, B: axis (R: assa) EIXO 549 Stigienz (R: rath, B: -) RODA
550 Buchziz (R: naba, B: -) CUBO da roda
551 Reldiaz (R: runga, B: -) BASTÃO (um suporte robusto, na vertical, para outro objeto) 552 Cauenel (R: cadevize, B: -) PARTE DE CARROÇA?
553 Kichsis (R: lanchwith, B: -) LANÇA Da CARROÇA?
554 Ischiazin (R: speicha, B: -) RÁDIO (Peça que, juntamente com outras, conecta o centro de uma roda ao aro)
555 Furanz (R: storrun, B: -) FREIO DE CARROÇA?
556 Suzemel (R: spannagel, B: -) LÂMINA DO ARADO (lâmina de ferro, curva, que revolve a terra). 557 Ranchil, R: aratrum, ( B: -) ARADO
558 Scolmiz, R: stina (B: -) PUXADOR do arado (peça que tem o arado nas costas para o agricultor direcio-ná-lo)
559 Ziginz, R: uômero (B: sare) RELHA do arado (repetição do n. 533)
560 Zinz, R: ligo (B: seg) ENXADA (variação de Zonz, n. 534) 561 Ganzida (R: egeda, B: -) GRADE
562 Golziol (R: silo, B: -) CORREIA (para puxar o arado)
Tipos de terra
564 Lauziminiza, R: terra (B: herda) TERRA
565 Umbleziz (ou: Umieziz), (R: egerda, B: -) TERRA ARADA (higley) ou ÁRIDA/SELVAGEM (espanhol) 566 Scaleis (R: bracha, B: -) TERRA NÃO CULTIVADA (espanhol)
567 Creiza, R: lanth, B: -) TERRA (higley) REGIÃO, PAÍS (esp.) 568 Zamzia, B: alódio (R: eigen) TERRA (própria) PROPRIEDADE 569 Gigunz, R: beneficium, B: - BENEFÍCIO, TERRA ARRENDADA
Itens para o escritório
570 Gauschin, R: scriptorium (B: kendre) ESCRITÓRIO 571 Hauschiaz, R: cornu (B: corneta) TINTEIRO
572 Bilischiz, R: incaustum (B: dinda) TINTA
573 Banziaz, R: penna (B: uedera) PLUMA (CANETA TINTEIRO) 574 Arziaz, R: cals, (B: -) GIZ
575 Schumz, R: pumex (B: pumez) PEDRA POME 576 Strauimiz, B: linha (R: rigelstab) RÉGUA 577 Bulschaiz, R: plumbum (B: bli) LÁPIS
578 Branischiaz, R: pergamenum (B: pirimente) PERGAMINHO 579 Gruschiaz (ou: Guschiaz), (R: presdela, B: -) PRENSA
580 Luschanz, R: minium, (B: -) VERMELHÃO (pigmento opaco alaranjado que tem sido usado desde a antiguidade.)
581 Kilmindiaz, R: açafrão, (B: -) AMARELO AÇAFRÃO (para colorir manuscritos?) 582 Schamiz, R: tabula, (B: -) PRANCHETA ENCERADA (quadro p escrever)
583 Brizimaz, R: stilus, (B: -) ESTILETE
584 Gauimiz, R: circinus, (B: -) COMPASSO (esp.) Bússola
Material de costura, fiação e tecelagem
585 Ruszianz, (R: rama, B: tama?) BASTIDOR DE BORDADO 586 Zischel, (R: espula, B: -) BOBINA
587 Zubeiaz, (R: herleua, B: -) LINHA/ FIO 588 Guchiz (R: vizza, B: -) NOVELO
589 Gozionz, R: goltbracha, B: -) FERRAMENTA (para trabalhar ouro ou fio de ouro)
590 Ziziniz (R: weuel, B: -) TRAMA (Conjunto de linhas que, cruzadas com as da urdidura, formam um tecido)
591 Blanschinz (ou: Blanschuiz; ou: Banschinz), (R: bligarn, B: -) LINHA PRINCIPAL 592 Limizin (ou: Liminz), R: scinun, B: -) ALFINETE
593 Foriz (R: driun, B: -) AGULHAS DE BORDAR 594 Ploniz (R: spelt, B: -) LÂMPADA PARA ILUMINAR 595 Buuinz (R: truha, B: -) GABINETE
596 Alegrinz, R: scrinium (B: scrin) CASO, PORTFÓLIO 597 Guzimiz, R: cista (B: chista) CAIXINHA
598 Guruz, B: linum (R: flahs) LINHO 599 Biriz (R: werch, B: -) CÂNHAMO 600 Ruziminz, R: colus, (B: -) ROCA 601 Lizchaz, B: fusus (R: coluna) FUSO
602 Ordeiz (R: wirden, B: -) VOLANTE DA ROCA 603 Uazimanz (R: garn, B: -) FIO
604 Almiz (R: hasbel, B: -) CARRETEL
606 Glaniz (R: clungelina, B: clugelina) LINHO FINO 607 Nulsiz (R: acus, B: nalda) AGULHA
608 Ziriskans (R: uingerhuth, B: -) DEDAL
609 Diuz (ou: Dinz; Duiz), R: marsuppium, (B: -) BOLSA 610 Wizianz, x (x) sem explicação/anotação nos dois textos.
Roupa feminina (Higley: roupa feminina para missa)
611 Baiz, R: pannus (B: duoch) PANO/tecido 612 Schagur (R: roclin, B: -) SAIA (anágua de linho)
613 Schirizim (ou: Schirizun), (R: stucha, B: -) MANGA PENDURADA DA MULHER 614 Tenziz (R: witede, B: -) ROUPA BRANCA
615 Zamiziz (R: gerun, B: -) PREGA/DOBRA(em roupas) 616 Nasunz (R: nethde, B: -) COSTURAS DECORATIVOS 617 Glinziz, B: charsupium? (R: soum) BAINHA
618 Hoilzirier, R: houbetlovc, (B: -) ABERTURA (em vestuário) PARA A CABEÇA 619 Naschiz, R: linede, (B: -) ROUPA DE LINHO
620 Rasinz, R: risa, (B: -) VÉU
621 Hoilbaiz, R: hoibetdouch, B: -) LENÇO de CABEÇA
622 Ornalzanzia, R: harsnur, B: -) TIARA/TIRA P PRENDER O CABELO 623 Kanulzial, R: wil, B: -) VÉU DE FREIRA
624 Oiralbriun, R: inaures, B: - BRINCOS 625 Naczuon, R: monil (espengelina) COLAR 626 Gragischon, R: armilla, B: - PULSEIRA 627 Naurizin, R: anulus (B: vingerlin) ANEL
628 Curizan (R: bortdun, B: -) base de metal que segura uma pedra preciosa ou diamante no lugar
Armas e armaduras
629 Moruueia, B: ocrerea ou: ocerra (R: lederhosa) CALÇA DE COURO ou PERNEIRA (de couro, parte da frente, presa por cima das calças)
630 Galizima, R: galea (B: helm) CAPACETE EM COURO 631 Scurilz, R: clipeus (B: selt) ESCUDO
632 Dilizanz, R: gladius (B: swert) ESPADA
633 Zanchur (R: uezzel, ou: vezzel; B: -) CINTO, CORREIA DE COURO 634 Zichiz, R: capulum, B: - EMPUNHADURA
635 Guuniz, R: conus, B: - CONE (p a cabeça) CAPACETE
636 Schaniz, B: vagina (R: scheida) BAINHA (p segurar a espada?) 637 Bichzin (R: buckela, B: -) FIVELA
638 Ruiz (R: ranth, B: -) ORLA/BORDA DO ESCUDO 639 Zuzianz (R: wafun, B: -) ARMA
640 Squair, R: arcus (B: Bogo) ARCO
641 Grizianz (R: senewa, B: -) CORDA DO ARCO 642 Braliz (R: bolz, B: -) SETA
643 Bluschanz (R: scheftde, B: -) CORDÕES (para uma bota?) 644 Ploschinanz (R: strala, B: -) FLECHA
645 Buzion (R: phil, B: -) LANÇA
646 Curschin (R: craphfo, B: -) PONTA DA LANÇA
647 Spalun (R: shaft, B: -) HASTE/CORPO DA LANÇA OU DA FLECHA 648 Cauz, R: sella, B: - SELIM (SELA DE MONTAR)
649 Bursich, R: scandipola, B: - ESTRIBO? MONTADURA? 650 Cumeriz (R: suzel, B: -) MANTA DA SELA?
651 Ganziano (R: sugir, B: -) RÉDEA?
652 Amizdel (ou: Anuzdel), (R: bambest, B: -) ARMADURA 653 Fronich, R: frenum (B: britdel) FREIO
654 Zuzian (R: furbuge, B: -) ARNÊS (correia forte que cabe no tronco e nas pernas de uma pessoa e serve como mecanismo de segurança)
Ferramentas para artesanato e fabricação de vinho e cerveja
655 Spuiz, B: forma (R: leist) FORMA 656 Brascha, R: subula, B: - FURADOR
657 Zineuel (R: drath, B: -) LINHA/CORDÃO DE COURO 658 Guraix (R: bursta, B: -) ESCOVA
659 Lucza (R: scuoba, B: -) CONCHA/ COLHER FUNDA 660 Bolis (R: lo, B: -) TINTURA
661 Murscha (R: porca, B: swerza) TINTA PRETA 662 Schuuarz (R: slif, B: -) LIXA PARA POLIMENTO
663 Laiganz (R: addermince; B: aderminze) ADERMINZE (tinta ou cera de sapateiro) 664 Bizbio (R: pin, B: -) PINO
665 Kailamanz, R: torquular (B: droda) PRENSA PARA UVAS 666 Zazilliaz (R: suuella, swella, B: -) PARAFUSO
667 Zabuz (R: pressere, B: -) PRENSA 668 Glucziminiz (R: gebutde, B: -) CUBA 669 Gulsich (R: zubeda, B: -) BALDE
670 Zanzimianz (R: ingebutden, ou: inchetbutden, B: -) EM BALDE? (uma medida de quantidade) 671 Suzgulaz (R: sruba, B: -) ESCOVA?
672 Flanischianz (R: bersiha, B: -) CESTA DE VIME (ou: FACA DE CORTE?)
673 Burskaldiz (R: seckere, B: -) PODADEIRA/TESOURA DE JARDIM? (PREÇO DO VINHO? 674 Gacniz (R: gelleta, gelleda, B: -) BALDE (VALOR?)
675 Corizin (R: uierdel, virdel B: -) 1/4 UM QUARTO (Medida de capacidade líquida. Há uma medida antiga da capacidade líquida equivalente a 0,504 litros)
676 Aschuanz, R: hama, B: -) BALDE DE ÁGUA (para apagar o fogo) 677 Famigol (R: carrada, B: cartada) JARRA, TIGELA (RECIPIENTE) 678 Schuldemiz (R: zober, B: -) TANQUE, CUBA
679 Marsic (R: sestere, B: -) COPO DE MEDIÇÃO (de 1/6?) 680 Nusic (ou: Husic), (R: kanna, B: -) JARRO
681 Gugurez (R: stouf, B: -) COPO (NÍVEL) (MEDIDA) 682 Gulginz (R: trehdere, B: -) FUNIL
683 Omezin (R: reif, B: -) ARCO DE TONEL (arco de metal do tonel de vinho)
684 Laminic (R: duga, B: -) ADUELA (tábua ou ripa de madeira que compõe a zona curva de um arco ou barril, tanque, banheira... originalmente feita à mão por tanoeiros)
685 Plucz (R: bodun, B: -) FUNDO DO BARRIL
686 Bubenez (R: kufa, koufa, B: -) RODAS/PATINS PARA rolar um barril? 687 Zuchzizer (R: punthlouc, B: -) BURACO PARA A ROLHA
688 Scilanz, B: broca (R: zapfo) TORNEIRA (um pequeno plugue, especialmente para inserção na abertura de um barril).
689 Buschinz, R: mustum (B: mais) MOSTO (vinho não fermentado) 690 Vischoreiz, R: uinum, vinum (B: win) VINHO
692 Cherin (R: gruz, B: -) GRÃO 693 Anic (R: hopfo, B: -) LÚPULO 694 Baczanz (R: malz, B: -) MALTE
695 Gunguliz (R: schufa, B: -) CANECA DE CERVEJA 696 Uischamil, R: uinéia (B: wingart) VINHEDO 697 Stogin, R: uitis, B: - VINHO DE UVA
698 Ranziaz, R: palmes, B: - BROTO/ grelo 699 Alischol, R: uua (B: drubel) UVA
700 Brisianz (R: bercorn, B: -) SEMENTE DE UVA 701 Curschul (R: rappo, B: -) CACHO DE UVA 702 Splinz (R: pfal, B: -) CEPA (Estaca para a vinha) 703 Scruiz, R: sepes, B: - CERCA
704 Stamziz (R: stecco, B: -) BASTÃO/poste
A casa, as ferramentas domésticas e a fazenda
705 Planizunz, R: curtis, B: - CURRAL 706 Comzimaz, R: domus (B: hus) CASA
707 Coindanz, R: camenata, B: - CÔMODO COM LAREIRA 708 Stoinz (R: stupa, B: stuba) SALA DE BANHO
709 Kalchizinz, R: cellarium (B: chelre) DESPENSA, DEPÓSITO 710 Gauschuliz, R: câmera, B: - QUARTO
711 Stariz, R: stabulum (B: stal) ESTÁBULO
712 Preschaz (ou: Pirschaz), R: presepium (B: cripha) PRESÉPIO 713 Duliric, R: necessarium, B: - (-) PRIVADA/Latrina
714 Zamzia (R: dunch, B: -) PORÃO (ver Zamzia, n. 568) 715 Oirinschianz, R: horreum (B: sura) CELEIRO
716 Danis, B: área (R: denne) PISO PARA DEBULHA (superfície dura e nivelada sobre a qual se debulha milho ou outro grão com um mangote)
717 Flanus (R: flegel, B: -) MANGUAL/MALHO (ferramenta de debulha consistindo de um bastão de madei-ra com uma vamadei-ra curta e pesada balançando nela.)
718 Susinna, B: uentilabrum (R: wanna) ABANADOR/VENTILADOR (algo em forma de pá larga ou leque, para produzir vento. útil para retirar cascas ou peles dos cereais, por exemplo)
719 Sculiz, B: scapus (R: scoub)FEIXE/MAÇO (veja Sculiz, n. 524) 720 Spauiz, (R: sichelinch, B: -) COLHEITA
721 Ralzoiz, B: stramen (R: stro) RESTOLHO DE PALHA 722 Guguniz, B: palea (R: spriu) PALHA
723 Vralischiz, R: fenum (B: howe) FENO
724 Bauzimiz, B: pabulum (R: futder ou fuotder) FORRAGEM 725 Aniziz (R: erin, B: -) SOLO (Higley: piso do celeiro)
Itens necessários para a cozinha
726 Bonizimz (R: herth, B: -) CHÃO DO FORNO OU DA LAREIRA (palavra tbém usada para designar o lar, o lugar quente em que se habita)
727 Burizindiz, R: ignis (B: peles) FOGO 728 Flagur, R: flama, B: - CHAMA 729 Buinz, R: lignum (B: holz) LENHA
730 Lischianz, B: stips (R: branch ou brant) TIÇÃO 731 Zinzia, R: cinis (B: escha) CINZA
732 Amolic, B: olla (R: dupfen) PANELA
733 Cranischil (R: cruselina, B: -) POTE DE BARRO 734 Pruiuanz, R: ânfora, B: - JARRO/CÂNTARO 735 Giruschaz (R: harsta, B: -) GRADE/GRELHA 736 Schoil, R: scutella, B: - TIGELA/BOWL 737 Feleiz, R: coclear, B: - COLHER
738 Beoril, B: beccarium (R: becher) TAÇA 739 Nanzoiz, R: ciphus, B: - COPO
740 Buzbin, R: mensa, B: - MESA ou REFEIÇÃO 741 Bibibaiz, R: mensale, B: - VINHO DE MESA
742 Buziz, R: baccinum, B: - BACIA (para lavar a louça?)
Alimentos Básicos
743 Auizel, R: água, B: - ÁGUA
744 Marchildulz, R: moretum, B: - Purê? SUCO FERMENTADO
745 Melzimaz, (R: meddo, B: -) SALSICHA DEFUMADA (Higley: HIDROMEL) 746 Melzita, (R: hunecwirz, B: -) MEL
747 Agruiz, (R: senif, B: -) MOSTARDA 748 Parreiz, R: panis, B: - PÃO
749 Pufeia, (R: flado, B: -) BOLACHA/BOLO FINO 750 Cauizeil (ou: Caiuzeil), (R: kuchelin, B: -) BOLO
25
G – A natureza
Árvores e arbustos
752 Lamischiz, R: abies, B: - ABETO
753 Pazimbu (R: nespelboum ou nesbilboum, B: -) NESPEREIRA 754 Schalmindibiz, R: amigdalus, B: - AMENDOEIRO
755 Bauschuz, R: acer, B: - BORDO ou ACER 756 Hamischa, R: alnus, B: - AMIEIRO
757 Laizscia, R: tilia, B: - LINDEN ou TÍLIA 758 Scoibuz, R: buxus, B: - BUXEIRO
759 Gramzibuz, R: castenea, B: - CASTANHEIRA 760 Scoica, R: carpenus, B: - ÁLAMO-BRANCO 761 Bumbirich R: corilus, B: - HAZEL ou CORYLUS 762 Zaimzabuz (R: cutinboum, B: -) MARMELEIRO 763 Gruzimbuz, R: cerasus, B: - CEREJEIRA
764 Culmendiabuz, R: cornus, B: - CORNUS
765 Guskaibuz, R: esculus, B: - CARVALHO DE INVERNO 766 Gigunzibuz, R: ficus, B: - FIGUEIRA
767 Bizarmol, R: fraxinus, B: - FRAXINUS ou FREIXO 768 Zamzila, R: fagus, B: - FAIA
769 Schoimchia, R: picea, B: - PICEA
770 Scongilbuz, R: fusarius, B: - EIXO-ÁRVORE 771 Clamizibuz, R: laurus, B: - PÉ DE LOURO 772 Gonizla, (R: studa, B: -) ARBUSTO? 773 Zaschibuz, R: lentisco, B: - LENTISCO 774 Schalnihilbuz, R: iuniperus, B: - JUNÍPERO 775 Pomziaz, R: malus, B: - MACIEIRA
776 Mizamabuz, R: morus, B: - AMOREIRA 777 Burschiabuz, R: murica, B: - TAMARISCO
778 Laschiabuz, R: ornus, B: - FRESNO SILVESTRE/SELVAGEM 779 Golinzia, R: platanus, B: - PLÁTANO
780 Sparinichibuz, R: persicus, B: - PESSEGUEIRO 781 Zirunzibuz, R: pirus, B: - PEREIRA
782 Burzimibuz, R: prinus, B: - AMEIXEIRA 783 Gimeldia, R: pinus, B: - PINHEIRO 784 Noinz, R: paliurus, B: — PALIURUS 785 Lamschiz, R: riscus, B: — RISCUS 786 Scinzibuz, R: sauina, B: — SAVINA 787 Kisanzibuz, R: chinus, B: — AROEIRA
788 Ornalzibuz, R: sanguinarius, B: — SANGUINARIA 789 Vischobuz, R: taxus, B: — TEIXO
790 Gulizbaz, R: jubex, B: — BÉTULA 791 Scoiaz, R: uimina, B: — VIME
792 Wagiziaz, R: salix, B: — SALGUEIRO 793 Scuanibuz, R: mirtus, B: — MURTA 794 Schirobuz (R: ahornenboum, B: —) ARCE 795 Orschibuz, R: quercus, B: — CARVALHO 796 Muzimibuz, B: nucus (R: nuzboum) NOZEIRA 797 Gisgiaz, R: tribulus, B: — CARDO?
799 Izziroz, R: uepres, B: — CRATAEGUS?
800 Gluuiz (ou: Gluiuz), R: arundo, B: — CANHA/JUNCO 801 Ausiz, R: cicuta, B: — CICUTA
802 Florisca, R: carpobalsamum, B: — BÁLSAMO
Plantas e temperos
803 Zizria, R: cinomonium, B: — CINAMOMO/CANELA 804 Crichzial, R: cardomomum, B: — CARDAMOMO 805 Cischinzariz, R: spicanardus, B: — NARDO 806 Diziama, R: liquaricia, B: — ALCAÇUZ
807 Bagiziz, R: piretrum (B: bertram) MATRICÁRIA/PELITRE? (Semelhante a camomila?) 808 Lanischa, R: cristiana, B: — HELÉBORO NEGRO
809 Muzimia (R: nuzmuscata, B: —) NOZ-MOSCADA
810 Gulgia (R: galgan, B: —) GALANGA/GENGIBRE DO LAOS 811 Gareiza (R: gariofel, B: —) CRAVO DA ÍNDIA
812 Kunx (R: zitdewar, B: —) CÚRCUMA ZEDOÁRIA 813 Barschin (R: gingebern, B: —) GENGIBRE
814 Cririschia (R: lorbere, B: —) FOLHA DE LOURO 815 Zusguel, R: piper, B: — PIMENTA
816 Galigiz, R: ciminum, B: cuminum (—) COMINHO 817 Ginzia, R: bibinella, B: — PIMPERNELA
818 Culgeia (R: meigelana, B: —) LÍRIO DO VALE 819 Gurizama, R: millefolium, B: — MILEFÓLIO
820 Magizima (ou: Magizuma), (R: sitderuurz, ou sitderwurz, B: —) HELEBÓRO NEGRO? 821 Bruschia, R: centauria, B: — CENTÁURIA
822 Kirischia, R: entiana, B: - GENCIANA
823 Fauz, R: enula B: enela ÉNULA (ERVA CAMPEIRA?)
824 Gausia (ou: Galsia), R: menewa, B: - RÁBANO PICANTE (armoracia rustica) 825 Bischia, R: ugera, B: - AÇAFRÃO DO PRADO (Colchicum autumnale)
826 Saxia (R: zucker ou zucger B: -) AÇÚCAR (CANA?)
827 Scukuriz, R: celidonia, B: - CELIDÔNIA (Celidonium majus) 828 Zischio, R: plantago, B: - PLANTAGO MAJOR ou TANCHAGEM 829 Gischiz (R: grensich, B: -) POTENTILLA (um tipo de rosácea do mato) 830 Pluschia, R: poleia, B: - POEJO ou HORTELÃNZINHO (mentha pulegium) 831 Pigizia (R: kuuenela ou kwenela, B: -) TOMILHO SELVAGEM
832 Dugrul (R: binewrz, B: -) POTENTILLA ERECTA ou RANUNCULUS FICARIA (uma florzinha que nasce em território português)
833 Bouizia (R: boberella, B: -) PHYSALIS ALKEKENGI (cereja-do-inverno; lanterna-chinesa) 834 Sizia (R: melda ou nielda, B: -) erva-armola/espinafre francês? (Higley: beterraba)
835 Cuz, R: papauer, B: - PAPOULA
836 Cauzia, R: sisimbria, B: - SISYMBRIUM (gênero de plantas com flor, da família Brassicaceae, com peque-nas flores amarelas, grande variabilidade morfológica e com cerca de 655 espécies). Obs: a fonte em espanhol sugere Tomilho e Higley sugere Agrião
837 Grauiko, R: reumatica, B: - GERÂNIO
838 Bitrianz, R: marrubium, B: - MARRUBIO (marrubium vulgare, planta portuguesa, com flor, da família Lamiaceae)
839 Baiezinzia, R: abrotanum, B: - ABRÓTANO (Artemisia abrotanum. Planta aromática conhecida no Brasil como Losna, Artemísia ou erva-lombrigueira)
adstringente, contra parasitas intestinais, reumatismo...) 841 Ruzia, R: rosa, B: - ROSA
842 Chorischia, R: lilium, B: - LÍRIO
843 Monischia, R: agrimonia, B: - AGRIMONIA
844 Scaliziz, R: salbeia, B: - SÁLVIA (ver Scaliziz, n. 389) 845 Raiz, R: ruta, B: - ARRUDA
846 Garoz, R: isopo ou ysopo, B: - HISSOPO (hyssopus officinalis. Planta aromática e medicinal com flores roxas. Antisséptica, expectorante...)
847 Liniz, R: lauendela, B: - LAVANDA/ALFAZEMA 848 Guris (R: venechil, B: -) FUNCHO
849 Fulzia (R: ringela, B: -) (fonte em espanhol: CALÊNDULA; fonte em inglês: TAGETE/CRAVO DE DE-FUNTO (Tagete é um gênero de 56 espécies de plantas. No Brasil é conhecida como amarelo, cravo--de-defunto, cravo-da-índia...)
850 Flauzia (R: bathenia, B: -) BETONICA/ERVA DO BISPO (planta com flores roxas)
851 Dizia, R: dictama ou dictamma, B: - FRAXINELA ou DICTAMNUS (planta com flores da cor rosa) 852 Orris (R: vvllena ou vulena ou wllena, B: -) VERBASCO? (planta alta com folhas grossas e longas, usada desde tempos antigos como remédio para doenças de pele, garganta e respiratórias, com propriedades emo-lientes e adstringentes)
854 Nischil (R: nebeta ou nebetda, B: -) ERVA GATEIRA/CATNIP (planta aromática). 855 Luschia, R: lubisticum, B: - LEVÍSTICO (tempero que lembra o salsão ou o aipo)
856 Grischol, R: satureia, B: - SATUREJA (condimento e planta medicinal antisséptica, digestiva, expectoran-te. Flores laranja-avermelhadas)
857 Agonzia, R: aquileia ou acoleia, B: - AQUILEIA/COLUMBINA
858 Maschin (R: denmarka ou demmarka) VALERIANA/ERVA DE SÃO JORGE 859 Framiz (R: steivvarn ou steinvarn, B: -) POLYPODIUM/SAMAMBAIA 860 Dagezia (R: douwrz, B: -) DAUWURTZ
861 Grimizia, R: brionia (B: schitwurz) NORÇA (bryonia dioica)
862 Spiriz (R: sprincwrz ou sprinwurcz, B: -) EUFÓRBIA (a coroa-de-cristo é um tipo de eufórbia) 863 Daschia (R: wolfesgelegena, B: -) ARNICA
864 Karinz (R: minnewrz, B: -) ADIANTUM/ AVENCA
865 Pursiaz (ou Pursiaz), R e B: bisanzia. Higley não sugere nenhuma planta. A ponte em espanhol sugere: Líquen ou Plectranthus nummularius (duas coisas muito distintas)
866 Brumz (R: berewrz, B: -) HERACLEUM (planta que causa queimaduras ou ardência na pele) 867 Perschil (R: berewinka, B: -) VINCA
868 Firmizima, R: consolida, B: - COMFREI 869 Sanschul (R: sanikela, B: -) SANICULA
870 Fenisgronz (R: huswrz, B: guthwurz) SEMPERVIVUM (um tipo de suculenta)
871 Clanzga, R: tenaceto, B: - TANACETUM/CATINGA-DE-MULA (usada como vermicida e para hemor-róidas)
872 Karischa (R: wermuda, B: -) ABSINTO (Artemisia absinthium, conhecida no Brasil como LOSNA ou ERVA-SANTA)
873 Guska (R: smergela, B: -) FINCARIA (Ranunculus ficaria)
874 Nascuil (R: natscado, B: nahtscato ou: nascato) (esp.:) ERVA-MOURA ou (Higley:) SOLANUM (A maio-ria das espécies de Solanum são venenosas, mas inclui-se nesse grupo vegetais como a beringela e o tomate) 875 Laufrica (R: huflatdecha, B: -) TUSSILAGEM ou TUSSILAGO (Planta medicinal antiinflamatória e usa-da para tosse).
876 Bulchzia (R: girol, B: -) ALFACE-DA-TERRA/CANÔNIGOS/ ALFACE-DE-COELHO 877 Gluziaz (R: romesseminza, B: -) HORTELÃ (Mentha spicata)
878 Marizima (R: matra, B: -) CRISANTEMO DE JARDIM/MATRICARIA/CAMOMILA (Tanacetum par-thenium)
879 Gurizlaniz (R: hircescunga, B: hirzeszunga) HORTELÃ JAPONESA (Mentha arvensis) 880 Pulicha (R: lunchwrz, B: -) PULMONÁRIA
881 Gaxuurinz (R: nessewrz, B: -) HELLEBORUS/ ROSA DO NATAL 882 Flichziz, R: cepe (sem toque) CEBOLA
883 Duziliuz (R: snitdelouch ou: sintdelouch, B: -) CEBOLINHA 884 Clarischil, R: allium, B: - ALHO
885 Prurziz, R: surio, B: - CHICÓRIA
886 Philzia (R: priseloch ou: pfriselouch, B: -) CEBOLINHA FRANCESA? (ver n. 883) 887 Dizia (R: planza, B: -) COUVE DE BRUXELAS (ver Dizia, n. 851)
888 Pazia (R: bilsa, B: -) MEIMENDRO (Hyoscyamus niger)
889 Magriz (x) Esta palavra é encontrada apenas no Berlin MS e sem tradução
890 Fluischa (ou Fliuscha) (R: bachminze, B: -) MENTA AQUÁTICA/ HORTELÃ DA ÁGUA 891 Iuziz (R: louch, B: -) ALHO PORÓ
892 Bacia, R: pepo, B: - MELÃO
893 Gragiz (R: rathdich ou radich, B: -) RABANETE
894 Mixaziz, R: raphanum ou rafanum, B: - RABANETE BRANCO
895 Lozunz, R: ascolônio (B: ascelouch) ECHALOTE (planta bulbosa do gÊnero Allium) 896 Kirinz, R: cucurbita (B: curbeiz) PEPINO
897 Grugiziz, R: rapa (B: ruapa) NABO
898 Dunschia, R: lapacium (B: latdacha ou lardacha) esp.: BARDANA (actium lappa) (Higley: Rumex obtusi-folius)
899 Grachia (R: cresso, B: -) AGRIÃO DE JARDIM/MASTRUÇO (lepidium sativum)
900 Scrurithil (R: morcruth, B: -) CHEROVIA/PASTINACA (Pastinaca sativa – raiz parecida com a cenoura, mas mais pálida)
901 Felischa (R: kiruela ou kirvela, kervela, B: -) CEREFÓLIO (Anthriscus cerefolium – parecida com a salsa) 902 Zugezia (R: dille, B: -) ENDRO
903 Kauschin, R: caulis, B: - REPOLHO
904 Cursez, R: milium, B: - PAINÇO/MILHETE (Panicum miliaceum) 905 Pischir, R: apium, B: - SALSÃO
906 Pransiz, R: petrosilinum (B: petersilia) SALSINHA 907 Gruizia (R: haselwrz ou haselwurz, B: -) ÁSARO
908 Brumsil (R: biuerwrz ou biuerwurz, B: -) ARISTOLOCHIA 909 Graxia, R: uiola, B: - VIOLETA
910 Galschia (R: gamandria ou gamandra, B: -) CAMÉDRIO/CARVA-LINHA (Teucrium chamaedrys - Suas folha e flores são usadas como digestivo,diurético,anti-séptico, vermífugo)
911 Zischia (R: fridelesocha ou fridelesouga, B: -) MYOSOTIS/NÃO-ME-ESQUEÇAS 912 Gliaz, R: gladíolo, B: - ÍRIS
913 Duniz (R: distel, B: -) CARDO MARIANO 914 Guriz (R: kartdo ou kardo, B: -) CARDO
915 Riaz (R: ritgras, B: -) REEDGRASS (Calamagrostis) 916 Scorzia, R: urtica, B: - URTIGA
917 Vrschianz, R: olus, B: - RELVA
918 Gizé (R: sinza, B: simeza) esp.: ERVA-ESTRELA/MORUGEM (Stellaria media) (Higley não apresenta nenhuma tradução)
919 Aseruz (R: hanif, B: -) CÂNHAMO 920 Inbiz (R: cletdo, B: -) REBARBA 921 Flusez (R: cle, B: -) TREVO
922 Rischal (R: wildeminza, B: -) MENTA ARVENSIS 923 Cachxis, R: triticum, B: - TRIGO
925 Glachxa (R: spelza, B: -) ESPELTA (trigo vermelho) 926 Duixia ou: Diuxia, R: ordeum, B: - CEVADA 927 Zamza, R: auena, B: - AVEIA
928 Sparzun (R: dorth, B: -) BROMUS (uma gramínea)
929 Zingia (R: uersbotdo ou vertsbotdo, B: -) JOIO/ARROZ SELVAGEM/CIZANIA (Lolium temulentum) 930 Frazinz (R: cazenzagel, B: -) CAVALINHA (Equisetum)
931 Mazma, R: faba, B: - FEIJÃO 932 Pixiz, R: pisa, B: - ERVILHA
933 Gullox (R: kichera, B: -) GRÃO-DE-BICO/ ERVILHA-DE-GALINHA 934 Zuzil, R: lenis, B: - LENTILHA
935 Circhza (R: wichun, B: -) ERVILHACA (Pisum sativum)
936 Kachzia (R: uiselun, B: -) ERVILHA DE POMBO/MARROIÇO (Higley não apresenta tradução)
Aves, seres alados
937 Argumzio - (R: grife) GRIFO 938 Laschiz B: aquila (R: aro) ÁGUIA 939 Riuschiz R: uultur, B: - ABUTRE 940 Scaruz (R: elbiz, B: -) CISNE
941 Balbunz (R: bubo, B: -) BUFO-REAL (a maior das corujas) 942 Flauriz, R: pellicanus, B: - PELICANO
943 Bozibo, R: heródius, B: - FALCÃO-PEREGRINO 944 Balfciz (ou: Balisciz, Balsciz), R: picus, B: - PICA-PAU 945 Hauscuz, R: accipiter, B: - FALCÃO
946 Zirunz, R: nisus, B: - GAVIÃO DA EUROPA (Accipiter nisus) 947 Moguz, R: larus, B: - ABUTRE
948 Sculez (R: weho, B: -) CORUJA 949 Warnaz, R: ardea, B: -GARÇA
950 Nozia, R: ulula, B: - MOCHO (um tipo de coruja0 951 Glamzia (R: hehera, B: -) GAIO
952 Noizbiz, R: nocticórax, B: - CORVO NOTURNO 953 Aschia (R: stara, B: -) ESTORNINHO
954 Dorinschiz (R: dorndrewe, B: -) PINCAÇO
955 Drozima (R: drosla, B: -) TORDO-COMUM/TORDO -MÚSICO/TORDO-PINTO
956 Asgriz (R: isfogil, B: -) MARTIM-PESCADOR (ou: papa-peixe, pica-peixe, ariramba, urarirana...) 957 Brauz, R: turdus, B: - TORDO
958 Bachiz, R: ruch, B: -) CORVO 959 Bauscha (R: snepfa, B: -) GRALHA 960 Wilischio (R: upupa, B: -) POUPA 961 Gabia (R: quahtila, B: -) CODORNA 962 Scalia, R: merula, B: - MELRO 963 Duschio, R: mergus, B: - GAIVOTA
964 Wiuia, R: paris, B: - TITMOUSE/HERRERILLO BICOLOR (Baeolophus bicolor) 965 Waschiz (R: roudil, B: -) TORDO-AMERICANO/ROBIN
966 Zanczia, R: laudula, B: - COTOVIA 967 Noisca (R: nachdegala, B: -) ROUXINOL
968 Agrizi (R: wazerstelza, B: -) ALVÉOLA (Lavandeira, Alveliço, Alvéloa, Arvela, Arvéola, Avoeira, Boieira, Blandisca, pastorinha, galinha-de-Nossa-Senhora...)
969 Mosiz (R: uinco, B: -) TENTILHÃO (Fringillidae) 970 Ermosiz (R: disteluinco, B: -) PINTASSILGO