Ï.Áàòõóÿã
ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ÇÀÉËØïÉ
ØÀÀÐÄËÀÃÀÒÀÉ
ÝÌÈÉÍ ËÀÂËÀÕ
Ï.Áàòõóÿã
ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ÇÀÉËØïÉ
ØÀÀÐÄËÀÃÀÒÀÉ
ÝÌÈÉÍ ËÀÂËÀÕ
Íýìæ çàñâàðëàñàí ãóðàâ äàõü óäààãèéí õýâëýë Á¿õ ìýðãýæëèéí ýì÷, ýì ç¿é÷, àíàãààõ óõààíû ñóðãóóëèéí îþóòàí íàðò çîðèóëàâ.Ðåäàêòîð:
ÀÓ-íû äîêòîð, äýä ïðîôåññîð Ã.×îéæàìö Àíàãààõûí øèíæëýõ óõààíû äîêòîð, Á. Îðãèë Óëààíáààòàð. 2005 îí.ªìíºõ ¿ã
ÄÝÌÁ-ààñ ãèø¿¿í îðíóóääàà çºâëºìæ áîëãîñîîð èðñýí “Íýí øààðäëàãàòàé ýì”-èéí ¿çýë áàðèìòëàë ºä㺺 äýëõèéí îëîí óëñàä àìæèëòòàé õýðýãæèæ áàéíà. Ìàíàé óëñ óã ¿çýë áàðèìòëàëûã 1990-ýýä îíîîñ ýõëýí õ¿ëýýí àâ÷, ýíý ÷èãëýëýýð íààøòàé îëîí àëõàì õèéñíèé äîòîð òóñãàé õºòºëáºð õýðýãæ¿¿ëæ, ¿íäýñíèé ò¿âøèíä áàðèìòëàõ áîäëîãîî òîäîðõîéëæ, “¯íäýñíèé çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé ýìèéí æàãñààëò”-òàé áîëæ, ò¿¿íèéãýý òîäîðõîé õóãàöààíä øèíý÷ëýí, áîëîâñðîíãóé áîëãîñîîð áàéãààãèéí çýðýãöýý óã æàãñààëòàä îðñîí ýì áýëäìýëýýð õ¿í àì, ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéãóóëëàãóóäûã òàñðàëòã¿é áºãººä æèãä õàíãàõàä, óëìààð çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýýã òºëºâø¿¿ëýõ ÷èãëýëýýð îëîí òàëò àðãà õýìæýý àâñààð èðñýí áèëýý. Ýíýõ¿¿ ¿éë õýðýãò ¿íäýñíèé çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé ýìèéí òàëààðõè ëàâëàõ, ãàðûí àâëàãà óäàà äàðàà õýâëýãäýí ãàðñàí ÿâäàë çîõèõ à÷ õîëáîãäîëòîé áîëîõ íü ýðãýëçýýã¿é õýðýã. ßëàíãóÿà ïðîô.Ë.Ìÿãìàð, äýä ïðîôåññîð Ï.Áàòõóÿã íàðûí áè÷ñýí “Ìîíãîë óëñûí ¿íäýñíèé çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé ýìèéí ëàâëàõ” õî¸ð óäàà õýâëýãäýí ãàð÷, ýì÷ íàð áîëîí ýìç¿é÷äèéí ºäºð òóòìûí ¿éë àæèëëàãààíä ÷óõàë õýðýãëýãäýõ¿¿í áîëæ, áàéíãà àøèãëàãäñààð èðñýíèéã ÷óõàë÷ëàí òýìäýãëýõ õýðýãòýé. Ýíý óäààä ÝÌØÓÈÑ-èéí áàãø, àíàãààõ óõààíû äîêòîð, äýä ïðîôåññîð Ï.Áàòõóÿã “Ìîíãîë óëñûí ¿íäýñíèé çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé ýìèéí V æàãñààëò” áàòëàãäàí ãàðñàíòàé óÿëäóóëàí, “Ìîíãîë óëñûí ¿íäýñíèé çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé ýìèéí ëàâëàõ”-ûí ºìíºõ õýâëýë¿¿äýä íýìýëò, çàñâàð íýëýýä îðóóëñàí ãóðàâ äàõü óäààãèéí õýâëýëèéí ýõèéã áýëòãýñíèéã õÿíàí òîõèîëäóóëàõ ýðõýì ¿¿ðýã áèäýíä îíîãäñîí áèëýý.Þóíû ò¿ð¿¿íä óã ëàâëàõûã áýëòãýõ òàëààð Ï.Áàòõóÿã íºð èõ õ¿÷èí ÷àðìàéëò ãàðãàæ, óðüä ºìíº ìîíãîë õýëíýý õýâëýãäñýí ýìèéí ëàâëàõóóäòàé õàðüöóóëàõàä íýëýýä øèíýëýã ìýäýýëëýýð íýìæ áàÿæóóëñíûã îíöëîí òýìäýãëýõèéã õ¿ñ÷ áàéíà. Ýíýõ¿¿ “Ìîíãîë óëñûí ¿íäýñíèé çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé ýìèéí ëàâëàõ”-ûí ãóðàâ äàõü óäààãèéí õýâëýëèéí ýõèéã áýëòãýõ, õÿíàí çàñâàðëàõ, ÷àíàð ñàéòàé õýâë¿¿ëýõ òàëààð ÷óõàë÷ëàí àíõààð÷, á¿õ òàëûí äýìæëýã òóñëàëöàà ¿ç¿¿ëñýí ÄÝÌÁ-ûí Ìîíãîë äàõü Ñóóðèí Һ뺺ëºã÷èéí Ãàçàð áîëîí ÝÌß-íû óäèðäëàãà, ÿëàíãóÿà òóñ ÿàìíû Ýìèéí àñóóäàë ýðõýëñýí õýëòñèéí äàðãà ̺íõäýëãýð, ìýðãýæèëòýí Öîãçîëìàà íàðò ÷èí ñýòãýëèéí òàëàðõàë èëýðõèéëýõèéã õ¿ñ÷ áàéíà. “Ìîíãîë óëñûí ¿íäýñíèé çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé ýìèéí ëàâëàõ” íü íèéò ýì÷, ýìç¿é÷ íàð õèéãýýä àíàãààõûí ñóðãóóëèéí îþóòíóóäûí øèðýýíèé íîì áîëæ, óëìààð òóñ óëñàä ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýýã òºëºâø¿¿ëýõ ¿éëñò çîõèõ äýâøèë ãàðíà ãýäýãò áèä ýðãýëçýõã¿é áàéíà. Ñàéí ¿éëñ á¿õýí äýãæèí äýëãýðýõ áîëòóãàé! Àíàãààõûí øèíæëýõ Àíàãààõ óõààí äîêòîð, óõààíû äîêòîð äýä ïðîôåññîð Á.ÎÐÃÈË Ã.×ÎÉÆÀÌÖ
ÎÐØÈË
ð÷èí ¿åä ýì õýðýãëýýíèé ïðàêòèêèéí ºìíº òóëãàð÷ áóé òóëãàìäñàí àñóóäëûí íýã íü ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýýíèé òóõàé àñóóäàë áîëíî. ªä㺺 àëèâàà ºâ÷èí ýìãýãèéã ýì÷ëýõ çîðèëãîîð ýì÷èëãýýíèé ïðàêòèêò õýðýãëýõ ýìèéí íýð òºðºë èõýýõýí ºñ÷ òýäãýýðèéí äîòðîîñ àëü çîõèìæòîéã íü çºâ ñîíãîí õýðýãëýõ øààðäëàãà þóíû ò¿ð¿¿íä òàâèãäàæ áàéíà. Ñ¿¿ëèéí ¿åä ýìèéí ñóäàëãàà, ¿éëäâýðëýë õèéãýýä ýì÷èëãýý, îíîøëîãîîíû ñàëáàðóóä õºãæèõèéí õèðýýð àëèâàà ýìèéí ýåðýã, ñºðºã òàë óëàì á¿ð òîäîð÷, òóõàéí ýìãýãèéã ýì÷ëýõ ýìýíä òàâèãäàõ øààðäëàãà ÷ óëàì á¿ð íàðèéñ÷ áàéãàà áèëýý. ͺ㺺 òàëààñ íèéãìèéí õºãæèë áîëîâñðîíãóé áîëîõ òóòàì ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýýíèé õ¿ðýýíä ýìèéí õýðýãëýýíèé õîëáîîò õóóëü ýðõèéí àñóóäëóóä ÷ ìºí òóñãàãäàõ áîëëîî. Ýíý á¿õýí íü ýìèéí õýðýãëýýã óëàì áîëîâñðîíãóé áîëãîõ, ººðººð õýëáýë ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýýã ïðàêòèêò õýðýãæ¿¿ëýõèéã ç¿é ¸ñîîð øààðäàæ áàéãàà áîëíî. Ýì õýðýãëýýíèé ïðàêòèêò òóëãàð÷ áóé äýýðõ çîðèëòûã õàíãàí áèåë¿¿ëýõýä ýì÷, ýìèéí ìýðýãæèëòí¿¿äèéí ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýýíèé ìýäëýã íýí ÷óõàë áèëýý. Èéìýýñ Ìîíãîë óëñûí çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýýíèé çàðèì àñóóäëûã òóñãàñàí áÿöõàí òîâõèìîëûã á¿õ ìýðýãæëèéí ýì÷, ýì ç¿é÷, ÝÌØÓÈÑ-èéí áîëîí Àíàãààõûí êîëëåæèéí îþóòàí íàðò çîðèóëàí 1988 îíä àíõ áè÷ñýí áºãººä ýíý óäààä íýìæ çàñâàðëàí õýâë¿¿ëæ áàéíà. Ýõíèé õýâëýë íü Ìîíãîë óëñûí ¿íäýñíèé çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé ýì (ÌÓ¯ÇØÝ)-èéí III æàãñààëòûí äàãóó (1996 îíä áàòëàãäñàí) áè÷èãäñýí áîë õî¸ð äàõü õýâëýë íü ÌÓ¯ÇØÝ-èéí IV æàãñààëòûí äàãóó (2000 îíä áàòëàãäñàí) áè÷èãäñýí áîë ýíýõ¿¿ õýâëýë íü 2005 îíä áàòëàãäñàí ÌÓ¯ÇØÝ-èéí ¯ æàãñààëòûí äàãóó áè÷èãäëýý. Óã ëàâëàõûã áè÷èõäýý ÄÝÌÁ-ûí æèøèã ëàâëàõ(WHO Model Formulary) áîëîí Áðèòàíûí ¯íäýñíèé Ëàâëàõûã(Btitish National Formulary) æèøèã áîëãîí áàðèìòàëñàí áîëíî.Óã íîìûí ýõíèé õýñýãò Ìîíãîë óëñûí ýìèéí áîäëîãî, Çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé ýìèéí áîäëîãî, ýìèéí êàòåãîð÷èëàë,
ýìèéã æîðîîð çàðöóóëàõ æóðàì çýðýã ìàíàé óëñûí ýì õýðýãëýýíèé õîëáîîò õóóëü ýðõèéí çàðèì àñóóäëóóä õèéãýýä ýìèéí õàðèëöàí íºëººëºë, ýìèéí ãàæ íºëºº áà ò¿¿íýýñ õýðõýí ñýðãèéëýõ, àëèâàà ºâ÷íèé ¿åä ýì ñîíãîí õýðýãëýõ áîëîîä òóí çîõèöóóëàëò õèéõ åðºíõèé çàð÷èì, ýëýã, Ẻðíèé ºâ÷ëºë, æèðýìñýí áà õºõ¿¿ë ¿åä ýì õýðýãëýõýä àíõààðâàë çîõèõ ç¿éëñ çýðýã ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýýíèé ¿íäñýí àñóóäëóóäûã òóñãàñàí áîëíî. Íîìûí ýìèéí õýðýãëýýíèé ëàâëàõûí õýñýãò ýìèéí áýëäìýë¿¿äèéã ÌÓ¯ÇØÝ-èéí òàâäóãààð æàãñààëòûí àíãèëëûã áàðèìòëàí àíãèëàí çîõèîãîîä, îëîí óëñûí íýðøëýýð íü òîëãîéëæ, ººð íýðñ (ºðãºí õýðýãëýãääýã ïàòåíòèéí íýðñ), óëñûí á¿ðòãýëèéí äóãààð, àëü óëñûí ÿìàð ¿éëäâýð¿¿äèéí áýëäìýë¿¿ä á¿ðòãýãäñýí áîëîõ, êàòåãîð÷èëàë, ¿éëäýë, ôàðìàêîêèíåòèê, õýðýãëýõ çààëò áà àðãà, öýýðëýë áîëãîîìæëîë, ãàæ íºëºº, ñàâëàëò ãýñýí á¿òýöòýéãýýð áè÷ëýý. Ýì÷èëãýýíèé îëîí ¿éëäýëòýéí óëìààñ ÇØÝ-èéí æàãñààëòàíä ººð ººð á¿ëýãò äàâòàí íýð äóðüäàãäñàí ýìèéã ôàðìàêîëîãèéí ¿íäñýí á¿ëýãò íü äýëãýðýíã¿é ìýäýýëëèéã áè÷ýýä áóñàä õýñýãò íü çºâõºí òóõàéí õýðýãëýýíä õàìààðàëòàé ìýäýýëëèéã îðóóëàâ. Ýìèéí êàòåãîð÷èëëûí õýñýãò óã ýìèéã àëü çýðýãëýëèéí ýìíýëýãò õýðýãëýõ áîëîí õýðýãëýõ îëãîõ íºõöºëèéã òóñãàñàí ìàíàé óëñûí êàòåãîð÷èëëûí çýðýãöýý äýëõèéí îëîíõè îðîíä áàðèìòàëäàã æèðýìñíèé êàòåãîð÷èëëûã òîâ÷ëîí òýìäýãëýæ áè÷ëýý. Ôàðìàêîêèíåòèêèéí õýñýãò ºâ÷òºíä õýðýãëýõ ýìèéí çîõèñòîé òóíã òîîöîí îëîõîä íýí ò¿ð¿¿íä õýðýãëýãääýã ýìèéí êèíåòèêèéí çàðèì ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã áîëîëöîîíû õèðýýð òóñãàâ. Õýðýãëýõ çààëò áà àðãûí õýñýãò óã ýìèéí êëèíèêèéí á¿õ õýðýãëýýã áóñ çºâõºí ìàíàé óëñûí ÇØÝ-èéí æàãñààëòàíä òóñãàãäñàí õýðýãëýýã ë ñîíãîí îðóóëàâ. Ýìèéí õýðýãëýõ òóíãèéí äýãëýìèéã áè÷èõäýý ýìèéí êëèíèêèéí çîõèñòîé õýðýãëýý òºëºâøñºí îðíóóäûí ñòàíäàðò õýðýãëýýã íèëýýä æèøèã áîëãîí áàðèìòàëëàà. Áýëäìýëèéí ñàâëàëòûí õýñýãò ÌÓ¯ÇØÝ-èéí æàãñààëòàíä çààãäñàí ýìèéí õýëáýðèéã òîä õàðààð áè÷èæ çàðèì îíöëîã òîõèîëäîëä õààëòàí äîòîð ÷óõàì àëü êàòåãîð÷èëàëààð õýðýãëýõèéã òîâ÷ëîí òýìäýãëýýä, óã
æàãñààëòàíä äóðüäààã¿é áîëîâ÷ ïðàêòèêò ºðãºí õýðýãëýãääýã ýìèéí õýëáýðèéã çàðèì ýìýíä íýìýí áè÷èâ. Íîìûí ýöýñò ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýýíä õîëáîî á¿õèé ãîëëîõ ìýäýýëëèéã àãóóëñàí ýìèéí õàðèëöàí íºëººëºë, æèðýìñýí, õºõ¿¿ë ¿å áîëîí ýëýã, Ẻðíèé ýìãýãòýé ºâ÷òºíä ÌÓ¯ÇØÝ-èéí æàãñààëòàíä îðñîí ýìèéã õýðõýí õýðýãëýõ ÷èãëýëèéã òóñãàñàí ìýäýýëëèéã õàâñðàëòààð îðóóëëàà. Óã íîìîíä ýìíýëãèéí ìýðýãæèëòí¿¿äýä òºâºãã¿é îéëãîãääîã, ëàòèí ãàðàëòàé, èõýíõ îðíóóäàä òýð õýâýýð íü õýðýãëýäýã ýìíýëãèéí çàðèì íýð òîìú¸îã îð÷óóëàëã¿éãýýð õýðýãëýñýí áîëíî. Àëäàà ýíäýë áàéõ àâààñ ø¿¿í òóíãààæ áèä á¿õýíä ñàíàë, çºâëºì溺 èð¿¿ëýõèéã õ¿ñüå. Ìýðãýí óíøèã÷, õýðýãëýã÷ òà á¿õíèé îþóíû äàëàéä º÷¿¿õýí ÷ áîëîâ òóñ íýìýð áîëîõ áîëòóãàé. Çîõèîã÷ 2005 îí.
ÒÀÉËÁÀÐ, ǪÂ˪ÌÆ
Òîâ÷èëñîí íýðèéí óòãà: Ý - ýìíýëãèéí íºõöºëä õýðýãëýíý Æ - çºâõºí æîðîîð îëãîíî Æà - æîðã¿é îëãîæ áîëíî ÒÕ - òóñãàé õÿíàëòòàéãààð õýðýãëýíý Ê-1 - áàãèéí ýì÷ õýðýãëýõ ýì Ê-2 - ºðõèéí ýìíýëãèéí õýðýãëýõ ýì Ê-3 -ñóìûí ýìíýëýãò õýðýãëýõ ýì Ê-4 - ñóì äóíäûí ýìíýëýãò õýðýãëýõ ýì Ê-5 -àéìàã, ä¿¿ðãèéí ýìíýëýãò õýðýãëýõ ýì Ê-6 - êëèíèêèéí òºâ ýìíýëã¿¿äýä õýðýãëýõ ýì Æèðýìñíèé êàòåãîð÷èëëûí òýìäýãëýëèéí óòãà: A - æèðýìñýí ýõýä õèéãäñýí ñóäàëãààãààð óðàãò ñºðºã íºëººã¿é áîëîõ íü òîãòîîãäñîí B - àìüòàíä õèéãäñýí ñóäàëãààãààð óðàãò ñºðºã íºëºº ¿ç¿¿ëýýã¿é, õàðèí æèðýìñýí ýõýä ñóäëàãäààã¿é C - àìüòàíä õèéãäñýí ñóäàëãààãààð óðàãò ñºðºã íºëºº ¿ç¿¿ëñýí, õàðèí æèðýìñýí ýõýä ñóäëàãäààã¿é D - æèðýìñýí ¿åä õýðýãëýõýä óðàãò ñºðºã íºëººòýé áàéæ áîëçîøã¿é íü èëýðñýí X - õ¿í áîëîí àìüòàíä àëü àëèíä íü óðàãò ñºðºã íºëººòýé áàéæ áîëîõ íü èëýðñýí NR - óðàãò õýðõýí íºëººëºõ íü ñóäëàãäààã¿é Ôàðìàêîêèíåòèêèéí òýìäýãëýëèéí óòãà: F - áèîõ¿ðýõ¿é Vd - òàðõàëòûí ýçëýõ¿¿í CL - êëèðåíñ Ñ - öóñíû ñèéâýí äýõ ýìèéí ýì÷èëãýýíèé äóíäàæ êîíöåíòðàöè Ceff - öóñíû ñèéâýí äýõ ýìèéí ýì÷èëãýýíèé ¿ð íºëºº á¿õèé êîíöåíòðàöè Ctoxic - öóñíû ñèéâýí äýõ ýìèéí õîðòîé íºëºº ¿ç¿¿ëýõ êîíöåíòðàöè T1/2 - õàãàñ ýëèìèíàöèéí õóãàöàà Pka - ýìèéí áîäèñûí ìîëåêóëûí 50% íü èîíæèõ ðÍ-ûí õýìæýý Vmax - ýëèìèíàöèéí çýðãèéí õàìãèéí èõ óòãàKm - ýëèìèíàöèéí çýðýã õàìãèéí èõ óòãûíõàà õàãàñò áàéõ ¿åèéí ñèéâýíãèéí êîíöåíòðàöè Îíöîëñîí òýìäýãëýëèéí óòãà: ◊ Ýìèéí ãàæ íºëººíèé òýìäýãëýëä äîîãóóð çóðñàí íü "íîöòîé èëðýë"-èéã, ◊ Ýìèéí ãàæ íºëººíèé òýìäýãëýëä íàëóóãààð áè÷ñýí íü "îëîíòàà òîõèîëäîõ èëðýë"-èéã, ◊ Ýìèéí ñàâëàëòûí õýñýãò äîîãóóð çóðñàí íü "ÌÓ¯ÇØÝ-èéí æàãñààëòàíä çààãäñàí" ýìèéí õýëáýðèéã, ◊ Òåêñòèéí äîòîð õààëòàíä áè÷ñýí íü òàéëáàðûí ÷àíàðòàé ìýäýýëëèéã òóñ òóñ òýìäýãëýñýí áîëíî. ◊ Ýìèéí á¿õ íýðèéí æàãñààëòûí äîòîð îëîí óëñûí íýðèéã íü ÒÎÌ ¯ÑÃÝÝÐ, ÒÎÄÎÎÐ áè÷ñýí. Àøèãëàõ çºâëºìæ: ◊ Òóõàéí ºâ÷íèéã ÿìàð ÿìàð ýìýýð ýì÷èëæ áîëîõ òóõàé ìýäýýëëèéã íîìûí ýõíèé ãàð÷ãèéã àøèãëàí óã ºâ÷íèéã ýì÷ëýõ ýì¿¿ä àëü á¿ëýãò áàéãààã îëîõ çàìààð, ◊ Àëü íýãýí ýìèéã ÿìàð ÿìàð ºâ÷íèé ýì÷èëãýýíä õýðýãëýæ áîëîõ òóõàé ìýäýýëëèéã ýìèéí Îëîí Óëñûí Íýðèéí Æàãñààëòûí õýñãýýñ á¿ëãèéí äóãààðûã îëîí ëàâëàõ çàìààð, ◊ Àëü íýãýí ýìèéí òóõàé óã íîìîíä îðñîí á¿õ ìýäýýëëèéã ñîíèðõâîë õóóäàñíû äóãààð á¿õèé Ýìèéí Á¿õ Íýðèéí Æàãñààëòûã àøèãëàí òóñ òóñ ëàâëààðàé.
ÀÃÓÓËÃÀ
À. ÝÌ ÕÝÐÝÃËÝÝÍÈÉ ÕÓÓËÜ ÝÐÕÈÉÍ ÕÎËÁÎÃÄÎËÒÎÉ ÇÀÐÈÌ ÀÑÓÓÄÀË • Ìîíãîë Óëñûí Ýìèéí Áîäëîãî áà Çàéëøã¿é Øààðäëàãàòàé Ýìèéí Áîäëîãî 13 • Ìîíãîë Óëñûí ýìèéí á¿ðòãýë áà çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé ýìèéí á¿ðòãýë 15 • Ýìèéí êàòåãîð÷èëàë 16 • Ýìèéã æîðîîð çàðöóóëàõ æóðàì 16 Á. ÝÌÈÉÍ ÇÎÕÈÑÒÎÉ ÕÝÐÝÃËÝÝÍÈÉ ÇÀÐÈÌ ÀÑÓÓÄÀË • Àëèâàà ºâ÷íèé ¿åä ýì ñîíãîí õýðýãëýõ 21 • Æèðýìñëýëò áà ýìèéí õýðýãëýý 25 • Õºõ¿¿ë ýõýä ýì õýðýãëýõ 27 • Çàðèì ºâ÷íèé ¿åä ýìèéí òóí çîõèöóóëàëò õèéõ ¿íäýñëýë 28 • Ýìèéí õàðèëöàí íºëººëºë 29 • Ýìèéí ãàæ íºëºº 30 Â. ÇÀÉËØÃ¯É ØÀÀÐÄËÀÃÀÒÀÉ ÝÌÈÉÍ ÕÝÐÝÃËÝÝÍÈÉ ÒÎÂ× ËÀÂËÀÕ 1. Ìýäýýã¿éæ¿¿ëýõ ¿éëäýëòýé ýìèéí áýëäìýë 1.1. Åðºíõèé ìýäýýã¿éæ¿¿ëýõ ýìèéí áýëäìýë, õ¿÷èëòºðºã÷ 36 1.2. Õýñãèéã ìýäýýã¿éæ¿¿ëýõ ýìèéí áýëäìýë 43 1.3. Ìýñ çàñàëä áýëòãýõýä õýðýãëýõ ýì 47 2. ªâäºëò íàìäààõ, õàëóóí áóóðóóëàõ, ¿ðýâñëèéí ýñðýã ¿éëäýëòýé ñòåðîèä áóñ ýì 2.1. Õàð òàìõèíû áóñ áýëäìýë 49 2.2. Õàð òàìõèíû áýëäìýë 58 2.3. Òóëàé ºâ÷íèéã ýì÷ëýõ ýì 63 3. Õàðøèë áà àíàôèëàêñèéí ¿åä õýðýãëýõ ýì 64 4. Àíòèäîò áà õîðäëîãî òàéëàõ ýìèéí áýëäìýë 4.1. Õîðäëîãûí ¿åä íèéòëýã õýðýãëýõ áýëäìýë 74 4.2. Õîðäëîãûí ºâºðìºö ýì÷èëãýýíèé áýëäìýë 75 5. Óíàëò òàòàëòûí ýñðýã íºëººò ýìèéí áýëäìýë 796. Õàëäâàðûí ýñðýã íºëººò ýìèéí áýëäìýë 6.1. Øèìýã÷ õîðõîéí ýñðýã íºëººò ýì 87 6.2. Íÿíãèéí ýñðýã íºëººò ýìèéí áýëäìýë 91 6.2.1. Áåòà ëàêòàìûí àíòèáèîòèêóóä 91 6.2.2. Íÿíãèéí ýñðýã íºëººò áóñàä ýìèéí áýëäìýë 105 6.2.3. Ñ¿ðüåý ºâ÷íèéã ýì÷ëýõ ýì 118 6.3. ̺ºãºíöºðèéí ýñðýã íºëººò ýì 133 6.4. Ýãýë áèåòíèé ýñðýã íºëººò ýì 135 6.5. Âèðóñûí ýñðýã íºëººò ýìèéí áýëäìýë 6.5.1. Õåðïåñ âèðóñûí ýñðýã íºëººò áýëäìýë 136 6.5.2. Ðåòðîâèðóñûí ýñðýã ýì 138 7. Ìèãðåíü ºâ÷íèéã ýì÷ëýõ ýì 126 7.1. Ìèãðåíèé öî÷ìîã ºâäºëò íàìäààõ ýì 139 7.2. Ìèãðåíèé ºâäºëòººñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ ýì 141 8. Õàâäðûí ýñðýã áà äàðõëàà ñààòóóëàõ, çîâèóð õºíãºâ÷ëºõ ýì÷èëãýýíèé ýìèéí áýëäìýë 142 8.1. Äàðõëàà ñààòóóëàõ ýì 143 8.2. Õîðò õàâäðûí ýñðýã íºëººò ýì 154 8.3. Äààâàð áà ò¿¿íèé ýñðýã ¿éëäýëò ýìèéí áýëäìýë 161 8.4. Õîðò õàâäðûí çîâèóð õºíãºâ÷ëºõ ýì÷èëãýýíèé ýì 163 9. Ñàëãà ºâ÷íèéã (ïàðêèíñîíèçì) ýì÷ëýõ ýì 164 10. Öóñàíä íºëººëºõ ýì 10.1. Öóñ òºëæ¿¿ëýõ ýì 167 10.2. Öóñ á¿ëýãíýëòýä íºëººëºõ ýì 174 11. Öóñíû áýëäìýë áà ñèéâýí îðëîõ ýìèéí áýëäìýë 11.1. Ñèéâýí îðëîõ ýìèéí áýëäìýë 181 11.2. Ñèéâýíãèéí áýëäìýë 183 12. Ç¿ðõ ñóäàñíû ºâ÷íèé ýì÷èëãýýíä õýðýãëýõ ýìèéí áýëäìýë 12.1. Ç¿ðõíèé áàõ ºâ÷íèéã ýì÷ëýõ ýì 185 12.2. Ç¿ðõíèé õýì àëäàëòûã ýì÷ëýõ ýì 191 12.3. Öóñíû äàðàëò áóóðóóëàõ ýì 197 12.4. Ç¿ðõ ñóäàñíû äóòìàãøèëä õýðýãëýõ ýì 205 12.5. Òðîìáîöèòûí àãðåãàöèéí ýñðýã íºëººò ýì 210 13. Àðüñíû ºâ÷íèéã ýì÷ëýõ ýìèéí áýëäìýë 13.1. ̺ºãºíöðèéí ýñðýã íºëººò ýì 211 13.2. Õàëäâàðûí ýñðýã íºëººò ýìèéí áýëäìýë 215 13.3. ¯ðýâñëèéí ýñðýã íºëººò áà çàãàòíàà íàìäààõ ýì 216 13.4. Àðüñíû ýâýðëýãò íºëººëºõ, ãóóæóóëàõ ýì 217 13.5. Õàìóó ºâ÷íèéã ýì÷ëýõ áýëäìýë 218 13.6. Õýò ÿãààí òóÿàíààñ õàìãààëàõ áýëäìýë 219 14. Îíîøëîãîîíû áîäèñ 14.1. Í¿äíèé îíîøëîãîîíû áýëäìýë 220
14.2. Ðåíòãåí òîäðóóëàã÷ áîäèñ 221 15. Õàëäâàðã¿éæ¿¿ëýõ áà ¿æëèéí ýñðýã ýìèéí áîäèñ 15.1. ¯æëèéí ýñðýã íºëººò ýìèéí áýëäìýë 224 15.2. Õàëäâàðã¿éæ¿¿ëýõ áîäèñ 227 16. Øýýñ õººõ ýì 230 17. Õîäîîä ãýäýñíèé çàìûí ºâ÷íèéã ýì÷ëýõ ýèéí áýëäìýë 17.1. Õîäîîäíû õ¿÷ëèéã áàãàñãàõ áà øàðõëàà ýì÷ëýõ ýì 236 17.2. Áººëæèëò íàìäààõ ýì 240 17.3. ¯ðýâñëèéí ýñðýã íºëººò ýì 243 17.4. Àã÷èë òàâèóëàõ ýì 245 17.5. Ñóóëãàëò ýì÷ëýõ ýìèéí áýëäìýë 17.5.1. Óóëãàæ øèíãýí ñýëáýõ áýëäìýë 247 17.6. Ýëýã öºñíèé ¿éë àæèëëàãààíä íºëººëºõ ýì 249 17.7. Õîäîîä, íîéð áóë÷èðõàéí ø¿¿ðýëä íºëººëºõ ýì 249 18. Äààâàð, äîòîîä ø¿¿ðëèéí áóë÷èðõàéí áóñàä áýëäìýë áà æèðýìñëýëòýýñ ñýðãèéëýõ õýðýãñýë 18.1. Áººðíèé äýýä áóë÷èðõàéí äààâàð, ò¿¿íèé 251 íèéëýã ýìèéí áýëäìýë 18.2. Ýð áýëãèéí äààâàð 255 18.3. Æèðýìñëýëòýýñ ñýðãèéëýõ õýðýãñýë 18.3.1. Äààâðûí áýëäìýë 257 18.3.2. Åðºíäºã 260 18.4. ªíäãºâ÷èéí äààâàð 261 18.5. Èíñóëèí áîëîí ÷èõðèéí øèæèí ºâ÷íèéã ýì÷ëýõ 263 áóñàä ýìèéí áýëäìýë 18.6. ªíäãºí ýñ ãàäàãøëàëòûã òýòãýõ ýì 269 18.7. Øàð áèåèéí äààâàð 270 18.8. Áàìáàé áóë÷èðõàéí äààâàð áà ò¿¿íèé ýñðýã ýì 271 19. Äàðõëààíû ñèñòåìä íºëººëºõ ýìèéí áýëäìýë 19.1. Îíîøëîãîîíû áýëäìýë 275 19.2. Èéëäýñ áà èììóíîãëîáóëèí 276 19.3. Âàêöèí 19.3.1. Íèéòëýã äàðõëààæóóëàëòàíä õýðýãëýõ áýëäìýë 280 19.3.2. Ñîíãîìîë á¿ëãèéí áýëäìýë 286 20. Áóë÷èí ñóëðóóëàõ áà õîëèíýñòåðàçûí ýñðýã íºëººò ýìèéí áýëäìýë 290 21. Í¿äíèé ºâ÷èíä õýðýãëýõ ýìèéí áýëäìýë 21.1. Õàëäâàðûí ýñðýã íºëººò ýì 295 21.2. ¯ðýâñëèéí ýñðýã íºëººò ýì 297 21.3. Õýñãèéí ìýäýýã¿éæ¿¿ëýõ ýì 298 21.4. Í¿äíèé ÷èíýðýý ºâ÷íèéã ýì÷ëýõ ýì 299 21.5. Õ¿¿õýí õàðàà ºðãºñãºõ ýì 302
22. Îêñèòîöèí áà ò¿¿íèé ýñðýã íºëººò ýìèéí áýëäìýë 22.1. Îêñèòîöèí, ò¿¿íèé àíàëîã ýì (Óìàéí áóë÷èí àãøààõ ýì) 303 22.2. Îêñèòîöèíû ýñðýã íºëººò ýì (Óìàéí áóë÷èí ñóëðóóëàõ) 306 23. Õýâëèéí äèàëåçûí óóñìàë 306 24. Ñýòãýö íºëººò ýìèéí áýëäìýë 24.1. Ñýòãýöèéí ýìãýãò õýðýãëýãäýõ ýì 308 24.2. Çàí àâèðûí ººð÷ëºëòºíä õýðýãëýãäýõ ýì 315 24.3. Òàéâøðóóëàõ, àíêñèîëèòèê ýì 319 24.4. Àéäàñ, ñàíäðàëä õýðýãëýãäýõ ýì 321 25. Àìüñãàëûí çàìûí ¿éë àæèëëàãààíä íºëººò ýìèéí áýëäìýë 25.1. Ãóóðñàí õîîëîéí áàãòðàà ºâ÷íèéã ýì÷ëýõ ýì 322 25.2. Õàíèàëãà íàìäààõ ýì 329 26. Äàâñ, óñ, õ¿÷èë, ø¿ëòèéí òýíöâýðò íºëººò ýìèéí áýëäìýë 26.1. Óóëãàæ øèíãýí ñýëáýõ ýìèéí áýëäìýë 330 26.2. Ñóäñààð øèíãýí ñýëáýõ ýìèéí áýëäìýë 331 26.3. Áóñàä ýìèéí áýëäìýë 336 27. Âèòàìèí, ýðäýñ áîäèñ 337 Ã. ÕÀÂÑÐÀËÒ • Çàéëøã¿é Øààðäëàãàòàé Ýìèéí õàðèëöàí íºëººëºë 350 • Æèðýìñëýëò áà ýì õýðýãëýý 375 • Ýëýãíèé ºâ÷èí áà ýì õýðýãëýý 381 • Áººðíèé ¿éë àæèëëàãààíû äóòàãäàëòàé ¿åä ýì õýðýãëýõ 386 • Õºõ¿¿ë ýõýä ýì õýðýãëýõ 393 Ä. ÝÌÈÉÍ ÍÝÐÑÈÉÍ ÆÀÃÑÀÀËÒ • Çàéëøã¿é Øààðäëàãàòàé Ýìèéí Îëîí óëñûí íýðèéí æàãñààëò 399
À. ÝÌ ÕÝÐÝÃËÝÝÍÈÉ ÕÓÓËÜ ÝÐÕÈÉÍ
ÕÎËÁÎÃÄÎËÒÎÉ ÇÀÐÈÌ ÀÑÓÓÄÀË
ÓËÑÛÍ ÝÌÈÉÍ ÁÎÄËÎÃÎ ÁÀ ÇÀÉËØïÉ
ØÀÀÐÄËÀÃÀÒÀÉ ÝÌÈÉÍ ÁÎÄËÎÃÎ
Ìîíãîë Óëñûí ¯íäýñíèé Ýìèéí Áîäëîãî (ÌÓ¯ÝÁ) Àëèâàà óëñ îðîí á¿õýí ººðñäèéí îíöëîãò çîõèöóóëñàí “¯íäýñíèé ýìèéí áîäëîãî”-òîé áàéäàã. Ìàíàé óëñ 1990-ýýä îíîîñ ÄÝÌÁ-ûí òóñëàìæòàéãààð ¿íäýñíèé ýìèéí áîäëîãîî áîëîâñðóóëñàí áºãººä 2002 îíä “¯íäýñíèé ýìèéí áîäëîãî” áàðèìò áè÷ãèéã áóé áîëãîîä ïðàêòèêò õýðýãæ¿¿ëæ áàéíà. ÌÓ¯ÝÁ ãýäýã íü: Ìàíàé îðíû õ¿í àìûí äîòîð çîíõèëîí òîõèîëäîæ áóé ºâ÷èí ýìãýãèéã : • Íàéäâàðòàé îíîøëîõ • Ýì÷ëýõ • ªâ÷èí ýìãýãýýñ ñýðãèéëýõ ÷àäâàð á¿õèé ∗ Ýì÷èëãýýíèé ¿ð íºëºº ñàéòàé ∗ Ãàæ, ñºðºã íºëºº áàãàòàé ∗ Áîëîìæèéí ºðòºã ¿íýòýé (aëü áîëîõ õÿìä) ∗ Õýðýãëýõýä òîõèðîìæòîé (õýðýãëýõýä òºâºãã¿é) íýí ÷óõàë ýì áýëäìýëýýð õ¿í àðäàà òàñðàëòã¿é õàíãàõàä ÷èãëýñýí ýìèéí õýðýãëýý áîëîí õàíãàëòûã øèíæëýõ óõààíû ¿íäýñòýé óÿëäóóëñàí öîãöîëáîð àðãà õýìæýý þì. Ýíý öîãöîëáîð àðãà õýìæýýã ïðàêòèêò õýðýãæ¿¿ëýõèéí òóëä Ìîíãîë óëñ ¿íäýñíèé ýìèéí áîäëîãîäîî äàðààõ ¿íäñýí ÷èãëýë¿¿äèéã áàðèìòëàæ áàéãàà áîëíî. ¯¿íä: ◊ Ýìèéí áîäëîãûã õóóëèéí õ¿ðýýíä õýðýãæ¿¿ëýõ ◊ Òóñ óëñûí íóòàãò óëñûí ýìèéí á¿ðòãýëä á¿ðòãýãäñýí ýìèéã ë õýðýãëýõ ◊ Çîíõèëîí òîõèîëäîõ ºâ÷íèé ýì÷èëãýýíèé ñòàíäàðòûã òîãòîîõ ◊ Çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé ýìèéí íýð òºðëèéã òîãòîîæ õ¿í àðäàà ýõíèé ýýëæèíä Çàéëøã¿é ØààðäëàãàòàéÝì õýðýãëýýíèé õóóëü ýðõèéí õîëáîîò çàðèì àñóóäàë Ýì(ÇØÝ)-ýýð õàíãàõ áºãººä ýíý àñóóäëûã òºðèéí çîõèöóóëàëòààð øèéäýõ ◊ Ýìèéí ç¿é çîõèñòîé õýðýãëýýã õýâø¿¿ëýõ ìåõàíèçìûã áèé áîëãîõ ◊ Ýìèéí îëîí óëñûí íýðøèëèéã ïðàêòèêò õýðýãëýæ õýâøèõ ◊ Ýìèéã ∗ Áýëòãýõ ∗ ¯éëäâýðëýõ ∗ Õóäàëäàà ýðõëýõ àæëûã ÝÌÍÕß-íû çºâøººð뺺ð ã¿éöýòãýõ çýðýã áîëíî. 2005 îíä Ìîíãîë Óëñûí ¯íäýñíèé Ýìèéí Áîäëîãûí ¯ áàãà õóðàë õóðàëäàæ ÌÓ¯ÝÁ-ã õýðýãæ¿¿ëýõèéí òóëä äàðààõ çîðèëòóóäûã òàâüñàí áîëíî. ¯¿íä: 1. Ýì õýðýãëýýíèé õóóëü ýðõèéí îð÷èíã á¿ðä¿¿ëýõ 2. Õ¿í àìûã øààðäëàãàòàé ýìýýð æèãä, õ¿ðòýýìæòýé õàíãàõ 3. Ýìèéí ¿íäýñíèé ¿éëäâýðëýëèéã äýìæèõ 4. Ýìèéí ÷àíàðûí áàòàëãààæèëòûã îíîâ÷òîé, çºâ çîõèîí áàéãóóëàõ 5. Ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýýã òºëºâø¿¿ëýõ çýðýã áîëíî. Ìîíãîë Óëñûí ¯íäýñíèé Çàéëøã¿é Øààðäëàãàòàé Ýìèéí Áîäëîãî Ìàíàé óëñ ¯ÝÁ-ûí õ¿ðýýíä ¯íäýñíèé Çàéëøã¿é Øààðäëàãàòàé Ýìèéí Áîäëîãî(¯ÇØÝÁ)-ûã áîëîâñðóóëààä õýðýãæ¿¿ëæ áàéíà. ªºðººð õýëáýë ¯ÝÁ-ûí öºì íü ¯ÇØÝÁ þì. ¯ÇØÝÁ -ûí ¿íäñýí çîðèëò íü õ¿í àìàà: • Ýì÷èëãýýíèé ºíäºð èäýâõèòýé • Ãàæ, ñºðºã íºëºº áàãàòàé • Õýðýãëýõýä òîõèðîìæòîé • Áîëîìæèéí ¿íýòýé, ÷àíàð ñàéòàé ýìýýð õàíãàæ òýäãýýðèéí ç¿é çîõèñòîé õýðýãëýýã òºëºâø¿¿ëýõ ÿâäàë þì. Ýíý ãîë çîðèëòûã ïðàêòèêò õýðýãæ¿¿ëýõèéí òóëä äàðààõ ÷èãëýë¿¿äèéã áàðèìòëàë áîëãîæ áàéíà. ¯¿íä :
◊ Õ¿í á¿ðèéã ÇØÝ-ýýð õàíãàõ ◊ ÇØÝ-èéã õ¿í àì õóäàëäàí àâàõ áîëîìæòîé áàéõ íºõöºëèéã á¿ðýëä¿¿ëýõ ◊ ÇØÝ-èéã õîò ñóóðèí áà õºäºº îðîí íóòàãò øóäàðãààð õóâààðèëàõ ◊ Ýì áè÷èã÷, ýì÷ íàðò çîõèõ õýìæýýíèé ñóðãàëòûã çîõèîí áàéãóóëàõ ◊ Ýìèéí òóõàé ¿íýí çºâ, áîäèò ìýäýýëëýýð õàíãàõ ◊ Æîð îëãîã÷ áà ºâ÷òºíèé õîîðîíäûí õàðèëöàí îéëãîëöîëûã áèé áîëãîõ, … ã.ì. áîëíî.
ÓËÑÛÍ ÝÌÈÉÍ Á¯ÐÒÃÝË ÁÀ ÇÀÉËØïÉ
ØÀÀÐÄËÀÃÀÒÀÉ ÝÌÈÉÍ Á¯ÐÒÃÝË
Àëèâàà óëñ îðîí á¿õýí ººðèéí îðíû íóòàã äýâñãýðèéí õ¿ðýýíä õ¿í àðääàà õýðýãëýõèéã çºâøººðñºí Óëñûí Ýìèéí Á¿ðòãýëòýé áàéäàã. Ìàíàé óëñ 1990-ýýä îíûã õ¿ðòýë óëñûí ýìèéí á¿ðòãýëã¿é ÿâæ èðñýí áºãººä “Ìîíãîë Óëñûí Ýìíýëãèéí Ïðàêòèêò Õýðýãëýõèéã Ǻâøººðñºí Ýì, Áèîáýëäìýëèéí Æàãñààëò”-ûã ÝÌÑ-ûí 1991-06-14-íèé ºäðèéí Äóãààð À/99 òîîò òóøààëààð àíõ áàòàëñàí. Óã æàãñààëòàíä 708 íýð òºðëèéí ýì îðñîí áèëýý. Ýíý íü óëñûí ýìèéí á¿ðòãýë õàðààõàí áóñ áºãººä õýðýãëýýíèé á¿õ ÷èãëýëèéã á¿ðýí õàíãàõóéö òºðºë ç¿éëèéí ýìèéã óëñûí ýìèéí á¿ðòãýëäýý á¿ðòãýæ á¿ðä¿¿ëòýë áàðèìòëàãäàõ ¸ñòîé þì. Õàðèí “Ìîíãîë Óëñûí Ýìèéí Á¿ðòãýë” íü ìºí 1990-ýýä îíîîñ ýõýëñýí áºãººä îäîîãîîð(2005 îíû 6-ð ñàðûí áàéäëàààð) óã á¿ðòãýëä íèéò 33 îðíû 1264 íýð òºðëèéí ýì á¿ðòãýãäýýä áàéãàà áîëíî. Ìàíàé óëñ ¯ÝÁ-îî õýðýãæ¿¿ëýõ áîäëîãûí õ¿ðýýíä “¯ÇØÝ-èéí àíõíû æàãñààëò”-ûã 1991 îíä ãàðãàñàí áºãººä 2005 îíä ¯ÇØÝ-èéí 5 äàõü æàãñààëò áàòëàãäàæ ýíý æàãñààëòàíä äàâõàðäñàí òîîãîîð 338 íýð òºðëèéí ýì îðñîí íü îäîî ìºðäºãäºæ áàéíà. Áèä ýíý 338 íýð òºðëèéí ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýýíèé òîâ÷èéã óã òîâõèìîëäîî îðóóëëàà.Ýì õýðýãëýýíèé õóóëü ýðõèéí õîëáîîò çàðèì àñóóäàë
ÝÌÈÉÍ ÊÀÒÅÃÎÐ×ÈËÀË
À. Ìîíãîë Óëñûí ¯íäýñíèé Çàéëøã¿é Øààðäëàãàòàé Ýìèéí æàãñààëòàíä îðñîí ýìèéã “Ýìíýëãèéí òóñëàìæèéí øàòëàë”-ààð íü äºðâºí á¿ëýã áîëãîí àíãèëñàí. ¯¿íä: 1. Êëèíèêèéí ýìíýëýã, Íàðèéí ìýðãýæëèéí òºâ¿¿äýä õýðýãëýõ ýì: íèéò 338 íýð òºðëèéí ýì. 2. Àéìãèéí íýãäñýí ýìíýëýã, ä¿¿ðãèéí ýìíýëã¿¿äýä õýðýãëýõ ýì: íèéò 303 íýð òºðëèéí ýì. 3. Ñóì äóíäûí ýìíýëýãò 236 íýð òºðëèéí ýì 4. Ñóìûí ýìíýëýãò õýðýãëýõ ýì: íèéò 207 íýð òºðëèéí ýì. 5. ªðõèéí ýìíýëýãò 116 íýð òºðëèéí ýì 6. Áàãèéí ýì÷èéí õýðýãëýõ ýì: íèéò 83 íýð òºðëèéí ýì áàéõààð òóñ òóñ çààñàí áîëíî. Á. Ìîíãîë Óëñûí ¯íäýñíèé Çàéëãø¿é Øààðäëàãàòàé Ýìèéí æàãñààëòàíä îðñîí ýìèéã “Õýðýãëýõ áà îëãîõ íºõöºë”-ººð íü ìºí äºðâºí á¿ëýã áîëãîí àíãèëñàí. ¯¿íä: • Ǻâõºí ýìíýëãèéí íºõöºëä õýðýãëýõ ýì: ……íýð òºðëèéí ýì, • Òóñãàé õÿíàëòòàéãààð çàðöóóëàõ ýì: …… íýð òºðëèéí ýì, • Õºäºëìºð÷äºä çºâõºí æîðîîð îëãîõ ýì: ….. íýð òºðëèéí ýì, • Õºäºëìºð÷äºä æîðã¿é îëãîæ áîëîõ ýì: ….. íýð òºðºë áàéõààð òîãòîîñîí áîëíî.ÝÌÈÉà ÆÎÐÎÎÐ ÇÀÐÖÓÓËÀÕ ÆÓÐÀÌ
Íýã. Íèéòëýã ç¿éë 1.1. Ýìèéí æîð ãýäýãò ýì÷ýýñ ýì ç¿é÷ /ýì íàéðóóëàã÷/-ä õàíäàí òóõàéí ºâ÷òºíä çîðèóëàí áýëäýõ, îëãîõ ýìèéã çààí òóñãàé õýâëýìýë õóóäñàí äýýð áè÷ñýí çààâðûã îéëãîíî.1.2. Áóðóó áè÷èëò áîëîí îëãîëòîîñ ¿¿ñýí ºâ÷òºíèé ýð¿¿ë ìýíä õîõèðñîí òîõèîëäîëä ýìèéí æîð íü çîõèîã÷ /ýì÷/, ã¿éöýòãýã÷ /ýì ç¿é÷, ýì íàéðóóëàã÷/-èéí ¸ñ ñóðòàõóóí, øèéòãýëèéí õàðèóöëàãûã òîäîðõîéëîã÷ õóóëü ¸ñíû áàðèìò áîëíî. 1.3. Çààâðûí äàãóó áè÷èãäýýã¿é æîðîîð ýì îëãîõûã õîðèãëîíî. Õî¸ð. Ýìèéí æîð áè÷èõ çààâàð 2.1. Æîðûã çºâõºí ºâ÷òºíä îíîø òàâüæ, ýì÷èëãýý õèéõ ýðõ á¿õèé õ¿íèé èõ áàãà ýì÷ íàð áè÷èõ ýðõòýé. 2.2. Ýì÷ ººðòºº æîð áè÷èæ áîëîõ áºãººä èéì òîõèîëäîëä “ººðòºº /pro me/” ãýæ òóñãàéëàí òýìäýãëýñýí áàéíà. 2.3. Æîðûã 100õ160 ìì õýìæýýòýé, õýâëýìýë õóóäñàí äýýð áè÷íý. Æîð íü äàðààõ ìýäýýëëèéã àãóóëñàí áàéíà. ¯¿íä: • Ýìíýëýãèéí íýð, òýìäýã • Õ¿¿õýä, íàñàíä õ¿ðýã÷äèéí àëü íü áîëîõ • ªâ÷òºíèé îâîã íýð, íàñ, ãýðèéí õàÿã • Ýì÷èéí îâîã íýð, Îí ñàð ºäºð • Øèíý ìºðíèé ç¿¿í ãàð òàëààñ 20 ìì-èéí çàéíä “Recipe” (Àâ) ãýñýí ëàòèí ¿ãèéã “Rp:” ãýæ òîâ÷ëîí áè÷èæ, àðä íü òîäîðõîéëîõ öýã òàâèíà. • Ýì áèîáýëäìýëèéí íýðèéã îëîí óëñûí /õààëòàíä ýìèéí õóäàëäààíû/ íýðøëýýð áè÷èæ, ýìèéí òóí õýìæýýã çààíà. • Ýì, áèîáýëäìýëèéí õýëáýð, áýëòãýõ àðãûã ëàòèíàààð áè÷èæ, íèéò òîî õýìæýýã çààíà. • Òýìäýãëýëèéí õýñýã áóþó “Signa” /òýìäýãëý/ ãýäýã ëàòèí ¿ãèéã “S“ ¿ñãýýð òîâ÷ëîí áè÷ýýä àðä íü òîäîðõîéëîõ öýã òàâüæ, ýì, áèîáýëäìýëèéã ÿàæ õýðýãëýõ àðãûã ìîíãîë õýëýýð ìàø îéëãîìæòîé, òîäîðõîé çààæ áè÷íý. • Òºãñãºëä íü ýì÷ ãàðûí ¿ñãýý çóðæ, òýìäýã äàðíà. 2.4. Æîðûã áýõ áóþó òîñîí áàëààð òîä, ãàðãàöòàé áè÷èõ áºãººä ýì, áèîáýëäìýëèéí íýð, òóí õýìæýýã áàëëàæ, çàñâàðëàæ ¿ë áîëíî.
Ýì õýðýãëýýíèé õóóëü ýðõèéí õîëáîîò çàðèì àñóóäàë 2.5. Ìàíñóóðóóëàõ, ñýòãýö íºëººò áîëîí õ¿÷òýé ¿éëäýëòýé ýìèéí æîðûã áè÷èõäýý ìàíñóóðóóëàõ áîëîí ñýòãýö íºëººò ýìèéí òóõàé ÝÌÑ-ûí 1998 îíû À/184 òîîò òóøààëûã ìºðäëºã áîëãîíî /Óã òóøààëä çààñíààð äýýðõ ýìèéã òóñãàé æîðîîð, çºâøººðºãäñºí ýìèéí ñàíãóóäààñ, çºâõºí ýì÷ëýã÷ ýì÷èéí çààâðààð îëãîíî. Íýã æîðûí ìàÿãòàä 1 ìàíñóóðóóëàõ ýìèéã, øèíãýí ýì áîë 20ìë, øàõìàë, ¿ðýë, íóíòãààð áîë 12 øèðõýã, òóíøèëòýé áîë 10 øèðõýãýýñ õýòð¿¿ëýõã¿é áè÷íý/. 2.6. Ìàíñóóðóóëàõ, ñýòãýö íºëººò ýìèéí æîð 5 õîíîã, áóñàä ýìèéí æîð 15 õîíîã õ¿ðòýë õóãàöààíä õ¿÷èíòýé áàéõ áà õóãàöàà íü õýòýðñýí æîðûã õ¿÷èíã¿éä òîîöíî. 2.7. Íýã óäààãèéí æîðä ñïèðò, ñïèðòèéí óóñìàëûã 50 ìë-ýýñ èë¿¿ áè÷èõèéã õîðèãëîíî. 2.8. Æîðûí íýã õóóäñàí äýýð ãóðâààñ èë¿¿ã¿é, ìàíñóóðóóëàõ ¿éëäýëòýé áîë íýã ýìèéã áè÷íý. Áè÷èãäñýí ýìèéí õîîðîíä òóñãààðëàõ òýìäýã /#/ òàâèíà. 2.9. Ýì, áèîáýëäìýëèéí íýð á¿ðèéã ëàòèíààð øèíý ìºðíººñ òîì ¿ñãýýð ýõëýí õàðúÿàëàõûí òèéí ÿëãàëä áè÷íý. 2.10. Æîðä øèíãýí ýì, áèîáýëäìýëèéã ìë áà äóñëààð áóñàä õýëáýðèéí ýìèéí òóíã ãðàììààð èëýðõèéëæ áè÷íý. Õýðýâ ìèëëèãðàììààð èëýðõèéëâýë /mg/ ãýæ áè÷íý. 2.11. Íèéëìýë æîðûã áè÷èõäýý ýõëýýä ãîë ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýõ ýìèéã /basis/, äàðàà íü òóñëàõ ÷àíàðûí ýìèéí áîäèñ /adjuvans/, ýìèéí àìò, ¿íýð, ºíãèéã çàñàõ õîëüö áîäèñ /corrigens/, õàìãèéí ñ¿¿ëä ýìèéí õýëáýð îðóóëàõ áîäèñ /constituens/-ûã òóñ òóñ çààí äýñ äàðààòàé áè÷íý. 2.12. Æîðä áè÷èãäñýí ýì, áèîáýëäìýëèéí òóí àäèë áàéâàë ñ¿¿ëèéí ýìèéí íýðèéí àðä “ànà” /àäèë õýìæýýãýýð/ ãýäýã ¿ãèéã “àà” ãýæ òîâ÷ëîí áè÷ýýä òóí õýìæýýã çààíà 2.13. ªâ÷òºíä ýìèéã ÿàðàëòàé îëãîõ øààðäëàãà ãàðâàë æîðûí ç¿¿í äýýä áóëàíä “Cito”/ ò¿ðãýí/ áóþó / “Statim” /íýí äàðóé/ ãýæ áè÷íý. 2.14. Ýìèéí æîðä /ºðãºí õýðýãëýãäýõ/ ëàòèí ¿ã¿¿äèéã ä¿ðìèéí äàãóó òîâ÷ëîí áè÷èæ õýðýãëýíý. Ãóðàâ. Ýìèéí ñàíãààñ ýìèéã æîðîîð îëãîõ æóðàì
3.1. Ýìèéí óëñûí á¿ðòãýëä á¿ðòãýãäñýí, æîðîîð îëãîõ ýìèéí æàãñààëòàíä îðñîí ýì, áèîáýëäìýëèéã òóõàéí æîðûã ¿íäýñëýí ýìèéí ñàíãààñ îëãîíî. 3.2. Ýìèéí ñàíä òóñãàéëàí áýëòãýãäýõ ýìýíä õ¿ëýýëãèéí õóóäàñ áè÷èæ, ýì çàõèàëàã÷èä ºãíº. Õ¿ëýýëãèéí õóóäñàíä çàõèàëñàí ýìèéí æîðûí äóãààð, ºâ÷òºíèé íýð, íàñ, îí ñàð ºäºð, ýì àâàõ öàã, ýìèéí õýëáýðèéã áè÷èæ òýìäýãëýíý. 3.3. Ýì îëãîã÷ íü íàéðóóëàí áýëòãýñýí ýìèéã îëãîõäîî æîðûí äóãààð, ºâ÷òºíèé íýð, íàñ, ò¿¿íèéã çºâ áýëòãýñýí ýñýõ, õàÿãëàëòûã øàëãàæ, ýìèéí íýð, òóí õýìæýý, ÿàæ õýðýãëýõ, õàäãàëàõ òóõàé øîøãî íààæ îëãîíî. 3.4. ªâ÷òºíä îëãîãäîõ ýì, áèîáýëäìýë á¿ðýí õàÿãëàãäñàí áàéâàë çîõèíî. ¯¿íä : • Ýì, áèîáýëäìýëèéí îëîí óëñûí íýð • Ýì, áèîáýëäìýëèéí õóäàëäààíû íýð • ¯éëäâýðëýã÷èéí íýð • Ýì, áèîáýëäìýëèéí õ¿÷èíòýé áàéõ õóãàöàà • Õýðýãëýõ àðãà • Ýì, áèîáýëäìýëèéí òóí, òîî õýìæýý • Öóâðàëûí áîëîí áàãöûí äóãààð çýðýã áîëíî. 3.5. Æîðîîð îëãîõ ýìèéã ºâ÷òºíèé õ¿ñýëòýýð æîðã¿é îëãîõûã õîðèãëîíî. ĺðºâ. Æîðûí õóóäñûã çàðöóóëàõ, õàäãàëàõ, óñòãàõ 4.1. Æîðûí õóóäñûã ýì÷ëýõ ýðõ àâñàí óëñûí áîëîí õóâèéí õýâøëèéí ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéãóóëëàãóóä áàòëàãäñàí çàãâàðûí äàãóó õýâë¿¿ëæ ýì÷ íàðò òîîöîîòîé îëãîæ, æîðûí çºâ áè÷èëò, õóóäàñíû çàðöóóëàëòàíä õÿíàëò òàâèíà. 4.2. Ìàíñóóðóóëàõ ýìèéí æîðûí õóóäñûã ýì, áèîáýëäìýë, ýì÷èëãýýíèé ÷àíàðûí õÿíàëòûí àëáà íýãäñýí æóðìààð òóñãàé äóãààðòàé õýâë¿¿ëýí ýìíýëãèéí áàéãóóëëàãûí çàõèàëãààð îëãîæ, çàðöóóëàëòàíä íü õÿíàëò òàâèíà. 4.3. Ýìèéí ñàí íü ýì îëãîñîí æîðûí õóóäñûã íýã æèë õàäãàëñíû äàðàà, ìàíñóóðóóëàõ, ñýòãýö íºëººò, õ¿÷òýé ¿éëäýëòýé ýìèéí æîðûí õóóäñûã ÿìàð íýã áóäëèàíã¿é áîë õî¸ð æèëèéí äàðàà óñòãàíà.
Ýì õýðýãëýýíèé õóóëü ýðõèéí õîëáîîò çàðèì àñóóäàë 4.4. Æîðûí õóóäñûã àéìàã, õîòûí Çàñàã äàðãûí äýðãýäýõ Ìýðãýæëèéí õÿíàëòûí àëáà êîìèññ òîìèëîí óñòãàõ áºãººä æîðûí õóóäñûã ñàð, óëèðëààð áàãöëàí á¿ðòãýæ àâñàí òóõàé ïðîòîêîë ¿éëäýíý. Òàâ. Õàðèóöëàãà õ¿ëýýëãýõ Æîð áè÷èëò, ýì îëãîëòûí áàéäàëä ýìèéí ñàíãèéí çàõèðãààíààñ äîòîîä õÿíàëò òàâèõààñ ãàäíà ýì÷èëãýýíèé ÷àíàðûí áîëîí ýì áèîáýëäìýëèéí õÿíàëòûí óëñûí áàéöààã÷ íàð õÿíàëò òàâüæ, èëýðñýí äóòàãäëûã àðèëãóóëàõ, íîöòîé çºð÷èë ãàðãàñàí ýì÷, ýì ç¿é÷, ýì íàéðóóëàã÷ íàðò çîõèõ õóóëü òîãòîîìæèéí äàãóó àðãà õýìæýý àâíà.
Á. ÝÌÈÉÍ ÇÎÕÈÑÒÎÉ ÕÝÐÝÃËÝÝÍÈÉ ÇÀÐÈÌ
ÀÑÓÓÄÀË
ÀËÈÂÀÀ ªÂ×ÍÈÉ ¯ÅÄ ÝÌ ÑÎÍÃÎÍ ÕÝÐÝÃËÝÕ Ýíý çóóíû äóíä ¿åýñ õîéø àëèâàà ºâ÷èí ýìãýãèéã èëààðøóóëàõ çîðèëãîîð õýðýãëýæ áóé ýìèéí òîî, òºðºë èõýýõýí îëøèðñîí áºãººä ºíººäºð äýëõèé íèéòýýð òàâàí ñàÿ îð÷èì ýìò áîäèñûã ýì÷èëãýýíä õýðýãëýæ áàéãàà àæýý. Ýíý òîîòîé õàðüöóóëáàë ºâ÷íèé íýð òºðºë îëîí àðàâ äàõèí öººí ãýäýã íü îéëãîìæòîé. Òýãýõýýð àëü íýã òóõàéëñàí ýìãýãèéã ýì÷ëýõýä õýðýãëýäýã ýìèéí òîî õàðüöàíãóé îëîí áàéãàà õýðýã. ͺ㺺 òàëààñ áàðàã ýì á¿õýí çîõèñã¿é õýðýãëýâýë õ¿íèé áèå ìàõáîäèä ñºðºã íºëºº ¿ç¿¿ëýõ áîëîìæòîé áàéäàã òóë ýìýýñ áîëæ ¿¿ñýõ ýìãýã øèíæèéí òîî òóõàéëñàí ºâ÷í¿¿äèéíõýý òîîíîîñ èõýýõýí õîë äàâæ áîëîõ þì. ×óõàì èéìýýñ ë ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýýíèé òóõàé àñóóäàë ýì õýðýãëýýíèé õàìãèéí ÷óõàë àñóóäëûí íýã áîëîîä áàéãàà áèëýý. Ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýýíèé õ¿ðýýíä: • Àëèâàà ºâ÷íèé ¿åä òîõèðîõ, ºíäºð èäýâõòýé, ãàæ íºëºº áàãàòàé, îíîñîí ýìèéã ñîíãîæ õýðýãëýõ • Óã ñîíãîñîí ýìèéíõýý çîõèìæòîé õýëáýð, òóí, õýðýãëýõ äýãëýìèéã òóõàéí ºâ÷òºíèé îíöëîãò (íàñ, ýìèéí ¿éëäýë êèíåòèêò íºëºº á¿õèé ýëýã, Ẻð, ç¿ðõ çýðýã ýðõòýíèé ºâ÷ëºë, æèðýìñýí, õºõ¿¿ë ¿å ã.ì.) çºâ òîõèðóóëàõ • Ýìèéí ýì÷èëãýýíèéõýý ¿ð ä¿íã õýðõýí õÿíàõ õèéãýýä ¿ð ä¿íãýýñ õàìààðóóëàí öààøèä óã ýìèéí õýðýãëýýã õýðõýí çîõèöóóëàõ, • Ýì¿¿äèéã ººð õîîðîíä íü áîëîîä õîîë, óíäòàé õýðõýí óÿëäóóëàí õýðýãëýõ, • Ýì õýðýãëýýíèé óëìààñ ¿¿ñ÷ áîëîõ ñºðºã íºëººíººñ õýðõýí ñýðãèéëýõ çýðýã îëîí àñóóäàë õàìààðàãääàã.Ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýýíèé çàðèì àñóóäàë
Ýäãýýðèéí äîòðîîñ àëèâàà ºâ÷èí ýìãýãèéí ¿åä òîõèðîõ ýìèéã õýðõýí ñîíãîõ òóõàé ÄÝÌÁ-ààñ çºâëºìæ áîëãîæ áàéãàà ãîë çàð÷ìûã (GPP áóþó Good Prescribing Practice) “Ç¿ðõíèé
áàõûí õºäëºë (ñòåíîêàðäè)“-èéí æèøýýí äýýð àâ÷ ¿çüå. Àëèâàà ºâ÷èí ýìãýãèéí ¿åä ýì ñîíãîõ ¿éë ÿâöûã äàðààõ ¿å øàòóóäàä òîéìëîí õóâààäàã. 1. Îíîøèéã òîäîðõîéëîõ Óã òîõèîëäîëä: Òèòýì ñóäàñíû õýñýã÷èëñýí áºãëºðºëººñ øàëòãààëñàí òîãòâîðòîé ñòåíîêàðäèéí õºäëºë õýìýýí ¿çüå. 2. Ýì÷èëãýýíèé çîðèëãûã òîäîðõîéëîõ Óã òîõèîëäîëä: ªâ÷íèé õºäëºëèéã ò¿ðãýí íàìäààõ, àãøèëòûí ºìíºõ áà äàðààõ à÷ààëëûã áóóðóóëàõ çàìààð õ¿÷èëòºðºã÷èéí õýðýãöýýã áàãàñãàõ çîðèëãî òàâüÿ. Ó÷èð íü óã ºâäºëò íü ç¿ðõíèé áóë÷èíãèéí õ¿÷èëòºðºã÷èéí õýðýãöýý áà õàíãàìæèéí òýíöâýð àëäàãäñàíààñ ¿¿ääýã òóë õ¿÷èëòºðºã÷èéí õàíãàìæèéã íýìýãä¿¿ëýõ (ñóäàñ ºðãºñãºõ) áóþó ýñâýë õ¿÷èëòºðºã÷èéí õýðýãöýýã áóóðóóëàõ (à÷ààëëûã áàãàñãàõ) çàìààð ò¿¿íèéã ýì÷èëæ ÷àäàõ þì. 3. Óã çîðèëãûã õàíãàæ ÷àäàõóéö á¿ëýã ýìèéí æàãñààëòûã òºëºâëºõ Äýýðõ çîðèëãûã õàíãàæ ÷àäàõóéö á¿ëýã ýì íü: Íèòðàò (ç¿ðõíèé àãøèëòûí ºìíºõ áà äàðààõ à÷ààëëûã áàãàñãàæ, òèòýì ñóäñûã ºðãºñãºíº). Áåòà-áëîêàòîð (ç¿ðõíèé áóë÷èíãèéí õ¿÷èëòºðºã÷èéí õýðýãöýýã áàãàñãàíà). Êàëüöèéí áëîêàòîð (òèòýì ñóäàñ ºðãºñãºõèéí çýðýãöýý ç¿ðõíèé àãøèëòûí äàðààõ à÷ààëëûã áàãàñãàíà) çýðýã áîëíî. 4. Øàëãóóðûí äàãóó òîäîðõîé á¿ëýã ýìèéã ñîíãîõ Ýíý øàòàíä ýìèéã ñîíãîõîä 4 ¿íäñýí øàëãóóðûã óäèðäëàãà áîëãîäîã. Òýäãýýð íü: I. ¯ð ä¿í (àëü áîëîõ ýì÷èëãýýíèé ¿ð íºëºº ñàéòàé áàéõ) II. Àþóëã¿é áàéäàë (ºâ÷òºíä àëü áîëîõ ñºðºã íºëººã¿é áàéõ)
III. Òîõèðîìæòîé áàéäàë (õýðýãëýõýä òºâºãã¿é, õýðýãëýõýä àëü áîëîõ òîõèðîìæòîé áàéõ) IV. ªðòºã (àëü áîëîõ õÿìä òºñºð áàéõ) çýðýã áîëíî. Îäîî óã øàëãóóðóóäààð ãóðâàí á¿ëýã ýìýý ¿íýëæ ¿çüå (Õ¿ñíýãò 1). Ýíý òîõèîëäîëä ýì÷èëãýýíèé ¿ð ä¿íãèéí õóâüä äîîðõ ãóðâàí á¿ëýã ýì îíöûí ÿëãààã¿é. Ó÷èð íü àëü ÷ òîõèîëäîëä ýì÷èëãýýíèé ¿éëäýë íü 5 ìèíóòûí äîòîð ýõëýõ áºãººä ãëèöåðèëòðèíèòðàò(íèòðîãëèöåðèí)-ûí ¿éëäýë 30 ìèíóò, ïðîïðàíîëîëûíõ 4 öàã õàðèí íèôåäèïèíèéõ 3-15 öàã õ¿ðòýë ¿ðãýëæëýíý. ªºðººð õýëáýë á¿ãä áèäíèé çîðèëãûã áèåë¿¿ëæ ÷àäíà. Äîîðõ ýì¿¿ä íü ìºí ë òóñ á¿ðäýý ñºðºã íºëººòýé. Æèøýý íü: íèòðîãëèöåðèí, íèôåäèïèí õî¸ð ç¿ðõíèé öîõèëòûí òîîã îëøðóóëæ, òàðõè ä¿¿ð÷, òîëãîé ºâòãºäºã áîë ïðîïðàíîëîë ç¿ðõýíä õîðèã ¿¿ñãýõ áà ãóóðñàí õîîëîéí ãºëãºð áóë÷èíã àãøààõ ñºðºã íºëººòýé áèëýý. Õàðèí õýðýãëýõýä òºâºã áàãàòàé áà îëäîö èõòýé, õÿìä çýðýã ¿ç¿¿ëýëò¿¿äýýðýý íèòðàòóóä èë¿¿ àøèãòàé áàéíà. Õ¿ñíýãò 1 Ç¿ðõíèé áàõûí õºäëºëèéí ¿åä õýðýãëýæ áîëîõ ýìèéí á¿ëýã Ýìèéí á¿ëýã ¯ð ä¿í Àþóëã¿é áàéäàë òîé áàéäàë Òîõèðîìæ ªðòºã (õÿìä) Íèòðàò (Æ-íü: íèòðîãëèöåðèí, øàõìàë) + ± ++ + Áåòòà-áëîêàòîð (Æ-íü: ïðîïðàíîëîë, òàðèà) + ± _ _ Êàëüöèéí áëîêàòîð (Æ-íü íèôåäèïèí, òàðèà) + ± _ _
Ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýýíèé çàðèì àñóóäàë 5. Òîõèðîìæòîé îíîñîí òîäîðõîé ýìèéã ñîíãîõ. Îäîî äýýðõ øàëãóóðóóäààðàà íèòðàòûí áýëäìýë¿¿äèéã ººð õîîðîíä íü õàðüöóóëàí ¿íýëæ ¿çüå (Õ¿ñíýãò 2). Õ¿ñíýãò 2. Íèòðàòûí áýëäìýë¿¿äèéí õàðüöóóëñàí ¿ç¿¿ëýëò Áýëäìýëèéí íýð ä¿í ¯ð Àþóëã¿é áàéäàë òîé áàéäàë Òîõèðîìæ Õÿìä òºñºð ( ¿íý ºðòºã) Ãëèöåðèë òðèíèòðàò, øàõìàë + ± + + Èçîñîðáèä äèíèòðàò, øàõìàë + ± + ± Èçîñîðáèä ìîíîíèòðàò, øàõìàë + ± + ± Ýõíèé ãóðâàí ¿ç¿¿ëýëòýýðýý áýëäìýë¿¿ä ººð õîîðîíäîî ÿëãààã¿é õàðèí õÿìä õèéãýýä îëäîö ñàéòàé òàëààðàà ãëèöåðèë òðèíèòðàò /íèòðîãëèöåðèí/ ýíý òîõèîëäîëä èë¿¿ çîõèìæòîé áàéíà.
◊ Øèéäâýð ãàðãàõ : • Ýìèéí áýëäìýë, òóí: Ãëèöåðèëòðèíèòðàò /Íèòðîãëèöåðèí/, øàõìàë, 1ìã. • Õýðýãëýõ àðãà: Íýã øàõìàëûã õýëýí äîð òàâüæ õýðýãëýíý, øààðäëàãàòàé áîë 2 äàõü øàõìàëûã õýðýãëýæ áîëíî. Ýíý ìýò÷èëýíãýýð àëèâàà ºâ÷íèé ¿åä èë¿¿ òîõèðîõ ýìèéã ñîíãîí õýðýãëýõ áºãººä öààøèä íýãýíò ñîíãîãäñîí ýìèéíõýý ¿ð ä¿íã àæèãëààä ýì÷èëãýýã ¿ðãýëæë¿¿ëýõ, çîãñîîõ ýñâýë òóí çîõèöóóëàëò õèéõ áóþó ººð ýìèéã õàâñðóóëàí õýðýãëýõ çýðãýýð ýì õýðýãëýýíèéõýý àñóóäëûã òîõèðóóëàí øèéäâýðëýäýã áèëýý.
ÆÈÐÝÌÑËÝËÒ ÁÀ ÝÌ ÕÝÐÝÃËÝÝ
Æèðýìñýí ¿åä ýì õýðýãëýõ íü õàìãèéí íàðèéí ò¿âýãòýé, õàðèóöëàãàòàé àñóóäëûí íýã þì. Ó÷èð íü æèðýìñýí ¿åä ýõèéí õýðýãëýñýí ýì ýõýñýýð äàìæèí óðàãò õ¿ð÷ òºðºë á¿ðèéí ñºðºã íºëºº ¿ç¿¿ëæ áîëíî. Ýì óðàãò õýðõýí íºëººëºõ íü æèðýìñíèé õóãàöààíààñ õàìààðàõ áºãººä æèðýìñíèé ýõíèé áëàñòîãåíåç, ýìáðèîãåíåçèéí ¿åä ýì ñºð㺺ð íºëººëñíèé óëìààñ ¿ð õºâðºë õºíººãäºõ (ýìáðèîòîêñè÷íîñòü), îðãàíîãåíåçèéí ¿åä ýì ñºð㺺ð íºëººëñíèé óëìààñ àëü íýãýí ýðõòýí ñèñòåì ñîãîãòîé òºðºõ áóþó óðãèéí ãàæ õºãæèë (òåðàòîãåííîñòü) ¿¿ñ÷ áîëîõ þì. Õàðèí óðãèéí ýðõòýí õºãæëèéí ¿åýñ õîéø áóþó óðãèéí ºñºëòèéí ¿åä õýðýãëýñýí ýìèéí ñºðºã íºëººíèé óëìààñ óðãèéí ºñºëò ñààòàõ ýñâýë àëü íýãýí ýðõòýí ñèñòåìèéí ¿éë àæèëëàãààíû àëäàãäàë (ôåòîòîêñè÷íîñòü) ¿¿ñ÷ áîëîõ áèëýý. Æèðýìñíèé ñ¿¿ëèéí ñàðóóäàä õýðýãëýñýí ýì ýõèéí òºðºõ ¿éë àæèëëàãààíä ñºð㺺ð íºëººëæ áîëîõûí çýðýãöýý òºðñíèé äàðàà íÿðàéí ãàäààä îð÷èíä äàñàí çîõèöîõ ÿâäàëä ìóó íºëºº ¿ç¿¿ëæ áîëäîã. Æèðýìñýí ¿åä, ÿëàíãóÿà æèðýìñíèé ýõíèé ãóðâàí ñàðä àëü áîëîõ ýì õýðýãëýõã¿é áàéõ íü ç¿éòýé. Ýìèéí àøèãòàé ¿éëäýë íü óã ýìèéí óðàãò ¿ç¿¿ëæ áîëîõ ñºðºã íºëººíººñ íü äàâóóòàé áàéãàà òýð ¿åä ë ñàÿ ýìèéã õýðýãëýõ íü ç¿éòýé. Æèðýìñýí ¿åä óðàãò õýðõýí íºëººëºõ íü òîäîðõîéã¿é (ººðººð õýëáýë ñóäëàãäààã¿é) áà øèíý ýìèéã æèðýìñýí ¿åä õýðýãëýõã¿é áàéâàë çîõèíî. Æèðýìñýí ¿åä ýìèéã àëü áîëîõ ýì÷èëãýýíèé áàãà òóíãààð õýðýãëýõ íü ç¿éòýé. Ýìèéí áýëäìýë¿¿äèéã æèðýìñýí ¿åä ñºðºã íºëºº ¿ç¿¿ëæ áîëîõ ðèñêýýð íü 6 êàòåãîðè áîëãîí àíãèëàõ (ÀÍÓ-ûí FDA-ýýñ òîãòîîñîí àíãèëàë)∗∗∗ áºãººä õàðèí æèðýìñýí ¿åä ñºðºã ∗∗∗A: æèðýìñýí ýõýä õèéãäñýí ñóäàëãààãààð óðàãò ñºðºã íºëººã¿é áîëîõ íü íîòëîãäñîí áîäèñ, B: àìüòàíä õèéãäñýí ñóäàëãààãààð óðàãò ñºðºã íºëºº ¿ç¿¿ëýýã¿é, õàðèí æèðýìñýí ýõýä ñóäëàãäààã¿é áîäèñ, C: àìüòàíä õèéãäñýí ñóäàëãààãààð óðàãò ñºðºã íºëºº ¿ç¿¿ëñýí õàðèí æèðýìñýí ýõýä ñóäëàãäààã¿é áîäèñ, D: æèðýìñýí ýõýä õýðýãëýõýä óðàãò ñºðºã íºëººòýé áàéæ áîëçîøã¿é íü èëýðñýí áîäèñ, X: õ¿í áîëîí àìüòàíä àëü àëèíä íü ñºðºã íºëººòýé áàéæ áîëîõ íü èëýðñýí áîäèñ, NR: æèðýìñýí ¿åä õýðõýí íºëººëºõ íü òîäîðõîéã¿é áàéãàà áîäèñ.Ýìèéí çîõèñòîé õýðýãëýýíèé çàðèì àñóóäàë íºëºº ¿ç¿¿ëäýã íü èëýðõèé áîëñîí ýì¿¿äèéã àëü õèð íîöòîé íºëººëºõ áàéäëààð íü ãóðâàí çýðýã áîëãîí àíãèëíà. ¯¿íä: À. Æèðýìñýí ¿åä õ¿÷òýé ñºðºã íºëºº ¿ç¿¿ëýõ ýì: • Öèòîñòàòèêóóä: ìåòîòðåêñàò, öèêëîôîñôàìèä, âèíêðèñòèí, ôòîðóðàöèë ã.ì. • ̺ºãºíöºðèéí ýñðýã áà õàâäàðûí ýñðýã íºëººò àíòèáèîòèêóóä: àêòèíîìèöèí, ðóáîìèöèí ã.ì. • Èììóíîäåïðåññàíòóóä: àçàòèîïðèí ã.ì. Á. Æèðýìñýí ¿åä äóíä çýðãèéí ñºðºã íºëºº ¿ç¿¿ëýõ ýì: • Çàðèì àíòèáèîòèê: Àìèíîãëèêîçèäûí áà òåòðàöèêëèíû á¿ëýã, ðèôàìèöèí ã.ì. • Õèìè çàñëûí çàðèì ýì: Àìèíîõèíîëîíû óëàìæëàë: õëîðîõèí, äåëàãèë ã.ì., Õèíèíèé áýëäìýë: õèíèäèí ã.ì. • Òàòàëäàà íàìäààõ çàðèì ýì: äèôåíèí, ôèíëåïñèí ã.ì. • Ïàðêèíñîíèçìûã ýì÷ëýõ ýì, • Ëèòèéí äàâñ • Ñòåðîèä áà ñòåðîèä áóñ ¿ðýâñëèéí ýñðýã íºëººò ýì • Óóæ õýðýãëýäýã ÷èõðèéí øèæèíãèéí ýñðýã íºëººò ýì • Íåéðîëåïòèê ýì¿¿ä • Ýòèëèéí ñïèðò • Øóóä áóñ íºëººò àíòèêîàãóëÿíò: âàðôàðèí, ñèíêóìàð, ïåëåíòàí ã.ì. • Áàìáàé áóë÷èðõàéí õîðäëîãûã ýì÷ëýõ ýì¿¿ä: òèàìàçîë, èîäèä ã.ì. Â. Æèðýìñýí ¿åä áàãàâòàð ñºðºã íºëºº ¿ç¿¿ëæ áîëîõ ýì • ÑÀÀ-äóóä, ÿëàíãóÿà áèñåïòîë • Ìèêðîáûí ýñðýã íºëººò íèéëýã ýì: ìåòðîíèäàçîë, ôàçèæèí ã.ì. • Ãóðâàí öàãèðàãò àíòèäåïðåññàíò • Òðàíêâèëèçàòîð: ìåïðîáàìàò ã.ì.
• Áýëãèéí ãîðìîí: ýñòðîãåíóóä ã.ì. (æèðýìñýí ¿åä õýðýãëýõã¿é áóþó áîëãîîìæòîé õýðýãëýâýë çîõèõ ýìèéí æàãñààëòûã õàâñðàëòààñ ¿ç).
ÕªÕ¯¯Ë ÝÕÝÄ ÝÌ ÕÝÐÝÃËÝÕ
Õºõ¿¿ë ýõèéí õýðýãëýñýí ýì õî¸ð ÷èãëýëèéí ñºðºã íºëºº ¿ç¿¿ëæ áîëîõ þì.¯¿íä: 1. Ýõèéí õýðýãëýñýí çàðèì ýì õºõíèé ñ¿¿ãýýð ÿëãàð÷ íÿðàéä ÿìàð íýã íºëºº ¿ç¿¿ëæ áîëíî. Çàðèì ýì õºõíèé ñ¿¿ãýýð íèëýýä õýìæýýòýé ÿëãàðäàã. Æ-íü: Õºõíèé ñ¿¿íä èîäèäûí àãóóëàãäàõ êîíöåíòðàöè íü ýõèéí öóñíû ïëàçìä àãóóëàãäàõ õýìæýýíýýñýý ÷ äàâäàã. ̺í ôåíîáàðáèòàë çýðýã çàðèì ýì õºõíèé ñ¿¿ãýýð ÿëãàð÷ íÿðàéí õºõºõ ðåôëåêñèéã äàðàíãóéëíà. 2. Ýõèéí õýðýãëýñýí ýì õºõíèé ñ¿¿íèé ÿëãàðàëòàíä íºëººëæ ò¿¿íèéã èõýñãýõ áóþó áàãàñãàõ íºëºº ¿ç¿¿ëæ áîëíî. ¯¿íä: • Õºõíèé ñ¿¿íèé ÿëãàðàëòûã èõýñãýõ íºëººò ýì: Îêñèòîöèí áà ò¿¿íèé óëàìæëàë, íèêîòèíû àñêîðáèíû ãëóòàìèíû õ¿÷ë¿¿ä, òèàìèí ïèðèäîêñèí çýðýã  á¿ëãèéí âèòàìèí, òåîôèëëèí, òîêîôåðîë, àïèëàê çýðýã áýëäìýë õºõíèé ñ¿¿íèé ÿëãàðàëòûã èõýñãýäýã. • Õºõíèé ñ¿¿íèé ÿëãàðàëòûã áàãàñãàõ íºëººò ýì: Ýñòðîãåí áà ïðîãåñòðîíû ãîðìîí, Ë-äîïà, óóæ õýðýãëýõ æèðýìñëýëòýýñ õàìãààëàõ áýëäìýë, áðîìêðèïòèí, ýôåäðèí, ôóðîñåìèä, àäðåíàëèí, ýòàíîë çýðýã áýëäìýë õºõíèé ñ¿¿íèé ÿëãàðàëòûã áàãàñãàäàã. Õºõ¿¿ë ýõ ýì õýðýãëýõäýý äàðààõ çàð÷ìûã áàðèìòàëæ áàéõ íü ç¿éòýé. • Õºõíèé ñ¿¿ãýýð ÿëãàðäàã ýìèéã àëü áîëîõ õºõíèé ñ¿¿ãýýð ÿëãàðäàãã¿é áóþó áàãà ÿëãàðäàã àäèë òºñòýé ¿éëäýëòýé ýìýýð ñîëüæ õýðýãëýõ • Õºõíèé ñ¿¿ãýýð èõ õýìæýýòýé ÿëãàðäàã, íÿðàéä õ¿÷òýé ñºðºã íºëºº ¿ç¿¿ëýõ ýìèéã çàéëøã¿é õýðýãëýõ øààðäëàãà ãàðâàë õ¿¿õäèéã çîõèîìëîîð õîîëëîõ • Õîíîãò ãàíö óäàà õýðýãëýäýã ýìèéã ¿äýø óíòàõûí ºìíº õýðýãëýýä øºíº õ¿¿õäèéã õºõ¿¿ëýõã¿é áàéõÝìèéí çîõèñòîé õýðýãëýýíèé çàðèì àñóóäàë • ªäºðò îëîí óäàà õýðýãëýäýã ýìèéã ÿã õ¿¿õäýý õºõ¿¿ëýõèéí ºìíº áóþó äºíãºæ õºõ¿¿ëýíã¿¿ò õýðýãëýæ áàéâàë õ¿¿õäýä ¿ç¿¿ëýõ ñºðºã íºëºº áàãàñíà. (Õºõ¿¿ë ýõýä õýðýãëýõã¿é áóþó áîëãîîìæòîé õýðýãëýâýë çîõèõ ýìèéí æàãñààëòûã õàâñðàëòààñ ¿ç)
ÇÀÐÈÌ ªÂ×ÍÈÉ ¯ÅÄ ÝÌÈÉÍ ÒÓÍ
ÇÎÕÈÖÓÓËÀËÒ ÕÈÉÕ ¯ÍÄÝÑËÝË
ªâ÷èí ýìãýãèéí íºëººãººð ýìèéí êèíåòèêò ãîëëîí îðîëöäîã çàðèì ýðõòýí ñèñòåìèéí ¿éë àæèëëàãàà ººð÷ëºãäñºíèé óëìààñ ýìèéí ýì÷èëãýýíèé ¿éëäýë ººð÷ëºãäºæ áîëíî. Æ-íü: Ẻðíèé øýýñ ÿëãàðóóëàõ ¿éë àæèëëàãàà ñóëàð÷ Ẻðíèé äóòàãäàëä îðîõîä øýýñýýð ÿëãàðäàã ýìèéí ÿëãàðàëò áàñàã÷ áèå ýðõòýíä ýì óäààí õàäãàëàãääàã áîë ýëýãíèé ¿éë àæèëëàãàà ñóëðàõàä ýëãýíä ìåòàáîëèçìä îðäîã ýìèéí õóâèðàëò óäààøèðíà. Ýíý íü óã ýìèéí áîäèñ ººð÷ëºãäºëã¿é ¿éëäýë ¿ç¿¿ëýõ ÷àäâàðòàé èäýâõòýé õýëáýðýýðýý áèåä áàéõ õóãàöàà íü óðòàñíà ãýñýí ¿ã áîëíî. Äýýðõ òîõèîëäîëä ÿëàíãóÿà ýì÷èëãýýíèé õ¿ðýý áàãàòàé (ººðººð õýëáýë ýì÷èëãýýíèé òóí áà õîðòîé òóí õî¸ðûí õîîðîíäîõ çàé áàãàòàé) ýìèéã åðäèéí ¿åä õýðýãëýäýã òóíãààð õýðýãëýâýë óã ýìèéí áèå ìàõ áîäîä àãóóëàãäàõ õýìæýý íü èõýñ÷ õîðäëîãî ¿¿ñãýæ áîëîõ þì. Èíãýæ ýìèéí ¿éëäýë ººð÷ëºãäºõºä íºëººëæ ÷àäàõ ýðõòýí¿¿äèéí òîîíä ýëýã, Ẻðíººñ ãàäíà ç¿ðõ, óóøèã, õîîë áîëîâñðóóëàõ ýðõòýí, áàìáàé áóë÷èðõàé îðíî. ¯¿íýýñ ãàäíà ýìèéí õóâèðàëò ÿëãàðàëò ººð÷ëºã人ã¿é õýâèéí áàéãàà ¿åä ºâ÷èí ýìãýãèéí íºëººãººð àëü íýãýí ýðõòýí ñèñòåìèéí óã ýìèéã ìýäðýõ ìýäðýìæ èõýñ÷ áîëíî. Äýýðõ òîõèîëäëóóäàä ºâ÷òºíä õýðýãëýõ ýìèéí òóíä çîõèöóóëàëò õèéõ øààðäëàãà ãàðäàã.Ýìèéí òóí çîõèöóóëàëòûã õèéæ áîëîõ õî¸ð ÿíçûí àðãà áàéäãèéí íýã íü õýðýãëýõ ýìèéíõýý òóíã áàãàñãàõ, íºãºº íü ýìèéíõýý òóí õîîðîíäûí çàéã õîëäóóëàõ ÿâäàë þì. Æ-íü: Áººðíèé ¿éë àæèëëàãàà àëäàãäñàíû óëìààñ Ẻðíèé ôèëüòðàöèàð ÿëãàðäàã ýìèéí ÿëãàðàëò Õ /èêñ/ êîýôôèöèåíòîîð óäààøèðñàí ãýæ ¿çâýë óã ýìèéí áàðèõ òóíã Õ õýìæýýãýýð áàãàñãàõ áóþó ýñâýë òóí õîîðîíäûí çàéã Õ õýìæýýãýýð õîëäóóëàõ õýðýãòýé áîëîõ þì. (Ýëýã áà Ẻðíèé ýìãýãòýé ¿åä áîëãîîìæòîé õýðýãëýâýë çîõèõ ýìèéí æàãñààëòûã õàâñðàëòààñ ¿ç)
