ÉÓÔÏÑÉÁ ÔÏÕ ÍÅÏÔÅÑÏÕ ÊÁÉ
ÔÏÕ ÓÕÃ×ÑÏÍÏÕ ÊÏÓÌÏÕ
(áðü ôï 1815 Ýùò óÞìåñá)
!
ÕÐÏÕÑÃÅÉÏ ÅÈÍÉÊÇÓ ÐÁÉÄÅÉÁÓ ÊÁÉ ÈÑÇÓÊÅÕÌÁÔÙÍ
ÐÁÉÄÁÃÙÃÉÊÏ ÉÍÓÔÉÔÏÕÔÏ
ÉùÜííçò Êïëéüðïõëïò Êùíóôáíôßíïò Óâïëüðïõëïò ÅõÜíèçò ×áôæçâáóéëåßïõ
Èåüäùñïò ÍçìÜò ×Üñéò Ó÷ïëéíÜêç-×åëéþôç
ÉÓÔÏÑÉÁ ÔÏÕ ÍÅÏÔÅÑÏÕ
ÊÁÉ ÔÏÕ ÓÕÃ×ÑÏÍÏÕ ÊÏÓÌÏÕ
(áðü ôï 1815 Ýùò óÞìåñá)
ÂÉÂËÉÏ ÊÁÈÇÃÇÔÇ
ô ÔÜîç Ãåíéêïý Ëõêåßïõ êáé Ä´ ÔÜîç Åóðåñéíïý Ëõêåßïõ
ÃåíéêÞò Ðáéäåßáò
ÏÑÃÁÍÉÓÌÏÓ ÅÊÄÏÓÅÙÓ ÄÉÄÁÊÔÉÊÙÍ ÂÉÂËÉÙÍ
ÁÈÇÍÁ
"
ÉùÜííçò Êïëéüðïõëïò
ÊáèçãçôÞò ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Èåóóáëïíßêçò
Êùíóôáíôßíïò Óâïëüðïõëïò
Áêáäçìáúêüò, ÊáèçãçôÞò ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Áèçíþí
ÅõÜíèçò ×áôæçâáóéëåßïõ
Åðßêïõñïò ÊáèçãçôÞò ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Áèçíþí
Èåüäùñïò ÍçìÜò
Ó÷ïëéêüò Óýìâïõëïò Öéëïëüãùí - äñ. ö.
×Üñéò Ó÷ïëéíÜêç - ×åëéþôç
Åêðáéäåõôéêüò ÄåõôåñïâÜèìéáò Åêðáßäåõóçò-
äñ. éóôïñßáò ôçò ôÝ÷íçò
ÁèáíÜóéïò ÂåñÝìçò
ÊáèçãçôÞò ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Áèçíþí
¢ñôåìéò Îáíèïðïýëïõ - Êõñéáêïý
ÊáèçãÞôñéá ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Èåóóáëïíßêçò
ÄçìÞôñéïò Ãéáííáêüðïõëïò
ÐÜñåäñïò å.è. ôïõ ôìÞìáôïò Áîéïëüãçóçò êáé
Åðéìüñöùóçò ôïõ Ðáéäáãùãéêïý Éíóôéôïýôïõ
-äñ. åõñùðáúêÞò éóôïñßáò
Âáóßëåéïò Ôóéëéìßãêñáò
Ó÷ïëéêüò Óýìâïõëïò Öéëïëüãùí - ì.ä. éóôïñßáò
ÁèáíÜóéïò ×ñÞóôïõ
Åêðáéäåõôéêüò ÄåõôåñïâÜèìéáò Åêðáßäåõóçò
-äñ. éóôïñßáò
Áíáóôáóßá Êõñêßíç - Êïýôïõëá
Óýìâïõëïò Ðáéäáãùãéêïý Éíóôéôïýôïõ - äñ. éóôïñßáò
ÓÕÃÃÑÁÖÅÉÓ
ÊÑÉÔÅÓ
ÁÎÉÏËÏÃÇÔÅÓ
ÓÕÍÔÏÍÉÓÌÏÓ/
ÅÐÏÐÔÅÉÁ
#
ÉÓÔÏÑÉÁ ÔÏÕ ÍÅÏÔÅÑÏÕ ÊÁÉ ÔÏÕ ÓÕÃ×ÑÏÍÏÕ ÊÏÓÌÏÕ
ÌÁÈÇÌÁ ÃÅÍÉÊÇÓ ÐÁÉÄÅÉÁÓ ÃÉÁ ÔÇÍ Ã´ ÔÁÎÇ ÔÏÕ ÃÅÍÉÊÏÕ
ÊÁÉ ÔÇÍ Ä´ ÔÁÎÇ ÔÏÕ ÅÓÐÅÑÉÍÏÕ ËÕÊÅÉÏÕ
ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÁ
ÐÑÏËÏÃÏÓ ÅÉÓÁÃÙÃÇ Á. Ïñéóìïß - ÐçãÝò - ÌÝèïäïé ôçò Éóôïñßáò 8 Â. Ç Éóôïñßá ùò ìÜèçìá êáé ôï Âéâëßï Éóôïñßáò 10 ÊÅÖ. Á´. Ç Åõñþðç êáé ï êüóìïò ôïí 19ï áéþíá (1815-1871) 1. Ôï ÓõíÝäñéï ÅéñÞíçò ôçò ÂéÝííçò (1814-1815) 17 2. Ôá åèíéêÜ êáé öéëåëåýèåñá êéíÞìáôá óôçí Åõñþðç 19 3. Ç ÅëëçíéêÞ ÅðáíÜóôáóç ôïõ 1821 - ¸íá ìÞíõìá åëåõèåñßáò ãéá ôçí Åõñþðç 22 4. Ôï åëëçíéêü êñÜôïò êáé ç åîÝëéîÞ ôïõ (1830-1881) 39 5. Ôï Áíáôïëéêü ÆÞôçìá êáé ï Êñéìáúêüò Ðüëåìïò 48 6. Ç Âéïìç÷áíéêÞ ÅðáíÜóôáóç 51 7. Ç êñßóç ôçò Áõôïêñáôïñßáò ôùí Áøâïýñãùí - Ç éôáëéêÞ êáé ç ãåñìáíéêÞ åíïðïßçóç (1848-1871) 56 8. Ç Üíïäïò ôùí ÷ùñþí ôçò áìåñéêáíéêÞò çðåßñïõ 61 ÊÅÖ. ´. Áðü ôïí 19ï óôïí 20ü áéþíá (1871-1914) 1. Ç áêìÞ ôçò åõñùðáúêÞò áðïéêéïêñáôßáò 65 2. Ç ¢ðù ÁíáôïëÞ 67 3. ÐñïóðÜèåéåò ãéá ôïí åêóõã÷ñïíéóìü ôçò ÅëëÜäáò 70 4. ÅèíéêÜ êéíÞìáôá óôç ÍïôéïáíáôïëéêÞ Åõñþðç 74 5. Ïé Âáëêáíéêïß Ðüëåìïé (1912-1913) 78 ÊÅÖ. ô. Ï Á´ Ðáãêüóìéïò Ðüëåìïò êáé ïé Üìåóåò åðéðôþóåéò ôïõ 1. Ïé áíôáãùíéóìïß ôùí ìåãÜëùí äõíÜìåùí (1870-1914) 83 2. Ç äéåîáãùãÞ êáé ç Ýêâáóç ôïõ ðïëÝìïõ (1914-1918) 86 3. Ç ÅëëÜäá óôïí Á´ Ðáãêüóìéï Ðüëåìï 90 4. To ÓõíÝäñéï ÅéñÞíçò ôùí Ðáñéóßùí (1919 -1920) 95 5. Ï Ìéêñáóéáôéêüò Ðüëåìïò (1919-1922) 97 6. Ç ÑùóéêÞ ÅðáíÜóôáóç 107 ÊÅÖ. Ä´. Ç Åõñþðç êáé ï êüóìïò êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ ÌåóïðïëÝìïõ 1. Ç äåêáåôßá 1920 -1930 111 2. ÅóùôåñéêÝò åîåëßîåéò óôçí ÅëëÜäá (1923-1930) 113 3. Ç äéåèíÞò ïéêïíïìéêÞ êñßóç êáé ïé óõíÝðåéÝò ôçò 115 4. Ç ÅëëÜäá óôçí êñßóéìç äåêáåôßá (1930-1940) 119 5. Ï õðüëïéðïò êüóìïò 122ÊÅÖ. Å´. Ï Â´ Ðáãêüóìéïò Ðüëåìïò
1. Ðñïò íÝá Ýíïðëç áíáìÝôñçóç 125$
2. Ç åðéêñÜôçóç ôçò Ãåñìáíßáò óôçí çðåéñùôéêÞ Åõñþðç êáé ç åðÝêôáóç ôïõ ðïëÝìïõ (1939-1942) 127 3. Ç óõììåôï÷Þ ôçò ÅëëÜäáò óôïí ´ Ðáãêüóìéï ðüëåìï êáé ç ÅèíéêÞ Áíôßóôáóç 129 4. Ç óõììá÷éêÞ áíôåðßèåóç êáé ç ïëïêëçñùôéêÞ Þôôá ôçò íáæéóôéêÞò Ãåñìáíßáò -Ç óõíèçêïëüãçóç ôçò Éáðùíßáò 137 5. Ôá åãêëÞìáôá ðïëÝìïõ êáôÜ ôçò áíèñùðüôçôáò. Ôï Ïëïêáýôùìá 139 6. Ï áíôáãùíéóìüò óôï óôñáôüðåäï ôùí íéêçôþí 143 7. Ïé óõíèÞêåò åéñÞíçò êáé ç åíóùìÜôùóç ôçò ÄùäåêáíÞóïõ óôçí ÅëëÜäá 145 ÊÅÖ. ÓÔ´. Ï ìåôáðïëåìéêüò êüóìïò 1. Ç ìåôáðïëåìéêÞ ïñãÜíùóç ôçò äéåèíïýò êïéíùíßáò. - Ç óýóôáóç êáé ç ëåéôïõñãßá ôïõ ÏÇÅ 149 2. Ç Ýíáñîç ôïõ Øõ÷ñïý ÐïëÝìïõ, ïé åðéðôþóåéò ôïõ óôçí ÅëëÜäá êáé ï Åìöýëéïò Ðüëåìïò 151 3. Ç åîÝëéîç êáé ôï ôÝëïò ôïõ Øõ÷ñïý ÐïëÝìïõ 157 4. Ç áðïáðïéêéïðïßçóç êáé ï Ôñßôïò Êüóìïò 160 5. Ç ðïñåßá ðñïò ôçí åõñùðáúêÞ åíïðïßçóç: Ðñáãìáôéêüôçôåò êáé ðñïïðôéêÝò 163 6. Ç ÅëëÜäá Ýùò ôï 1974 165 7. Ç ÅëëÜäá ôçò Ìåôáðïëßôåõóçò êáé ç Ýíôáîç óôçí ÅíùìÝíç Åõñþðç 169 8. Ôï Êõðñéáêü Ðñüâëçìá 171 ÊÅÖ. Æ´. ÐíåõìáôéêÜ êáé êáëëéôå÷íéêÜ ñåýìáôá áðü ôçí ðåñßïäï ôïõ ñïìáíôéóìïý Ýùò ôéò áñ÷Ýò ôïõ 21ïõ áéþíá 1. Ç êßíçóç ôùí éäåþí. Óôï÷áóìüò, åðéóôÞìç êáé ôÝ÷íç ôïõ 19ïõ áéþíá 177 2. Ï ðïëéôéóìüò ôïõ 20ïý áéþíá. 192 Åðßëïãïò. Ïé ðñïêëÞóåéò ôïõ 21ïõ áéþíá 238 ÂÉÂËÉÏÃÑÁÖÉÁ 240%
Ð Ñ Ï Ë Ï Ã Ï Ó
Ç ìåëÝôç ôçò éóôïñßáò âïçèÜ óôçí êáôáíüçóç ôçò ðïëõðëïêüôçôáò ôçò áíèñþðéíçò äñÜóçò êáé ôùí ðáñáãüíôùí ðïõ ôçí åðçñåÜæïõí, áëëÜ óõã÷ñüíùò óõíôåëåß óôç äéáìüñöùóç éóôïñé-êÞò óêÝøçò, äçëáäÞ âïçèÜ óôï íá óêÝöôåôáé êáé íá åíåñãåß êáíåßò óõíåéäçôÜ. Ãßíåôáé êáôáíï-çôü üôé ïé ìáèçôÝò ôçò ô Ëõêåßïõ, Ý÷ïíôáò êáëëéåñãÞóåé áñêåôÜ ôçí êñéôéêÞ äéÜèåóç êáé óêÝ-øç, åßíáé óå èÝóç íá áíáðôýîïõí ìßá äéáëåêôéêÞ ó÷Ýóç ìå ôçí éóôïñéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá, íá äÝ-÷ïíôáé ôá ìçíýìáôá êáé íá ëåéôïõñãïýí ìå ôç óåéñÜ ôïõò êáé ïé ßäéïé ùò åíóõíåßäçôïé öïñåßò ôçò éóôïñéêÞò åîÝëéîçò. Ôçí åíåñãü áõôÞ óõììåôï÷Þ ôùí ìáèçôþí ïöåßëåé íá õðçñåôÞóåé ç äéäá-óêáëßá ôïõ ìáèÞìáôïò ôçò Éóôïñßáò. H åîÝëéîç ôçò ó÷ïëéêÞò éóôïñéïãñáößáò áêïëïõèåß ïðùóäÞðïôå ôçí åîÝëéîç ôçò åðéóôÞìçò ôçò Éóôïñßáò êáé åðçñåÜæåôáé áðü áõôÞí. Ôéò ôåëåõôáßåò äåêáåôßåò Ý÷åé óçìåéùèåß óçìáíôéêÞ ðñüïäïò óôç äéäáóêáëßá ôçò Éóôïñßáò, ôçí ïðïßá åßíáé õðï÷ñåùìÝíïò íá ëáìâÜíåé õðüøç ï êá-èçãçôÞò êáé íá ðñïóáñìüæåé ôç äéäáêôéêÞ ôïõ óå áõôÞí. Óôü÷ïò ôïõ Âéâëßïõ ôïõ ÊáèçãçôÞ åßíáé íá õðïóôçñßîåé äéäáêôéêÜ ôï âéâëßï ôïõ ÌáèçôÞ Éóôïñßá ôïõ Íåüôåñïõ êáé ôïõ Óýã÷ñïíïõ Êüóìïõ (1815 Ýùò óÞìåñá), ðïõ ðñïïñßæåôáé ãéá ôï ìÜèçìá ÃåíéêÞò Ðáéäåßáò óôçí ô ôÜîç ôïõ Ãåíéêïý êáé ôçí Ä´ ôïõ Åóðåñéíïý Ëõêåßïõ. Ï ÊáèçãçôÞò ðïõ èá äéäÜîåé ôï ìÜèçìá ðñÝðåé íá ëÜâåé õðüøç ôïõ äýï âáóéêÝò ðáñáìÝ-ôñïõò : ôç äéÜôáîç ôçò ýëçò ôïõ Âéâëßïõ ôïõ ÌáèçôÞ, óýìöùíá ìå ôçí ïðïßá ôá ãåãïíüôá ðïõ áöïñïýí óôç Íåüôåñç êáé Óýã÷ñïíç ÅëëçíéêÞ Éóôïñßá åîåôÜæïíôáé ìÝóá óôï ðëáßóéï ôçò Åõ-ñùðáúêÞò Éóôïñßáò êáé óå óõíÜñôçóç ìå ôéò åîåëßîåéò óå ðáãêüóìéï åðßðåäï, áëëÜ êáé ôçí ðï-ëõðëïêüôçôá ôçò éóôïñïýìåíçò ðåñéüäïõ, áöïý áõôÞ áíáöÝñåôáé óå äýï êáèïñéóôéêïýò ãéá ôç öõóéïãíùìßá ôçò Áíèñùðüôçôáò áéþíåò, ôïí 19ï êáé ôïí 20ü áéþíá. Ç äïìÞ ôïõ âéâëßïõ ôïõ ÊáèçãçôÞ ðåñéëáìâÜíåé ìßá åéóáãùãÞ (ìå êáôáôïðéóôéêÜ óôïé÷åßá ãéá ôçí åðéóôÞìç ôçò Éóôïñßáò êáé ôç äéäáêôéêÞ ôçò óôç Â/ èìéá Åêð/óç) êáé , óôï êýñéï ìÝñïò, äéäáêôéêÞ åðåîåñãáóßá áíÜ åíüôçôá. Ùò ðñïò ôç äéäáêôéêÞ åðåîåñãáóßá, êáèïñßæïíôáé ïé äéäá-êôéêïß óôü÷ïé êáé åðéóçìáßíïíôáé êïìâéêÜ óçìåßá, áðü ôá ïðïßá ìðïñåß íá óõíèÝóåé ï äéäÜ-óêùí ôïí êåíôñéêü Üîïíá ôçò äéäáóêáëßáò ôïõ. Óå êÜðïéåò åíüôçôåò äßíïíôáé ðåñéóóüôåñá éóôïñéêÜ óôïé÷åßá (ôïðéêïý êáé Üëëïõ åíäéáöÝñïíôïò) áðï ü,ôé óôï ÂÌ, ìå óêïðü ï äéäÜóêùí, üôáí ôï êñßíåé óêüðéìï, íá ôá ÷ñçóéìïðïéåß. Ðáñáôßèåíôáé åðßóçò ðñüóèåôåò ðçãÝò ðñïò å-ìðëïõôéóìü ôïõ ìáèÞìáôïò êáé ðëçñÝóôåñç ãíþóç ôïõ ðåñéå÷ïìÝíïõ ôïõ áðü ôïõò ìáèçôÝò, êáé ìßá åíäåéêôéêÞ âéâëéïãñáößá óôï ôÝëïò. ÐåñéëáìâÜíïíôáé åðßóçò ïñéóìÝíåò åíäåéêôéêÝò äéäá-óêáëßåò. ÊáôáâëÞèçêå ðñïóðÜèåéá ôï Âéâëßï ôïõ ÊáèçãçôÞ íá áðïôåëÝóåé Ýíá ÷ñÞóéìï åñãáëåßï ôçò äéäáêôéêÞò ôïõ ìáèÞìáôïò, ÷ùñßò íá áãíïåßôáé üôé ïé ïðïéåóäÞðïôå ðáéäáãùãéêÝò ïäçãßåò ðñïò ôïí äÜóêáëï äåí Ý÷ïõí êáé äåí ðñÝðåé íá Ý÷ïõí ôçí Ýííïéá åíüò äåóìåõôéêïý ðëáéóßïõ áñ-÷þí, óýìöùíá ìå ôéò ïðïßåò èá åðéôåëÝóåé ôï äéäáêôéêü ôïõ Ýñãï.Ïé óõããñáöåßò
&
ÅÉÓÁÃÙÃÇ
Á. ÏÑÉÓÌÏÉ - ÐÇÃÅÓ - ÌÅÈÏÄÏÉ ÔÇÓ ÉÓÔÏÑÉÁÓ
Ôé åßíáé éóôïñßá. Ç Ýííïéá ôçò Éóôïñßáò èá ìðïñïýóå íá èåùñçèåß ùò ôñéóäéÜóôáôç. Äçëþ-íåé á) ôçí éóôïñéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá â) ôç èåùñçôéêÞ åðéóôÞìç1, ç ïðïßá áó÷ïëåßôáé ìå ôç óõ-óôçìáôéêÞ Ýñåõíá, ãíþóç êáé åñìçíåßá ôçò éóôïñéêÞò ðñáãìáôéêüôçôáò êáé ã) ôçí ðáñïõóßáóç ôùí ðïñéóìÜôùí ôçò åðéóôçìïíéêÞò Ýñåõíáò êÜðïéïõ éóôïñéêïý óå óõóôçìáôéêÞ ìïñöÞ. Ç äåý-ôåñç êáé ç ôñßôç Ýííïéá óõíôßèåíôáé êáé óõíáðïôåëïýí ôçí éóôïñßá ùò éóôïñéïãñáößá2. Áíôéêåßìåíï ôçò Éóôïñßáò. Ï äéá÷ùñéóìüò ôùí éóôñéêþí ãåãïíüôùí áðü ôá áðëÜ óõìâÜíôá, áðç÷åß âÝâáéá ôçí ðáñÜäïóç ôùí ðñþôùí ìåãÜëùí Éóôïñéêþí ôçò åëëçíéêÞò áñ÷áéüôçôáò Çñï-äüôïõ êáé Èïõêõäßäç, êõñßùò üìùò áðïôåëåß ðñïúüí ôïõ ãåñìáíéêïý éóôïñéóìïý ôïõ 19ïõ áéþíá, ï ïðïßïò õðü ôçí åðßäñáóç ôïõ öéëïóïöéêïý ñåýìáôïò ôïõ èåôéêéóìïý ðñïóÝäùóå åðéóôçìïíéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ óôçí éóôïñéêÞ óêÝøç êáé ðñáêôéêÞ. ´Åêôïôå óõíôåëÝóôçêå ìåãÜëç ðñüïäïò óôçí éóôïñßá êáé ôçí éóôïñéïãñáößá. Áðü ôç äåêáåôßá ôïõ 1920 Üñ÷éóáí íá äéáìïñöþíïíôáé íÝåò áíôé-ëÞøåéò ãéá ôçí åðéóôÞìç ôçò Éóôïñßáò, þóôå íá áíôáðïêñßíïíôáé óôéò íÝåò êïéíùíéêÝò êáé ðïëéôé-êÝò óõíèÞêåò. Åìöáíßóôçêáí äéÜöïñåò éóôïñéðïëéôé-êÝò ó÷ïëÝò ç íÝá Þ óõíïëéêÞ éóôïñßá óôç Ãáëëßá, ç íÝá ïéêïíïìéêÞ éóôïñßá óôçí ÁìåñéêÞ, áëëÜ êáé ï éóôïñéêüò õëéóìüò ( Þäç áðü ôï ôÝëïò ôïõ 19ïõ áéþíá), ïé ïðïßåò åîÝöñáóáí äéáöïñåôéêÝò áíôéëÞøåéò ãéá ôï ðåñéå÷üìåíï ôçò éóôïñßáò êáé ôç ìå-èïäïëïãßá ôçò éóôïñéêÞò Ýñåõíáò3 . ÊáôÜ âÜóç ç éóôïñéêÞ óêÝøç ôïõ 20ïý áéþíá áìöéóâÞôçóå êÜðïéåò áðü ôéò âáóéêÝò áñ÷Ýò ôçò ðáñáäïóéáêÞò éóôïñéïãñáößáò êáé Ýäùóå óôçí éóôïñéêÞ Ýñåõ-íá ìåãáëýôåñï êïéíùíéêü ðñïóáÝñåõ-íáôïëéóìü. Áðü ôç âáñýôçôá óôïí ñüëï ôùí áôüìùí êáé ôùí óôïé-÷åßùí ôçò ðñïèåôéêüôçôáò ôçò ðáñáäïóéáêÞò éóôïñßáò, ðÝñáóå óôç óçìáóßá ôùí êïéíùíéêþí äï-ìþí êáé ôùí äéáäéêáóéþí ôùí êïéíùíéêþí áëëáãþí. Ç êáèçìåñéíÞ æùÞ ôùí áíèñþðùí ð.÷. áíá-ãíùñßóôçêå ùò éóôïñéêüò ðáñÜãïíôáò éóüôéìïò ìå ôïõò ðáñáäïóéáêÜ èùñïýìåíïõò ùò ôÝôïéïõò, åíþ ç ìåëÝôç ôçò íïïôñïðßáò ôùí êïéíùíéêþí ïìÜäùí êáé ç ðïóïôéêÞ áðïôýðùóç ôçò äñÜóçò ôùí ðëçèõóìþí áðïôÝëåóáí ïõóéáóôéêÝò ìåèüäïõò éóôïñéêÞò åñìçíåßáò. 1. "ÅðéóôÞìç ìðïñïýìå í' áðïêáëÝóïõìå ôï óýíïëï ôùí áíôéêåéìåíéêïý ÷áñáêôÞñá óõóôçìáôéêþí ãíþóåùí åðß äéáöüñùí ôïìÝùí ôïõ åðéóôçôïý [ ] Äåí õðÜñ÷åé åíéáßï, ëïãéêÜ óõíå÷üìåíï óýóôçìá åðéóôçìþí. ÕðÜñ÷ïõí ìÜëëïí ðïëëÝò åðéóôÞìåò ìå ñåõóôÜ ðïëëÝò öïñÝò ìåôáîý ôïõò üñéá [ ] ÅðéóôÞìç óçìáßíåé óõíå÷Þ ðíåõìáôéêÞ äçìéïõñãßá êáé áðáñôéóìü åíüò äéáñêþò áõîáíüìåíïõ èçóáõñïý óõóôçìáôéêþí ãíþóåùí ðïõ âñßóêïíôáé óå ðïëõåéäåßò ó÷Ýóåéò ìå ôéò õðüëïéðåò ðïëéôéóôéêÝò äçìéïõñãßåò [ ] Óôç Äýóç êáé óôï äõôéêü ðïëéôéóìü, ç ÅðéóôÞìç, êõñßùò áðü ôçí åðï÷Þ ôïõ Äéáöùôéóìïý, âñßóêåôáé óôï ðïëéôéóôéêü åðßêåíôñï ôüóï áðïöáóéóôéêÜ üóï óå êáíÝíáí Üëëï ðïëéôéóìü [ ] ÂáóéêÝò ðñïûðïèÝóåéò ãéá ôçí ïñèÞ êáëëéÝñãåéá ôçò åðéóôÞìçò êáé ãéá ôçí åðéóôçìïíéêÞ ðñüïäï åßíáé ç åëåýèåñç Üóêçóç ôçò åðéóôÞìçò êáé ç åëåýèåñç äéäáóêáëßá ôçò. Ôïýôï åßíáé áñ÷Þ ãåíéêÞ ãéá êÜèå åðéóôÞìç, áðáñáßôçôç üìùò éäéáßôåñá ãéá ôéò áíèñùðéóôéêÝò êáé éóôïñéêÝò åðéóôÞìåò". Âë. É. ÊÁÑÁÃÉÁÍÍÏÐÏÕËÏÓ, ÅéóáãùãÞ óôçí åðéóôÞìç ôçò Éóôïñßáò, Èåóóáëïíßêç, ÂÜíéáò, 1989, óó. 8-14. 2. É. ÊÁÑÁÃÉÁÍÍÏÐÏÕËÏÓ, ü.ð., óó. 15-16. 3. Ã. ÃÉÁÍÍÏÐÏÕËÏÓ ê.Ü., ÅéóáãùãÞ óôéò éóôïñéêÝò óðïõäÝò, ÁèÞíá, ÏÅÄÂ, 1990, óó.7-9*. ÃÉÁÊÏÕÌÇÓ, Ç Éóôïñßá ùò Ýñåõíá êáé êñéôéêÞ, ÁèÞíá, ÐáôÜêçò, 1984, óó.46-52.'
Ç êõñßáñ÷ç áíôßëçøç ãéá ôï ðïéïò åßíáé ï óôü÷ïò ôïõ éóôïñéêïý óÞìåñá ìðïñåß íá óõíïøé-óôåß óôï åîÞò: Ç éóôïñßá Ý÷åé ÷ñÝïò íá áíáæçôÜ ü÷é ìüíï ôçí áëÞèåéá (ç áëÞèåéá ãéá ôçí áëÞ-èåéá), áëëÜ êáé ôá äéäÜãìáôá áðü áõôÞí, êáèþò êáé ôéò ðñáêôéêÝò åöáñìïãÝò ôçò óå üëåò ôéò ðôõ÷Ýò ôçò áíèñþðéíçò äñáóôçñéüôçôáò, ãéá íá ìðïñåß íá åßíáé ÷ñÞóéìç4. ÐçãÝò ôçò Éóôïñßáò. Äåí åßíáé åýêïëï óôïí éóôïñéêü íá Ý÷åé ðñïóùðéêÞ áíôßëçøç ãéá üëá ôá ãåãïíüôá ìå ôá ïðïßá èÝëåé íá áó÷ïëçèåß. ¼ôáí ìÜëéóôá ðñüêåéôáé íá ìåëåôÞóåé éóôïñéêÜ ãåãïíüôá ôïõ áðþôåñïõ ðáñåëèüíôïò, ôüôå áõôü êáèßóôáôáé åíôåëþò áäýíáôï. ÅðïìÝíùò ðþò èá åñãáóôåß ãéá íá óõíèÝóåé ôï Ýñãï ôïõ; ÂïÞèåéá ó áõôü ôï ðñüâëçìá äßíïõí ïé éóôïñéêÝò ðç-ãÝò. ÐçãÝò ôçò éóôïñßáò èåùñïýíôáé: á) ôá ãñáðôÜ ìíçìåßá, â) ç ðñïöïñéêÞ ðáñÜäïóç (èñýëïé, ìýèïé êôë.), ã) ôá áñ÷áéïëïãéêÜ, êáé ôá ìíçìåßá ôÝ÷íçò (êôßóìáôá, äéÜöïñá áíôéêåßìåíá, Ýñãá ôÝ÷íçò êôë.) êáé ä) ôï ïðôéêïáêïõóôéêü êáé çëåêôñïíéêü õëéêü (öùôïãñáößåò, êéíçìáôïãñáöé-êÝò ôáéíßåò íôïêõìáíôÝñ, äéáäßêôõï). Ïé ðçãÝò äéáêñßíïíôáé óå Üìåóåò êáé Ýììåóåò. Ïé Üìåóåò ðçãÝò áðïôåëïýí ìÝñïò ôçò ßäéáò ôçò éóôïñéêÞò ðñáãìáôéêüôçôáò êáé áðïôåëïýí áõèåíôéêÝò ìáñôõñßåò (ð.÷. êåßìåíá óõíèçêþí, íïìïèåóßåò, Ýããñáöá, íïìßóìáôá, áñ÷áéïëïãéêÜ ìíçìåßá, ïðôéêïáêïõóôéêü õëéêü), åíþ ïé Ýììåóåò ðçãÝò åêöñÜæïõí ôçí õðïêåéìåíéêÞ ãíþìç ôïõ óõã-ãñáöÝá ôïõò (ð. ÷. éóôïñéïãñáößåò, ÷ñïíïãñáößåò, áðïìíçìïíåýìáôá, Ýñãá ëïãïôå÷íßáò ê.Ü.). Áîéïðéóôßá ôùí éóôïñéêþí ðçãþí. Ï éóôïñéêüò ðñÝðåé íá åëÝãîåé ôçí áîéïðéóôßá êÜðïéáò ðç-ãÞò ðñïôïý ôç ëÜâåé õðüøç, ãéáôß äåí åßíáé áîéüðéóôåò üëåò ïé ðçãÝò. ¢ëëåò åßíáé ðëáóôÝò, Üëëåò åðçñåÜæïíôáé áðü ðñïóùðéêÝò óõìðÜèåéåò Þ áíôéðÜèåéåò ôïõ óõíôÜêôç ôïõò Þ áðü ôéò öé-ëïäïîßåò êáé ôá óõìöÝñïíôÜ ôïõ, Þ áêüìá êáé áðü ôçí éäåïëïãßá ôïõ. Ôç äõóêïëßá áíáæÞôçóçò ôçò áëÞèåéáò åðéóçìáßíåé ï Èïõêõäßäçò5: [åðéðüíùò ä`å ç]õñßóêåôï äéüôé ï]]é ðáñüíôåò ôï~éò {{åñãïéò ]åêÜóôïéò ï[[õ ôáõô`á ðåñ`é ô~ùí á[õô~ùí {åëåãïí, [áëë #ùò ]åêáôÝñùí ôéò å[õíïßáò }ç ìíÞìçò {{å÷ïé. Áñùãü óôï äýóêïëï Ýñãï ôïõ Ý÷åé ï éóôïñéêüò ôçí ðïëýðëåõñç ìüñöùóÞ ôïõ êáé ôá ðï-ñßóìáôá Üëëùí åðéóôçìþí óôá ïðïßá ìðïñåß íá êáôáöåýãåé. Ç ðåñéïäïëüãçóç óôçí Éóôïñßá. Áðü ôïí 18ï áéþíá ïé éóôïñéêïß, ãéá ìåèïäïëïãéêïýò ëü-ãïõò, ÷ùñßæïõí ôçí éóôïñßá óå ôñåéò ìåãÜëåò ðåñéüäïõò (ôçí áñ÷áßá, ôç ìåóáéùíéêÞ êáé ôç íåü-ôåñç êáé óýã÷ñïíç). Ç äéáßñåóç áõôÞ åßíáé óõìâáôéêÞ êáé ãßíåôáé ãéá êáèáñÜ ðñáêôéêïýò ëü-ãïõò. Êáôáíïïýìå êáëýôåñá ìéá åðï÷Þ, áí ãíùñßæïõìå ôé ðñïçãÞèçêå êáé ôé áêïëïýèçóå. Åêôé-ìïýìå êáëýôåñá ôç óõìâïëÞ ôçò óôïí ðïëéôéóìü, üôáí ãíùñßæïõìå ôé êëçñïíüìçóå áðü ôçí ðñï-çãïýìåíç éóôïñéêÞ ðåñßïäï êáé ôé êëçñïäüôçóå óôçí åðüìåíç. ÓõóôÞìáôá ×ñïíïëüãçóçò. Ïé Üíèñùðïé áðü ðáëéÜ Ýíéùóáí ôçí áíÜãêç ôïõ õðïëïãéóìïý ôïõ ÷ñüíïõ. Ó áõôü âïÞèçóå ç åíáëëáãÞ óå çìÝñá êáé íý÷ôá, ç äéáäï÷éêÞ åìöÜíéóç ôùí åðï-÷þí, ïé êéíÞóåéò ôùí Üóôñùí, ôïõ Þëéïõ êáé ôçò óåëÞíçò. ¸ôóé êáèéåñþèçêáí ôï óåëçíéáêü êáé ôï çëéáêü çìåñïëüãéï. Ôï áóôñïíïìéêü Ýôïò éóïýôáé ìå 365 çìÝñåò, 5 þñåò, 48´ êáé 46´´. Ôç äé-áßñåóç ôïõ Ýôïõò óå åâäïìÜäåò êáèéÝñùóáí ïé Åâñáßïé êáé ôçí áðïäÝ÷ôçêáí ïé ×ñéóôéáíïß êáé ïé ÌïõóïõëìÜíïé. Ïé áñ÷áßïé Ñùìáßïé êáé Áéãýðôéïé åß÷áí áìéãÝò çëéáêü çìåñïëüãéï. Óôï ñù-ìáúêü áñ÷Þ ôïõ Ýôïõò Þôáí ç 1ç Éáíïõáñßïõ, åíþ óôï áéãõðôéáêü ç 29ç Þ 30Þ Áõãïýóôïõ. Óôïí áñ÷áßï åëëçíéêü êüóìï ï ôñüðïò ÷ñïíïëïãÞóåùò Þôáí ðïéêßëïò. Ç ÷ñïíïëüãçóç ìå âÜ-óç ôéò ÏëõìðéÜäåò åßíáé ç ðéï áðïäåêôÞ. Ç ðñþôç ÏëõìðéÜäá ôïðïèåôåßôáé óôï 776 ð.×. Ïé Ñù-ìáßïé ìåôñïýóáí ìå âÜóç ôï Ýôïò êôßóåùò ôçò Ñþìçò (753 ð.×.), áëëÜ êáé ìå âÜóç ôçí åôÞóéá áñ÷Þ ôçò õðáôåßáò. Ôï äåýôåñï óýóôçìá á÷ñçóôåýèçêå ôï 541 ì.×., üôáí ï Éïõóôéíéáíüò êáôÜñ-ãçóå ôçí õðáôåßá. Óôçí áñ÷áßá ÁèÞíá ìåôñïýóáí ìå âÜóç ôç èçôåßá ôïõ åðþíõìïõ Üñ÷ïíôá, óôç ÓðÜñôç ìå ôç èçôåßá ôùí åöüñùí, óôï ¢ñãïò ìå ôç èçôåßá ôçò éÝñåéáò ôçò ¹ñáò. 4. ÁÐ. ÂÁÊÁËÏÐÏÕËÏÓ, Ï ÷áñáêôÞñáò ôùí ÅëëÞíùí, Áíé÷íåýïíôáò ôçí åèíéêÞ ìáò ôáõôüôçôá. ¸ñåõíá, ðïñßóìáôá, äéäÜãìáôá, Èåóóáëïíßêç 1983, ó.344. 5. ÈÏÕÊÕÄÉÄÇÓ, Éóôïñßáé, Á,22,3.Ï ÷ñéóôéáíéêüò êüóìïò êáèéÝñùóå äéêÞ ôïõ ÷ñïíïëïãßá. Ôïí 6ï áéþíá ï ìïíá÷üò Äéïíýóéïò ï Ìéêñüò õðïëüãéóå ôç ãÝííçóç ôïõ ×ñéóôïý ìå âÜóç ôï Ýôïò äçìéïõñãßáò ôïõ êüóìïõ. ¸ôóé ôï Ýôïò 1 ôçò óçìåñéíÞò ÷ñïíïëïãßáò áíôéóôïé÷åß óôï Ýôïò 5508/9 áðü êôßóåùò êüóìïõ. Áñ÷Þ ôïõ Ýôïõò óôï ÂõæÜíôéï Þôáí ç 1ç Óåðôåìâñßïõ. Áõôü êáèéåñþèçêå ôïí 5ï áéþíá. Êáé óÞìåñá ôï åêêëçóéáóôéêü Ýôïò áñ÷ßæåé ôçí ßäéá çìÝñá. Ôüôå êáèéåñþèçêå êáé ç ìÝôñçóç óå éíäéêôéþíåò. Ìå ôïí üñï éíäéêôéþíá (ëáô. indictio = öüñïò Þ åðéâïëÞ öüñïõ) ðñïóäéïñßæåôáé Ýíáò êýêëïò 15 åôþí. Ç áñßèìçóç ãéíüôáí ùò åîÞò: ðñþôç, äåýôåñç åë. éíäéêôéþíá, ùò ôç äÝêáôç ðÝìðôç, ïðüôå ç áñßèìçóç îáíÜñ÷éæå áðü ôçí áñ÷Þ. Óå ðáëéïýò íáïýò Þ ðáëéÜ åêêëçóéáóôéêÜ Ýããñáöá êáé âéâëßá ç ÷ñïíïëüãçóç ãßíåôáé ìå âÜóç ôç äçìéïõñãßá ôïõ êüóìïõ. Ð.÷. ÁíçãÝñèç ï ðÜí-óåðôïò ïýôïò êáé èåßïò íáüò ôïõ Ê<õñßï>õ êáé Èåïý êáé ÓùôÞñïò çìþí É<çóï>ý ×<ñéóôï>ý ôïõ ÌåãÜëùí Ðõëþí/[ ] åðß Ýôïõò .æîò´ [7066-5509=1557], ìçíß Íïå<ì>âñßù ç´, éíäéêôéþíïò Áçò:. Ôï Éïõëéáíü çìåñïëüãéï [=Ýôïò 365 çìåñþí êáé 1 åðéðëÝïí áíÜ 4 ÷ñüíéá] êáèéåñþèçêå áðü ôïí Éïýëéï Êáßóáñá ôï 45 ð.×. êáé ßó÷õóå ãéá ðïëëïýò áéþíåò. ÅðåéäÞ êáé áõôü ðáñïõóßáóå êÜ-ðïéá áðüêëéóç, ôï 1582 êáèéåñþèçêå ôï ëåãüìåíï Ãñçãïñéáíü çìåñïëüãéï, áðü ôï üíïìá ôïõ ðÜðá Ãñçãïñßïõ Éô, ï ïðïßïò äéüñèùóå ôï ðñïçãïýìåíï. Ôï çìåñïëüãéï áõôü ßó÷õóå áìÝóùò óôï ðáðéêü êñÜôïò êáé ôá ðåñéóóüôåñá êáèïëéêÜ. Áñãüôåñá Ýãéíå áðïäåêôü óå üëç ôçí Åõñþ-ðç. Óôç Ñùóßá ìåôÜ ôçí ÅðáíÜóôáóç ôïõ 1917, óôçí Ôïõñêßá ôï 1914 êáé óôçí ÅëëÜäá ôï 1923. Ïé ëåãüìåíïé Ðáëáéïçìåñïëïãßôåò áêïëïõèïýí ôï Éïõëéáíü (ðáëéü) çìåñïëüãéï, êáèþò êáé ôá Ïñèüäïîá ðáôñéáñ÷åßá ìå ôï ¢ãéïí ¼ñïò. Ïé ÌïõóïõëìÜíïé ÷ñïíïëïãïýí ìå âÜóç ôï Ýôïò Åãßñáò (622 ì.×.), äçë. ôç ìåôïéêåóßá ôïõ ÌùÜìåè áðü ôç ÌÝêêá óôç Ìåäßíá.
Â. Ç ÉÓÔÏÑÉÁ ÙÓ ÌÁÈÇÌÁ ÊÁÉ ÔÏ ÂÉÂËÉÏ ÉÓÔÏÑÉÁÓ
1. ÄéäáêôéêÞ ôçò Éóôïñßáò
ÄéäÜóêïíôáò Éóôïñßá, ðñÝðåé íá Ý÷ïõìå õðüøç ìáò üôé ç Éóôïñßá ùò ìÜèçìá åß÷å êáé Ý÷åé Ýíôïíç áîéáêÞ äéÜóôáóç, ìå ôçí Ýííïéá üôé äéáìïñöþíåé êïéíùíéêÝò óõíåéäÞóåéò. Ãéá ôïí ëüãï áõôü åîÜëëïõ ôï Óõìâïýëéï ôçò Åõñþðçò (áðü ôï 1995 ê.å.) Ý÷åé äå÷ôåß ôçí åîÞò âáóéêÞ áñ÷Þ äéäáóêáëßáò ôçò Éóôïñßáò: ðáñÜëëçëá ìå ôçí ðñïâïëÞ ôçò åèíéêÞò ôáõôüôçôáò êáé ôçí áíÜäåé-îç ôçò óõìâïëÞò ôùí ëáþí óôïí ðáãêüóìéï ðïëéôéóìü, ôïí óåâáóìü ôïõ ´Áëëïõ /Ãåßôïíá êáé ôçí åîÜëåéøç ôùí êïéíùíéêþí êáé åèíéêþí ðñïêáôáëÞøåùí. ÐåñáéôÝñù, õðåíèõìßæïõìå ôá åîÞò: 1) Ç ýëç ïðïéïõäÞðïôå âéâëßïõ Éóôïñßáò, ðïëý äå ðåñéóóüôåñï åíüò ó÷ïëéêïý åã÷åéñéäßïõ, åßíáé ðïëý ðåñéïñéóìÝíç êáé óõíïðôéêÞ. ÕðÜñ÷ïõí ðÜñá ðïëëÜ Üëëá éóôïñéêÜ ãåãïíüôá, ôá ïðïßá åî áíÜãêçò äåí óõìðåñéëáìâÜíïíôáé ó áõôü. Áðáéôåßôáé åðïìÝíùò ìßá óõíïëéêÞ åðéóôç-ìïíéêÞ åðïðôåßá ôçò ýëçò áðü ìÝñïõò ôïõ äéäÜóêïíôïò. 2) ÅðåéäÞ ç Éóôïñßá ùò åðéóôÞìç áíáöÝñåôáé óôï ðáñåëèüí, åßìáóôå õðï÷ñåùìÝíïé íá æù-íôáíÝøïõìå ôéò óõíèÞêåò õðü ôéò ïðïßåò äéáäñáìáôßóôçêáí ôá åîåôáæüìåíá éóôïñéêÜ ãåãïíüôá, þóôå íá ãßíïõí êáôáíïçôÜ áðü ôïõò ìáèçôÝò ìáò. 3) Ãéá ôïí óêïðü áõôü åßíáé áðáñáßôçôïò Ýíáò ðñïçãïýìåíïò ó÷åäéáóìüò ôïõ ìáèÞìáôïò ìå ôçí Ýííïéá ôçò áêñéâïýò ïñéïèÝôçóçò ôïõ èÝìáôïò êáé ôçò ðáñáóôáôéêÞò ôïõ ðáñïõóßáóçò. 4) Ç åðåîåñãáóßá êÜèå åíüôçôáò èá ðñÝðåé íá ãßíåé ìå ôçí åõñåßá áîéïðïßçóç ãñáðôþí êáé åéêáóôéêþí ðçãþí, ÷áñôþí, äéáãñáììÜôùí êáé ëïéðïý õðïóôçñéêôéêïý õëéêïý áëëÜ êáé ìå ôçí áîéïðïßçóç ôùí ÍÝùí Ôå÷íïëïãéþí. ÄçëáäÞ ìå ìßá ðïëõðñéóìáôéêÞ ðñïóÝããéóç ôùí åîåôáæï-ìÝíùí èåìÜôùí êáé ìå óôü÷ï ôçí áíÜðôõîç ôçò éóôïñéêÞò ãíþóçò êáé óêÝøçò ôùí ìáèçôþí ìÝ-óá áðü ôçí ïìáäïóõíåñãáôéêÞ ïñãÜíùóç ôïõ ìáèÞìáôïò. Áò ìç ëçóìïíïýìå üôé ç óýã÷ñïíçäéäáêôéêÞ ôçò Éóôïñßáò õðáãïñåýåé ìßá äõíáìéêÞ åðåîåñãáóßá ôïõ õðïóôçñéêôéêïý õëéêïý êÜèå íÝáò åíüôçôáò áðü ôïõò ìáèçôÝò êáèïäçãïýìåíç áðü ôïí äéäÜóêïíôá êáé óôï ðëáßóéï ôçò äéåñåõíçôéêÞò ìÜèçóçò. 2. ÂáóéêÝò áñ÷Ýò Ïé äéäÜóêïíôåò ïöåßëïõí íá ðñïóÝ÷ïõí, þóôå ïé éóôïñéêÝò ãíþóåéò ðïõ ðáñÝ÷ïõí óôïõò ìá-èçôÝò ôïõò íá åßíáé Ýãêõñåò êáé íá áíôéìåôùðßæïíôáé ìå åðéóôçìïíéêÞ õðåõèõíüôçôá. ÐñÝðåé íá åðéëÝãïõí äñáóôçñéüôçôåò êáé ôå÷íéêÝò åðéêïéíùíßáò ìå ôçí ôÜîç ôÝôïéåò, ðïõ íá äéÝðïíôáé áðü ðáéäáãùãéêÞ åõèýíç, íá óôï÷åýïõí äå óôçí áíÜðôõîç êñéôéêÞò óêÝøçò êáé ü÷é óôåßñáò áðïìíç-ìüíåõóçò. Íá êáëëéåñãïýí ôï êáôÜëëçëï ðáéäáãùãéêü êëßìá êáé íá ðñïóðáèïýí íá åîáóêïýí ôéò âáóéêÝò íïçôéêÝò ëåéôïõñãßåò ôùí ìáèçôþí: åðáãùãéêÞ êáé ðáñáãùãéêÞ óêÝøç, áíÜëõóç, êáôçãïñéïðïßçóç, áéôéïëüãçóç áðüøåùí, äéáôýðùóç õðïèÝóåùí, åîáãùãÞ óõìðåñáóìÜôùí, äéÜêñéóç áéôéþí êáé áöïñìþí áðü ôï áðïôÝëåóìá, ôçò åêôßìçóçò áðü ôá ãåãïíüôá ê.Ü. Éäéáßôå-ñç âáñýôçôá ìðïñåß íá äïèåß óôç äéáäéêáóßá äéåñåõíÞóåùò ôùí éóôïñéêþí ãåãïíüôùí ìå ôï íá ôßèåíôáé ðñïâëÞìáôá ðñïò åðßëõóç, óôçí ðñïóÝããéóç ôùí éóôïñéêþí ðçãþí, óôç äéáôýðùóç áðüøåùí áðü ôïõò ìáèçôÝò êáé óôçí áíÜðôõîç äéáëüãïõ. ÔÝëïò, ïé äéäÜóêïíôåò ïöåßëïõí íá ìçí åìöáíßæïíôáé ùò éóôïñéêÝò áõèåíôßåò áëëÜ ùò åìøõ÷ùôÝò êáé óõíôïíéóôÝò ôçò äéáäéêáóßáò ôçò ïìáäïóõíåñãáôéêÞò áíáêáëõðôéêÞò ìÜèçóçò. Ìåèïäïëïãßá. Óôçí ðáñáäïóéáêÞ äéäáóêáëßá Ý÷ïõìå ðñïöïñéêÞ Ýêèåóç/áöÞãçóç ôçò äé-äáêôÝáò ýëçò êáé ùò äéäáêôéêÜ ìÝóá ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ôï ó÷ïëéêü âéâëßï êáé ï ðßíáêáò. Ôï óý-íïëï ôùí ìáèçôþí åñãÜæåôáé ìå ôïí ßäéï ôñüðï. Óå ìéá åîåëéãìÝíç ìïñöÞ äéäáóêáëßáò ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ðïéêßëåò ìÝèïäïé, þóôå ç ôÜîç íá åñãÜæåôáé êáôÜ ôï äõíáôüí ïìáäïóõíåñãáôéêÜ. Ïé ìáèçôÝò áíáëáìâÜíïõí äéÜöïñåò äñáóôç-ñéüôçôåò êáé åêðïíïýí ó÷Ýäéá åñãáóßáò, ìå áðïôÝëåóìá ç äéäáêôéêÞ äéáäéêáóßá íá ãßíåôáé ðéï óýíèåôç êáé ðéï äçìéïõñãéêÞ. á) Ç áöÞãçóç. ¼ôáí Ý÷åé æùíôÜíéá êáé ðïéêéëßá, ìðïñåß íá äþóåé ìå óõíôïìßá êáé áêñß-âåéá ôçí éóôïñéêÞ ýëç óôïõò ìáèçôÝò åíåñãïðïéþíôáò óõã÷ñüíùò ôïí ðñïâëçìáôéóìü êáé ôï åíäéáöÝñïí ôïõò. ¼ôáí óõíäõÜæåôáé ìå äéÜëïãï, åðéôõã÷Üíåé ôç óõììåôï÷Þ ôùí ìáèçôþí óôç ìáèçóéáêÞ äéáäéêáóßá (áíÜëõóç, óýãêñéóç, óýíèåóç, êáôáíüçóç ðïëõðëïêüôçôáò ôùí éóôïñé-êþí ãåãïíüôùí). Ç áöÞãçóç åßíáé óçìáíôéêÞ ãéá ôçí ðñïóöïñÜ ôçò íÝáò åíüôçôáò, ðñÝðåé üìùò íá åßíáé óõíïðôéêÞ, þóôå íá åîáóöáëßæåôáé éêáíüò ÷ñüíïò ãéá ôçí êñéôéêÞ åðåîåñãáóßá ôçò éóôïñéêÞò ýëçò. â) Ï äéÜëïãïò. Ó áõôüí, åðéäéþêåôáé êáé åíèáññýíåôáé ç óõììåôï÷Þ ïëüêëçñçò ôçò ôÜîçò ìå ôçí áîéïðïßçóç ôùí ãíþóåùí êáé ôùí åìðåéñéþí ðïõ Ý÷ïõí Þäç áðïêôÞóåé ïé ìáèçôÝò. ÌÝ-óá áðü ôïí äéÜëïãï ìðïñåß íá ãßíåôáé óýíäåóç êáé óýãêñéóç ôùí åîéóôïñïýìåíùí ìå Üëëá ãíù-óôÜ éóôïñéêÜ ãåãïíüôá, êáèþò êáé äéåðéóôçìïíéêÝò/äéáèåìáôéêÝò ðñïåêôÜóåéò óå Üëëá ãíùóôé-êÜ áíôéêåßìåíá (ð.÷. êïéíùíéïëïãßá, ëïãïôå÷íßá). ã) Ïé ãñáðôÝò åñãáóßåò ìáèçôþí. ÁõôÝò ðñÝðåé íá ôßèåíôáé óå èÝìáôá ðïõ âïçèïýí óôçí áíÜðôõîç êñéôéêÞò óêÝøçò êáé ü÷é óôçí áðëÞ áíáðáñáãùãÞ ðëçñïöïñéþí, íá äßíïõí åðßóçò áöïñìÝò ãéá äéÜëïãï. Ïé ãñáðôÝò åñãáóßåò ìðïñåß íá åßíáé áôïìéêÝò Þ ïìáäéêÝò êáé íá áíá-öÝñïíôáé óå ìßá äéäáêôéêÞ åíüôçôá Þ óå åõñýôåñåò èåìáôéêÝò åíüôçôåò. ÂÜóç ôùí åñãáóéþí ðñÝðåé íá åßíáé ç êñéôéêÞ åðåîåñãáóßá êáé ðáñïõóßáóç éóôïñéêþí ðçãþí êáé ÷áñôþí, åéêá-óôéêïý õëéêïý, ðéíÜêùí êáé äéáãñáììÜôùí, êáèþò êáé ç óýíèåóç êáé ðáñïõóßáóç ôùí ðáñá-ôçñÞóåùí êáé óõìðåñáóìÜôùí ôùí ìáèçôþí áðü åðéóêÝøåéò óå ìïõóåßá êáé éóôïñéêïýò ôü-ðïõò ê.Ü. ä) Ç Ýñåõíá ôùí ðçãþí. Ç ìåëÝôç Üìåóùí Þ Ýììåóùí ðçãþí ôçò éóôïñßáò åéóÜãåé ôïõò ìá-èçôÝò óôçí éóôïñéêÞ Ýñåõíá, þóôå íá âëÝðïõí ôçí éóôïñßá åíåñãçôéêÜ êáé äéåñåõíçôéêÜ. Ôïõò âïçèÜ íá áíáðôýîïõí êñéôéêÞ óêÝøç, êáèþò áíáãêÜæïíôáé íá áíôéìåôùðßóïõí éóôïñéêÜ ðñï-âëÞìáôá, êáé ôïõò êáèéóôÜ éêáíïýò íá áîéïëïãïýí ôéò ðçãÝò áðü Üðïøç åãêõñüôçôáò êáé
áíôé-
êåéìåíéêüôçôáò. Ç ìåëÝôç ôùí ðçãþí ìðïñåß íá áêïëïõèÞóåé ôá åîÞò óôÜäéá: áíáæÞôçóç ðçãþí, åíôïðéóìüò ôùí éóôïñéêþí óôïé÷åßùí ðïõ ðåñéÝ÷ïõí, äéåñåýíçóç ôçò ïðôéêÞò ôïõ äçìéïõñãïý êÜèå ðçãÞò, êñéôéêÞ åîÝôáóç ôùí õðü äéåñåýíçóç óôïé÷åßùí, åîáãùãÞ óõìðåñáóìÜôùí, áíôáë-ëáãÞ áðüøåùí. Ï óõíôïíéóôéêüò êáé óõìâïõëåõôéêüò ñüëïò ôùí äéäáóêüíôùí óôç äéáäéêáóßá áõôÞ åßíáé ðïëý óçìáíôéêüò. å) Ç âéùìáôéêÞ ðñïóÝããéóç. Óêïðåýåé óôçí åíåñãçôéêÞ óõììåôï÷Þ ôùí ìáèçôþí óôá éóôï-ñéêÜ ãåãïíüôá ìå êáôÜëëçëåò åñùôÞóåéò, äñáìáôïðïéçìÝíïõò äéáëüãïõò (ð.÷. äéáôýðùóç êáé áíôáëëáãÞ åðé÷åéñçìÜôùí áðü äéáöïñåôéêÝò ïðôéêÝò), óõíåíôåýîåéò áðü åðéæþíôåò Þ áõôüðôåò ìÜñôõñåò ôùí ãåãïíüôùí (ðñïöïñéêÞ éóôïñßá) êáé èåáôñéêÝò ðáñáóôÜóåéò. Óå êÜèå ðåñßðôùóç ðñÝðåé íá êáôáâÜëëåôáé ìåãÜëç ðñïóï÷Þ þóôå íá ìçí åãêáôáëåßðåôáé ÷Üñéí ôçò âéùìáôéêüôç-ôáò ç éóôïñéêÞ ðéóôüôçôá. óô) Ïé åðéóêÝøåéò óå ìïõóåßá, éóôïñéêïýò ôüðïõò êáé áñ÷áéïëïãéêïýò ÷þñïõò. Âïçèïýí óôçí áéóèçôïðïßçóç êáé ôçí åìðÝäùóç ôùí ãíþóåùí êáé óõìðëçñþíïõí ôç äéäáóêáëßá óôçí ôÜ-îç. Ïé åðéóêÝøåéò áõôÝò ðñÝðåé íá åßíáé êáôáëëÞëùò ðñïåôïéìáóìÝíåò êáé íá Ý÷ïõí ðñïêáèï-ñéóìÝíïõò óôü÷ïõò êáé íá ìçí êáôáëÞãïõí óå ìéá áðëÞ îåíÜãçóç. Óôéò ìÝñåò ìáò ôá ðåñéóóü-ôåñá ìïõóåßá Ý÷ïõí åéäéêïýò ìïõóåéïðáéäáãùãïýò êáé ïñãáíþíïõí åéäéêÜ åêðáéäåõôéêÜ ðñï-ãñÜììáôá, ãéá ôá ïðïßá ï êáèçãçôÞò ðñÝðåé íá åíçìåñþíåôáé, þóôå íá ôá áîéïðïéåß óå óõíåñ-ãáóßá ìå ôçí áñìüäéá õðçñåóßá ôïõ ìïõóåßïõ. æ ) ÍÝåò Ôå÷íïëïãßåò. Ïé ÍÝåò Ôå÷íïëïãßåò ðáñÝ÷ïõí óôïí åêðáéäåõôéêü ôç äõíáôüôçôá áîéïðïßçóçò ìéáò ðïéêéëßáò ôå÷íïëïãéêþí ìÝóùí êáé åöáñìïãþí (äéáäéêôõáêÞ áíáæÞôçóç, åê-ðáéäåõôéêÜ ëïãéóìéêÜ êáé åñãáëåßá ãåíéêÞò ÷ñÞóçò, ìéêñüêïóìïé, äéáäñáóôéêïß ÷Üñôåò, íïçôé-êïß ÷Üñôåò, äéáôýðùóç õðïèÝóåùí êáé åðáëÞèåõóç, êáôáóêåõÞ âÜóçò äåäïìÝíùí, äéáóôáýñù-óç ðçãþí, óýíèåäéáóôáýñù-óç éóôïñéêïý øçöéáêïý êåéìÝíïõ, åíäïó÷ïëéêüò êáé åîùó÷ïëéêüò äéÜëïãïò óå êïéíüôçôåò ìÜèçóçò), ðïõ åðéôñÝðïõí äéáöïñåôéêïý åßäïõò ðñïóåããßóåéò ôïõ éóôïñéêïý õëéêïý, üðùò ç ôïðéêÞ éóôïñßá, ìéêñÞ éóôïñßá, ç äéáèåìáôéêüôçôá, ç éóôïñéêÞ Ýñåõíá êáé ç äéá÷åßñéóç éóôïñéêþí åííïéþí. Ç áîéïðïßçóç ôùí ÍÝùí Ôå÷íïëïãéþí óôç äéäáêôéêÞ ôçò éóôïñßáò ðáñÝ÷åé ôç äõíáôüôçôá áíáâÜèìéóçò êáé ìåôåîÝëéîçò ôçò äéäáêôéêÞò ðñáêôéêÞò ôïõ åêðáéäåõôéêïý óôï ðëáßóéï ôïõ óýã÷ñïíïõ ó÷ïëåßïõ, ðïõ áêïëïõèåß ôá åðéóôçìïíéêÜ êáé êïéíùíéêÜ ñåýìáôá ôçò åðï÷Þò, ðñïóáñìüæåôáé óôïõò êïéíïýò åêðáéäåõôéêïýò óôü÷ïõò ôçò ÅõñùðáúêÞò ¸íùóçò êáé áíôáðïêñßíåôáé áðïôåëåóìáôéêÜ óôéò áðáéôÞóåéò ôçò óýã÷ñïíçò Êïéíùíßáò ôçò Ðëçñïöïñßáò êáé ôçò Ãíþóçò. Ï äéäÜóêùí åðéâÜëëåôáé íá åíçìåñùèåß ãéá ôá åêðáéäåõôéêÜ ËïãéóìéêÜ ðïõ Ý÷ïõí ðáñá÷èåß ìå ôçí åõèýíç ôïõ Ðáéäáãùãéêïý Éíóôéôïýôïõ ãéá ôï ìÜèçìá ôçò Éóôïñßáò óôç Â/ èìéá Åêð/óç, êáèþò êáé üóùí Üëëùí Ý÷ïõí ôý÷åé ôçò Ýãêñéóçò ôïõ Ð.É. êáé ôïõ ÕÐ.Å.Ð.È, þóôå íá ôá áîéïðïéÞóåé. ÇëåêôñïíéêÞ éóôïñéêÞ ãíþóç åðßóçò ðáñÝ÷åôáé áðü ôçí ÅêðáéäåõôéêÞ Ðýëç ôïõ ÕÐ.Å.Ð.È, áðü ôï Õðïõñãåßï Ðïëéôéóìïý, áðü ôï ´Éäñõìá Ìåßæïíïò Åëëçíéóìïý ê.Ü. 3. Ôï ó÷ïëéêü åã÷åéñßäéï á) ÉóôïñéêÞ áöÞãçóç. Äßäåôáé óõíïðôéêÜ êáé ðåñéåêôéêÜ ç ýëç ðïõ ðñïâëÝðåôáé áðü ôï Áíáëõôéêü Ðñüãñáììá Óðïõäþí. Åßíáé ðñïöáíÝò üôé üðïõ ç ôïðéêÞ éóôïñßá ôçò ðåñéï÷Þò, óôçí ïðïßá âñßóêåôáé ôï ó÷ïëåßï, ðñïóöÝñåôáé ãéá åìðëïõôéóìü ôçò áöÞãçóçò ôïõ ó÷ïëéêïý âéâëßïõ ìå óôïé÷åßá óçìá-íôéêÜ ãéá ôçí ôïðéêÞ êïéíüôçôá, ï êáèçãçôÞò ðñÝðåé íá åíèáññýíåé ôïõò ìáèçôÝò íá ôá áíáæç-ôïýí êáé íá ôá óõìðåñéëáìâÜíïõí óôç äéäáêôéêÞ åðåîåñãáóßá ôïõ ìáèÞìáôïò (ð.÷. ïé Âáëêáíé-êïß Ðüëåìïé óõíäÝïíôáé áìÝóùò ìå ôçí áðåëåõèÝñùóç ðïëëþí áðü ôéò ðüëåéò ôçò Âüñåéáò Åë-ëÜäáò êáé ôùí íçóéþí ôïõ Áéãáßïõ). â) Óõìðëçñùìáôéêü õðïóôçñéêôéêü õëéêü. ÐáñáèÝìáôá áðü ãñáðôÝò ðçãÝò: Åßíáé óýíôïìá êåßìåíá, ôá ïðïßá ôåêìçñéþíïõí (ð.÷. óôçí ðåñßðôùóç ôùí åðßóçìùí äéïéêçôéêþí Þ äéðëùìáôéêþí åããñÜöùí) Þ êáé öùôßæïõí áðüäéÜöï- !
ñåò ïðôéêÝò ãùíßåò ôçí éóôïñéêÞ áöÞãçóç (ð.÷. óôçí ðåñßðôùóç éóôïñéïãñáöéêþí Þ äçìïóéï-ãñáöéêþí áíáëýóåùí, ðïëéôéêþí áãïñåýóåùí, ìáñôõñéþí áðü áõôüðôåò ìÜñôõñåò). Ïé ìáèç-ôÝò ðñÝðåé íá åíèáññýíïíôáé áðü ôïí êáèçãçôÞ íá áíáæçôïýí ôïõò ëüãïõò ãéá ôïõò ïðïßïõò äéáôõðþíïíôáé áðü ôïõò óõíôÜêôåò ôùí ðçãþí äéáöïñåôéêÝò åêôéìÞóåéò ãéá ôç äñÜóç ðñïóùðé-êïôÞôùí Þ áíèñùðßíùí óõíüëùí (êïéíùíéêþí êáé èñçóêåõôéêþí ïìÜäùí, åèíþí êôë.) êáé íá å-íôïðßæïõí ìå ôç âïÞèåéá ôïõ êáèçãçôÞ áöåíüò ôï éäåïëïãéêü êÝíôñï êáé áöåôÝñïõ ôéò ðñïóëáì-âÜíïõóåò ðáñáóôÜóåéò ôùí äçìéïõñãþí ôùí ðçãþí. Ìå ôïí åíôïðéóìü êáé ôç óýãêñéóç ôùí äéá-öïñåôéêþí ïðôéêþí, ôçí áíáæÞôçóç ôçò áéôßáò ôïõò êáé ôïí ó÷ïëéáóìü ôçò åãêõñüôçôáò êáé ôçò áîéïðéóôßáò ôïõò áíáðôýóóåôáé êáé áóêåßôáé ç êñéôéêÞ êáé ç äçìéïõñãéêÞ óêÝøç ôùí ìáèçôþí. ×Üñôåò. Ç óçìáóßá ôïõ ãåùãñáöéêïý ðáñÜãïíôá ãéá ôçí ïõóéáóôéêÞ êáôáíüçóç ôùí óõí-èçêþí õðü ôéò ïðïßåò óõíÝâçóáí ôá éóôïñéêÜ ãåãïíüôá åßíáé êáôáëõôéêÞ. Ïé éóôïñéêïß ÷Üñôåò äéåõêïëýíïõí ôïõò ìáèçôÝò íá ôïðïèåôÞóïõí óôïí óõãêåêñéìÝíï ãåùãñáöéêü ÷þñï ôá ãåãïíü-ôá ôïõ ðáñåëèüíôïò êáé íá äéáðéóôþóïõí áðïóôÜóåéò, äõíáôüôçôåò ìåãåãïíü-ôáêßíçóçò, ìåãåãïíü-ôáöïñÜò áãáèþí, ó÷Ýóùí êáé åðéêïéíùíßáò ìåôáîý ôùí áíèñþðùí ðáëáéïôÝñùí åðï÷þí. Åðßóçò áíá-äåéêíýïõí åêåßíá ôá ãåùìïñöïëïãéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ðïõ äéåõêïëýíïõí Þ äõó÷åñáßíïõí ôç äéåîáãùãÞ óõãêåêñéìÝíïõ ôýðïõ ðïëåìéêþí åðé÷åéñÞóåùí (ð.÷. áíôáñôïðüëåìïò), ôç óôñáôçãé-êÞ Þ ôçí ïéêïíïìéóôñáôçãé-êÞ óçìáóßá ðüëåùí êáé ÷ùñþí áíÜëïãá ìå ôç ãåùðïëéôéóôñáôçãé-êÞ èÝóç ôïõò êôë. ÄéáãñÜììáôá. Ôá äéáãñÜììáôá, ïé ðßíáêåò êáé ïé Üëëåò ó÷çìáôéêÝò ðáñáóôÜóåéò éóôïñé-êþí äåäïìÝíùí âïçèïýí óôçí áéóèçôïðïßçóç, ôçí ôáîéíüìçóç êáé ôçí êáôáíüçóç ôùí áöçñç-ìÝíùí åííïéþí. Åßíáé ðïëý ÷ñÞóéìá ãéá ôçí áðåéêüíéóç áñéèìçôéêþí êõñßùò ìåãåèþí ðïõ ç ÝíôáîÞ ôïõò óôçí áöÞãçóç èá ôçí êáèéóôïýóå éäéáéôÝñùò êïõñáóôéêÞ êáé áíéáñÞ ãéá ôïõò ìá-èçôÝò. Åðßóçò óå åéäéêïýò ðßíáêåò ôïõ âéâëßïõ óõìðåñéëáìâÜíïíôáé ôá êõñéüôåñá ãåãïíüôá óç-ìáíôéêþí ðïëåìéêþí Þ Üëëùí áíáìåôñÞóåùí, üðùò ð.÷. ôçò ÅðáíÜóôáóçò ôïõ 1821, ôùí Âáëêá-íéêþí ÐïëÝìùí, ôïõ Øõ÷ñïý ÐïëÝìïõ ê.Ü. Þ ïíüìáôá óçìáíôéêþí åêðñïóþðùí ôïõ ðíåõìá-ôéêïý êáé êáëëéôå÷íéêïý ðïëéôéóìïý, ðïõ äåí Þôáí äõíáôüí ëüãù ôïõ åîáéñåôéêÜ óõíïððíåõìá-ôéêïý ÷á-ñáêôÞñá ôçò áöÞãçóçò íá óõìðåñéëçöèïýí ó áõôÞí ÷ùñßò íá äéáóðÜóïõí ôç óõíï÷Þ ôçò êáé íá åðáõîÞóïõí õðåñâïëéêÜ ôçí ÝêôáóÞ ôçò (óå ó÷Ýóç ìå ôïí äéáôéèÝìåíï áðü ôï Ùñïëüãéï Ðñü-ãñáììá ôïõ ìáèÞìáôïò ÷ñüíï ãéá ôç äéäáóêáëßá ôïõ âéâëßïõ). Åéêüíåò. Ôï åéêáóôéêü õëéêü (öùôïãñáößåò ðñïóþðùí, êôéóìÜôùí, ÷þñùí, ãåëïéïãñáöß-åò, óêßôóá, ðßíáêåò æùãñáöéêÞò ê.Ü.) êáôÝ÷åé êáßñéá èÝóç óôï äéäáêôéêü âéâëßï. Äåí áðïâëÝðåé ìüíï óôï íá êáôáóôÞóåé ôï âéâëßï åëêõóôéêü êáé áéóèçôéêÜ áðïäåêôü áðü ôïõò ìáèçôÝò áëëÜ êáé óôï íá óõìâÜëåé áðü êïéíïý ìå ôï õðüëïéðï õðïóôçñéêôéêü õëéêü óôçí êáôáíüçóç êáé ôçí êñéôéêÞ åðåîåñãáóßá ôïõ ðåñéå÷ïìÝíïõ ôïõ. ¸÷åé, äçëáäÞ, ôï åéêáóôéêü õëéêü ëåéôïõñãéêü ñü-ëï êáé ðñÝðåé ïðùóäÞðïôå íá åìðëÝêåôáé ôüóï óôç äéäáêôéêÞ äéáäéêáóßá, üóï êáé óôçí áîéïëü-ãçóç ôùí ìáèçôþí, äéüôé áðïôåëåß éóôïñéêÞ ðçãÞ, ü÷é ðÜíôïôå õðü ôçí áõóôçñÞ åðéóôçìïíéêÞ Ýííïéá ôïõ üñïõ, áëëÜ, üðùò êáé ôá ãñáðôÜ ðáñáèÝìáôá, ùò õëéêü ðïõ ìðïñåß íá áîéïðïéçèåß ðáéäáãùãéêÜ, ãéá ôçí áíÜðôõîç ôçò êñéôéêÞò êáé äçìéïõñãéêÞò óêÝøçò ôùí ìáèçôþí. Óçìåßùóç: Ãéá ôï êÜèå åßäïõò óõìðëçñùìáôéêü éóôïñéêü õëéêü ðñÝðåé íá ëçöèåß õðüøç üôé ìðïñåß êáé ðñÝðåé íá åìðëïõôßæåôáé áðü ôïõò ìáèçôÝò, ìå ôçí åõèýíç êáé ôçí êáèïäÞãçóç ôïõ êáèçãçôÞ, áðü åðß ðëÝïí õëéêü, ôï ïðïßï èá åðéëÝãåôáé áðü ôç ó÷åôéêÞ âéâëéïãñáößá Þ áðü ôïðéêÝò éóôïñéêÝò ðçãÝò êáé ðñïöïñéêÝò ìáñôõñßåò. Åßíáé ìÜëéóôá êáëü íá åíèáññýíïíôáé ïé ìáèçôÝò íá áíáæçôïýí õëéêü ìå äéáöïñåôéêÝò ïðôéêÝò ãéá ôçí åíßó÷õóç ôçò ðïëõðñéóìáôéêÞò ðñïóÝããéóçò ôçò éóôïñéêÞò ýëçò êáé ãéá ôçí ÜóêçóÞ ôïõò óôçí êñéôéêÞ åðåîåñãáóßá ôçò éóôïñé-êÞò ðëçñïöüñçóçò. Ãéá äéåõêüëõíóç ôçò áíáæÞôçóçò, óôï ðáñüí âéâëßï äßäïíôáé, óôï ôÝëïò êÜ-èå êåöáëáßïõ, ðñüóêÜ-èåôåò ðçãÝò êáé ðáñáèÝìáôá, ðïõ ìðïñïýí íá áîéïðïéçèïýí äéäáêôéêÜ áðü ôïí êáèçãçôÞ êáôÜ ôçí êñßóç ôïõ êáé áíÜëïãá ìå ôéò äõíáôüôçôåò ôçò ôÜîçò. ÃëùóóÜñéï. Ó áõôü åðåîçãïýíôáé äýóêïëïé Þ åîåéäéêåõìÝíïé éóôïñéêïß üñïé êáé Ýííïéåò ôïõ áöçãçìáôéêïý ìÝñïõò ôïõ âéâëßïõ. Ôï ÃëùóóÜñéï âñßóêåôáé óôï ôÝëïò ôïõ âéâëßïõ, üðïõ ïé ìáèçôÝò ìðïñïýí íá åíôïðßóïõí ôïõò üñïõò ìå áëöáâçôéêÞ óåéñÜ, þóôå íá åßíáé äõíáôüí íá"
áíáôñÝ÷ïõí ó áõôü áíåîÜñôçôá áðü ôç äéäáêôéêÞ åíüôçôá ôçí ïðïßá ìåëåôïýí êÜèå öïñÜ. ÅñùôÞóåéò. Óôï ôÝëïò êÜèå åíüôçôáò äßäïíôáé ïñéóìÝíåò åñùôÞóåéò, ïé ïðïßåò óôï÷åýïõí óôçí åìðÝäùóç êáé êáôáíüçóç ôçò äéäá÷èåßóáò ýëçò. Åßíáé ðñïöáíÝò üôé ïé åñùôÞóåéò áõôÝò åßíáé ìüíï åíäåéêôéêÝò êáé üôé ï äéäÜóêùí ìðïñåß íá äéáôõðþóåé äéêÝò ôïõ ìå âÜóç êáé ôï ôõ-÷üí åðéðëÝïí õðïóôçñéêôéêü õëéêü ðïõ èá ðáñïõóéÜóåé óôçí ôÜîç Þ ôïí äéÜëïãï ðïõ ìå ôçí êá-èïäÞãçóÞ ôïõ èá áíáðôõ÷èåß áðü ôïõò ìáèçôÝò. 4. Ôá äéáèÝóéìá åðïðôéêÜ êáé ìç÷áíéêÜ ìÝóá ãéá ôçí õðïóôÞñéîç ôïõ ìáèÞìáôïò ôçò Éóôïñßáò. á. Åßäç Ï ðßíáêáò: Áðïôåëåß ôï êáôåîï÷Þí ðáñáäïóéáêü åðïðôéêü ìÝóï, ðïõ üìùò äåí ìðïñåß íá áíáéñåèåß áðü êáìéÜ ôå÷íïëïãéêÞ êáéíïôïìßá, äåäïìÝíçò ôçò áìåóüôçôáò êáé ôçò áðëüôçôáò ôçò ÷ñÞóçò ôïõ. Åßíáé åîáéñåôéêÜ ÷ñÞóéìïò ãéá ôçí áíáãñáöÞ êáé åîÞãçóç éóôïñéêþí üñùí êáé ôïí ó÷çìáôéóìü ðÜóçò öýóåùò äéáãñáììÜôùí. Ï áíáêëáóôéêüò ðñïâïëÝáò: Áðïôåëåß Ýíáí ó÷åôéêÜ åýêïëï ôñüðï ðñïâïëÞò êáé ó÷ïëéá-óìïý åéêüíùí, ðéíÜêùí êáé êåéìÝíùí, êõñßùò ðñüóèåôïõ õðïóôçñéêôéêïý õëéêïý. Ôá öùôïáíôßãñáöá: ÅðéôñÝðïõí ôçí åîáôïìéêåõìÝíç Þ ïìáäéêÞ åðåîåñãáóßá õëéêïý (ð.÷. ìéáò éóôïñéêÞò ðçãÞò, åíüò åñùôçìáôïëïãßïõ ðïõ Ý÷åé óõíôÜîåé ï êáèçãçôÞò), åöüóïí äéáíÝìï-íôáé óå üëïõò ôïõò ìáèçôÝò Þ óå åê ôùí ðñïôÝñùí ïñéóìÝíåò ìéêñÝò ïìÜäåò ìáèçôþí. Ôï âßíôåï: ÅðéôñÝðåé ôçí ðñïâïëÞ íôïêõìáíôÝñ êáé éóôïñéêþí ôáéíéþí, þóôå íá åíôá÷èïýí óôç äéäáêôéêÞ äéáäéêáóßá. Óôçí ðåñßðôùóç ôçò ðñïâïëÞò ôáéíéþí áðáéôåßôáé óõóôçìáôéêÞ ðñï-åôïéìáóßá áðü ôçí ðëåõñÜ ôïõ êáèçãçôÞ, ï ïðïßïò ðñÝðåé íá ðñïëïãßóåé, íá åíôïðßóåé åê ôùí ðñïôÝñùí óçìåßá ôçò ôáéíßáò óôá ïðïßá èá åðéóôÞóåé ôçí ðñïóï÷Þ ôùí ìáèçôþí ãéá ôïí äéÜëï-ãï ðïõ èá åðáêïëïõèÞóåé êáé íá æçôÞóåé ôçí áîéïëüãçóç ôïõ ðåñéå÷ïìÝíïõ ôçò ôáéíßáò ìå êñé-ôÞñéá éóôïñéêÜ êáé ðáéäáãùãéêÜ (ð.÷. óå ðïéá óçìåßá öáßíåôáé ç ôáéíßá íá áößóôáôáé ôçò éóôï-ñéêÞò ðñáãìáôéêüôçôáò ÷Üñéí ôçò ðëïêÞò ôïõ óåíáñßïõ), ôá ïðïßá èá Ý÷åé ìå óáöÞíåéá åê ôùí ðñïôÝñùí ðñïóäéïñßóåé. ÕðÜñ÷ïõí ðïëëÝò ôáéíßåò éóôïñéêïý êáé åêðáéäåõôéêïý ðåñéå÷ïìÝíïõ ôéò ïðïßåò Ý÷åé åãêñßíåé ôï ÕÐ.Å.Ð.È êáé õðÜñ÷ïõí óôéò ó÷ïëéêÝò âéâëéïèÞêåò. Ï çëåêôñïíéêüò õðïëïãéóôÞò: Áðïôåëåß Ýíá óðïõäáßï åñãáëåßï ìÜèçóçò, ðïõ åðéôñÝðåé ôçí ðåñéÞãçóç óå ìïõóåßá êáé éóôïñéêïýò ÷þñïõò, ôïí åíôïðéóìü éóôïñéêþí ãñáðôþí êáé åéêá-óôéêþí ðçãþí, ôç äçìéïõñãßá âÜóçò äåäïìÝíùí, ôç óýíèåóç éóôïñéêþí êåéìÝíùí êáé óõíèåôé-êþí åñãáóéþí, ôçí åðéêïéíùíßá ìå Üëëá ó÷ïëåßá óôçí ÅëëÜäá êáé ôï åîùôåñéêü êáé ôçí ïñãÜ-íùóç áéóèçôéêÜ Üñôéùí ðáñïõóéÜóåùí ôùí åñãáóéþí ôùí ìáèçôþí óôïõò óõììáèçôÝò ôïõò. ÅðéðëÝïí, ìðïñåß íá áîéïðïéçèåß ãéá ôçí ðáñïõóßáóç Ýôïéìïõ åêðáéäåõôéêïý ëïãéóìéêïý ôï ïðïßï åðéëÝãåé ï êáèçãçôÞò áðü ôá åãêåêñéìÝíá ëïãéóìéêÜ, üðùò Þäç áíáöÝñèçêå. Åßíáé, üìùò, ôï ðéï áðáéôçôéêü åñãáëåßï, äéüôé ðñïûðïèÝôåé ü÷é ìüíï ó÷åôéêÞ õëéêïôå÷íéêÞ õðïäïìÞ áëëÜ êáé åîïéêåßùóç ôïõ êáèçãçôÞ ìå ôéò ÍÝåò Ôå÷íïëïãßåò êáé ìå ôçí áîéïðïßçóÞ ôïõò ãéá ôç äéäáóêáëßá ôùí öéëïëïãéêþí ìáèçìÜôùí, êáèþò êáé óõóôçìáôéêÞ óõíåñãáóßá ìå ôïõò êáèç-ãçôÝò ôçò ÐëçñïöïñéêÞò. â. ÐëåïíåêôÞìáôá ôçò ÷ñÞóçò ôùí åðïðôéêþí ìÝóùí äéäáóêáëßáò: 1) Óõãêåíôñþíïõí ôçí ðñïóï÷Þ ôùí ìáèçôþí. 2) Åîáóöáëßæïõí ðïéêéëßá åñåèéóìÜôùí. 3) Âïçèïýí óôçí êáôáíüçóç êáé óôçí åìðÝäùóç ôçò ãíþóçò. 4) ÓõìâÜëëïõí óôçí ïñãÜíùóç ôçò ïìáäïóõíåñãáôéêÞò äéäáóêáëßáò. 5) Åíéó÷ýïõí ôç äéåñåõíçôéêÞ ìÜèçóç (ð.÷. ç åðßóêåøç óôï äéáäßêôõï). 6) Áíáðôýóóïõí ôç äçìéïõñãéêÞ óêÝøç êáé ôç öáíôáóßá ôùí ìáèçôþí.#
ÅíäåéêôéêÞ Âéâëéïãñáößá
MONIOT, Henri, Ç äéäáêôéêÞ ôçò Éóôïñßáò, ÁèÞíá, Ìåôáß÷ìéï, 2002. SAMARAN, Charles, Éóôïñßá êáé ÌÝèïäïß ôçò, ô. Á-Ä´, ÁèÞíá, ÌÉÅÔ, 19852.
STRADLING Robert, Teaching 20th -century European history, ¸êäïóç Óõìâïõëßïõ ôçò Åõñþ-ðçò, 2002. ÉÃÊÅÑÓ, ÃêÝïñãê, Ç Éóôïñéïãñáößá óôïí åéêïóôü áéþíá. Áðü ôçí åðéóôçìïíéêÞ áíôéêåéìåíéêü ôçôá óôçí ðñüêëçóç ôïõ ìåôáìïíôåñíéóìïý. ÌåôÜöñáóç: Ðáñ. ÌáôáëÜò, ÁèÞíá, ÍåöÝëç, 1999. ÊÏÊÊÉÍÏÓ, Ã., - ÍÁÊÏÕ, Åéñ., Ðñïóåããßæïíôáò ôçí éóôïñéêÞ åêðáßäåõóç óôéò áñ÷Ýò ôïõ 21ïõ áéþíá, ÁèÞíá, Ìåôáß÷ìéï, 2006. ÊÏÕÔÓÏÓ, Ìé÷. È., ÄéäáêôéêÞ ôçò Éóôïñßáò, Èåóóáëïíßêç, åêä. ÆÞôç, 2000. ÌAYÑÏÓÊÏÕÖÇÓ, Ä., Áíáæçôþíôáò ôá ß÷íç ôçò Éóôïñßáò. Éóôïñéïãñáößá, ÄéäáêôéêÞ Ìåèï äïëïãßá êáé ÉóôïñéêÝò ÐçãÝò, Èåóóáëïíßêç, Áöïß Êõñéáêßäç, 2005. ÍÇÌÁ, ÅëÝíç Á. - ÊÁØÁËÇÓ, Á÷éëëÝáò Ã., Óýã÷ñïíç ÄéäáêôéêÞ, Èåóóáëïíßêç, Ðáí/ìéï Ìá-êåäïíßáò, 2002. ÎÙ×ÅËËÇÓ, Ðáíáãéþôçò Ä., Ç äéäáóêáëßá ôçò Éóôïñßáò óôï ÃõìíÜóéï êáé ôï Ëýêåéï. Åñåõíç-ôéêÞ óõìâïëÞ óôç ÄéäáêÅñåõíç-ôéêÞ ôçò Éóôïñßáò, Èåóóáëïíßêç, Áöïß Êõñéáêßäç, 1987. ÓÊÏÕÑÏÓ, Ô. , Ç ÍÝá Éóôïñßá: Ç óýã÷ñïíç áíôßëçøç ãéá ôç äéäáóêáëßá ôçò éóôïñßáò ìå ÷ñÞ- óç ðçãþí, Ëåìåóüò: 1991. ÔÆÏÊÁÓ, Óð. , ÄéäáêôéêÝò óôñáôçãéêÝò óôï ìÜèçìá ôçò Éóôïñßáò. ÅéêáóôéêÝò êáé ïðôéêïáêïõ- óôéêÝò ðçãÝò, ÁèÞíá, ÓáââÜëáò, 2002. Ãéá ôç óçìáóßá ôçò åéêüíáò óôç äéäáêôéêÞ ðñÜîç ãåíéêüôåñá êáé åéäéêüôåñá óôç äéäáóêá-ëßá ôçò éóôïñßáò ìðïñïýìå íá âñïýìå åíäéáöÝñïíôá óôïé÷åßá óôçí áêüëïõèç åíäåéêôéêÞ âéâëé-ïãñáößá: ÂÑÕÆÁÓ, Ê., ÌÝóá Åðéêïéíùíßáò êáé Åêðáßäåõóç, Óýã÷ñïíç Åêðáßäåõóç, 51 (1990) 77-89. CHAPMAN, Laura H., ÄéäáêôéêÞ ôçò ôÝ÷íçò. Ðñïóåããßóåéò óôçí Êáëëéôå÷íéêÞ ÁãùãÞ, ÁèÞíá, ÍåöÝëç, 1993 ÊÁÔÓÁÑÏÕ, Å., ÔÓÁÖÏÓ, Â., Áðü ôçí ¸ñåõíá óôç Äéäáóêáëßá, ÁèÞíá, ÓáââÜëáò, 2003. ÊÏÆÁÊÏÕ-ÔÓÉÁÑÁ, Ï., ÅéóáãùãÞ óôçí ÅéêáóôéêÞ Ãëþóóá, ÁèÞíá, Gutenberg, 2000. ÊÏÓÓÕÂÁÊÇ,Ö., ÊñéôéêÞ ÅðéêïéíùíéáêÞ Äéäáóêáëßá.ÊñéôéêÞ ðñïóÝããéóç ôçò ÄéäáêôéêÞò ÐñÜîçò, ÁèÞíá, Gutenberg, 2002. KÏÕËÏÕÑÇ, Ó., Ïðôéêüò Áëöáâçôéóìüò êáé ÌÜèçóç, Óýã÷ñïíç Åêðáßäåõóç, 51 (1990) 90-95.
