Europa en Tema 12.- O auxe da monarquía hispánica (século XVI)

Tema 12.- O auxe da monarquía hispánica (século XVI)

Monarca Anos de reinado Caracteres

Carlos I 1516-1556 Instaurou a dinastía chamada de _{Habsburgo ou de Austria Gobernaron sobre un inmenso Imperio,} formado polas posesións europeas e polos territorios americanos ⟹ guerras constantes

Filipe II 1556-1598 Foi rei de España pero non _{emperador de Alemaña}

Filipe III 1598-1621 _{ O Imperio iniciou a súa lenta decadencia.}

 A crise da economía, o descenso da poboación e as derrotas militares puxéronlle fin á hexemonía hispánica en Europa

Filipe IV 1621-1665 Carlos II 1665-1700

Trazos básicos do Imperio español

Monarquía formada pola unión de diversos Estados que mantiñan as súas leis e institucións particulares Carácter común: todos os territorios estaban gobernados polo mesmo rei, auxiliado por diversos consellos Carecía de continuidade territorial: os dominios españois estaban dispersos. Isto dificultaba a cohesión e as comunicacións, multiplicaba os problemas e os inimigos

Os reis afrontaron numerosas guerras para: manter a unidade do imperio, conservar a hexemonía política, e defender e expandir o catolicismo

O centro do imperio era a Coroa de Castela: nela estaba a capital (Madrid, desde 1561) e os principais órganos de goberno, e controlaba as enormes riquezas procedentes de América.

A formación do imperio de Carlos I.

Herdanzas do seu pai Filipe I de Habsburgo (

o Fermoso

)

 Países Baixos [17 provincias, incluía os actuais Países Baixos, Bélxica e Luxemburgo]

 Franco Condado  Charolais

Herdanzas da súa nai Xoana I de Castela (

a Tola

)

 Coroa de Castela  illas Canarias

 enclaves no Norte de África (Melilla, Orán…)  territorios conquistados en América

Herdanzas do seu avó Fernando II de Aragón (o Católico)

 Coroa de Aragón: territorios en España + posesións mediterráneas

 Reino de Sardeña  Reino de Sicilia  Reino de Nápoles Herdanzas do seu avó Maximiliano I de

Habsburgo

 Arquiducado de Austria

 feudos dos Habsburgo (Sur de Alemaña)

 dereitos ao trono do Sacro Imperio Romano Xermánico (SIRX)

Conquistas de Carlos I

 Milán

 territorios conquistados en América (imperio azteca, inca…)  prazas africanas

O imperio de Filipe II territorios herdados do seu pai Carlos I en Europa

 España + as posesións aragonesas no Mediterráneo (Sardeña, Sicilia e Nápoles)  dominios da casa de Borgoña:

 Países Baixos  Franco Condado  Charolais

 Milanesado

África  enclaves na costa mediterránea (Melilla, Orán...)

América _ Vicerreinado de Nova España (México, Centroamérica e illas do Caribe) Vicerreinado de Perú (colonias de América do Sur)

territorios incorporados

durante o seu reinado

Europa

 En 1580 herdou Portugal co seu inmenso imperio ultramarino, que comprendía:  Brasil en América

 illas do Atlántico (Azores, Madeira, Cabo Verde...) e colonias nas costas de África (Angola, Mozambique, Zanzíbar...)

 colonias nas costas de Asia (na India, en China...) e no océano Índico (Sri Lanka, Xava...) e Pacífico (illas Molucas)

Asia  as illas Filipinas e outros arquipélagos no Pacífico América  a península de A Florida

A expresión

no imperio español nunca se puña o sol

fai referencia á complexidade xeográfica do imperio: posuía territorios estendidos por varios continentes, separados por enormes distancias e caracterizados pola súa heteroxeneidade (leis e institucións diferentes).

Que, de conformidade coas leis e ordenanzas do reino e cos antigos costumes (...) os oficios da casa real se dean a persoas nacidas e bautizadas en Castela, e que o Rei non poida servirse mentres estea en Castela máis que de persoas nacidas en Castela (...); que o Rei revoque e quite todos os oficios e beneficios e dignidades (...) dadas ás persoas non nacidas e bautizadas no reino, e llas dea aos naturais e nacidos nos reinos. (...)

Que o Rei non poida sacar nin dar licenza para que se saque moeda ningunha do reino (...); que cando alguén houbese de suceder no reino, antes de que sexa recoñecido como Rei, xure gardar a todas as cidades e vilas da coroa todos os seus privilexios.

a

autor  os “comuneiros”: fidalgos, artesáns e comerciantes de varias cidades da Coroa de _{Castela, e campesiños, sublevados contra a política do rei Carlos I}

ano  1520

trata de  peticións que os comuneiros dirixen ao rei

b

causas da revolta das Comunidades

 O rei Carlos I concedeu os principais cargos de goberno da Coroa de Castela aos nobres estranxeiros que viñeran con el

 O rei solicitou ás Cortes un imposto extraordinario para pagar os gastos da súa elección como emperador alemán

 Os asuntos imperiais obrigábano a pasar longas tempadas lonxe dos seus reinos  O rei gobernaba de forma autoritaria, sen respectar as leis de Castela

lugares  as principais cidades da Coroa de Castela: Toledo, Segovia, Ávila, Burgos, _{Valladolid, Salamanca…}

c demandas dos _comuneiros

 que o rei quite os cargos, dignidades e beneficios concedidos aos conselleiros estranxeiros, e llelos dea aos casteláns

 impedir a saída de moeda ou metais preciosos da Coroa para outros reinos  xurar os foros das cidades de Castela

O número de mouros que se alzaron en Granada multiplicouse e (...) queimaron igrexas, asasinaron sacerdotes e cristiáns vellos (...). A causa é que lles foron retiradas algunhas prebendas [beneficios, dereitos...] que ata hoxe en día lles eran concedidas, é dicir: a lingua e mais a indumentaria mourisca, lavarse en determinados baños, facer diversos tipos de danzas, festas e rituais propios á lei de Mahoma, cousas que a Súa Maxestade decidiu prohibirlles xa que, realmente se ben están bautizados, en canto á fe, son máis mouros aínda que os que viven en África.

Carta do Nuncio Apostólico sobre a insurrección mourisca das Alpuxarras. 1568.

a conflito

 Revolta da minoría mourisca nas Alpujarras (Granada), que se desenvolveu entre 1568 e 1571

 Os mouriscos eran os musulmáns que quedaron na península tras a conquista do reino de Granada, e que

foron obrigados a converterse ao cristianismo

 Cando os Reis Católicos conquistaron o reino nazarí de Granada, en 1492, garantiron aos musulmáns o

mantemento da súa relixión e dos seus costumes.

 Pero, a partir de 1499, o cardeal Cisneros puxo fin á tolerancia e impulsou os bautismos obrigatorios. No

ano 1502 os Reis Católicos publicaron un decreto que obrigaba aos musulmáns a escoller entre o bautismo ou o exilio; a maioría elixiu o bautismo para quedarse en España

b causas

 Filipe II prohibiu o uso da lingua, a indumentaria, os costumes, festas e ritos dos mouriscos na Pragmática do ano 1566

 Filipe II quería forzar os mouriscos a integrarse realmente na sociedade cristiá

c

conflito  Comezou nas Alpuxarras (Granada) en 1568 e estendeuse polas zonas limítrofes. Tras 3 anos de loita as tropas cristiáns dirixidas por Xoán de Austria (medio irmán de Filipe II) derrotaron os mouriscos (1571) ⟹ deportacións masivas

expulsión  Os mouriscos foron expulsados de España no ano 1609, durante o reinado de Filipe III ⟹ despoboamento de amplas zonas rurais de Aragón, Valencia e Andalucía, o que repercutiu negativamente na produción agrícola

Juan de Austria (1547-1578)

Ana de Mendoza y de la Cerda princesa de Éboli (1540-1592)

Antonio Pérez (1540-1611)

Juan de Escobedo (1530-1578)

Execución de Juan de Lanuza (1591) Asasinato de Escobedo (1578)

3.-Os esforzos por manter o Imperio: os conflitos exteriores. Carlos I

Conflito con Cronoloxía Causas / obxectivos Resultado

Francia 1521 - 1556  loita pola hexemonía europea disputas territoriais (Milán, Navarra…)

 sucesivas guerras e treguas que non cambiaron as posicións

 Carlos I anexiona Milán

Turcos 1529 - 1541

 impedir a expansión do Imperio turco, polo val o Danubio, as costas do Mediterráneo e o norte de África

 éxito na defensa de Viena (1532)  conquista de Tunes en 1535

 fracaso da conquista de Alxer en 1541

Príncipes

alemáns 1540 - 1555

 relixiosas: evitar a propagación da Reforma protestante de Lutero

 políticas: varios príncipes alemáns apoiaban a Lutero e enfrontábanse á autoridade do emperador

 vitoria de Mühlberg (1547) sobre os príncipes protestantes alemáns

 pero tivo que firmar a Paz de Augsburgo (1555), que recoñecía a liberdade relixiosa dos Estados alemáns ⟹ división de Europa entre católicos e protestantes ⟹ guerras de relixión

Filipe II.

Conflito con Cronoloxía Causas / obxectivos Resultado

Francia 1556 - 1559  loita pola hexemonía europea  vitoria española na batalla de San _{Quintín (1557)}

Turcos 1571  frear a expansión musulmá polo Mediterráneo  vitoria da Liga Santa (Papa, Venecia e España) na batalla naval de Lepanto (Grecia) en 1571

Inglaterra 1585 - 1604

 apoiaba os protestantes (sobre todo de Flandres)

 atacaba a flota española que comerciaba con América (piratería)

 fracaso do proxecto de invasión de Inglaterra: o desastre da

Armada

Invencible

(1588)

Protestantes

de Flandres 1566 - 1609

 descontento dos flamengos polos fortes impostos

 conflito relixioso pola extensión do calvinismo nos Países Baixos

 división dos Países Baixos en 2 áreas (7+10 provincias):

 a N calvinista e independente (

Provincias Unidas

, hoxe Países Baixos)

 a S católica e fiel ao rei (

Países

Baixos do Sur

, hoxe Bélxica e Luxemburgo)